IFFR 2020 – Deel 1:
Zoeken naar moraal
door Suzan Groothuis
Het International Film Festival Rotterdam (IFFR) is in volle gang. In de publiekspoll zijn er flinke verschuivingen, maar drie films houden zich staande in de top tien. Toevalligerwijs films die zich buigen over hetzelfde thema: het zoeken of vinden van moraal in een wereld die op z’n kop staat.
Les misérables – Ontembare woede
Het Franse Les misérables speelt zich af in de Parijse voorstad Montfermeil, waar rellen aan de orde van de dag zijn. De filmtitel is een verwijzing naar de klassieker van Victor Hugo – een deel van zijn boek speelde zich in Montfermeil af.
Anno nu is het een wijk die aan Baltimore in politieserie The Wire doet denken: er is voortdurend onrust. De werkloosheid ligt hoog, jeugdbendes halen rottigheid uit en de autoriteiten moeten opboksen tegen woede en onvrede. Binnen al die chaos heerst het leiderschap van een drugsbaas die zich De Burgemeester noemt.
De jonge politieagent Stéphane is overgeplaatst naar Montfermeil om dichter bij zijn zoontje te kunnen zijn. Samen met twee collega’s moet hij optreden als handhaver in het onrustige gebied. In Les misérables volgen we hem op zijn eerste werkdag, die een ware vuurdoop is. Niet alleen omdat zijn collega’s er onorthodoxe methoden op nahouden, maar ook omdat de al aanwezige onrust door een aantal gebeurtenissen in rap tempo escaleert.
Les misérables is het debuut van Ladj Ly, die als kind van Malinese ouders opgroeide in Montfermeil en waar hij de rellen in 2005 filmde. Er is onmiskenbaar een link met La Haine, Mathieu Kassovitz’ film uit 1995. Rauw en ongecompliceerd toont Ly hoe de onvrede in een rumoerig district broeit en groeit en de ontstane woede niet of nauwelijks te temmen is. Van meet af aan wordt je als kijker meegezogen in een wereld waar de moraal ver te zoeken is, en waar Stéphane zoekt naar wat juist is. Een tour de force die je op het puntje van je stoel houdt.
Corpus Christi – Priester uit de bajes
Van een onrustig Frankrijk gaan we naar de bajes in Polen, waar de twintigjarige jeugddelinquent Daniel droomt van een carrière als priester. Maar hij heeft een strafblad en al wordt hij vergeven voor zijn zonden, priester kan hij niet worden.
Wanneer Daniel met ontslag gaat, wordt hij te werk gesteld bij een houtzagerij. Maar dan krijgt zijn lot plots een andere wending, wanneer hij zich tijdens een bezoek aan de dorpskerk voordoet als priester.
Gebaseerd op ware gebeurtenissen volgen we Daniel in zijn goddelijke roeping. Terwijl hij waarneemt voor de echte priester, die wegens dubieuze gezondheidsredenen is uitgevallen, weet hij als onorthodoxe nieuweling de conservatieve dorpsharten voor zich te winnen.
En hoewel Daniel een oprechte intentie heeft om de dorpelingen, die kampen met een recent trauma, te helpen, is er ook een innerlijke worsteling: zijn donkere, criminele verleden dat hem achtervolgt en misschien wel in komt halen.
Corpus Christi van regisseur Jan Komasa slaagt als gelaagd drama, waarin hij de geldende normen en waarden binnen het geloof laat schuren. Wat maakt je een goed mens, en is er onderscheid tussen een burgemeester met een verborgen agenda en een crimineel? In hoeverre krijg je echt nieuwe kansen, als je misstappen hebt begaan? Bartosz Bielenia overtuigt als de charismatische Daniel, die zowel innemend als intens is en net zo makkelijk met luide hardcoremuziek aan zijn scooter sleutelt als een rede houdt die tot nadenken stemt. Aangrijpend, maar ook komisch en het ruwe randje niet schuwend, zou Corpus Christi met zijn huidige nummer 1-notering in de poll een terechte publiekswinnaar zijn.
Antigone – Griekse draak
Met Antigone – met een tweede plaats in de poll hijgend in de nek van Corpus Christi – vertaalt regisseur Sophie Deraspe de Griekse mythologie naar het nu. Antigone is samen met haar twee broers Eteocles en Polynices en zus Ismene vanuit Algerije naar Canada gevlucht. Voor de klas vertelt Antigone – met haar felle blauwe ogen een krachtige verschijning – over haar lotsbestemming. Haar ouders verloren en nu onder de hoede van haar oma. Ze krijgt haar onoplettende klasgenoten wakker en geroerd.
Volgende de Griekse vertelling sterven Eteocles en Polynices na hun nalatigheid het koninkrijk te regeren – een vloek van vader Oedipus. Koning Creon verbood dat Polynices begraven zou worden, zus Antigone strijdt ervoor dat dit wel gebeurt. In het Canadese Antigone zijn de personages letterlijk overgenomen, maar de gebeurtenissen aangepast naar het huidige tijdsbeeld. Na een rel met de politie wordt er een kogel op Eteocles afgevuurd en vindt hij de dood. Polynices, in rouw, gaat in verzet en wordt door de politie opgepakt. Antigone besluit voor haar familie op te komen en bedenkt een vrijzinnig plan om Polynices te laten ontsnappen.
Dat plan is zelfopoffering: Antigone en Polynices wisselen van identiteit. Hij gaat als Antigone de bak uit, zij blijft er als Polynices in. Wat dan volgt is een verhaal van rechtvaardigheid, waarbij Antigone ondanks alle moeilijkheden die op haar pad komen strijdbaar blijft en de moraal hoog houdt. Alles voor familie!
Het uitgangspunt van Deraspes films is origineel, maar de uitwerking – o jee. Allereerst is er de vorm – zoals flitsende social mediabeelden van broers Eteocles en Polynices na hun omstreden lot. Volgens de politie crimineel tuig, maar selfies, Facebook en Instagram tonen lachende, jonge knullen die hun toekomst nog voor zich hadden liggen. Daarbij wordt het sentiment in Antigone breed uitgesponnen. Het drama loopt maar op en de camera zoomt steeds meer in op Antigone’s strijdbare, blauwe ogen. De moralistische boodschap – familie voor alles, doen wat juist voelt – ligt er duimendik bovenop. Deraspe wil zo graag warme solidariteit en menselijkheid verbeelden, dat het glazuur van je tanden springt.
29 januari 2020