IDFA 2021 – Deel 6: Films in tijden van corona

IDFA 2021 – Deel 6: 
Films in tijden van corona

door Bob van der Sterre

Als er iets was wat onze levens wereldwijd beïnvloedde de afgelopen twee jaar, was het wel het coronavirus. Toch verrassend weinig films over corona tijdens deze IDFA. Alleen de film The Great Abandonment ging echt volledig over het coronavirus (in India). Maar die kon ik niet zien (er was geen online persvoorstelling). Wel waren er nog drie films die iets indirecter over het virus gingen.

 

The Home Front

The Home Front (A Journey in Italy with Domenico Quirico)
Domenico Quirico is een journalist die vaak oorlogsgebieden bezocht. Nu reist hij heel Italië door. Zijn vraag: is er humanisme? Paola Piacenza filmt hem. Als corona uitbreekt, verandert dat de opzet van de hele documentaire en moet ineens overal anderhalve meter worden aangehouden.

Een documentaire voor de zondagochtend. Espresso, een dolce, en dan twee uur rustige televisie. Een must voor de Italië-liefhebber. Want je ziet alle regio’s, alle soorten mensen en allerlei situaties. We zien een apotheek in Milaan, een school in Sicilië, een voedselbank in Aosta, een vluchtelingencentrum, een camper-locatie voor daklozen, een fabriek in Turijn.

Aan de ene kant de klassieke ‘fly on the wall’ filmbeelden van de diverse locaties. Aan de andere kant houdt Quirico lange gesprekken met deze en gene. Een eigenaardige combinatie. Die soms langdradige interviews hadden wel wat vlotter gemonteerd kunnen worden.

Toch biedt de documentaire sterke stukken die het de moeite waard maken. Het gesprek met de ooit rijke ex-danser die nu een triest leven vol pijn en dakloosheid leeft. De Siciliaanse klas die discussieert over de maffia. De medewerker van een fabriek die ijskoud zegt dat er sinds 1989 niemand meer is aangenomen. En natuurlijk het coronavirus, dat als het ware halverwege in de documentaire duikt. Wat een impact had en heeft dat op het leven. De apotheker levert nu alleen bij de deur, leerlingen krijgen virtueel les, stations zijn leeg, voedsel wordt afgeven in plastic zakjes. En ineens overal mondkapjes. Een goede documentairemaker gaat denk ik mee met wat er gebeurt op dat moment.

Al met al een half geslaagde film.

 

Searchers

Searchers
Deze film gaat over liefde in tijden van corona (naar analogie van het beroemde boek van Gabriel Garcia Marquez Liefde in tijden van cholera). Want dat is wat het is. Mensen in New York die daten in coronatijden. We zien ze swipen, appen, online formulieren invullen, profielen bekijken en horen ze praten over hun ervaringen.

Een parade van kleurrijke personen (de vrouw van 88 die geen mannen ouder dan 70 wil daten), de transgender die twee partners heeft, de man die een spreadsheet gebruikt voor zijn dates, de broers die van meningen verschillen over de strategie. We zien homoseksuelen, heteroseksuelen, transgenders.

De New Yorkers praten over allerlei thema’s die bij het daten komen kijken. Denk aan het taalgebruik, ontmoetingen, oppervlakkigheid, seksualiteit, profielen doorgronden. ‘Het is hard werk, helemaal niet leuk.’ En dan blijkt ook regisseur Pacho Velez op zoek naar liefde.

Verrassend vermakelijk. New Yorkers zijn een kleurrijk volk, dat is een open deur. Deze documentaire bewijst dat maar weer eens te meer, nota bene met interviews met ‘gewone New Yorkers’. Ze zijn vaak openhartig, grappig en bijdehand. Ook hier speelt corona een belangrijke bijzaak. Het gebruik van datingapps neemt in deze tijden alleen maar toe. Dat de regisseur zichzelf in het verhaal betrekt, is normaal gesproken een beetje een faux-pas. Het maakt deze gesprekken met de liefdeszoekers vermoedelijk wel wat opener.

 

The Facility

The Facility
Een stuk minder opgewekt is The Facility. Deze film gaat over immigranten die zijn opgesloten in detentiecentra. Ze wachten op het vervolg van hun zaak. Dat kan ook in vrijheid maar de overheid heeft besloten om ze op te sluiten. Aldaar horen ze de eerste berichten over de pandemie.

Journalist Seth Freed Wessler heeft via Skype contact met twee personen die er opgesloten zitten: Nelson en Andrea. Als je opgesloten zit, hoor je niet graag dat een virus zich overal verspreidt. Je kunt immers geen kant op. Maar de immigranten mogen alsmaar niet buiten hun zaak afwachten. Het wordt penibel als bij een ander detentiecentrum een overlijdensgeval door het coronavirus is. En dan is er nog een andere misstand…

Corona was wereldwijd en ik denk dat het nog wel een tijdje gaat duren voor we dat echt beseffen. Met al dat gepraat over bubbels vergeet je bijna dat iedereen in zijn eigen coronabubbel leeft. Documentaires kunnen deze bubbel opheffen maar voorlopig zien we er nog niet veel van. Ik had echt een hausse van films verwacht. Waar zijn de journalistieke onthullingen? Er was drama genoeg het afgelopen jaar. Misschien komen er nog wel meer films over dit onderwerp. Goede reflectie kost tijd.

 

28 november 2021

 

IDFA 2021 – Deel 1: Four Journeys
IDFA 2021 – Deel 2: Young Rebels
IDFA 2021 – Deel 3: Excentrieke karakters
IDFA 2021 – Deel 4: Invloedrijke rocksterren 
IDFA 2021 – Deel 5: Luchtige films
IDFA 2021 – Deel 7: Nieuws uit WOII
IDFA 2021 – Deel 8: Experimentele films

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2021 – Deel 5: Luchtige films

IDFA 2021 – Deel 5: 
Luchtige films

door Bob van der Sterre

Het aantal luchtige films op IDFA 2021 is dit jaar op een hand te tellen. Toch zijn ze er gelukkig, is niet alles maar doffe ellende.

