*****
recensie Shokuzai
Een Japanse Cloud Atlas
door Alfred Bos
Oorspronkelijk vijfdelige Japanse tv-serie nu als bioscoopfilm te zien. Shukozai is een psychologisch drama met thriller-trekjes rond de moord op een schoolmeisje. Of hoe een kleine oorzaak enorme gevolgen kan hebben.
In de bioscoop lijkt het de zomer van het geheugenverlies te zijn. Na Trance en I, Anna laat Shokuzai (het Japanse woord voor ‘boetedoening’) zien hoe mensen in feite niet meer zijn dan hun herinneringen. De vierenhalf uur durende film is een psychologische thriller rond vier jonge vrouwen, die als schoolmeisje werden geconfronteerd met de moord op een klasgenootje. Elk gaat daar op haar eigen manier (niet) mee om, wat hun leven, zonder dat ze zich daar van bewust zijn, een donkere glans geeft.
Regisseur Kiyoshi Kurosawa (1955) maakt sociaal drama in de traditie van Yasujiro Ozu en zijn vermaarde naamgenoot Akira Kurosawa; shomingeki heet het genre in Japan. De meest recente film die van hem in de Nederlandse bioscoop te zien was, Tokyo Sonate (2008), handelt over een gewone man die zijn kantoorbaan – en daarmee zijn identiteit – verliest en wat dat betekent voor hem en zijn gezin. Naast melancholie is er humor en hoop. Kurosawa houdt van mensen.
Marathonvertelling
Shokuzai is zwarter. De regisseur bewerkte de gelijknamige roman van Kanae Minato (uit 2009) tot een tv-serie van in totaal 270 minuten, die in januari en februari 2012 in vijf afleveringen door het Japanse satelliet tv-kanaal WOWOW is uitgezonden. De Nederlandse distributeur zag de film vorig jaar zomer tijdens het filmfestival van Venetië en was zo onder de indruk dat de dvd-uitgave wordt voorafgegaan door een bioscooprelease. De redenering: deze kijkervaring voor het kleine scherm is het waard om op het filmdoek te worden gezien.
Voor liefhebbers is Shokuzai inderdaad om te likkebaarden. Geen moment voelt het episodisch vertelde verhaal (gelardeerd met enkele flashbacks) als een tv-film en de marathonvertelling verveelt geen seconde. De psychologische portretten van de vier jongvolwassen vrouwen, elk met hun donkere kant, zijn invoelbaar en met saillante details neergezet. Want het zijn minieme, zelfs triviale details die het verschil maken tussen geluk of doem.
Subtiele ontknoping
De vrouw die de levens van de vier voormalige klasgenootjes verbindt, is de moeder van het vijftien jaar daarvoor vermoorde meisje. Haar rol wordt pas gaandeweg duidelijk, nadat Kurosawa eerst uitgebreid heeft getoond hoe de tragiek van toen zich na al die tijd nog steeds doet gelden. In het vijfde en laatste deel komt stukje bij beetje de waarheid aan het licht en ziet de moeder zich geconfronteerd met haar eigen keuzes uit het verleden. De ontknoping is van een verpletterende subtiliteit, waarin het toeval zijn onverschillige maar alles bepalende rol speelt.
Shokuzai heeft, met al zijn empathische aandacht voor de nukken van mensen, ook een moraal. Elke handeling en ieder woord hebben consequenties die zich eindeloos vertakken; vergissingen planten zich voort en worden doorgegeven. Oorzaak en gevolg zijn verstrengeld. Verroest, dat lijkt wel Cloud Atlas. Klopt, maar dan gezien vanuit Japans (niet-westers) perspectief. Deze intrigerende en ontroerende film is zijn lange zit meer dan waard.
19 juli 2013