Imagine 2022 – Deel 6: Mysterieuze films
Roze nijlpaardslakken & Lynch’ oersoep
door Bob van der Sterre
De mysterieuze film is en blijft een taai genre. Imagine had dit jaar wat minder goede mysterie oproepende films dan vorig jaar maar de hoop zal altijd blijven. Want geen genre zo mooi als dat van de mysterieuze film.
Vorig jaar schreven we al over hoe lastig het wel is om een mysterieuze film te maken. Het blijft een van de meest moeilijkste filmvormen. Intuïtie, het bovennatuurlijke en symboliek zijn belangrijker dan een coherent verhaal.
Maar zonder verhaal kun je geen film maken. Sommige regisseurs, zoals David Lynch, weten het toch voor elkaar te krijgen, zoals in het meesterwerk Mulholland Drive. Ook Flux Gourmet heeft dit jaar wel dat gevoel van mysterie, maar die hebben we gisteren al bij de luchtige films besproken.
Tundra – Roze nijlpaardslakken in je badkamer
Een man heeft werk dat hij boetes moet innen. Hij bezoekt een man die niet betaald heeft en diens dochter laat hem vanaf dat moment niet los. Ze eist van hem dat de boete niet wordt geïnd. En wijst naar teksten op de spiegel van een bar.
De man heeft ondertussen ontmoetingen met een dansende vrouw in een rode jurk. Daarnaast duiken enorme nijlpaardachtige slakken overal op. Ze scheiden een oranje goedje af. Een collega steekt een sigaar op en vertelt een tragische anekdote over de slak.
Je kunt Tundra twee of drie keer zien en nog steeds is het een raadsel wat je eigenlijk ziet. De film (geregisseerd door José Luis Aparicio Ferrera, geproduceerd in Cuba) prikkelt op de juiste manier – het is aanstekelijk absurd – maar waar je uiteindelijk toch niet meer mee kunt. De slak is ongetwijfeld symbolisch bedoeld, misschien staat het wel voor bureaucratie, misschien iets anders.
Een korte film die je moeizaam bekijkt maar dat is soms ook een goed teken: niet alles hoeft er als koek in te gaan.
Lees hier waar en wanneer deze film draait.
Lynch/Oz – Context bij een obsessie
Zes verschillende essayisten bespreken de invloed van The Wizard of Oz op het werk van David Lynch en andere films. Deze video-essays komen van regisseurs en critici, waaronder Karyn Kusama, John Waters, Aaron Moorhead en David Lowery.
The Wizard of Oz is een oerverhaal dat bewust en onbewust veel films heeft beïnvloed. Er is al veel over die invloed geschreven. Zelfs door Indebioscoop.com. Back to the Future bijvoorbeeld komt een paar keer langs. Maar ook The Big Lebowski, Suspiria, Pan’s Labyrinth, After Hours en Alice doesn’t live here anymore. En natuurlijk hun eigen films. Er is daarbij veel suggestie: zet twee gelijke beelden naast elkaar en het lijkt ook meteen op directe inspiratie.
Een dankbaar thema dus. De invloed van The Wizard of Oz op het werk van Lynch is alom bekend. Droomwerelden en werkelijke werelden; goede en slechte karakters; drang naar avontuur; make-up; kleuren; gordijnen; tot en met rode schoentjes aan toe. ‘Er is geen dag dat ik niet aan The Wizard of Oz denk’, schijnt Lynch te hebben gezegd. En je hoort hem in de film zeggen: ‘Er zit iets universeels in en het appelleert aan mensen op een diepe manier.’
Lynch is een veelgebruiker van referenties uit The Wizard of Oz. Bijvoorbeeld de namen Judy en Garland. Het drie keer klikken met de schoentjes in Wild at Heart. De gouden bal in Twin Peaks: The Return zit vrijwel letterlijk in The Wizard of Oz. Een van de beste opmerkingen in de docu is dat Lynch natuurlijk veel inspiratie uit het onbewuste haalt – waar veel beelden van deze film kennelijk ingebrand zijn.
Een van de sterkste punten vond ik zelf dat David Lynch net als The Wizard of Oz humor, drama, horror, musical en sciencefiction combineert. ‘Oz hielp Lynch om zo groot te denken’, zegt iemand. Een ander heeft het over een hoe Lynch The Wizard of Oz remixt. Zelfs een prehistorisch visueel effect als een gezicht over een beeld heen editen (Twin Peaks: The Return) komt voor in The Wizard of Oz.
