****
recensie Best of IDFA on Tour 2015/2016
Rappers, sheriffs en vluchtelingen
door George Vermij
Best of IDFA on Tour 2015/2016 biedt een selectie van vier goed ontvangen documentaires die draaiden tijdens het festival vorig jaar. De keuze bestaat uit een pakkend portret van een Afghaans tienermeisje dat rapper wil worden, droge registraties van een Oekraïens dorp dichtbij de Krim, een blik op het lot van vluchtelingen in Denemarken en een korte film over de beleving van een Nederlands pubermeisje.
Sonita is een mooi portret van een gelijknamig meisje dat als Afghaanse vluchteling in Iran verblijft. Haar droom is om muziek te maken net als haar Amerikaanse idolen, Michael Jackson en Rihanna. Sonita maakt echter veel rauwere muziek en schrijft confronterende rapteksten die de ondergeschikte positie van de vrouw als onderwerp hebben. Als tiener die op elk moment uitgehuwelijkt kan worden, weet zij hoe het is om in constante onzekerheid te leven.
Sonita: Niet zingen in het openbaar
Gelukkig wordt Sonita goed geholpen door haar Iranese begeleidster die ook nog eens laat zien dat de situatie per islamitisch land erg kan verschillen. In een gesprek met Sonita’s traditionele moeder blijkt er een kloof te zijn tussen gewoontes waarbij haar begeleidster alles probeert te doen om Sonita niet naar Afghanistan te laten gaan. Gaandeweg krijgt Sonita door haar inzet de kans om muziek te maken als rapper. In Iran problematisch omdat vrouwen niet mogen zingen in het openbaar. Haar gedrevenheid en een videoclip zorgen er wel voor dat zij opvalt en door een internationale hulporganisatie de kans krijgt om in de VS naar een speciale muziekschool te gaan.
Rokhsareh Ghaem Maghami’s oprechte documentaire boft met de keuze van haar onderwerp. Sonita inspireert als iemand die haar eigen weg kiest. De kijker wordt daarbij geconfronteerd met de moeilijkheden vanuit haar traditionele gezin, maar ook vanuit een bureaucratie waarvan je als vluchteling tegen wil en dank afhankelijk bent. Maghami maakt op een gegeven moment een moeilijke keuze die ingaat tegen de vermeende objectiviteit van documentairemakers. Je kan haar die keuze echter niet kwalijk nemen als je ziet wat er op het spel staat.
Ukrainian Sheriffs: Slaperig dorpje bij de Krim
Ukrainian Sheriffs is een lekker droge docu die zich richt op een klein Oekraïens dorpje tegen de Krim aan. Roman Bondarchuk volgt twee sheriffs die de orde moeten bewaren in een slaperig dorpje. Zo wordt de kijker geïntroduceerd met een bont gezelschap van dronkenlappen en kleine criminelen die in het verarmde gehucht de rust verstoren. De sfeer blijft absurd en tragikomisch. De vondst van een lijk wordt droog en zonder opsmuk geregistreerd. Als een vrouwelijke zuipschuit sterft wordt er gesproken over hoe het een grotere begrafenis had kunnen zijn als al haar scharrels iets in hadden gelegd.
Deze op moment lethargische sfeer verandert als de situatie in de Krim verslechtert en het Oekraïens leger zich klaar maakt voor een gewapend conflict. De mannen in het dorp proberen zich echter afzijdig te houden ook al worden ze opgeroepen om te dienen in het leger.
Bondarchuk schetst een mooi beeld van het leven op het Oekraïense platteland waarbij je langzaam in hun leef-ritme wordt gezogen. Op momenten strandt de film wel in zijn eigen richtingloosheid en lamlendigheid.
At home in the World: Actuele vluchtelingenproblematiek
Het actuele thema van de vluchtelingenproblematiek wordt in At home in the World op conventionele maar genuanceerde wijze in beeld gebracht. De docu volgt de kinderen van vluchtelingen terwijl ze moeten acclimatiseren in Denemarken. Hun begeleiders proberen de kinderen zo goed mogelijk op te vangen en hun levens nog zo normaal mogelijk te maken. Ondertussen is er onzekerheid over verblijfsvergunningen en het lot van familieleden.
De opzet van de film doet denken aan Nicolas Philiberts Être et avoir waarbij de kinderen geobserveerd worden terwijl ze leren en spelen. Hun traumatische achtergrond komt maar deels ter sprake als een kind het met zijn begeleider heeft over nachtmerries of als een vader vertelt over de oorlog in Tsjetsjenië. Andreas Koefnoeds film vormt daarbij een belangrijk en degelijk document om te zien wat voor mensen er in Europa terechtkomen ook al is de conventionele aanpak niet vernieuwend of altijd even pakkend.
Ninnoc: Pubermeisje wordt gepest
De korte film Ninnoc is een eerlijk portret van een pubermeisje dat worstelt met haar positie in de klas. Ninnoc weet daarbij haar gevoelens op heldere wijzen over te brengen als zij het heeft over hoe zij wordt buitengesloten van de populaire clubjes of hoe het is om anders te zijn. Haar observaties zijn vaak ook raak als zij het heeft over de druk om je te conformeren aan de groep en de stigma’s die mensen hun leven lang meedragen als zij gepest worden.
Regisseuse Niki Padidar wisselt Ninnocs woorden af met mooie beelden die de schoonheid van het kind-zijn lijken te benadrukken. Een puurheid die gaandeweg onvermijdelijk wordt aangetast door de realiteit. In zijn eerlijkheid is Ninnoc daarmee een mooi en oprecht tegengeluid.
19 januari 2016