IFFR 2021 (februari-editie) – Deel 4:
Zwart-wit en wraak op mannen
door Bob van der Sterre
Zwart-witfilms keren frappant vaak terug tijdens deze IFFR. Black Medusa, Bipolar, The Edge of Daybreak – zomaar wat films die zichzelf presenteren in zwart-wit. Daarnaast een nieuwe filmniche: vrouwen die (uit wraak) mannen ombrengen. Wel in sprookjesvorm!
Bipolar – Magische kreeft
In Bipolar vindt een jonge vrouw in een Tibetaans hotel een magische kreeft. In een met tierelantijnen volgehangen jeep rijdt ze naar haar doel: het eiland Ming. Daar wil ze de kreeft terugzetten in het water. Onderweg heeft ze diverse vreemde ontmoetingen.
Deze debuutfilm van Queena Li biedt voldoende eigenzinnigheid. Een kruising tussen moderniteit en ouderdom en hoewel absurdistisch zo nu en dan wordt het verhaal nergens té merkwaardig. Mooie zwart-witbeelden, aardige actrice (Leah Dou, die ook de muziek deed), een paar sterke filmmomenten, en natuurlijk die bizarre liefde voor een kreeft.
Prima uit te kijken, alleen: het beklijft niet. Ondanks de lading van belangwekkende betekenissen (een mix van filosofische en boeddhistische thema’s, en een liefdesverhaal gebaseerd op de mythe van Orpheus) is de film te weinigzeggend. De film duurt ook te lang – er had makkelijk een half uur uit gekund. In opzet en spontaniteit doet de film me ook wel denken aan Abschied von Gestern, een soort Godardfilm uit de jaren zestig van Alexander Kluge. Die film is om dezelfde reden aantrekkelijk en lastig om te beklijven.
Ik vermoed dat Bipolar er wel goed in zal gaan bij het van spirituele films smullende arthousepubliek: vooral door de combinatie dramatisch liefdesverhaal, lichtabsurdistische gebeurtenissen en de Tibetaanse cultuur. Zo’n film waarbij mensen de zaal uitlopen en ‘Prachtig!’, ‘Mooi!’ uitroepen. En wie geeft ze ongelijk, zoveel meningen, zoveel smaken.
The Year Before the War – Zwart-witcinema op zijn best
In The Year Before the War (ook zwart-wit) draait alles om het jaar 1913. De Let Peter (die zegt dat hij Hans heet) verliest zijn vader en zijn baan. Anarchisten bliezen het hotel op waar hij werkte. Hij moet weg uit Riga en reist naar een sanatorium in Zwitserland. Een anarchistische dame had hem uitgenodigd.
Hans/Peter reist vervolgens heel Europa rond: Praag, Wenen, Londen en Parijs. Voor communisten begint hij aanslagen te plegen. Dat streven om te helpen brengt hem alleen maar meer in de ellende. Hij kijkt in zijn spiegel en ziet zijn gelijkenis verduisteren. Zichzelf laten helen door een grinnikende Freud lukt ook al niet.
Opmerkelijk verzorgde film. Zwart-witcinema op zijn best. Over elk beeld is nagedacht met rook, lichtval, contrast, perspectieven, slow motion en geluiden. Je vindt ongewoon gefilmde scènes zoals het feestje, de vechtpartij op het plein, maar ook mooie widescreen-beelden van het landschap of van het interieur van een trein. Indrukwekkend werk van cinematograaf Andrejs Rudzāts.
Ook het script is erg boeiend en er valt heel veel over te zeggen. Er is een maar: eenvoudig is het niet. Probeer maar eens zonder geschiedenisboek kaas te maken van alle gebeurtenissen. Hoewel het natuurlijk niet echt een Letse Forrest Gump is, heeft alles wel degelijk een betekenis. Eigenlijk zou je dus eerst een uitleg moeten downloaden die je door alle scènes gidst. Dan pas realiseer je hoeveel historische grapjes en cinematografische verwijzingen je hebt gemist (de doodskist die zichzelf voortbeweegt, om er maar een te noemen).
Met al die ambities zal de film te afstandelijk en intellectueel aanvoelen voor de gemiddelde kijker – en dat is jammer, want veel echt goede films over geschiedenis heb je niet.
Black Medusa – Negen lugubere dates in Tunis
In het eveneens zwart-witte Black Medusa pikt een jonge vrouw mannen op, of laat zichzelf oppikken. Dan vermoordt ze ze. Negen avonden met negen lugubere dates in Tunis.
