Deel 3: Pijnpunten, moed en humor als wapen
door Suzan Groothuis
In dit derde deel aandacht voor de moeizame verhoudingen in een familie, een Afghaans meisje dat vecht voor haar idealen en een comédienne die grapt over borstkanker.
In zijn documentaire A Family Affair laat Tom Fassaert een stukje familiegeschiedenis zien. Het draait om zijn oma Marianne Hertz, met haar 95 jaar oud nog steeds een prachtige vrouw om te zien. Ze is model geweest en heeft drie kinderen, maar het contact met hen is moeizaam of verbroken.
Ontrafeling van familiegeheimen
Zijn vader wilde een boek over haar schrijven, een boek dat nooit tot stand kwam. De relatie bleek zo complex dat hij besloot het contact te verbreken. En dan nodigt Marianne kleinzoon Tom uit om naar Zuid-Afrika te komen, het land waar ze lang geleden naartoe is gegaan om haar vrijheid te vinden. Haar kinderen achter zich latend.
Er zit een doel achter de uitnodiging, ofwel zoals Toms vader omschrijft een manipulatie. Pas op voor je oma, waarschuwt hij, want voor je het weet heeft ze je voor haar karretje gespannen. Er is een metafoor met een schaakbord: Marianne kan je het gevoel geven dat je een koning bent, maar dan degradeer je en veegt ze je zo als een pion van het bord af.
Het doel van Mariannes uitnodiging is snel duidelijk: Tom moet haar vergezellen naar Nederland. Marianne noemt het een afscheid van haar kinderen. Zij zoeken haar niet op, dus zal Marianne nog eenmaal de reis naar Nederland maken. Ze weet wat ze kan verwachten, want het contact knaagt.
Terwijl ze zich voorbereiden voor de reis, probeert Tom te achterhalen wat er gebeurd is waardoor de verhoudingen zo gespannen zijn. Waarom iedereen een masker ophoudt. En bovenal waarom het zo’n pijn doet. A Family Affair bevat alle ingrediënten voor een goede documentaire: onvoorspelbaarheid, spanning, humor en tragiek. Het is gemakkelijk als kijker om Marianne af te doen als een egocentrische vrouw die haar kinderen in de steek heeft gelaten, maar ook zij draagt verdriet met zich mee. Dat wordt duidelijk in een ontroerende scène waarin zij zich eenmalig openstelt. Hoe onpeilbaar de vrouw is blijkt later weer als zij een familiefoto, een cadeau van Tom, weigert aan te nemen.
Een prachtig portret van een gebroken familie dat net genoeg waarheid naar boven haalt om de pijnpunten te kunnen plaatsen en begrijpen.
Als Michael Jackson en Rihanna je ouders waren
Sonita is een meisje van achttien en droomt van een carrière als rapper. Maar Sonita is ook een meisje dat gevlucht is uit Afghanistan en in Teheran, Iran in een opvanghuis voor tieners verblijft. Haar oudere zus en nichtje zijn de enige familieleden die ook in Iran wonen en kunnen met moeite de huur voor hun appartement betalen. Sonita’s ouders zitten in Afghanistan en maken zich meer druk om de bruidsschat voor hun zoon dan de toekomst van hun dochter in Iran.
Terug naar haar dromen. Als Sonita het voor het zeggen had, was ze geboren in Amerika en was ze de dochter van Michael Jackson en Rihanna. Want hoe cool klinkt Jackson als achternaam! Als kijker ontdek je al snel dat Sonita persistent is in het nastreven van een rapcarrière. Samen met een vriend struint ze producer na producer af om hun nummer op te nemen. Maar ook dat blijkt niet zo makkelijk, want in Iran mogen vrouwen helemaal niet zingen. En daar komt bij dat Sonita’s moeder haar dwingt terug te komen naar Afghanistan om zich te laten uithuwelijken. Van dat geld kan haar broer namelijk zijn bruidsschat betalen. Hoezo omgekeerde rollen?
