American Sniper

****

recensie  American Sniper

Schaapshond met messiascomplex

door Alfred Bos

Veteraan-regisseur Clint Eastwood verfilmde het levensverhaal van Chris Kyle, de dodelijkste sluipschutter in de Amerikaanse legerhistorie, opmerkelijk ingetogen. In deze realistische oorlogsfilm zijn psychologie en actie in evenwicht.

De Amerikaanse militaire interventies in het Midden-Oosten hebben een stoet films over stoere mannen in stoffige zandbakken opgeleverd en tussen de kleine veertig titels die Clint Eastwood regisseerde zit ook het oorlogstweeluik Letters from Iwo Jima en Flags of Our Fathers; daarin toont hij de oorlog in de Pacific (1941-1945) zowel vanuit Amerikaans als vanuit Japans perspectief. Het is niet vreemd dat de inmiddels 84-jarige acteur/regisseur/producer en jazzliefhebber zich heeft gewijd aan de verfilming van het levensverhaal van Chris Kyle, de Navy SEAL scherpschutter die op 2 februari 2013 op een Texaanse schietbaan door een Irak-veteraan werd doodgeschoten.

Recensie American Sniper

Het is een zeer Amerikaans verhaal, over een zeer Amerikaanse oorlog, met een zeer Amerikaanse hoofdpersoon die wordt gedreven door een zeer Amerikaans patriottisme (‘Dit is het beste land op aarde, ik doe alles om het te beschermen’), en een zeer Amerikaanse reactie op geweld (nog veel meer geweld), uitmondend in een zeer Amerikaanse ontkenning van de trauma’s waarmee soldaten uit Irak terugkeren. Het is géén succesverhaal.

Eastwood heeft zich, als acteur en als regisseur, in zijn lange loopbaan immer betrokken getoond met geplaagde individualisten die zich inzetten voor de goede zaak. Amerika is zijn onderwerp, zo handelen zijn laatste films over The Four Seasons, Amerikaanse muziekhelden uit de jaren zestig, en FBI-oprichter J. Edgar Hoover. Hij is wellicht de meest Amerikaanse van alle actieve Amerikaanse filmregisseurs en het verhaal van Kyle is bij hem in onverdachte handen.

Bradley Cooper bijna onherkenbaar fors
Eastwood maakt van Kyle geen lieverdje, eerder een simpele ziel die de werkelijkheid ziet door het vizier van een geweer; het grotere beeld ontgaat hem. Maar Eastwood portretteert Kyle, overtuigend neergezet door een bijna onherkenbaar forse Bradley Cooper, ook niet als eendimensionale mannetjesputter. In de twee uur van de film zien we hem langzaam uiteenvallen, van gemotiveerde vrijwilliger tot getraumatiseerde vreemdeling in zijn eigen huis.

Van huis uit heeft de Texaanse volksjongen eenvoudige waarden meegekregen. Er zijn drie soorten mensen: schapen, wolven en schaapshonden; die laatste beschermen de schapen tegen de wolven. Wanneer Kyle, de schaapshond, tijdens zijn dienst in Irak niet ergens op een dak achter zijn scherpschuttersgeweer ligt om mariniers op de grond te ondersteunen, meldt hij zich aan voor gevaarlijke huiszoekingen. ‘Heb je soms een doodswens’, wil zijn vrouw (Sienna Miller) weten wanneer hij voor de vierde keer naar Irak afreist. ‘Heb je een messiascomplex?’, vraagt een collega-marinier als hij extra taken aanpakt. De scherpschutter doet wat hij als zijn plicht beschouwt, negeert zijn emoties en raakt sluipenderwijs van zichzelf vervreemd. 

Recensie American Sniper

Drama met vaart
Eastwood tekent dat verval op realistische, maar onderkoelde wijze. Regie en cameravoering zijn bijzonder efficiënt, zonder poespas, en de elegante montage geeft dit oorlogsdrama de vaart van een actiefilm. De camera zit de mariniers in het stuk geschoten Ramada dicht op de huid; het doet denken aan Kubricks Full Metal Jacket. Het scherpschuttersduel tussen Kyle en zijn Arabische tegenhanger herinnert aan Enemy at the Gates en de climaxscène waarin een groep mariniers uit een omsingeld gebouw moet worden bevrijd zou niet hebben misstaan in Black Hawk Down.

Het best is American Sniper evenwel in de verbeelding van Kyle’s langzame psychische onttakeling. Zijn recht-door-zee waarden zijn te eendimensionaal voor de complexe realiteit van een guerrilla-oorlog op exotisch grondgebied. Hij is teveel vechter en te weinig denker, en betaalt dat met zijn menselijkheid en uiteindelijk, door de hand van iemand die hij wil helpen, met zijn leven. Eastwood maakt geen held van hem en wijst nergens met een beschuldigende vinger. Juist door die afstandelijke benadering komt de tragiek des te scherper over. Ouderwets vakwerk over een actueel onderwerp van een meesterregisseur.

 

28 februari 2015

 

 

MEER RECENSIES