****
recensie Bezness as Usual
‘Atini flus’ – geef me geld
door Nanda Aris
Bezness as Usual is de tweede film van Alex Pitstra, een Nederlands-Tunesische filmmaker. Pitstra groeide op in Nederland, maar besloot in 2005, nieuwsgierig geworden naar zijn vader, af te reizen naar Tunesië. We volgen zijn twijfel, enthousiasme en tweestrijd: is hij de verloren zoon of de in 1979 geopende bankrekening in Nederland?
In 2013 maakte Pitstra zijn eerste speelfilm Die Welt, die goed ontvangen werd in zowel Nederland als daarbuiten. De film vertelt over een jonge dvd- verkoper in Tunesië, die net na de Jasmijnrevolutie in 2011, een affaire krijgt met de Nederlandse Anna en droomt van een leven in Europa. Die Welt, zoals zijn vader (gespeeld door Pitstra’s eigen vader, Mohsen Ben Hassen) Europa noemt.
Waar Pitstra het in deze film lastig vond om zichzelf als uitgangspunt te nemen – en besloot het verhaal om te draaien: een westerse blik op het leven dat hij in Tunesië had kunnen leiden – neemt hij in de documentaire Bezness as Usual wel zijn eigen leven onder de loep.
Bezness
Wanneer Pitstra’s moeder scheidt van haar eerste man, voelt ze zich slecht. Op doktersadvies gaat ze op vakantie. In Sousse, Tunesië ontmoet ze Mohsen Ben Hassan, een charmante en lieve bezness, het Tunesische woord voor iemand die geld verdient door Europese toeristes het hof te maken. Ze raken verliefd, trouwen, vertrekken samen naar Nederland, en krijgen daar hun zoon Karim Alexander Ben Hassan.
Het sprookje blijkt geen stand te houden, en Alex wordt door zijn moeder opgevoed in Nederland. De geschiedenis herhaalt zich, en zijn vader krijgt een tweede kind, Jasmin, bij een Zwitserse vrouw. Tegenwoordig woont Ben Hassan met (nieuwe) vrouw en derde kind in Sousse. In Sousse kijkt men niet slecht aan tegen bezness; het is een goede manier van het onderhouden van de familie.
Gigolo
In 1992 maakte Nouri Bouzid de film Bezness, over een Tunesische bezness, en het dubbelleven dat hij leidt. Enerzijds conservatief in zijn eigen relatie en naar familie, aan de andere kant geld verdienend als bezness.
Het is niet alleen een thema dat leeft in Tunesië, maar ook in vele andere Afrikaanse landen. Zo heten bezness in Gambia en Senegal bumsters. Ze verdienen aan (vaak oudere) Europese vrouwen door hen het hof te maken. De Oostenrijker Ulrich Seidl maakte in 2012 het omstreden Paradies: Liebe dat gaat over de vijftigjarige Teresa, die in Kenia liefde en aandacht koopt bij jongere mannen.
Kinderen in Europa
In Bezness as Usual haalt Alex Jasmin over om naar Tunesië te komen en de familie te ontmoeten. Jasmin is kritisch, Alex minder. Maar gaandeweg de film begint Alex meer te twijfelen. Zijn ze wel de happy family die ze spelen? Of zien zij hem en zijn halfzusje vooral als geldkraan?
Jasmin benadrukt dat in Zwitserland iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen toekomst, en je dus niet je hand op kunt ophouden bij familie. Ben Hassan snapt deze schaamte niet. En Alex vindt het lastig; hij wil beide culturen begrijpen, en blijft stilletjes af en toe wat geld sturen naar Tunesië.
Archief
De vele beelden die Pitstra heeft van zijn jeugd, latere jaren, eerste jaren dat hij op bezoek ging in Tunesië en natuurlijk van recentere bezoeken zijn indrukwekkend, en goed gemonteerd. We begrijpen hoe zijn leven zich tot dan toe afgespeeld heeft en snappen de tweestrijd tussen twee culturen.
Een minpuntje is het feit dat we niet weten hoe het met Jasmin afloopt. Ze verlaat Tunesië zonder afscheid te nemen, en ook voor de kijker is dat het laatste teken van Jasmin. De cadeautjes die de familie gekocht heeft moet Alex meenemen.
18 april 2016