 

The Balcony Movie

The Balcony Movie
Zoals ik al schreef bij de 30 Filmtips van deze IDFA, is dit de meest Kossakovsky-achtige film op het festival die niet van Kossakovsky is. En dat is een compliment. Het is een film waarvan maker Pawel Lozinski vermoedelijk ook niet precies wist wat het zou worden. In het begin (maar dat kan ook de montage zijn) hebben mensen nog geen zin in geen vragen als: ‘Wat vind je het belangrijkste in het leven?’ en ‘Ben je mijn held?’ Als hij die concepten overboord gooit en gaat praten met mensen, begint de documentaire te lopen.

De film lijkt op vooral Kossakovsky’s werk, vooral Tishe! (2002). Maar is toch anders. Want Kossakovsky filmde alleen en Lozinski gaat aldoor in gesprek.

In plaats van filmen uit een Sint-Petersburgs raam, is dit een Warschause straat en een camera op een balkon. En dan mensen overvallen met de vraag hoe het ermee gaat. Meer is deze film niet en het levert toch een paar prachtige, aandoenlijke opnamen op. Je ziet dat mensen vaak te kort komen aan aandacht en deze kans aangrijpen om hun verhaal te vertellen. De gay die moest doen alsof zijn partner zijn broer was. De vrouw die er een eind aan wil maken. De verlegen vrouw die zichzelf verbaast door terug te praten ‘ook al weet ze niet precies wie ze is’. En natuurlijk een paar vaste personen: een ex-bajesklant, een bijdehante oudere vrouw, een straatveegster.

Het is geen film die je kunt plannen en houdt dus enig risico in: misschien wordt het wel niets! Juist daardoor kan het soms erg verrassen. Het is spijtig dat maar weinig regisseurs en producenten van documentaires zulke gokken wagen. Soms kan een simpel idee beter uitpakken dan de meest pretentieuze film. Deze film is namelijk net zoiets als series met beroemdheden in taxi’s: het is herhaalbaar. Misschien nog ooit een vervolg op balkons in Rio de Janeiro, Mombasa, Jakarta.

 

Set!

Set!
Humoristische documentaires, het is een kunst apart. Kies voor grappige montage, presenteer je hoofdrolspelers op vermakelijke manier (koeienletters in beeld: ‘the artist’, ‘the dreamer’, ‘the veteran’), en wat ook altijd werkt: een curieus wereldje als thema. Zoals tafeldekken voor prijzen.

In Set! draait alles om het winnen van een beige vaantje: de best-of-show tijdens een wedstrijd tafeldekken in Orange County. Het is niet zomaar tafeldekken: kroonluchters, opgezette dieren, condooms: zomaar wat voorbeelden van wat er op tafel komt. Creativiteit is belangrijk om de juryleden mee te imponeren. De concurrentie is moordend want vrijwel iedereen is maanden bloedserieus bezig met de tafel en iedereen denkt te kunnen winnen. Het moet allemaal op de millimeter nauwkeurig. Maar de smaak van de juryleden blijft onpeilbaar.

Deze film van Scott Gawlik (die alles deed, tot en met de montage) kijkt makkelijk weg. De portretten van de deelnemers zijn vermakelijk (de bitchy kunstenares, de lieve Timothy, etc.). Ze stellen zich allemaal open op en dat is ook prettig voor de docu. Tegelijk wordt de valkuil van leedvermaak vermeden want er is veel respect voor de deelnemers. Ze doen hun verhaal, tonen hun kwaliteiten, geven hun mening. Best-of-show in de categorie feelgood van deze IDFA? Ik denk het wel.

 

Where Are We Headed

Where Are We Headed
De Moskouse metro. Eigenlijk hoef ik niet meer hoeven schrijven. Dit is wat deze film van een uur inhoudt: observaties in de Russische metro. Gesprek tussen jonge vrouw en oudere man (verkleed als Grootvadertje Vorst) over de Russische ziel. Man die met kat op zijn hoed de metro pakt. Scène als een man aan een champagnefles in de metro lurkt, tot ongenoegen van partner. Jongeren die tijdens Kerst door het station dansen. Vrouw die een beeld aldoor wil aanraken maar onderbroken wordt door toeristen. Vol station tijdens veteranendag. En meer voortreffelijke, korte portretten van mensen. Oude man die vingers in oren doet bij het arriveren van een metro. Man in metro die in yogahouding in slaap valt.

Soms is het ook wat grimmiger. Een ballonnenverkoper die probeert vol te houden maar uiteindelijk gearresteerd wordt. Luchtvaartfans die in de metro Amerikaanse soldaten proberen uit te dagen. Een klein clubje jongeren waarvoor circa vijftig politieagenten op de been zijn. Toch vooral een vermakelijke, vriendelijke film van Ruslan Fedotow. Als een luchtig tussendoortje.

 

The Grannies

The Grannies
Deze korte film is vooral leuk voor als je de game Red Dead Redemption II kent. Dit Australische viertal kon een poosje door een bug naar een ‘andere wereld’. Dat is de wereld waar game-technisch niets meer klopt. Een surrealistische wereld met vliegende rotsblokken, diep water waarin je blijft vallen, bergen waar je onderdoor kunt kijken, piramides. In feite (denk ik) kladjes van de game-ontwerpers die ze hebben laten zitten omdat je er (in principe) niet kon komen.

Deze vier Australiërs konden er geen genoeg van krijgen en vonden er ook het plezier in de gevoeligheid van hun eigen persoonlijkheden terug. Je moet immers wel dezelfde smaak hebben om dit met een clubje te ontdekken. Vermakelijk niemendalletje en eindelijk eens een docu voor gamers.

