Movies that Matter 2021 – Nasrin en President:
Advocaten zelf slachtoffer
door Cor Oliemeulen
Het Movies that Matter Festival wordt dit jaar online gehouden (lees hier hoe alles werkt) van 16 tot en met 25 april met dertig premières en een aantal verdiepingsprogramma’s. Zoals elk jaar kan de geëngageerde liefhebber kijken naar documentaires en filmdrama’s waarin mensen dreigen te worden vermorzeld door onderdrukking, terreur en corruptie. In dit verslag twee helden: een mensenrechtenadvocaat in Iran en een advocaat die president van Zimbabwe had moeten zijn.
Nasrin – Gevangenis en zweepslagen voor Iraans bloemenmeisje
Je kunt het je bijna niet meer voorstellen dat het Iraanse volk voor de Islamitische Revolutie van 1979 rechten had, ook vrouwen. Nu de sjah, een marionet van de Verenigde Staten, was weggejaagd, kreeg de geestelijkheid opnieuw de macht. Vooral voor vrouwen was dat slecht nieuws. In de documentaire Nasrin van Jeff Kaufman (Iraanse crewleden staan uit zelfbescherming als anoniem op de aftiteling) volgen we advocaat en strijder voor vrouwenrechten, Nasrin Sotoudeh. Door haar inzet en vasthoudendheid ontpopt ze zich als een absolute heldin voor mensen (zowel in binnen- als in buitenland) die schreeuwen om gelijke rechten en een menswaardig bestaan voor burgers die de dictatuur slecht gezind zijn. Door haar onverschrokken activisme brengt Nasrin zowel zichzelf als haar man Reza, grafisch ontwerper, meerdere malen in de problemen, en in de gevangenis. Maar liefde overwint alles. Of toch niet?
Ondanks dat Nasrins lotgevallen in het geheim moesten worden gefilmd, krijg je een heel aardig inkijkje in haar wereld. Gesteund door man en kinderen haalt de advocaat alles uit de kast voor meer vrouwenrechten en om kinderen (mishandeld of ter dood veroordeeld) en minderheden (zoals de Bahai) te beschermen. In een maatschappij waar polygamie is toegestaan en vrouwen niet mogen scheiden, blijkt het kwaad kersen eten. Aan de hand van beelden van demonstraties, protesten, interviews met betrokkenen en rechtszaken behaalt Nasrin hier en daar een overwinning, maar triest genoeg zal het haar uiteindelijk slecht vergaan. Reza: “Het enige wat Nasrin wil is een land waarin mensen kunnen genieten van vrijheid, voorspoed en menselijke waardigheid.”
In de documentaire zit een kort fragment uit Taxi Teheran, een film van de Iraanse regisseur Jafar Panahi, die (ondanks een beroepsverbod) als taxichauffeur mensen van straat plukte om hen te interviewen over hun leven. De taxi stopt voor Nasrin Sotoudeh, die staat te bellen en een grote bos rozen op haar arm draagt. “Hé, daar is het bloemenmeisje”, roept een kind op de achterbank als het portier opengaat. De mensenrechtenadvocaat stapt in bij de filmregisseur. Ze zijn goed bevriend sinds ze in 2012 samen werden onderscheiden met de Sacharovprijs van het Europees Parlement. Het regiem kan alles afnemen, behalve hun dromen voor een rechtvaardige toekomst.
Online te zien zondag 18 april 17.00 uur en donderdag 22 april 01.00 uur.
President – Knecht van het Zimbabwaanse volk
Een jaar na de Islamitische Revolutie in Iran werd Zimbabwe onafhankelijk van Groot-Brittannië. Robert Mugabe – vrijheidsstrijder volgens de een, terrorist volgens de ander – werd minister-president, maar ontpopte zich al snel tot autocraat. Zo ontdeed hij zich van zijn kompaan Joshua Nkomo, met wie hij een guerrillaoorlog tegen de Engelse kolonialisten had gevochten, en liet hij zich door een grondwetswijziging tot president benoemen. Terwijl Mugabe en zijn vrienden zich verrijkten, veranderde er niets aan het armoedige bestaan van de bevolking. Om de groeiende kritiek te pareren, lanceerde Mugabe in 2000 een landhervormingsprogramma waarin de blanke boeren (grootgrondbezitters) zonder enige vorm van compensatie werden onteigend. Maar ook nu zou niet de gewone burger profiteren. Na de verkiezingen van 2005, die Mugabe ‘uiteraard’ won, beloofde de president nieuwe huizen voor de honderdduizenden armen in de ontstane sloppenwijken, die met de grond werden gelijkgemaakt. Ook nu bleken het loze beloften en vluchtten veel mensen naar buurlanden Zuid-Afrika en Botswana. In 2017 werd de hoogbejaarde Mugabe door een militaire staatsgreep afgezet en opgevolgd door diens ZANU-partijgenoot Emmerson Mnangagwa (die eerder door Mugabe aan de kant was geschoven). Maar opnieuw bleven beloofde hervormingen uit. Dat was het moment dat de oppositie een nieuwe held naar voren schoof: Nelson Chamisa.
Camilla Nielsson, die in 2014 al de documentaire Democrats over het instabiele Zimbabwe had gemaakt, volgt in haar nieuwe film President oppositieleider Chamisa naar aanloop van de presidentsverkiezingen in 2018 en de spannende afloop daarvan. Deze charismatische en welbespraakte advocaat, die in 2007 door politieke tegenstanders bijna dood was geslagen, heeft een team van adviseurs en beveiligers om zich heen verzameld en strijdt vol overgave tegen corruptie, honger, armoede, werkloosheid en geweld. Hij wil een ‘knecht van het volk’ zijn, roept hij tegen massaal toegestroomde menigte, soms vier keer per dag. Zo nu en dan hoor je echo’s van Martin Luther King.
De focus van de documentaire ligt op de te verwachten verkiezingsfraude door de zittende machthebbers. We zien hoe Chamisa’s campagneleden nadenken over commercials (Chamisa vindt Heal the World van Michael Jackson wel geschikt), computers aanschaffen om de eigen schaduwverkiezingen te kunnen verwerken en ervoor zorgen dat op de verkiezingsdag in elk stembureau vier eigen waarnemers aanwezig zijn. Maar spoedig komen er al meldingen van dubbele stembiljetten binnen. Ook zou er sprake zijn van het ronselen van stemmen door medewerkers van Mnangagwa in ruil voor voedsel. Al die tijd observeert de camera Chamisa en zijn team, tot en met het moment dat de ‘officiële’ uitslagen worden bekendgemaakt. Ondanks het binnenvliegen van een legertje Zuid-Afrikaanse topadvocaten om de uitslagen aan te vechten, laat de uitspraak van het hof zich raden. De documentairemakers laten alle gebeurtenissen en beelden voor zich spreken. De veelzeggende kleine blikken, gebaren en emoties van de machthebbers en hun corrupte slippendragers smaken naar laffe minachting en behoeven verder geen wederhoor.
17 april 2021
Movies that Matter 2021 – Quo Vadis, Aida
Movies that Matter 2021 – Advocaten zelf slachtoffer
Movies that Matter 2021 – Kunst in gevangenschap
Movies that Matter 2021 – De nos frères blessés
Movies that Matter 2021 – Finale