IFFR 2022 – Deel 1:
Opgroeien onder het oog van God
door Cor Oliemeulen
In het eerste deel van ons verslag van IFFR 2022 – dit jaar niet op locatie in Rotterdam, maar enkel online van 26 januari tot en met 6 februari – bespreken we vier debuutfilms van vrouwen met opgroeiende meisjes/vrouwen in de hoofdrollen. Opvallend is het loslaten van christelijke dogma’s om volwassen te kunnen worden.
Noche de fuego
Ana leeft in een wereld waarin het gevaarlijk is om een meisje te zijn. Haar moeder dwingt haar om haar haren af te laten knippen (de meest ontroerende scène van de film) en is boos als Ana lippenstift opdoet. Een paar jaar later begrijpt ze pas goed waarom. Zelfs in het afgelegen stadje hoog in de Mexicaanse bergen zijn meisjes niet veilig voor drugskartels en mensenhandel. Veel moeders hebben een ondergrondse schuilplaats gemaakt waarin hun dochters zich moeten verbergen zodra bandieten in aantocht zijn. De meeste vaders verblijven elders om geld te verdienen (en als het meezit op te sturen), terwijl de achterblijvers werken in de papavervelden, die regelmatig door helikopters van de overheid en de Amerikanen met gif worden besproeid.
Filmmaakster Tatiana Huezo gebruikte de populaire roman Prayers for the Stolen uit 2012 van Jennifer Clement als uitgangspunt voor haar eerste speelfilm, Noche de fuego (Nacht van vuur), die al tijdens de wereldpremière in Cannes als veelbelovend debuut werd aangemerkt. In haar sociaal-realistische benadering, afgewisseld met poëtische scènes in de natuur, toont ze personages in levensechte situaties, wat ze eerder succesvol in haar documentaires deed. In de angstaanjagende context van corruptie, drugsoorlog en mensenhandel zijn de korte momenten van magisch en vreugdevol escapisme van een opgroeiend meisje en haar twee beste vriendinnen bittere noodzaak.
Freda
Gessica Geneus debuteert met een gezinsdrama in haar geboorteland Haïti. Alsof de aardbeving van 2010 en de orkaan van 2016 nog niet genoeg waren (de miljoenen die werden ingezameld, kwamen nauwelijks bij de bevolking terecht), is het leven in een trieste buitenwijk van hoofdstad Port-au-Prince niet te benijden. Zeker als je opgroeit in een paternalistische maatschappij waarin vrouwen traditioneel het onderspit delven. In Freda is het titelpersonage tegenpool van haar oudere zus Esther, die crème gebruikt om haar huid lichter te maken en haar onzekere bestaan graag vergeet door met een senator te trouwen. Freda (Nehemi Bastien) is idealistisch en discussieert met haar medestudenten antropologie over politiek en maatschappij, tenminste als hun leraren niet weer staken.
Meer dan te focussen op karakterontwikkeling laat de filmmaakster de kijker kennismaken met haar land, dat als eerste in Latijns-Amerika onafhankelijk werd, maar decennialang werd geteisterd door dictaturen en staatsgrepen. Ze toont de spagaat waarin veel jongeren zich bevinden. Weggaan of blijven? Socialisme om de armoede te bestrijden of toch maar weer een dictatuur, die volgens sommigen onrust en geweld kan oplossen? Creools spreken of Frans, de taal van de koloniale overheersers? Protestantisme of voodoo? Ondertussen gaan de politieke spanningen door, waarbij authentieke beelden van de onlusten de geloofwaardigheid ten goede komen. De confrontatie in de finale tussen dochter Freda en haar strenggelovige moeder Jeannette, werkt weliswaar als een catharsis, maar net als de tienerdochter in Noche de Fuego blijft het perspectief van Freda ongewis.
Clara Sola
Dat levenservaringen en psychologische, morele groei leiden tot een bepaalde volwassenheid geldt niet alleen voor tieners. In de sterke debuutfilm van Nathalie Álvarez Mesén speelt Wendy Chinchilla Araya de veertigjarige Clara, die de intelligentie en sociale vermogens van een kind bezit. In haar dorp wordt Clara niet alleen gezien als zonderlinge verschijning, die bovendien lijdt aan een aandoening die haar rug krom laat groeien. Haar moeder beweert dat Clara geneeskrachtige gaven heeft en voor God werkt. De zaken lopen goed door de constante stroom van hulpbehoevenden. Het leven is overzichtelijk, totdat Clara zich aangetrokken voelt tot een sympathieke jongere man. Hij stelt zich open en laat haar in haar waarde, waardoor een vriendschap ontstaat.
De filmmaakster plaatst het verhaal in de natuur van Costa Rica met bijna paradijselijke geluiden van vogels, insecten, water en wind. De combinatie van de geluidsband en de beelden roept zintuigelijke ervaringen op: alsof je zelf soms dingen ruikt, proeft of voelt, net als Clara, die regelmatig op de huid wordt gevolgd. Nadat Clara heeft gezien dat haar vriend de liefde bedrijft met een andere vrouw ontwaken bij haar seksuele gevoelens. Ze raakt verward en dringt zich op. In die nieuwe emotionele toestand ontwikkelt het filmdrama zich verder door enkele magisch-realistische gebeurtenissen. Is Clara toch gezegend met bijzondere gaven? Nadat ze op symbolische wijze heeft afgerekend met de religieuze terreur van haar moeder ondergaat Clara in de slotscène een wonderbaarlijke openbaring.
As in Heaven
Een meisje loopt neuriënd door het korenveld. Ze plukt een paardenbloem en blaast de pluisjes in de lucht. Steeds meer pluisjes vormen een wolk, die steeds groter wordt. De hemel trekt dicht en er ontstaat een immense rode wolk. Bloed druppelt op haar huid. Dan ontwaakt de veertienjarige Lise (Flora Ofelia Hofmann Lindahl) uit haar droom. Die blijkt de voorbode van onheil dat komen gaat. Lise’s moeder is hoogzwanger en schreeuwt het uit van pijn. Ze wil geen dokter, want God zal over haar waken. Gedurende een etmaal volgen we de verschrikkingen van de uiterst zware bevalling en zien we hoe Lise omgaat met dit drama, waarvan ze denkt dat zij mogelijk schuldig daaraan is.
In haar debuut As in Heaven laat Tea Lindeburg zich inspireren door een roman van Marie Bregendahl die zich afspeelt op een Deens eiland eind negentiende eeuw. De veertienjarige Lise is de oudste dochter van een herenboer van een groot gezin dat wordt opgevoed met de Bijbel. Tegen de zin van de norse vader zal Lise binnenkort naar school gaan. Tot die tijd speelt ze met haar zusjes, broertjes en nichtjes en stoeit ze met een jongen die op hun boerderij werkt. Maar dan slaat de horror toe, want het kraambed van moeder kleurt roder en roder en de baby komt maar niet. Terwijl Lise moet zorgen voor de andere kinderen wordt ze heen en weer geslingerd tussen geloof, bijgeloof en ongeloof. Haar hoofdrol is krachtig, maar het feministische script blijft wel erg lang in de misère hangen.
28 januari 2022
IFFR 2022 – Deel 2: Hoofdcompetitie(s) geparkeerd
IFFR 2022 – Deel 3: Mafheid in overvloed
IFFR 2022 – Deel 4: Misdaadfilms die de adem benemen