 

27 november 2021

 

IDFA 2021 – Deel 1: Four Journeys
IDFA 2021 – Deel 2: Young Rebels
IDFA 2021 – Deel 3: Excentrieke karakters
IDFA 2021 – Deel 4: Invloedrijke rocksterren 
IDFA 2021 – Deel 6: Films in tijden van corona
IDFA 2021 – Deel 7: Nieuws uit WOII
IDFA 2021 – Deel 8: Experimentele films

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2021 – Deel 4: Invloedrijke rocksterren

IDFA 2021 – Deel 4: 
Invloedrijke rocksterren

door Jochum de Graaf

Muziek behoort niet tot de hoofdthema’s van het IDFA, al doet de publiciteit voor de hoogmis voor Hallelujah: Leonard Cohen, a Journey, a Song misschien anders vermoeden. Maar over het leven en werken van een aantal van de grootste en invloedrijkste rocksterren is in de zijlijn van het festival een aantal interessante documentaires te zien. 

 

Market Screening: Velvet Underground

Market Screening: Velvet Underground
Het sterke aan deze veelgeprezen documentaire van Todd Haynes (vooralsnog alleen via Apple TV te zien) is dat die niet in een nostalgische terugblik verzandt, maar de groep in het perspectief van zijn eigen tijd plaatst, het Amerika, beter nog het New York, van eind jaren zestig. En dan in vooral cultureel opzicht, de opkomst van de experimentele cinema, avant-garde kunst, minimalistische muziek, popart, de grote invloed van Andy Warhol met zijn legendarische atelier The Factory.   

Market Screening: Velvet Underground zet ook het beeld recht dat Lou Reed de absolute hoofdrolspeler in de band was. John Cale vertelt zeer lucide, maar ook ingetogen, hoe hij als leerling van de minimalistische componist La Monte Young zijn kennis van de muzikale avant-garde inbracht, hoe hij op zoek naar een soort ‘natuurlijke harmonie’ beïnvloed werd door de close-harmony van The Everly Brothers en in de trance-achtige gitaar-riffs van Bo Didley de herhaling van eenvoudige minimale muzikale motieven herkende.

Lou Reed stelde daar de rauwe werkelijkheid van het grotestadsleven met een passie voor rock-‘n-roll tegenover. Zijn teksten over sadomasochisme, transseksualiteit, orgies, huiselijk geweld en veel over drugs waren voor die tijd ongekend.

The Velvet Underground werd gekenmerkt door de energie die ze aan hun negativisme wisten te ontlenen, ze zetten zich af tegen alles wat ze niet beviel. Drummer Maureen Tucker, naast Cale de enige overlevende van de oorspronkelijke bezetting, verhaalt sardonisch over de keer dat ze voor een aantal concerten naar de West Coast gingen en daar met de flowerpower-cultuur geconfronteerd werden. Die hippies! Met bloemen in hun haar! Dat je denkt dat je daarmee de vrede op aarde voor elkaar denkt te krijgen.

Haynes laat goed zien hoe The Velvet Underground kon uitgroeien tot de band die de popmuziek blijvend veranderde. Zonder The Velvets geen underground. En hij brengt het met de technieken van de alternatieve cinema uit die tijd fraai in beeld, splitscreens van spetterende optredens van rocklegendes als Jerry Lee Lewis, commentaar van invloedrijke tijdgenoten als Allen Ginsberg, Bob Dylan, New Yorkse straatbeelden en de scene rond 42nd Street, waar het allemaal gebeurde eind jaren zestig.

Anderzijds is Market Screening: Velvet Underground iets te veel een typisch Amerikaanse documentaire met een reeks pratende hoofden, bekende en minder bekende figuren uit de entourage van de band, als Jonas Mekas, John Waters, Doug Yole, Jackson Browne, Jonathan Richmond, de zus van Lou Reed  die mooi uitgekaderd tegen een achtergrond in beeld worden gebracht, maar het was toch mooier geweest wanneer de ontwikkeling van de band geschetst was aan de hand van de optredens, repetities, party’s waar toch ook genoeg archiefbeelden van zijn.

 

Songs for Drella

Songs for Drella
I don’t wanna see a camera’, zei Lou Reed tegen regisseur Ed Lachman, ‘niet op het podium en ook niet als ik de zaal in kijk’. Lachman was gevraagd om het concert dat Lou Reed en John Cale van hun net verschenen legendarische album Songs for Drella te registreren. Lachman verzon een list, ‘kan ik dan de repetities filmen’, en dat was goed, knikte Reed. Dertig jaar na dato zijn de 16mm opnamen in een prachtige 4K-restauratie uitgebracht.

Nog weer twintig jaar eerder was de samenwerking tussen Reed en Cale in The Velvet Underground beëindigd, drie jaar na de dood van hun mentor en manager Andy Warhol in 1987, kwamen ze kort bij elkaar om Songs for Drella op te nemen en een aantal concerten te geven. Songs for Drella is een oprechte, scherpe en eerlijke verkenning van het leven, de dromen, eigenaardigheden, angsten, wanen, aspiraties van Warhol. Het nummer Work, waarin zijn onstuitbare arbeidsethos wordt beschreven, Trouble With Classicists dat Warhols dedain voor egotrippende kunstenaars beschrijft en de slotsong Hello It’s Me waarin Reed zijn diepe spijt betuigt over de onvolwassen manier waarop hij met Warhol gebroken heeft: ‘I wish I’d talked to you more when you were alive’. De neiging om na ieder nummer applaus te geven.

Lachman heeft het sterk sober in beeld gebracht, afwisselend zwart-wit dan weer kleur, een enkel beeld als achtergrond, in-  en uitzoomend op Cale en Reed afzonderlijk, de kale setting op het podium met vleugel, keyboard, viool, gitaren, stoel, gitaar. Beelden, perfect passend bij de soms ingetogen minimalistische muziek, de melodieuze pianopartijen van Cale, maar ook bij de expliciete rock-‘n-roll de soms oversturende gitaarpartijen van Reed.

