I, Daniel Blake

*****

recensie I, Daniel Blake

Voedselbanken en sancties

door Cor Oliemeulen

Soms duurt het een halve eeuw voordat je je levenswerk hebt voltooid. Ken Loach mag gaan genieten van zijn laatste jaren, maar we zijn bang dat hij dat niet kan. Terwijl veel politici de andere kant op kijken, zal de Britse regisseur waarschijnlijk tot zijn dood een scherp oog voor de menselijke maat hebben.

De Brit Ken Loach is zonder twijfel de meest begaafde regisseur die sociaal bewogen films maakt. Op de laatste golven van het Engelse ‘kitchen sink realism’ (gootsteendrama’s) brak hij in 1969 door met Kes, het ontroerende verhaal over een arbeidersjongen die genegenheid vindt bij een valk. Met zijn laatste drama I, Daniel Blake won hij in mei na een staande ovatie de Gouden Palm tijdens het filmfestival van Cannes. Na een halve eeuw films maken heeft zijn persoonlijke naturalistische stijl alleen maar meer contouren gekregen.

I, Daniel Blake

Politiek statement
In zijn jongste drama volgen we de opgewekte frustratie van een van een hartaanval herstellende timmerman in Newcastle die wordt verplicht te gaan werken terwijl zijn arts zegt dat hij dit beslist niet mag. Ken Loach, die bij het verschijnen van Jimmy’s Hall in 2014 aankondigde dat het nu welletjes was geweest, moest en zou nog eenmaal een politiek statement maken nadat hij zich had verdiept in de kapitalistische erfenis van voedselbanken en sancties.

Na al zijn interviews en discussies met politici over de schrijnende maatschappelijke praktijken waarin een deel van Engeland en Europa verkeert (in sommige delen van Amerika schijnt dit niet anders te zijn), is het moment aangebroken dat de inmiddels 80-jarige filmmaker welverdiend op zijn lauweren kan rusten. Maar je weet het nooit zeker met Ken Loach. Zeker als hij weer eens wordt gegrepen door een geëngageerd verhaal van zijn vaste scenarist Paul Laverty. Vanaf Carla’s Song in 1996 vormen Loach en Laverty twaalf films later een ongekend gouden tandem.

Onbekende acteurs
Voorlopig beschouwen we I, Daniel Blake dus als magnum opus. Eén van de sterke punten van Ken Loach is dat hij werkt met onbekende acteurs en amateurs, en geheel op locatie filmt, net zoals de Italiaanse neorealisten dat in de jaren 40 en 50 deden om authentieke sociale documenten te creëren. Zo wordt de titelfiguur van I, Daniel Blake gespeeld door Dave Johns, zelf zoon van een timmerman en vooral actief als stand-up komiek (net als John Bishop, die in Route Irish een ex-huurling in Irak speelt). Ken Loach heeft gelijk als hij zegt dat juist je sociale achtergrond en je levenservaring je acteerprestaties bepalen, in de geest van filmdocent Stella Adler die tal van grote Amerikaanse acteurs en actrices op vaak hardhandige wijze de kneepjes van het acteervak bijbracht.

Dave Johns is authentiek en weet zijn karakter Daniel Blake – ondanks zijn helletocht in de doorgeslagen bureaucratie en repressie – een bijna verbazingwekkende dosis humor, empathie, zorgzaamheid, trots en fatsoen mee te geven. Criticasters zijn geneigd de door Loach en Laverty geschetste wereld van voedselbanken en sancties (bijvoorbeeld geen geld als je een formulier niet helemaal hebt ingevuld) eenzijdig te noemen, want de economie trekt toch aan? Daniel Blake is echter volstrekt geloofwaardig in een wereld waarin de tegenstellingen groter worden en de menselijke maat steeds meer onder een vergrootglas moet worden gezocht.

I, Daniel Blake

Verzet
Het titelpersonage komt uiteindelijk in verzet en weigert volgens eigen zeggen als een hond te sterven. Maar naast een sociaal drama is I, Daniel Blake een verhaal over vriendschap. Een aandoenlijke band tussen de timmerman en de alleenstaande moeder Katie (Hayley Squires) met twee kinderen, die het bestaan in Londen niet meer konden bolwerken, maar ook in Newcastle aan hun lot worden overgelaten. Daniel heeft een ziek, maar een goed hart, en doet klusjes in Katie’s nieuwe onderkomen, dat is verstoken van verwarming. Ook zij is gestraft omdat zij niet alle regeltjes heeft opgevolgd.

En ondertussen worstelt Daniel met allerlei door de strot geduwde digitale procedures en zien we Katie in een hartverscheurende scène bij de voedselbank. Maar Loach, Laverty en Blake laten zich niet kennen: al het leed wordt opgediend met zwarte humor en relativering, wat het drama des te indrukwekkender en vernietigender maakt.
 

21 november 2016

 
MEER RECENSIES