***
recensie L’Chaim! – To Life!
Opgewekte zelfdestructie
door Cor Oliemeulen
In tegenstelling tot hun eigen ouders overleefden zijn vader en moeder de nazivernietigingskampen. Bij zijn geboorte kreeg hij toepasselijk de naam Chaim: ‘op het leven’. De documentaire L’Chaim – To Life! portretteert een man die al 63 jaar wordt geconfronteerd met de gevolgen van de Holocaust.
De hoogbejaarde Nechuma Lubelski heeft als overlevende van de Holocaust haar schaterlach nog niet verloren. Sinds het overlijden van haar man ontfermt zoon Chaim zich over haar in een Antwerps ouderentehuis. Met zijn petje, baard, sjofele kleren en sympathieke, intelligente babbel is hij een excentrieke verschijning. Ooit was Chaim achtereenvolgens student, zwerver, hippie, schaakprof en miljonair, die bijna al zijn vermogen op de beurs verloor. Tegenwoordig staat zijn leven in het teken van de onvoorwaardelijke zorg voor zijn moeder.
Blowen als redmiddel
Samen lachen en zingen ze heel wat af. Zodra oorlogsherinneringen bovenkomen, valt er een pijnlijke stilte, maar weet Chaim zijn moeder snel naar het heden te charmeren. Nechuma roept ’s nachts om haar vermoorde ouders en overdag kijkt ze oude foto’s en leest ze als verstrooiing de Duitse Bild. Zestiger Chaim heeft zich volkomen weggecijferd. Hij denkt dat hij het leven slechts aankan door de hele dag jointjes te roken. De huidige maatschappij ervaart hij als onnatuurlijk en oppervlakkig.
Alleen tijdens zijn bezoekjes aan Jeruzalem ziet hij soms nog ‘echte’ mensen: personen die ook in zeer barre weersomstandigheden bij de Klaagmuur bidden en niet om zich heen kijken of anderen wel zien hoe vroom ze zijn. Ook Chaim is religieus, ook al zien we hem niet bidden, noch klagen. Zijn appartement in Jeruzalem heeft hij aangehouden voor zijn boekenverzameling, want “religieuze boeken horen niet in dozen”. Wegens financiële redenen moet het er nu toch van komen.
Wanhoop door de lol heen
Regisseur Elkan Spiller, ook kind van Holocaust-overlevenden, draaide enkele jaren geleden al een heel kort filmpje over moeder en zoon Lubelski. Zijn documentaire L’Chaim! – To Life!, die tot stand kwam door crowdfunding, verdiept hun liefdevolle relatie. Door alle lol en relativeringspogingen heen zien we de wanhoop van een man die naar eigen zeggen verkeert in een toestand tussen vegeteren en zelfdestructie. Je vraagt je af wat hij verder met zijn leven aan moet nadat zijn moeder is overleden.
De documentaire maakt soms een rommelige indruk, want Spiller plakt simpelweg een aantal scènes achter elkaar om een atmosfeer te creëren. Ondertussen vergeet hij een mooie dramatische opbouw. Het sterkste punt van L’Chaim! – To Life! is het zinderende fragment als blijkt dat Chaim al zes jaar lang de dood van zijn zus verzwijgt omdat hij meent dat dit nieuws fataal voor zijn moeder is. De kijker vraagt zich af of Chaim dit recht wel heeft. Grappig daarentegen is het fragment waarin hij in een park kleine jongetjes met keppeltjes amuseert door hun kennis van joodse feestdagen te testen.
De première van L’Chaim – To Life! is donderdag 8 oktober in Het Ketelhuis (Amsterdam) in aanwezigheid van regisseur Elkan Spiller en hoofdpersoon Chaim Lubelski. Hierna maakt de documentaire een tour door het land en zal de regisseur bij een aantal vertoningen beschikbaar zijn voor een nagesprek.
3 oktober 2015