Songs for Drella als documentaire is vooral ook een verkenning van de dynamiek tussen Reed en Cale, de twee giganten die daarna nooit meer met elkaar zouden optreden.

Mocht de gelegenheid zich voordoen, dan is aan te raden om Market Screening: Velvet Underground en Songs for Drella na elkaar te zien, dan is het beeld van de geschiedenis van een van de meest vruchtbare en invloedrijke samenwerkingen uit de popgeschiedenis compleet.

 

Jagged
Van Jagged Little Pill, het album waarmee Alanis Morissette in 1995 de wereld veroverde, zijn inmiddels 33 miljoen exemplaren verkocht, het was het op een na best verkopende album van de jaren negentig en het staat in de ranglijst aller tijden vooralsnog op een twaalfde plaats.

Jagged vertelt het verhaal hoe het zo ver gekomen is. Morrisette was op 15-jarige leeftijd al een popster in Canada, had twee albums met licht verteerbare dancepop uitgebracht, voor ze in 1994 producer Glen Ballard ontmoette. Ze wilde rauwer, ongepolijster klinken en de samenwerking bleek een perfecte match. In een jaar tijd, februari 94 tot februari 95, schreven ze in twintig dagenlange sessies evenzoveel nummers. Een rondgang langs de grote platenlabels leverde niets op, uiteindelijk konden ze een contract tekenen bij Maverick Records, waar ook Madonna bij zat. Het meest vooraanstaande rockstation van LA pikte de single You Oughta Know op en de rest is geschiedenis.

You Oughta Know was een oerkreet, werd het lijflied van iedereen die wel eens gedumpt is. Ook zes andere singles, waaronder het iconische Ironic werden wereldhits. Het is de tijd van de grunge, garagerock, de reactie op de wat lauwe new wave van begin jaren negentig. En het illustreerde de onstuitbare opkomst van zelfbewuste vrouwelijke popsterren, de women power van artiesten als Madonna.

Jagged begint met een knap gemonteerde reeks fragmenten van optreden waarbij Analis met dat lange rechte haar in T-shirt en donkere spijkerbroek, haar teksten de zaal in slingert. De elektriciteit van die opkomst, het publiek dat in extase de teksten woord voor woord meezingt. Dit is niet alleen een concert, hier wordt ook een statement verkondigd. Een statement over alle zaken waar vrouwen vanaf dat moment niet langer meer over zullen zwijgen: vernedering, verachting in de liefde, de woede daarover, het opkomen voor hun rechten.

Ruggengraat van de film is een uitgebreid interview waarin Alanis terugblikt op die komeetachtige carrière. Gezeten in haar immense bibliotheek – kennelijk leest ze tegenwoordig nogal veel boeken – analyseert ze haar eigen rol als toch wel erg jonge vrouw die met alle uitwassen van de masculiene popwereld wordt geconfronteerd. In bedekte termen laat ze doorschemeren dat ze uit haar vroege carrière eetstoornissen heeft overgehouden, ze ergerde zich steeds meer aan haar rol van popprinses en hoe ze zich uit dat keurslijf wist te bevrijden. Uitgebreid verhaalt ze over het leven in de toerbus, de tol van de roem tijdens de promotietournee voor Jagged Little Pill die achttien maanden duurde en haar over de hele wereld bracht.

Misschien jammer dat ontbreekt wat er in de jaren daarna gebeurde, het had de film nog meer reliëf kunnen geven, waarom ze nooit meer die grote hoogte van 1995 bereikte en hoe ze daar mee omging.

Alanis zelf is ontevreden over de film en wil aan de promotie niet meewerken, omdat volgens haar sommige feiten en implicaties – vermoed wordt het openhartige verhaal over seksueel misbruik – in werkelijkheid veel genuanceerder liggen.

 

Listening to Kenny G

Listening to Kenny G
I’m  not a personality, I am a sound’, zegt Kenny G al ergens aan het begin van de documentaire. Het is een perfecte samenvatting van wie hij is. Over zijn persoonlijk leven komen we, behalve dat hij twee zoons heeft, verder niet veel te weten. Listening to Kenny G laat de onstuimige opgang van de meest verkopende instrumentalist ter wereld zien, en dan met name zijn hoogtepunt in de jaren negentig. 75 miljoen albums heeft hij verkocht, in de VS, Latijns Amerika, Azië en vooral China is hij  immens populair, miljoenen Chinezen luisteren nog dagelijks onderweg naar huis het nummer Coming Home. Zijn muziek klinkt op de roltrappen in winkelcentra, zijn populaire deuntjes luisteren menig bruiloft op , bekend zijn de verhalen van ouders die vertellen dat hun kinderen op een nummer van Kenny G zijn verwekt. En Kanye West vroeg hem om bij wijze van verrassing voor Kim Kardashian op Valentijnsdag op te treden.

Er is dus kennelijk een groot publiek voor, mensen in de rij voor een concert in de Blue Note Club, drie meisjes uit Puerto Rico, die drie dagen onderweg waren, het echtpaar dat elkaar vond op de tonen van zijn grootste hit Silhouette, de moeder en zoon  ook al uren in de rij voor een ticket hebben gestaan waarbij de zoon alle kritiek op Kenny G wegwuift met het argument dat zoveel miljoenen fans over de hele wereld het niet fout kunnen hebben.

Naast lof is er kritiek. Jazzcritici, muziekwetenschappers, en zeker serieuze jazzmuzikanten moeten niets hebben van de platte populaire deuntjes, dat soort ‘easy listening’, ‘smooth jazz’. Met echte jazz heeft het maar weinig te maken, ‘muzikaal behang, ‘een zakelijke poging om me te kalmeren’, ’dit is geen seks, dit is masturbatie’, zo klinkt het. Jazzgitarist Pat Metheny brandt hem tot de grond toe af, Kenny G is volkomen ‘crap’.  Maar Kenny zelf heeft er weinig last van, hij gaat onverdroten zijn eigen gang en neemt het met de nodige humor en zelfrelativering voor kennisgeving aan.

