***
recensie Beyond (Svinalängorna)
Leena’s perspectief
door Cor Oliemeulen
Alcoholverslaafde ouders maken het leven van hun kroost tot een hel. In Pernilla Augusts debuutfilm Beyond (Svinalängorna) zien we de confrontaties en desastreuze gevolgen door de ogen van de tienerdochter. Niet verrassend, wel indrukwekkend.
In alle vroegte van 13 december hullen meisjes in Zweden zich in witte japonnetjes, zetten een kroon van elektrische kaarsen op het hoofd en nemen een brandende kaars in de hand. Ook dit jaar brengt het Luciafeest gezelligheid in het huis van Leena, haar echtgenoot Johan en hun twee jonge dochters. Dan rinkelt de telefoon. Na jaren van verwijdering meldt Leena’s moeder dat ze ongeneeslijk ziek is en haar dochter nog een keer wil zien. Hoewel ze absoluut geen zin heeft om het verleden op te rakelen, haalt de onwetende Johan haar over.
Drankmisbruik en mishandeling
Tijdens de 600 kilometer lange tocht komen gedachteflarden van vroeger naar boven. Hoe het Finse immigrantengezin in de jaren zeventig een nieuwbouwflat in Zuid-Zweden betrekt en hoe ze hopen er een gelukkig bestaan op te bouwen. Moeder gaat werken als schoonmaakster en vader is beoogd bouwvakker. Leena en haar broertje Sakari merken dat hun ouders hun best doen liefde te geven. Maar ieders droom op een mooie toekomst valt in duigen als drankmisbruik en mishandeling dagelijkse kost worden en het leven bij vlagen ondraaglijk.
Ter afleiding werkt de jonge Leena aan een lijstje met definities van ‘volwassen’ woorden. Ze ruimt de lege flessen op en doet er alles aan om Sakari te beschermen. Steeds als de ouders ruziemaken, bedekt Leena zijn oren. Soms doen ze in bad wie het langst de adem kan inhouden. Als de laveloze pa weer eens valt en Leena hem uit de drek van de grond moet oprapen, is het afwachten of Sakari’s hoofd nog wel boven water komt. Ook zien we hoe haar vader Leena met zijn broekriem aftuigt, omdat ze stiekem een fles drank leeg heeft gegoten. Later in het zwembad zijn niet de striemen op haar lichaam zichtbaar, wel de pijn en schaamte in haar ogen.
Onontkoombare invoelbaarheid
Beyond is zeker niet de eerste film over alcoholistische ouders en een getraumatiseerde kindertijd. Maar het drama van Pernilla August – gebaseerd op de autobiografische bestseller van de van oorsprong Finse Susanna Alakoski – valt op door het realisme (let bijvoorbeeld op de treffende jaren zeventig-setting inclusief kettingrokers) én de onontkoombare invoelbaarheid. Dit laatste is vooral te danken aan het spel van Noomi Rapace (volwassen Leena) en Tehilla Blad (jonge Leena), die barst van het acteertalent.
Eerder speelde dit duo in Millennium: Mannen die vrouwen haten (Män som hatar kvinnor, 2009) respectievelijk de volwassen en jonge uitgave van Lisbeth Salander. Noomi Rapace weet zich te ontworstelen aan het stereotiepe personage van punkige, met tatoeages en piercings uitgeruste hacker in de Millennium-trilogie. In het script van Beyond krijgt ze alle ruimte om haar dramatische kwaliteiten ten toon te spreiden. Innig worstelend met haar gevoelens en haar eigen gezin om uiteindelijk de confrontatie met haar terminale moeder aan te gaan.
Deze inzending voor de Oscars – die de shortlist echter niet haalde – past goed in de traditie van Zweedse familiedrama’s. Meester-cineast Ingmar Bergman verdedigde liefst driemaal met succes het landsbelang in de categorie voor beste buitenlandse film. In het winnende Fanny & Alexander (1982) debuteerde Beyond-regisseur Pernilla August overigens als actrice. Haar toenmalige echtgenoot Bille August sleepte het vierde Oscarbeeldje tot nu toe in de wacht met Pelle the Conqueror (Pelle erövraren, 1988). Ook die film gaat over emigranten die dromen van een betere toekomst. Zij slagen wel.
19 januari 2012