Clash

*****

recensie Clash

Beklemming op de vierkante millimeter

door Ralph Evers

In 2011 brengt de revolutie in Egypte een einde aan 30 jaar presidentschap van Mubarak. In 2012 wordt een nieuwe president, van de Moslim Broederschap (MB), geïnstalleerd. In 2013 komen miljoenen Egyptenaren in opstand en ontstaan er heftige ‘clashes’ tussen MB- aanhangers en medestanders van de militairen.

Met deze informatie opent Clash (Eshtebak) van de Egyptische filmmaker Mohamed Diab. Twee journalisten, een Amerikaans-Egyptische verslaggever en zijn Egyptische fotograaf raken betrokken bij een demonstratie en worden door de politie in een arrestatiebus gegooid. De sfeer is broeierig en onzeker. We zijn als kijker opgesloten met de twee journalisten in de bus. Buiten gaan de protesten door.

Clash (Eshtebak)

Geen onderscheid
Journalisten worden in deze hectische tijd gezien als spionnen en verraders. Dat ze vervolgens om hulp schreeuwen brengt hen nog verder in put. Gaandeweg raakt het busje steeds voller met nieuwe arrestanten. Er wordt daarbij geen onderscheid gemaakt: kinderen, ouderen en gezinnen worden zonder pardon de bus in gesmeten. Zo komen op de paar vierkante meter die de bus te bieden heeft zowel aanhangers van de militairen als aanhangers en sympathisanten van MB samen. Daarnaast leren we een christen, een jood, een dakloze en later een politieagent kennen.

Een sterke troef van Clash is dat alle personages een gezicht krijgen, alsof we er als kijker daadwerkelijk bij zijn. Evenals dat er geen simpel goed en kwaad is, alsmede dat een eerdere tegenstander later een medestander kan zijn. Temidden van chaos staat overleven boven principes.

Beklemming
Het knappe aan Clash is dat de gehele film vanuit één locatie is gefilmd, namelijk de acht vierkante meter van de arrestatiebus. Dit gegeven is niet uniek, doch niet eerder zo meedogenloos op de kijker overgedragen. Verrassend is het hoe gemakkelijk je in de film, en daarmee in de situatie, gezogen wordt. Zelden is beklemming zo dichtbij geweest als nu. Wanneer de bus bekogeld wordt met stenen en vuurwerk en de angst zichtbaar op de bezwete gezichten leesbaar is. Nog meer wanneer de bus beschoten wordt en de kogels zich door het metalen omhulsel boren.

In de meer verstilde scènes verschuift de aandacht naar de ondraaglijke hitte en benauwdheid, alsmede de stank die zich ophoopt in de beklemmende ruimte. De scène waarin voor enkelen de dorst gelest wordt, geeft een zucht van verlichting.

Clash (Eshtebak)

Doordat de film zeer dicht op de huid van de personages is geschoten, ben je als kijker onderdeel van de ervaring. De minimale informatie die we van de buitenwereld krijgen, komt overeen met de situatie van de gevangenen. We krijgen niets meer te zien dan wat er vanuit het busje te zien is. De genadeloze beklemming die dat oplevert, wordt een enkele keer onderbroken door muziek en zang. Er treedt even verbroedering op, er worden grapjes gemaakt en er wordt gelachen. Een traangasgranaat onderbreekt abrupt dit moment van medemenselijkheid, een moment waar de vooroordelen en de wederzijdse achterdocht even ruimte konden maken voor ontmoeting.

Het slotakkoord brengt de kijker in verwarring. Zoals nergens in de film velt Diab een moreel oordeel. Hieraan doet hij verstandig, het maakt de film volwassen en makkelijker in te leven. Onmiskenbaar evenwel ontkom je niet aan de metafoor, dat wat binnen gebeurt het busje net zo vreselijk is als wat er buiten. Alsof Diab wil zeggen dat wanneer we niet onszelf en ons aandeel in het grotere geheel onder ogen willen komen, we niet tot een vreedzame oplossing zullen komen.
 

22 oktober 2016

 
MEER RECENSIES