Zij (Nada) zegt nooit iets. De mannen vinden het niet erg dat ze niets zegt, ze praten zelf wel honderduit. Ze verwachten makkelijke seks met een zwijgende vrouw. Maar geen van allen haalt het einde van de avond. Op haar werk (waar ze overdag gewoon heen gaat) communiceert ze door te tikken op haar mobiel, die vervolgens de zinnen uitspreekt. Ze ‘praat’ daarmee alleen met artdirector Noura. Op bezoek thuis bij Noura jat ze haar speciale jagersmes. Niet moeilijk te raden wat ze ermee van plan is.
Er is amper een plot (politie ligt net als in giallo’s te slapen) en origineel is het ook al niet zo. Neem Ms. 45 van Abel Ferrara. In wezen hetzelfde als deze film, maar dan mét wat er aan de gekte vooraf ging. Niet dat het veel uitmaakt, we kunnen het ook zelf wel invullen. Haar haat tegen mannen móet ergens vandaan komen.
Ongewone film uit Tunesië, jazeker, maar een goede film? Grootste probleem, net als bij een film als Henry: Portrait of a Serial Killer: je hebt geen band met de hoofdpersoon en kunt niet anders dan apathisch toekijken. Wat je dan overhoudt is de stijl, de kunst van de film, en die is op momenten best mooi, met fantasierijke beelden, spel met lichtval in het Tunesische nachtleven en opmerkelijk esthetische moordscènes.
Mayday – Drie vrouwen in kapotte onderzeeër
In Mayday (niet zwart-wit!) krijgt Ana, bediende bij een huwelijksfeest, ervan langs van haar manager. En passant mishandelt hij haar. Een stroomstoring slaat toe, ze wordt geëlektrocuteerd, alles is duister, ze kruipt in een oven en opent haar ogen op een eiland.
Drie vrouwen in een kapotte onderzeeër verdedigen daar hun stellingen tegen mannen. Die oorlog is overal. Tegelijk doen ze mayday-oproepen: als sirenen lokken ze mannen een storm in. Marsha (de treurige bruid van het feest waar ze eerder was) pusht haar over haar grenzen en Ana wordt scherpschutter. Toch blijft ze twijfelen. Moet ze echt al die mannen omleggen?
Ik moet zeggen dat ik redelijk sceptisch deze film inging, als man zijnde. Tegelijk ben ik mans genoeg om deze film op zijn merites te beoordelen. En hoe dit zich allemaal in het hoofd van Ana afspeelt, is verrassend fantasierijk. We merken dat ook want ze ziet op het eiland allemaal bekende gezichten van het huwelijksfeest. Dan realiseren we zelf ook (als we dat nog niet wisten) dat we eigenlijk in Ana’s hoofd zitten.
Grace van Patten als Ana is goed gecast, maar boeiender is de rol van Marsha (Mia Goth, nog zo schattig in Emma). Die doet soms denken aan klassieke waanzinnig wordende legerleiders, van Sergeant Barnes in Platoon tot generaal Kurtz in Apocalypse Now. Ana: ‘Waarom nemen we de mannen niet gevangen in plaats van doden?’ Marsha: ‘Dat hebben geprobeerd. Het was vermoeiend.’ Of bij een stervende soldaat die zegt dat hij zoveel van zijn vrouw hield: ‘Ze hield vast niet zo van jou als jij denkt.’ En dan…
Deze debuutfilm van Karen Cinorre heeft in gevoelige MeToo-tijden de potentie om in verkeerde keelgaten te schieten. Zowel in die van vrouwen hatende mannen als van mannen hatende feministen. Over die verachting en misverstanden bij beide geslachten gaat deze film juist (ironisch genoeg). Mochten straks weer eens Twitterstormen hard gaan waaien, moeten al die lui niet vergeten dat het allemaal heel onschuldig is: alles speelt zich immers af in het hoofd van Ana. Het is haar verhaal en het zijn haar gekkigheden (het parodiërende dansje is een goed voorbeeld).
Minpunten zie ik meer in de vorm: het had nog mysterieuzer mogen zijn vormgegeven, het einde is mij iets té sprookjesachtig en het verhaal is duidelijk een potpourri is van allerlei films en ideeën. Je ziet hier dingen terug van Lord of the Flies, Being John Malkovich, Le Tout Nouveau Testament, Inside Out en Alice in Wonderland.
En IFFR bood trouwens nóg een vrouwen-leggen-mannen-om-film… de korte film A Woman’s Revenge. Onderdeel van Su Huy-Yu’s herfilming van Taiwanese filmgeschiedenis, in dit geval sexploitation. Totaal over de top, compleet maf, subtiliteit van een hamer. Wel esthetisch knap werk.
7 februari 2021
IFFR 2021 (februari-editie): Deense grimmigheid in gretig opgeklopte vertellingen
IFFR 2021 (februari-editie): Fantasierijke producties
IFFR 2021 (februari-editie): Blik op het binnenland