IFFR 2024 – Deel 3:
Stijlvolle risiconemers
door Bob van der Sterre
Wat durf op het gebied van stijl kan in cinema veel plezier bieden. IFFR heeft een paar interessante opties. Wat blijkt: de jaren tachtig blijven géven.
The Paragon – Interdimensionale tenniswedstrijd
Het leven van de ex-tennisser en ex-tenniscoach Dutch was door een aanrijding al niet best, maar daarna komt hij in een depressieve spiraal terecht. Baan kwijt, vrouw kwijt, gezondheid beroerd. Hij wil alleen maar wraak op de aanrijder (in een grijze Toyota Corolla).
Een cursus helderziendheid moet hem op het juiste pad krijgen. Docent is Lyra, die in een zwart pak rondloopt en nooit lacht. Enige dilemma: ze heeft een vervelende broer die toegang heeft tot alle dimensies.
De lessen vallen niet mee. Eten op kleur (‘vandaag eet je blauw’), telelocatie leren en telekinese kunnen toepassen. Dan wil Dutch ook nog de hoekjes van de cursus afsnijden.
Je denkt aanvankelijk bij deze film van Michael Duignan: gaan we weer met een flauwe bovennatuurlijke komedie. Maar The Paragon heeft een veel creatievere filmstijl dan zulke films. Het zit vol visuele ideeën. Met een nadruk op kleur – soms effen, soms juist alles door elkaar. Daarnaast spelen Florence Noble (Lyra) en Benedict Wall (Dutch) perfect droogkomisch en blijft het interdimensionale verhaal onderhoudend tot het einde (en prettig bondig). De droge Nieuw-Zeelandse humor waar ik op hoopte (denk aan Flight of the Conchords) is dan kers op de taart.
Volgens IFFR heeft Duignan ruime ervaring in ‘korte films, kookprogramma’s, videoclips en afleveringen van de cultserie Power Rangers’. De mix van die ervaring met jarentachtigmuziek en kleurrijke beelden is hier smaakvol toegepast. Daaraan zie je hoe belangrijk het is dat iemand ervaring opdoet met visuele ideeën voor er grote projecten worden opgepakt.
Wander to Wonder – Geestige stopmotion over kinderprogramma
Wander to Wonder, het heeft nooit bestaan maar oogt als iets wat wél bestaan had kunnen hebben. Een man geeft met zijn poppen (Mary, Billybud en Fumbleton) op tv levenslessen aan kinderen. Tot hij sterft… en niemand hem ophaalt. De vilten poppetjes moeten zelf overleven. Ze krijgen honger. En dan zijn er de vliegen.
Zwart-humoristische stopmotionfilm van slechts veertien minuten, gemaakt door Nina Gantz. Ik moest diverse keren grinniken om deze poppen die proberen te overleven door potten augurken kapot te maken. En langzaam beginnen door te draaien.
Veel oog voor details (de tapes waarmee de vader van het poppengezin uit het raam kan staren) in een geestige parodie op een tv-kinderprogrammastijl van de jaren zeventig, begin tachtig die vrijwel niemand nu nog kent.
So Unreal – De esthetiek van 80s en 90s technologie
Film is er altijd snel bij om de onderstromen van de technologie vorm te geven, horen we in het video-essay So Unreal. In de jaren tachtig en negentig nam het een grote vlucht. Eerst begon het met experimentele videoclips (clips van Mick Jagger, Kraftwerk, ravebands). Daarna films waarin mensen met computers werken aan projecten: Tron, Looker, Electric Dreams, Brainstorm, Weird Science, Arcade, Nirvana etc. Hackers kwamen in de cinema: Sneakers, The Net, Ghost in the Machine, Hackers. Technologie werd bedreigend met films als Videodrome, ExistenZ, The Matrix, Mindwarp, Strange Days, Lawnmower Man, The Terminator.
De film van Amanda Kramer – muzikant, schrijver en regisseur – werkt goed als je de vele ‘cybertropes’ uit al deze films op een rij ziet. De nobele hacker. De nerdy codekrakers. De cyberjunkies. De gemene multinational. De bloeddorstige robot. De beelden worden aan elkaar gepraat door zangeres Blondie.
Als beeldkunstwerk is So Unreal een aantrekkelijke productie die niet verveelt; als essay werkt het minder. Het is meer een overzicht van de films die verschenen dan een opgebouwd verhaal in essayvorm dat langzaam naar een plot toewerkt, waar je inzichten mee opdoet die je daarvoor nog niet had. Je hebt ook wel minstens negen films nodig om dit verhaal over technologie en beeld (uit die specifieke periode, want er zijn ook oudere films, neem Desk Set uit 1957) goed te vertellen.
De film had veel gehad aan een wat meer afgebakend thema. Nu krijg je vooral een boel mooi klinkende quotes. ‘Tron is een liefdesbrief in beeld en geluid aan een cyberspace dat aan het geboren worden is.’ ‘Een existentiële crisis van cyberproporties.’
