IFFR 2024 – Deel 1:
De (ongetwijfeld) beste film uit de Tigercompetitie gaat over de giraffe

door Tim Bouwhuis

Het is een jaarlijkse uitdaging op het IFFR: inschatten welke films uit de eigen ‘huiscompetitie’ daadwerkelijk de moeite waard gaan zijn. Soms duiken er al redelijk vroeg teasers van de zogenoemde Tigerfilms op, soms moet je het geruime tijd met een enkele still doen. De ervaring leert dat heuse afknappers op het prijzenpodium stuivertje wisselen met absolute voltreffers. Zo ook in 2024?

Op dezelfde dag dat het publiek ‘s avonds toestroomt voor openingsfilm Head South, worden er in de Pathézalen ook al twee perspremières van Tigertitels vertoond. Een mooie kans om de eerste volle festivaldag (vrijdag) met een voorsprong te beginnen, al had ondergetekende dat scenario graag ingeruild voor een langer IFFR. Vrij stilletjes is de openingsavond namelijk een dag verschoven en hebben bezoekers bewust of onbewust kennisgenomen van een programma dat nooit meer zo omvangrijk zal zijn als vóór de coronapandemie.

De Tigertitels lijken op voorhand films om zeker te gaan zien, maar dan wel om verschillende redenen. Het Japanse Rei heeft een streepje voor vanwege zijn productieland, en dat in combinatie met de synopsis: gevestigde filmmakers als Hirokazu Koreeda en Ryusuke Hamaguchi houden de festivaloogst uit het land van de rijzende zon standaard op peil, en eerdere festivalervaringen leren dat er (al dan niet) in hun schaduw meer dan voldoende te ontdekken valt. De tekst op de filmpagina belooft een beeldend, doorleefd verhaal over een bijzondere vriendschap. Reden genoeg voor een zit van drie uur.

Koude kermis
Helaas bewijst Rei dat het niveauverschil binnen de Tigercompetitie ook dit jaar weer aanzienlijk is. Al vanaf het begin gaat het zichtbaar mis met schokkerig, onzeker camerawerk en onbeholpen montage-ingrepen, en ook de geluidsopname is overwegend dof en oneffen. Een pakkend scenario en een overtuigende cast hadden veel goed kunnen maken, maar de balans tussen licht en zwaarmoedig drama raakt al binnen het uur volledig zoek. Tanaka Toshihoko, een debuterend filmmaker met een achtergrond als theateracteur, zet maatschappelijke en existentiële misère met grote uitroeptekens op de kaart. Hoe ouder de personages zijn, hoe meer ze afgeven op alles wat het leven mooi kan maken.

Hoofdpersonage Hikari, gelukkig vertolkt door de met afstand beste actrice, kijkt graag naar theatervoorstellingen van mensen die (naar haar idee) getalenteerder zijn dan zij. Ze staat weemoedig in het leven, al heeft ze wel een bijzonder oog voor schoonheid: als ze in een theaterfolder op het werk van een teruggetrokken natuurfotograaf stuit, besluit ze hem op goed geluk te benaderen voor een persoonlijk portret.

Het uitgangspunt van Rei is prachtig, maar na de eerste fotosessie in de natuur gaat alle tact in de uitwerking overboord. De intrige die zich ontpopt tussen Hikari, fotograaf Masato en een kleine handvol andere personages wordt met wat doordenken opgerekt tot, jawel, een zeshoeksverhouding. Het pathetische gedrag van de twee voornaamste mannelijke personages is daarbij zodanig aangezet dat de theatrale dramatiek een flink kolderieke lading krijgt. Vooral in het laatste uur is de film onbedoeld lachwekkend.

De giraffe ontleed
De desillusie van Rei wordt gelukkig rap gecompenseerd door de zelfverzekerde beeldtaal van sr. De nogal beknopte titel is een Egyptisch hiëroglief dat verwijst naar de giraffe, een dier dat je door deze scherpzinnige essayfilm haast onvermijdelijk anders gaat bekijken. Hoewel deze Tigerkandidaat door middel van zijn belezen voice-over meer informatie spuit dan de gemiddelde educatieve documentaire, is het er géén (althans, geen typische). De academische benadering doet denken aan wat (in de wandelgangen van menig universiteit) ‘visuele etnografie’ wordt genoemd.

De stem die de beelden begeleidt, vertelt in sr op beheerste, gortdroge wijze hoe de mens de giraffe bekeken, getemd, gebruikt en vooral gedomineerd heeft. Hoewel de kans bestaat dat je na ruim anderhalf uur voor de giraffe op de barricades wilt gaan staan, is de film bepaald geen activistisch pamflet: de Duitse Lea Hartlaub brengt haar boodschap niet over door met vingertjes te wijzen, maar door een subtiel vileine voice-over te combineren met een statische, doch krachtige beeldtaal.

Dierentuin of speeltuin?
Een perfect voorbeeld is een lang aangehouden shot van auto’s die in een schijnbaar eindeloze file door een safaripark cirkelen, terwijl een handvol giraffes in het groen in het ‘dieptepunt’ van de belangstelling staan. Hoe langer een cut uitblijft, hoe treuriger het aanzicht wordt. Op een ander moment in de film gaat het over een Filipijns eiland (annex safaripark) waar giraffes hun leven niet zeker waren als de eigenaar het op zijn heupen kreeg. De president ten tijde van de oprichting (1976), Ferdinand Marcos (1917-1989) kreeg met zijn vrouw Imelda (hoofdpersoon van het in Nederland uitgebrachte The Kingmaker) een zoon die in 2022 president werd.

Wat sr aan de hand van deze (voor)beelden te zeggen heeft over imperialisme en grootheidswaanzin, kunnen kijkers er voor het grootste gedeelte zelf uithalen. De trage, maar doordachte montage van de verschillende tableaus laat ruimte om de informatiestroom op je te laten inwerken, en voorkomt de indruk van een drammerig feitenrelaas. Het festival duurt nog even en de meeste competitietitels moeten nog in première gaan, maar waarschijnlijk gaat de beste Tigerfilm over de giraffe.

 

27 januari 2024

 

IFFR 2024 – Deel 2: Sciencefiction met een mysterieus randje
IFFR 2024 – Deel 3: Stijlvolle risiconemers
IFFR 2024 – Deel 4: Kan cinema nog een vorm van escapisme zijn?
IFFR 2024 – Deel 5: Dieven, moordenaars, geesten en weerwolven

 

MEER IFFR