Ook de schaduwkant van de beroemde kinderfilm komt langs. Zoals het tragische leven van hoofdrolspeelster Judy Garland. Of de verhalen over de acteurs die zich verveelden tijdens de opnamen. De schaduwkant van de fraaie Technicolor-wereld, die voor Lynch de schaduwkant van de jaren vijftig symboliseert (Oz is natuurlijk iets ouder: 1931).
Al met al is het boeiend materiaal maar als analyse is het allemaal wel heel los en anekdotisch. Dat is logisch met zes verschillende essayisten. Neem John Waters, die leuk kan vertellen, maar liever ingaat op de verwantschap tussen Lynch’s thema’s en zijn eigen films. Of de anekdote van een verteller die na het zien van aflevering 8 Twin Peaks: The Return een kat had die binnenshuis een vogel verschalkte, waarna de hele woonkamer onder het bloed zat. Creepy maar niet echt relevant.
Zou je dat ook willen: een hardcore analyse over dit onderwerp, waarbij alles haarfijn wordt uitgelegd, elk techniekje, elk symbooltje? De lol is er dan denk ik al snel af. Bij Lynch blijft dat sowieso altijd lastig zoals ik zelf ook al heb ervaren…
Regisseur Alexandre Philippe maakte diverse andere docu’s over populaire cinema: The People vs. George Lucas; 78/52 Hitchcock Shower Scene; Memory – The Origins of Alien; en…
Lees hier waar en wanneer deze film draait.
Leap of Faith – Mysteries van een beroemde horrorfilm
William Friedkin filmde in 1973 The Exorcist. The Exorcist is een van de meest beroemde horrorfilms die je je maar kunt voorstellen. Hoe kwam die film zo uniek? Welke keuzes maakten het wat het werd? De sleutel is de regisseur: Friedkin vertelt in deze documentaire al zijn geheimen aan Alexandre Philippe.
The Exorcist zomaar een horrorfilm? Na deze film denk je er toch anders over. Caravaggio, Vermeer, Rembrandt, Margritte: allemaal inspiratiebronnen van Friedkin. Friedkin hield van klassieke, theaterachtige horrorfilms. Hij hield zelf het aantal close-ups in The Exorcist ook tot een minimum. Hij hield ook van complexe actiescènes – vandaar dat de val in de steeg er ook zo impressionistisch uitziet.
Soms schoot hij een geweer af om een angstige reactie van een acteur te krijgen (een truc die John Ford al toepaste). De cinematograaf deed documentaire-ervaring op bij de strijd van Fidel Castro in Cuba. Die documentaire-feel zie je ook terug in Friedkins even beroemde The French Connection.
Friedkin kan goed praten, doet dat vrijwel zonder aarzeling, en het is een plezier daarnaar te luisteren. Zo vertelt hij hoe hij fan was van audio uit de tijd van de radio. Daarom klinkt de film soms hoorspelachtig, met geluiden van varkens, gerochel. Niet onbelangrijk was de stem van de duivel van het meisje. Die kwam na goed zoeken van een actrice die al van nature een wat mannelijke stem had. Ze was gestopt met drinken maar begon weer te drinken om de juiste stem te krijgen.
De rol van dominee Karras ging op het laatst naar de totaal onbekende acteur Jason Millar. Die had tegen Friedkin gezegd: ‘Karras, dat ben ik.’ Om dat te doen moesten ze ook het salaris betalen van een andere acteur (die al was aangenomen). Zijn proefopname met Ellen Burnstyn was simpelweg té overtuigend.
Friedkin noemt al deze vondsten ‘invallen van God’. Dat is ironisch bij een film waarbij hij creatief was in het portretteren van de duivel in een twaalfjarig meisje. Toch kun je niet ontkennen dat hij vermoedelijk de juiste man voor de juiste film was. Mike McNichols en Steven Spielberg waren ook gevraagd. Hun stijlen pasten er toch niet goed bij. Voor Friedkin viel alle interesses juist op zijn plaats. Hij was al fan van het boek van William Blatty en raakte ook bevriend met hem.
Wat je ook wel weer realiseert door deze film, is dat het echte filmambacht aan het verdwijnen is. Het verfijnde, liefdevolle en eigenzinnige oog voor details verdwijnt. We ruilen het in voor films en series waarvan de maker er eigenlijk niet meer toedoet. En dat is een gemis voor de liefhebber.
Lees hier waar en wanneer deze film draait.
28 oktober 2022
Imagine 2022 – Deel 1: Suspense
Imagine 2022 – Deel 2: Sciencefiction
Imagine 2022 – Deel 3: Familie
Imagine 2022 – Deel 4: Horror
Imagine 2022 – Deel 5: Luchtig