Daarnaast is het wat te Amerikaans. Een film over technologie in de jaren tachtig en negentig en manga krijgt geen aandacht? Hoewel Tetsui: The Iron Man wel ineens opduikt. Al met al een wisselend resultaat.
Under a Blue Sun – Rambo in Israël
Rambo III uit 1988 ging over hoe Afghanen de Russen verslaan met hulp van de Amerikaanse superheld. De Negev-woestijn in Israël moest voor Afghanistan doorgaan. Regisseur Daniel Mann maakte er een film over. Hij vertelt zijn mails aan Sylvester Stallone, filmde in de woestijn zelf, ontmoette mensen en vond archiefbeelden.
Geweldig idee: hoe je een pulpfilm, een Stallone-vehikel, als uitgangspunt neemt voor je eigen nieuwsgierigheid. Het ontleedt als het ware de massaproductie en haalt er alles uit wat interessant is. Hoe het leger meehielp aan de film. Hoe de bedoeïenen het gebied zien. Hoe een soldaat in dit gebied spoorloos raakte. Hoe een specialeffectsmaker extra trage ontploffingen creëerde. Hoe Stallone bijna opschept over de spanning van filmen in dat gebied: ‘Er waren 91 aanslagen.’ En hoe de zon blauw werd gemaakt ‘omdat het mysterieus oogt’.
Niets tegen die blauwe zon – ik vind dat best een mooie cinematografische vondst eigenlijk – maar deze film laat weer zien dat zelfs achter een ogenschijnlijk simpele actiefilm als Rambo III mooie verhalen te vinden zijn.
En nu voor de echte avantgardisten…
Cosmic Miniatures – Hoe een avantgardist kijkt naar het universum
Knalgroen, knalrood, klassieke muziek… Vervolgens een AI-gegenereerd beeld van zwemmende mieren. En dan in (net niet) comic sans-lettertype knalgroot in beeld: ‘Bij de volledige snelheid van het licht, kan informatie die van links uit de kosmos komt nooit de rechterkant van de kosmos bereiken. De lichtstraal zou meer tijd nodig hebben dan het universum heeft bestaan.’
Dat moet wel Alexander Kluge zijn denk je misschien (cineast, docent, tv-maker, lees deze aflevering van Camera Obscura). Dat klopt: hij maakte dit educatieve én artistieke project over het universum. De met kunstmatige intelligentie gemaakte beelden zijn flink uitzinnig, evenals de muziek en de lettertypen. Lees het verhaal van de film op de website van IFFR.
Zo krijg je een artistieke interpretatie van het exoplanetensysteem van Gliese 581. Maar er is ook aandacht voor dieren en de ruimte. Zoals dieren die kúnnen bestaan bij sterren als Aldebaran en de Pleïaden. Het sterkste stuk is als Kluge en de AI losgaan op het verhaal rondom de hond Laika en haar afstammelingen. Later zien we ook hoe ze katten mishandelden uit naam van wetenschap.
Beetje rafelige, chaotische productie. Drie kwartier was denk ik voldoende geweest. Toch bijzonder als je weet dat Kluge dit nog op 91-jarige leeftijd in elkaar heeft gezet.
The Electric Kiss – Ambienttrip van 18 minuten
‘You didn’t show up in the future on time.’ Ambient-achtige muziek en kleurrijke beelden gaan samen met een verhaal in ondertiteling. Wederom AI-gegenereerde beelden – vaak heel fel à la de neonkleuren van de 80’s – gaan samen met een score van Jung An Tagen.
Ik denk dat deze 18 minuten durende film van Rainer Kohlberger te heftig zal zijn voor mensen die minder ingewijd zijn in video-art. Deze video gaat over onze omgang met ‘realiteit’. ‘Ik ben dertig seconden oud. Dat is de beste manier om mijn welzijn te beschrijven.’ En: ‘Als ik sterf, zal ieders leven voor mijn ogen passeren.’
Watching Words Becoming a Film (TXT.FLM #3) – Woorden in beeld
Wat moet je hier nog aan toevoegen? ‘This is a film and these are the words.’ Zes minuten lang kijken we naar woorden in beeld. Over woorden in beeld.
Volgens IFFR verbindt Herman Asselberghs ‘politieke avantgardefilm met het tijdperk van de alomtegenwoordige appjes’. Ik vond het vooral lekker brutaal, deze 6 minuten durende productie, die laat denken hoe vreemd dat eigenlijk is, woorden in beeld te zien.
Met al deze films geldt: omarm de weirdness! Je zou wensen dat wat meer mensen in de filmwereld risico’s durven te nemen.
31 januari 2024
IFFR 2024 – Deel 1: De (ongetwijfeld) beste film uit de Tigercompetitie gaat over de giraffe
IFFR 2024 – Deel 2: Sciencefiction met een mysterieus randje
IFFR 2024 – Deel 4: Kan cinema nog een vorm van escapisme zijn?
IFFR 2024 – Deel 5: Dieven, moordenaars, geesten en weerwolven