Go for it schrijft hij als levensmotto op de muur van de high school in Seattle waar hij zijn opleiding genoot, en vervolgens practice, practice, practice!  Volgens eigen zeggen wordt hij nog iedere dag beter doordat hij is blijven oefenen.

Penny Lane, omineuze naam voor een maakster van muziekdocumentaires, heeft met mooi archiefmateriaal en goede montage een charmant portret van hem gemaakt.

 

26 november 2021

 

IDFA 2021 – Deel 1: Four Journeys
IDFA 2021 – Deel 2: Young Rebels
IDFA 2021 – Deel 3: Excentrieke karakters
IDFA 2021 – Deel 5: Luchtige films
IDFA 2021 – Deel 6: Films in tijden van corona
IDFA 2021 – Deel 7: Nieuws uit WOII
IDFA 2021 – Deel 8: Experimentele films

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2021 – Deel 3: Excentrieke karakters

IDFA 2021 – Deel 3: 
Excentrieke karakters

door Bob van der Sterre

Wat is er leuker dan kijken naar mensen die heel anders leven dan jezelf? IDFA biedt weer voldoende producties over excentrieke, eigenaardige personen. Deel 3 van de IDFA-beschouwingen in 2021.

 

Gangnam Beauty

Gangnam Beauty
In Gangnam Beauty zien we Oli London, een volwassen man die heel graag eruit wil zien als de K-popster Jimin. Niet alleen in kleding en gedrag maar ook letterlijk: hij wil zijn gezicht. Intussen is hij heel wat operaties verder en ziet er nog niet uit als de popster.

De korte film van de Poolse regisseur Yan Tomaszewski is geen drama-exploitatie. In 24 minuten komt veel meer langs. Een fusie tussen het oude en nieuwe Korea (theater versus robots); een door Oli zelf nagespeelde legende (man maakt maskers om de geesten te behagen, heeft te maken met een vernietigende liefde van vriendin); en het verhaal (voice-over) van Oli’s verlangen naar het perfecte gezicht.

Gaat het allemaal diep of is het net zo oppervlakkig als Oli’s obsessie? NIet alles draait om diepgang – voor mij in elk geval niet. Stylisme is ook belangrijk. En deze korte film is mooi gemaakt, zonder al te veel exploitatie of gezoek naar diepere drijfveren.

 

The End of Wonderland

The End of Wonderland
In een andere situatie zit Tara Emory. Zij is transgender die in de porno-industrie heeft gewerkt en daarna aan eigen projecten is gaan werken. Zoals de ‘trans sci-fi porn epic’ film Up Uranus. Maar ook aan auto’s – een erfenis van haar vader, die hamsteraar was. En Emory woont in hetzelfde huis en heeft de auto’s dus geërfd.

Het gaat hier niet (per se) over het transgender-onderwerp. Meer over iemand die enorm gedreven aan allerlei projecten werkt. Ook al maakt en verkoopt ze seksfoto’s, ze bouwt ook haar eigen decors, acteert en regisseert haar eigen film, knutselt outfits in elkaar, verbouwt haar huis. Zoveel werkethiek hebben maar weinig mensen. Het gaat ook over de teleurstellingen. Meer kunstprojecten van kunstenaars sterven immers in schoonheid dan niet.

Het is niet zo schokkend als je misschien met dit onderwerp zou denken. Er zijn wel wat vreemde feestjes met gekreun overal maar je ziet vooral Tara als keiharde werker. Het seksverhaal is meer een fetisj, een interesse, en niet het doel van de film. Dat is het schetsen van een openhartig portret, dat gelukkig ook niet te diep speurt in het verleden (een valkuil bij dit soort films). We zien ook hoe ze een Volkswagen-meeting bezoekt en gevatte opmerkingen heeft over de auto’s.

Jammer van deze Canadese film is dat je niet echt een afgerond gevoel hebt na afloop. Het is alsof een epiloog mist. Wel zeker is dat Tara ook vandaag weer hard aan een project werkt.

 

F@ck This Job

F@ck This Job
In deze film kijken we naar hoe Natasha Sindeeva in 2010 begon aan een project. Ze houdt van dansen en wil een optimistisch lifestyle- en party-tv-kanaal beginnen: Dozhd (regen). Alles in knalroze.

Over marketing had ze nagedacht maar niet echt over journalistiek. Dozhd trekt jonge, idealistische journalisten aan en wordt politieker. Ze zijn het enige tv-kanaal dat demonstraties tegen de regering verslaat. Dan begint de ellende. Het duurt niet lang voor ze afgesloten worden van de kabel. Ze moeten verhuizen, een paar keer. Een abonnee-situatie op YouTube helpt ze enigszins maar het is lastig om kijkers te bereiken. Natasha Sindeeva blijft twijfelen wat ze moet doen met Dozhd. Want een optimistisch lifestylekanaal is het al lang niet meer.

Natascha is de hoofdrolspeelster van deze documentaire van een oud-Dozhd-collega genaamd Vera. Ze is veel in beeld maar over haar zielenroerselen worden we weinig wijzer, en de film slaagt daardoor denk ik half, maar kan ook de geschiedenisboeken ingaan als een boeiend portret van de verharding van de maatschappelijke situatie in Rusland de laatste tien jaar.

 

The Painter (Der Maler)

The Painter (Der Maler)
We zien hier de kunstenaar Albert Oehlen in zijn studio tekeergaan op een doek. Geen twee tellen kan hij zonder een scène te maken. Citeert een kunstboek, gilt tegen zijn kunstwerk, roept uit: ‘Dat is een mooie rood!’ Bekt zijn assistent Lars voor alles en niks af. Brult ineens: ‘Geel is een shitkleur.’ Drinkt bier en gooit het flesje nonchalant van zijn balkon. Gaat ineens huilen. Een onemanshow.

