IDFA 2024 – Deel 4:
Op zoek naar rechtvaardigheid
door Bob van der Sterre
Gevoel voor rechtvaardigheid is een belangrijk element van het karakter van de homo sapiens. Dat zou je met alle slechte nieuws in de media weleens vergeten. Vier voorbeelden van mensen die ergens rechtvaardigheid voor zoeken.
Once Upon a Time in a Forest – Jonge bosactivisten willen het verschil maken
Finse bossen worden voor 90% commercieel uitgebaat. Twee jonge vrouwen (Ida en Minka) en diverse andere jongeren willen dat veranderen. ‘Ik interesseer me niet in de commerciële kant van de bossen, maar in de potentie voor diversiteit in de bossen.’ Ze gaan met een loep door de natuur, op zoek naar de biodiversiteit van omgevallen bomen.
We zien hoe de jonge activisten – de Finse tak van de Extinction Rebellion-beweging – het onderwerp op de politieke agenda proberen te zetten. Demonstraties, acties, vragen stellen aan politici. Het blijft allemaal onschuldig.
We kijken naar verschillende kanten van het activistische werk. Gesprekken met politici, actie voeren (operation Arctic Fox), hoe ze de media doen en veel meetings. Je bent bijna jaloers op die energie, hoop en naïviteit. Bijvoorbeeld dat ze zich voor hun zaak bijna vrijwillig laten bevriezen bij de Poolcirkel. En er komt natuurlijk ook eigengelijkheid bij kijken. ‘Onze zaak is rechtmatig.’
Ondertussen veel mooie beelden van Finse natuur. Waterreflecties van ondergaande zonnen met bossen op de achtergrond. Slow motion beelden van duiken in heldere Finse meren. Zwemmen in beekjes met sneeuw om je heen. Soms lijkt het alsof je naar een Scandinavische film uit de jaren vijftig zit te kijken.
Film van Virpi Suutari is een typische van-binnenuit-docu over activisten. Daar zijn er meer van tijdens deze IDFA. Aardig, maar wel wat lang en algemeen. Je houdt niet veel over na het kijken: sympathie en dat is het wel. Het gaat een beetje over jongeren en hun idealen. Maar ook niet helemaal. Daarmee meandert de film iets te veel.
Kijk hier waar en wanneer deze film nog draait.
Lie to Me – Geloven in een munt die niet bestond
In Lie to Me zien we hoe de cryptocurrency OneCoin werden gelanceerd in 2014. De munt werd ‘bedacht’ door marketingmensen, waaronder de Bulgaarse ‘cryptokoningin’ Ruja. Het opmerkelijke: het werkte zónder blockchaintechnologie. Alleen wist dat nog niemand op dat moment.
Toen de Noorse cryptocurrency-specialist Bjørn werd gevraagd om de blockchain te maken, bedankte hij ervoor. En de livegang van de munt een paar maanden later vond hij daarom heel verdacht. Hij gaat met de Duitse justitie samenwerken en bewijst dat de munt geen blockchaintechnologie heeft. Iemand in de film: ‘Dit Excelbestand is alles wat OneCoin ooit was.’ De munt is nu niets meer waard, zegt een Zweedse investeerder spijtig, die ziet dat hij ‘in theorie’ 8 miljoen euro heeft.
Na een succesvolle beginperiode gaat het minder voor OneCoin. De cryptokoningin raakt spoorloos na een vlucht naar Athene (en is nooit meer gezien). De cofounder wordt opgepakt. Een Bulgaarse fitnessinfluencer is de nieuwe CEO maar wordt gearresteerd in Los Angeles. En een Bulgaarse misdaadbaas, gelinkt aan Ruja’s vermissing, wordt neergeschoten in Zuid-Afrika. Diverse mensen rondom OneCoin zijn overleden of spoorloos.
Het vreemdste is dat ondanks dit alles de ‘beweging’ van de munt, OneLife, blijft bestaan. Hoe kan dat? Informele netwerken blijven onder de radar, legt een onderzoeker uit. Groepsdrang, identiteit, familiegevoel, emoties. Mensen hebben angst om niet mee te doen, door termen als ‘OneLife’, legt een marketingdeskundige uit. ‘Het is geen advies, meer een religie.’ Bjørn – die zich na de onthullingen inzet voor slachtoffers – wordt zelf ook bedreigd door mensen uit het OneCoin-netwerk. Ondanks alles bestaan de netwerken vol ‘gelovigen’ nog steeds.
