IFFR 2020 – Deel 3:
Doorzetters, twijfelaars en dromers
door Suzan Groothuis
Veel films handelen over verandering. Een gebeurtenis waardoor je leven ineens op z’n kop staat, je besluiten moet nemen, het roer om moet gooien. Ruim baan voor dromers, vernieuwers of mensen die het gevoel hebben vast te zitten. Hieronder een selectie van films waarin de personages, fictief of echt, cruciale veranderingen doormaken.
Sound of Metal – Wennen aan stilte
Drummer Ruben speelt in een noiseband en muziek is zijn leven. Samen met zijn vriendinnetje Lou touren ze met hun camper, die omgebouwd is tot een paradijs voor muziekfanaten. Vol apparatuur en ook de draaitafel met Marantz-versterker ontbreken niet. Zo kunnen ze ‘s ochtends van een jazzmuziekje genieten, terwijl Ruben er ‘s avonds een snoeiharde drumset uit knalt.
Maar dan, plots, valt zijn gehoor weg. Eerst is er een indringende piep, om over te gaan in een verdovend, afstompend geluid. Ruben hoort nog wel, maar slechts 20% van wat normaal is. Hopend op iets tijdelijks krijgt hij van de arts slecht nieuws voorgeschoteld. Zijn gehoor is onherstelbaar beschadigd. De enige manier om het niet te verergeren, is rust nemen en niet meer optreden. En de enige manier om zijn gehoor weer terug te krijgen, is via implantaten. Een dure grap, en niet verzekerd.
Met het wegvallen van zijn gehoor valt ook Rubens wereld weg. In Darius Marders debuut volgen we hem in zijn zoektocht, hoe zich aan te passen aan deze nieuwe manier van leven. Zichtbaar gespannen onder de situatie wordt Ruben door Lou onder druk gezet zijn intrede te nemen in een doveninstituut. Zij gaat haar eigen muzikale weg. Weer moet Ruben, in eerste instantie vol weerstand, zich aanpassen.
Net wanneer je denkt dat de film de zoete kant op gaat – Ruben begint binding te krijgen met de dove wereld – zorgt Marder voor een spanningsveld. Want Ruben wil niets liever dan zijn muziekcarrière weer oppakken. Tegen het advies van zijn begeleider in besluit hij tot implantaten en daarmee begint het interessantste deel van de film. De keuze die Ruben maakt, blijft een discutabele. Want met implantaten hoort hij anders: scherp, snijdend, blikkerig. Als kijker hoor je letterlijk wat hij hoort. Van het verdoofde, verstomde geluid in het begin van de film tot het ervaren van geluid met implantaten – beiden zijn hels voor iemand voor wie geluid cruciaal is. En dat weten Marder, die mee schreef aan Derek Cianfrances The Place Beyond the Pines, en acteur Riz Ahmed perfect over te brengen. Een auditieve, ontluisterende ervaring.
My Morning Laughter – In beweging komen
In het Servische My Morning Laughter volgen we de 28-jarige Dejan. Hij woont nog bij zijn moeder en buiten het feit dat hij lesgeeft, weten we weinig over hem. Wel zien we dat zijn bejaarde buurman het bloed onder zijn nagels vandaan haalt. En dat Dejan het thuis niet meer zo goed trekt. Het is tijd om op jezelf te wonen, zegt zijn moeder. Tegelijkertijd houdt ze dat ook tegen, want ze is gewend om voor haar zoon te zorgen. En Dejan zelf? Die zien we uitgezakt op de bank zitten, apathisch en besluiteloos. Als kijker geeft het je het gevoel dat de muren, waarop de camera geregeld focust, op je afkomen.
My Morning Laughter, het debuut van Marko Djordjevic, belooft een tragikomedie. De film is droog, maar het komische aspect is ver te zoeken. Djordjevic neemt de tijd. Lange shots, met veel aandacht voor ruimte – deuren en muren die afkaderen en benauwen. Ook is er weinig dialoog. De hoofdpersoon in kwestie is zwijgzaam en niet van de actie. Toch komt er, zij het op minimale wijze, verandering in zijn leven.
Een vrouwelijke collega ziet hem wel zitten en de stap om op zichzelf te gaan wonen komt dichterbij. Maar in plaats van dat je Dejan ziet opbloeien, of tot leven ziet komen, blijft hij uitgeblust. Alsof al zijn energie uit hem gerukt is. Je zou My Morning Laughter als een karakterstudie kunnen zien van een man die vastzit. Kaal en droog, zonder een duidelijk narratief. Dat klinkt saai, en dat is het helaas ook.