Waarom zou ik naar deze enorme aansteller kijken, denk je eerst. Dan begint het kwartje te vallen (als je de preview niet goed gelezen had): dit is niet Albert Oehlen, maar een acteur: Ben Becker, die door Oehlen geregisseerd wordt als schilder. Van een oninteressante bijdrage groeit de documentaire langzaam uit in een boeiend spel met de kijker. Beckers Oehlen is de kunstenaar zoals we die willen zien: de man die ineens met de kwast op het doek slaat, die op de grond kronkelt om het doek goed te zien, die in een museum zijn eigen doek bewondert. Een acteur met charisma. De echte Oehlen (dit is hem) is bijna tegengesteld aan Beckers Oehlen: bescheiden, vriendelijk, grappig. ‘Misschien zou ik op Skype moeten streamen hoe ik kunst maak’, zegt hij in dat interview van drie jaar geleden.

Der Maler is een film van tegenstellingen – op de grens van wat een documentaire zou zijn. De kunstenaar vs. het publiek, fictie vs. feiten, de acteur vs. de schilder, arrogantie vs. bescheidenheid, zelfspot vs. ernst (een voice-over deelt kunsttheorieën). Is het doek nu een Becker of een Oehlen? Film van Oliver Hirschbiegel, die je beter kent als speelfilmregisseur van twee Duitse krakers: Das Experiment en Der Untergang. Zoals Der Untergang met fictie de realiteit van geschiedenis probeert weer te geven, probeert Der Maler met fictie de ‘realiteit’ van de documentaire weer te geven. En dat is wel passend voor een kunstvorm die meer en meer speelfilmtechnieken gebruikt.

 

Black Film

Black Film
We eindigen met een film uit de top 10 van filmgast Hito Steyerl: Black Film. Een film uit 1971 van nauwelijks 17 minuten. Maar toch spraakmakend. Want documentairemaker Želimir Žilnik (dan 28 jaar) verrast zijn eigen vrouw en kind met zes daklozen die hij thuis uitnodigt om de nacht door te brengen. Ze mogen op hun tapijt in de woonkamer slapen.

Het is vooral bizar wat daarna gebeurt: Žilnik loopt door Novi Sad en stopt iedereen die hij ziet een microfoon voor de mond: ‘Wat moeten we met deze zes daklozen doen?’ De reacties variëren van verbluft, ongeïnteresseerd tot het geven van praktische tips waar misschien nog ruimte is. Žilnik lijkt zelf ook geen raad te weten met de daklozen en beëindigt dan de film.

Je vraagt je af wat zijn idee erbij was. Hoe dan ook maakte hij unieke beelden van Joegoslavië begin jaren zeventig. Zie ook deze film uit 1973 bijvoorbeeld. Wil je hem beter leren kennen: Žilnik heeft een boeiend levensverhaal dat zich typeert door de talloze pogingen om zijn filmcarrière opnieuw leven in te blazen. Sinds de eeuwwisseling verschijnen er her en der retrospectieven. Je ziet hem hier met mondkapje op praten bij zo’n expositie in Wenen, begin dit jaar.

 

24 november 2021

 

IDFA 2021 – Deel 1: Four Journeys
IDFA 2021 – Deel 2: Young Rebels
IDFA 2021 – Deel 4: Invloedrijke rocksterren
IDFA 2021 – Deel 5: luchtige films
IDFA 2021 – Deel 6: Films in tijden van corona
IDFA 2021 – Deel 7: Nieuws uit WOII
IDFA 2021 – Deel 8: Experimentele films

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2021 – Deel 2: Young Rebels

IDFA 2021 – Deel 2: 
Young Rebels

door Jochum de Graaf

In de selectie Young Rebels brengen films ons dichter bij het strijdtoneel waarop jonge mensen bezig zijn geschiedenis te schrijven. Denk aan grote thema’s als klimaatverandering, mensenrechten, politieke vernieuwing, gendergelijkheid, internet, privacy en andere urgente zaken. Het is een wat hoogdravende omschrijving die niet in alle opzichten goed uitpakt.

 

How the Room Felt

How the Room Felt
In deze debuutfilm van Ketevan Kapanadze volgen we een groep vrouwelijke en non-binaire queers in de Georgische stad Kutaisi. De meeste maken deel uit van het lokale vrouwenvoetbalteam dat op semiprofbasis uitkomt in de Georgische competitie. Maar dat volgen is dan niet in de zin van het wedstrijdverloop of de stand in de competitie, je ziet geen goal gescoord worden, maar hoe ze over het veld lopen, met elkaar in de kleedkamer, bij de nabespreking. We zien ze ook op feesten, samenkomsten waar ze alledaagse problemen en existentiële kwesties met elkaar bespreken, al gaat dat met nogal veel drankgebruik en bijbehorend dronkenvrouwsgedrag gepaard.

Discriminatie, uitsluiting en geweld zijn voor de voetbalsters en haar vriendinnen dagelijkse realiteit, in een maatschappij die nu niet bekend staat om zijn lbhtq-vriendelijke klimaat. Afgelopen zomer werd een gay pride in hoofdstad Tblisi hardhandig verstoord door fanatieke tegendemonstranten waarbij zelfs een dode viel.

Die vijandige buitenwereld is weliswaar voelbaar in de film, maar we krijgen er weinig direct van te zien. How the Room Felt is vooral een intieme verkenning van het leven in de lhbtiq-bubble in Kutaisi en geenszins een verslag van de strijd voor hun rechten in Georgië.