Deze Zweedse journalistieke docu van Bär Tyrimi schetst alle details. De voice-over is af en toe bevreemdend, verder is het een degelijke productie, met veel interviews en ontmoetingen, hoewel je na de film nog steeds niets duidelijk is geworden over de Bulgaarse kliek waar het mee begon.
Kijk hier waar en wanneer deze film nog draait.
Black Box Diaries – Strijd voor erkenning
Shiori Ito, journalist, vertelt tijdens een persconferentie dat ze verkracht is door een bekende journalist. Hij is bevriend met de premier, over wie hij een biografie heeft geschreven. Op een of andere manier wordt de arrestatie van de journalist voorkomen. En volgt er geen heropening van de zaak. En krijgt ze te maken met victim blaming. Is er gerechtigheid mogelijk?
Ze schrijft een boek over wat er is gebeurd. Daarvoor spreekt ze met veel mensen, neemt van alles in het geheim op. Daarna begint ze in een poging om rechtvaardigheid te krijgen een civiele rechtszaak tegen de journalist. Ondertussen wordt ze gezien als de eerste Japanse me-too-zaak en heeft ze een trauma om te verwerken.
Een black box is als een juridische doos waarin de waarheid verdwijnt. En deze documentaire – geregisseerd door Shiori Ito zelf – probeert de deksel van die doos te halen. Wat in een relatief gesloten en hiërarchische mannenmaatschappij als die in Japan vanzelfsprekend niet makkelijk is. ‘Alleen jij die tegen deze realiteit moet vechten, begrijpt hoe het zit. Het publiek begrijpt het niet.’
De camera is hier de bekende fly on the wall en je bekijkt de vrouw achter de affaire, Shiori. Het is helder en niet-sentimenteel, alleen wel wat aan de lange kant.
Kijk hier waar en wanneer deze film nog draait.
The Flats – Joe herleeft zijn traumatische jeugd
Nog meer heftig drama in The Flats. Dit gaat over de wijk New Lodge in Belfast, dat het middelpunt was van ’the troubles’, het gewelddadige Noord-Ierse conflict tussen protestanten en katholieken, dat in de jaren zestig begon en eind jaren negentig eindigde. De troubles waren de geboorte van Joe’s trauma. Hij was negen en zag zijn oom ontvoerd worden (die vermoord werd), en voelde zich sindsdien altijd schuldig (ook al was hij pas negen). Niet veel later werd hij ook een stenengooier.
Het trauma heeft Joe compleet veranderd. Hij wil rechtvaardigheid – maar dat kan nooit meer gebeuren natuurlijk. Wat wel kan, is naar de psycholoog. En hij vertelt zijn levensverhaal. De documentaire van Alessandra Celesia zet het vervolgens in scène via andere flatbewoners en een jochie in de rol van jonge Joe. Zo zien we hoe de wake was (nu ligt er een levende man in de kist die zijn oom speelt). En hoe de jongen van negen met het trauma probeerde om te gaan (troost van moeder). En hoe een oudere bewoonster ooit haar man door zijn dij schoot.
Tegelijk krijgen we een portie Noord-Ierse geschiedenis. Demonstraties, vreugdevuren, aanslagen, ontvoeringen en hongerstakingen. (Wel van een kant: hier is niemand een loyalist.) Ondertussen is het heden niet veel beter. Joe vindt heroïnespuiten in de flat en ziet drugsgebruik rondom de flat. Soms snappen ze niet bij welk land ze horen. ‘Dus als ik een Iers paspoort haal, ben ik Iers?’ ‘Je bent al Iers!’
De ‘geënsceneerde’ films zijn een middel om oude trauma’s te laten herbeleven (zoals regisseur Joshua Oppenheimer deed in de film The Act of Killing). Ook deze film doet dat en het resultaat is wisselend. Zo zien we oude Joe in een tuin schuilen voor de militaire politie zoals hij deed toen hij een kind was en maant hij denkbeeldige medestenengooiers tot stilte. Het is al met al een forse zit met bijna twee uur rauw drama waarbij de fucks van het scherm spatten.
Kijk hier waar en wanneer deze film nog draait.
19 november 2024
Deel 1: Openingsfilm – About a Hero
Deel 2: De Storm van Rechts
Deel 3: Personen met ongewone beroepen
Deel 5: Muziekfilms
Deel 6: Lang leve het experiment
Deel 7: Palestina
Deel 8: Méér geschiedenis