Sonita is een persoonlijk portret van een meisje dat niet zomaar opgeeft. Hoewel er meerdere tegenslagen op haar pad komen, vecht ze zich uit haar problemen en volgen we haar in het verwezenlijken van haar dromen. Bijgestaan door regisseuse Roksareh Ghaem Maghami krijgt Sonita het uiteindelijk voor elkaar om in Amerika een scholarship te volgen. Maar daarvoor moet ze wel eerst haar papieren regelen in Kabul en de confrontatie met haar familie aangaan.
De film Sonita blijft dichtbij de persoon Sonita staan, maar toont intussen nauwgezet de problemen rondom vrouwenrechten, uithuwelijking en aanslagen. Terwijl Sonita vanuit haar hotelkamer in Kabul over de stad uitkijkt, vliegen helikopters over en weer na een zelfmoordaanslag in een theater. Je voelt de link met de recente aanslagen in Parijs. De documentaire laat uiteindelijk zien dat kracht en geloof in jezelf je verder op weg kunnen helpen – en daarmee ook anderen. Sonita, die aanwezig was op het IDFA en een indrukwekkende rapsolo weggaf (een inspiratievolle aanklacht tegen uithuwelijking) vecht namelijk niet alleen voor haar eigen belangen, maar hoopt een weg te openen voor al die meisjes voor wie uithuwelijking het enige toekomstperspectief is.
Platte tieten
Tig is de artiestennaam van Mathilde Notaro. Een talent in de comedy-wereld, dat definitief naam maakte met haar show over borstkanker. Hoe dat zo kwam zien we in Tig, een documentaire gewijd aan deze jongensachtige verschijning die met haar droge, gevatte humor Amerika veroverde.
Wat Tig zo uniek maakt? Haar gave om het ongemakkelijke om te zetten in humor. Ze schroomt daarbij niet zichzelf op de hak te nemen. Wanneer Tig in haar leven te maken krijgt met tegenslagen- een levensbedreigend virus, het overlijden van haar moeder en als kers op de taart borstkanker – blijft zij overeind staan. Sterker nog, Tig gebruikt haar wapen – humor – in de strijd tegen al die narigheid. Op aanraden van een collega besluit ze haar leed te delen met het publiek, op zo’n manier dat het iedereen aan het lachen brengt en de pijn wat gemakkelijker te dragen is.
Over haar borsten, die ze moest laten verwijderen, zegt Tig bijvoorbeeld dat die definitief hebben afgerekend met haar “flat chested body”. In de loop der tijd moeten ze Tigs grappen daarover gehoord hebben en waren ze het zat (“you know what, we’re sick of this, let’s kill her!”). De show wordt een succes en Tig is niet meer van het podium weg te denken.
De documentaire van Kristina Goolsby volgt Tig in de aanloop naar het eenjarige bestaan van de “breast cancer” show. Ondertussen zien we hoe zij worstelt in de liefde en er een kinderwens woedt.
De eerste helft is het vooral vanwege de vele scènes of geluidsopnamen uit shows genieten; gaandeweg volgt de film het conventionele pad naar meer geluk en voorspoed. De scherpe randjes zijn er af, ook dankzij de irritante muzikale deuntjes die regelmatig de kop opsteken. En een scène waarin Tig en haar liefde Stephanie tezamen in een koets getrokken door paarden hun liefde bezegelen dikt de “finally happy together” wel heel nadrukkelijk aan. Sterke kracht is natuurlijk Tig Notaro zelf, want waar tref je iemand met zo’n uniek gevoel voor humor en uitzonderlijk optimisme? Als kijker gun je haar het beste en dan neem je die koets en die nietszeggende muzikale intermezzo’s maar op de koop toe.
27 november 2015
DEEL 1: De kleurrijke werkelijkheid van Errol Morris
DEEL 2: Mensen die hun nek uitsteken
DEEL 5: Van zwarte panters tot huiveringwekkende nachtmerries