 

Homeroom

Homeroom
Peter Nick maakte een trilogie over de sociale instituties in Oakland, Californië. Na The Waiting Room (2012) over de zorg en The Force (2017) over het politieapparaat, is er nu Homeroom  waarin de eindexamenklas van Oakland High School in het veelbewogen schooljaar 2019-2020 wordt gevolgd. Het is het jaar waarin dat eindexamen in het teken komt te staan tegen de achtergrond van de coronacrisis en de Black Lifes Matter-beweging.

Het verhaal van de film is een beetje dun. De leerlingenraad wil aan het begin van het schooljaar de schoolpolitie afschaffen. Dit speciale politiekorps onderscheidt zich volgens de vele leerlingen van kleur door etnisch profileren, bij het minste of geringste vergrijp worden vooral zij opgepakt. De motie om dat gehate politiekorps af te schaffen wordt vroeg in het schooljaar nog afgewezen. Maar als in mei 2020 George Floyd door een politieagent wordt vermoord, komen er ook in Oakland fikse rellen en menig eindexamenleerling engageert zich met de Black Lives Matter-beweging. De verhoudingen tussen de leerlingen, de directie en het stadsbestuur komen nog meer op scherp te staan, maar de nieuwe motie om de schoolpolitie op te heffen, wordt nu wel aangenomen.

Maar ook Homeroom is geen indringend verslag van de strijd op de barricaden, maar een tamelijk doorsnee portret van een breed geschakeerde multiculturele eindexamenklas in het zwaar gepolariseerde Amerika.

 

Rebellion
Het strijdtoneel is wel volop aanwezig in Rebellion, het portret van binnenuit van Extinction Rebellion (XR), de radicale actiegroep die erin slaagde de urgentie van de klimaatverandering hoog op de politieke agenda te krijgen. Maia Kenworthy en Elena Sanchez Bellot volgen de beweging vanaf de lancering in 2018 en zoomen in op de verschillende oprichters waarbij Gail, George en Farhana overigens niet meer zo jong zijn.

Met name Farhana Yamin is een interessante figuur, ze heeft tientallen jaren ervaring als klimaatjurist, heeft onder meer voor de VN gewerkt voor ze zich uit teleurstelling over de behaald resultaten bij XR aansluit en zich met superlijm aan de straat voor het hoofdkantoor van Shell vastlijmt.

Extinction Rebellion komt in het nieuws door het dagenlang blokkeren van strategische kruispunten in Londen, het vastketenen boven de toegangssluis van het YouTube-kantoor met als eis om het platform zich af te laten sluiten voor klimaatontkenners. Niet in het minst tot hun eigen verbazing slagen ze er door dit soort acties in de eis tot het uitroepen van de klimaatnoodtoestand door de Britse regering te verwezenlijken.

Maar het fanatieke en vasthoudende actievoeren heeft ook tot gevolg dat het Britse Lagerhuis een wet aanneemt die het recht op demonstratie, meer preciezer de verstoring van de openbare orde, gaat inperken. Extinction Rebellion heeft dat voor een groot deel aan zichzelf te wijten door tamelijk ondoordachte acties als het stilleggen van een metrolijn en het voor de zoveelste keer blokkeren van het kruispunt bij de Houses of Parliament die het gewone woon-werkverkeer platleggen en tot grote irritatie bij de gewone burger leiden: ‘here ’s the middle class that tells the working class what to do’ wordt ergens opgemerkt.

Rebellion biedt daarbij een goed inkijkje in het soms sekte-achtige karakter van een beweging als XR. Het accent ligt op training in geweldloosheid, de groepssessies doen denken aan ouderwetse sensitivity training doen denken en er ontstaat een conflict tussen oprichter George en zijn dochter die hem verwijt te weinig aandacht aan de opvattingen van jongeren te besteden.

De film eindigt wat onbestemd. Als ze de strijd tegen de inperking van het demonstratierecht hebben verloren, filosoferen de activisten van het eerste uur over wat ze hebben bereikt, wat ze hebben geleerd. Ja, ze zullen met nieuwe initiatieven komen, maar de slogan ‘rebellion is powerful’ klinkt wat obligaat. Het lijkt erop dat de magie van XR is uitgewerkt.

 

Courage

Courage
In Courage maken we kennis met de drie acteurs Denis, Maryana, Pavel, die deel uitmaken van het Belarus Free Theatre in Minsk, het theatergezelschap waarvan een aantal regisseurs en acteurs in ballingschap leeft en dat onder het regime in de laatste dictatuur van Europa slechts sporadisch kan optreden.

Hun ervaringen en overwegingen geven een sterk reliëf aan de gebeurtenissen van augustus 2020 in Wit-Rusland, de massale, wekenlange demonstraties tegen de gestolen verkiezingsoverwinning van dictator Loekasjenko, die al 26 jaar aan de macht is. Denis is een oud-activist uit de jaren negentig en twijfelt nu over het nut van demonstreren, Maryana maakt zich vooral zorgen over de toekomst voor haar en haar gezin, Pavel worstelt met de vraag of hij niet moet emigreren.

Indrukwekkend, je kunt het niet anders noemen, de enorme massaliteit van de demonstraties, tegen de achtergrond van Minsk met zijn claustrofobisch weidse pleinen, de brede boulevards, de overgebleven Sovjetsymbolen, leuzen op hoge gebouwen, de enige stad waar een standbeeld van Lenin nog fier overeind staat in het centrum voor het parlementsgebouw.

Aangrijpend zijn de beelden van mensen die volhardend en ook angstig wachten op nieuws aan de poort bij de beruchte gevangenis van Okrestina waar hun dierbaren mogelijk zijn opgesloten. De opluchting wanneer in kleine groepen gevangenen worden vrijgelaten maar ook de tergende onzekerheid over het lot van anderen die binnen gemarteld worden of die nog vermist worden.

Emotionele momenten wanneer je een huilende man in de menigte ziet, de één minuut stilte bij de herdenking van een omgekomen demonstrant en de hartverwarmende reacties op het gebaar van de soldaat die een bloem in zijn schild steekt als teken van solidariteit.