Moving On – Snede uit een familie
Gelukkig laat de Zuid-Koreaanse filmmaakster Yoon Dan-bi met haar fraaie debuut Moving On zien dat verstildheid wel kan werken. Niet dat er in haar film weinig gebeurt – integendeel. Maar Dan-bi neemt rustig en ingetogen de tijd voor dit familiedrama, waarin een vader met zijn twee kinderen bij opa intrekt.
Niet alleen omdat opa ziek is, vader zit ook financieel aan de grond. Er is net genoeg ruimte in opa’s appartement om het gezin op te vangen. En dan komt tante, die kampt met een relatiecrisis, er ook nog eens bij. Op subtiele wijze toont Dan-bi hoe de familieverhoudingen liggen.
In eerste instantie hebben kleinkinderen Okju en Dongju helemaal geen zin om naar opa te gaan. Er lijkt ook geen sprake van een band. Maar geleidelijk aan hechten ze zich aan de zwijgzame man, aan wiens blik we kunnen zien dat hij blij is dat zijn familie er is. Ondertussen speelt er genoeg – de worsteling van Okju en Dongju met hun ouders scheiding, Okju die droomt van een oogoperatie, vader die met zijn handel in nepsneakers en zijn optimisme het hoofd boven water probeert te houden en de vraag wat er met opa en het huis moet gebeuren nu zijn gezondheid zo slecht is.
Moving On is in observerende stijl gefilmd, waarbij Dan-bi laat zien dat er niet altijd woorden nodig zijn om te duiden wat er speelt. Een van de mooiste scènes is die waarin opa naar muziek luistert. Het nummer gaat over het verlies van een dierbare en de herinneringen aan diegene. Okju neemt vanaf de trap haar opa, met een melancholieke glimlach op zijn gezicht, waar. Zij is in twijfel – opa wel of niet vergezellen – maar ze besluit hem met zijn herinneringen alleen te laten.
En zo is er wel meer moois te halen in deze beschouwende, maar veelzeggende film. Moving On wordt wel vergeleken met werk van de Japanse cineast Hirokazu Koreeda (After the Storm, Shoplifters). Thema’s van verlies, herinneringen en rouw sijpelen door, maar altijd met gedoseerd sentiment. Een snee uit het leven van drie generaties.
An Impossible Project – Analoge dromer
Het IFFR heeft naast het grote aantal speelfilms een behoorlijk aantal documentaires op de agenda. Een ervan is An Impossible Project van regisseur Jens Meurer waarin hij Dr. Florian “Doc” Kaps volgt. Een Oostenrijker met passie voor al wat analoog is.
Terwijl de wereld is overgegaan op digitaal, probeert Doc de analoge moraal hoog te houden. Zo heeft hij de voormalige Polaroid-fabriek in Enschede overgenomen om nieuw leven in Polaroid-camera’s te blazen. Oude camera’s worden gereviseerd en onder een nieuwe naam, Impossible, verkocht. Het merk dankt zijn naam aan het feit dat iedereen Doc voor gek verklaarde. Zo’n product in dit digitale tijdperk weer aan de man brengen, is onmogelijk. Maar Doc is een dromer die van het onmogelijke houdt. Dus kwam hij met Impossible.
Doc is een goede dromer, maar geen goede zakenman. An Impossible Project toont hoe hij van project naar project gaat, waarbij hij zijn passie voor analoog hoog blijft houden. Doc schroomt niet voor verandering. Zo heeft hij Supersense opgericht in zijn thuisstad Wenen, een analoog koffieparadijs waar onder meer ongecomprimeerde analoge opnamen worden geproduceerd. Maar Doc heeft ook zijn oog laten vallen op een Grand Hotel, dat ruim twintig jaar leeg staat. Het is oud, maar alles werkt nog. Docs visie? Maak het schoon, en laat het zo!
Uiteindelijk krijgt Doc steun vanuit het medium Facebook, dat ook de charme en noodzaak van de analoge wereld ziet. The Impossible Project loodst de kijker op vermakelijke wijze door de avonturen van Doc en zijn bevlogen medestanders. Een film over iemand die durft te dromen, bij zichzelf blijft én aanzet tot verandering. In hoeverre bepaalde analoge producten, zoals de Polaroid-camera in nieuwe vorm, zullen beklijven is wel de vraag. Hype of geen hype, de terugkeer naar analoog wordt in The Impossible Project wel bijzonder aanlokkelijk gemaakt.
31 januari 2020