***
recensie Koza
Terneergeslagen boksgeschiedenis
door Ralph Evers
Koza biedt een inkijkje in een arm gezin dat geconfronteerd wordt met een ongewenste zwangerschap en de wens tot abortus. Het geld dat hiervoor nodig is, leidt tot een destructieve odyssee van voormalig bokser Peter Baláž, bijnaam Koza.
Het Eye brengt deze zomer een aantal niet eerder uitgebrachte films, veelal van Oost Europese makelij, uit. De eerste in deze reeks is de Slowaakse film Koza, die reeds in 2015 in Slowakije uitkwam en de Slowaakse Oscar-inzending van 2016 was.
Koza speelt zich af aan de onderkant van de Slowaakse samenleving. Een voormalige bokser houdt zijn leven en gezin net staande met tal van slecht betaalde baantjes. Wanneer zijn vriendin zwanger blijkt oppert ze dan ook een abortus. Een kind erbij kunnen ze niet onderhouden. Daarnaast heeft ze weinig fiducie in de opvoedkwaliteiten van Koza. Bij zijn werkgever probeert hij de benodigde 400 euro te regelen, maar deze weigert. Zijn werkgever is overigens niet bepaald een behulpzaam iemand, al neemt hij Koza wel mee op toer door Europa voor een aantal illegale bokswedstrijden. Dat is namelijk wat Koza bedenkt om aan het benodigde geld te komen; opnieuw de ring in. Dat zijn conditie het al tijden laat afweten wordt voor de urgentie maar even vergeten.
Ondergangsparabel
De eerste wedstrijd loopt direct al verkeerd af en de aanwezige dokter raadt Koza af ooit weer de ring in te stappen. Dit weerhoudt Koza echter niet. We volgen hem langs een aantal mislukkingen, waarop een trainer wordt ingehuurd. Passend bij de reeds ingezette neergaande spiraal is dit het type trainer dat je liever kwijt dan rijk bent.
In veelzeggende zwijgende beelden (de film had wel in de jaren 20 gemaakt kunnen zijn, zo weinig wordt er gesproken) zien we de wanhoop en uitzichtloosheid enerzijds en de koppigheid door te gaan anderzijds. Acteur Peter Baláž weet de tegenstrijdige belangen van Koza invoelbaar neer te zetten. Het ene moment heb je medelijden met zijn lot, om hem vervolgens voor zijn stommiteiten en eigenwijsheid te verafschuwen.
Zijn coach Zvonka roept vooral antipathie op. Al lijkt hij de enige, in de kleine kosmos waarin de film zich afspeelt, die zich bekommert om Koza. Als twee tegenpolen interacteren ze op elkaar. Als de een zich laat uitbuiten, buit de ander hem uit. Da’s allemaal niet zo fraai, maar wel reëel.
Fictie is realiteit
Over reëel gesproken. Realiteit en fictie liggen soms dichtbij elkaar. Peter Baláž speelt namelijk zichzelf. Hij ís Koza, met een nagenoeg gelijke geschiedenis. De vriendschap tussen Peter en regisseur Ivan Ostrochovskí en het lot van Peter dat Ivan aanging, heeft geleid tot deze film.
Naast de veelal zwijgende personen, zien we veel lege landschappen. Achteraf dorpjes, besneeuwde in uni-colour gehulde heuvelgebieden en grauwe cafés. Plots afgewisseld met moderne monorail en een tamelijk kleurrijk eindshot aan het strand. Alsof na die hele lijdensweg er enige hoop gloort aan de horizon. Fictie wordt realiteit.
11 juli 2017