De documentaire had wel wat meer context mogen krijgen. De mars van die duizenden mensen met een brede rood-witte banier over de brede straten van Minsk is imposant, maar het is wel goed om te weten dat het hier om de oude Wit-Russische vlag gaat en een protest is tegen het Loekasjenko-regime en zijn banden met Moskou.

En Pavel speelt een enerverende popsong op zijn piano, maar op z’n minst in de aftiteling had moeten vermeld dat het hier om het nummer Changes van Russische rocklegende Victor Tsoy gaat, dat een belangrijke rol in de perestrojka tijd speelde.

Courage eindigt wat abrupt en onbestemd, vanzelfsprekend in de wetenschap dat het er niet naar uitziet dat Loekasjenko binnen afzienbare tijd het veld zal ruimen. Maar als eerbetoon aan de ongelooflijke moed van de Wit-Russen in hun strijd tegen de totalitaire dictatuur geeft de film toch hoop.

 

22 november 2021

 

IDFA 2021 – Deel 1: Four Journeys
IDFA 2021 – Deel 3: Excentrieke karakters
IDFA 2021 – Deel 4: Invloedrijke rocksterren
IDFA 2021 – Deel 5: luchtige films
IDFA 2021 – Deel 6: Films in tijden van corona
IDFA 2021 – Deel 7: Nieuws uit WOII
IDFA 2021 – Deel 8: Experimentele films

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2021 – Deel 1: Four Journeys

IDFA 2021 – Deel 1: 
Four Journeys

door Jochum de Graaf

De zalen worden maar voor tachtig procent gevuld, zodat er toch enige social distancing is. Wil je lekker rondlopen op het festival dan moet je je mondkapje op, tijdens de voorstelling wordt het aangeraden. Na acht uur is de horeca gesloten. Het is misschien wat behelpen bij deze 34ste editie van IDFA, maar het blijft een bijzonder goed gevoel om ook in coronatijden in een dag of tien 264 films te kunnen zien.

Ter voorbereiding kun je de volgende wegwijzers raadplegen: Life in Europe, Amongst the Animals, It’s a Queer World, Africa-Europe: Across Lands, News from WWII, Young Rebels, Everything for Sale, The Law(less), Animated Docs, Microcosmos, Let Me Do the Talking, Liminal Reality on Film, In Tune en How She Looks.

Bovendien zijn er de twee focusprogramma’s: The Future Tense en unConscious Bias. Als Volkskrant-lezer krijg je 15 tips met IDFA-films die je niet mag missen, Het Parool geeft 10 tips, de NRC houdt het op 5 kijktips die het meest de moeite waard zijn en niet te vergeten zijn er de onvolprezen 30 tips van InDeBioscoop zelf. Het maakt de keuzestress er niet minder om. We gaan er de komende dagen verslag van doen, om te beginnen met de openingsfilm.

Eenkindpolitiek
De camera zoomt in op de buik van een vrouw, die samen met haar man en een dochtertje voor de poorten van de Verboden Stad met de iconische foto van Mao staat. In die buik zit Louis Yi Liu die later het pseudoniem Louis Hothothot aan zal nemen. Het is 1986 en China houdt sinds de openstelling voor het buitenland stevig vast aan de eenkindpolitiek, het recht van ouders om slechts één kind op de wereld te mogen zetten. De ouders van Louis reizen met hun dochtertje duizenden kilometers door het land om hun tweede kind veilig geboren te kunnen laten worden.

Dat heeft grote consequenties voor de familie; de ouders moeten een hoge boete betalen, de vader kan aan politieke carrière wel vergeten en zoon Louis kan pas op zijn zevende wanneer de boete betaald is aan het onderwijs deelnemen. Hij blijft een illegaal, een ‘zwart’ kind, dat er eigenlijk niet had mogen zijn. Op zijn achttiende vertrekt hij na een opleiding als grafisch ontwerper naar Nederland, 7.800 kilometer van Peking, 6 uur tijdsverschil, 13 uur vliegen; weg, ver weg van het moeizame familieleven in China.

In Four Journeys onderzoekt Louis Hottentot, nu eens poëtisch en symbolisch, de scène bij de Verboden Stad, maar ook hard en confronterend, de ouders wijzend op de consequenties van hun keuze, hoe het zo gelopen is. Wanneer hij na jaren voor het eerst weer zijn ouders bezoekt, merkt zijn moeder tamelijk nuchter op dat het misschien toch niet zo’n goed idee was om nog een tweede kind te krijgen: ‘we waren al zo arm’. Met zijn zus heeft hij een moeizame relatie, hij voelde altijd een soort schaamte vanwege zijn bestaan, zij was vooral jaloers op hem omdat hij meer vrijheid had, een zekere afstand tot de rest van het gezin. Met zijn vader is het gesprek ook moeizaam, die houdt nog stevig vast aan zijn ideologische opvattingen, gevormd in het communistisch China onder Mao.

Cultuurclash
En dan is er nog het onverwerkte trauma van het oudere broertje dat op tweejarige leeftijd bij een ongeluk omkwam en aanleiding was voor de ouders om toch nog een kind te willen.

De ouders, inclusief oudere zus, reizen naar Nederland, nogal een cultuurclash, wat ook een aantal bijzondere, soms schurende scènes oplevert. Ze vragen Louis eerst schuchter, later indringender of hij met zijn vriendin bezig is met het krijgen van kinderen. De ouders van de vriendin zetten daar brutaalweg tegenover dat ze het totaal niet erg vinden wanneer ze geen grootouder zouden worden.

Terug in China maken we kennis met de uitgebreide familie: ooms, tantes, grootmoeder, een stuk of twintig personen. Aangrijpend zijn de scènes waarin Louis eerst met zijn oom, later met zijn ouders en de hele familie, op zoek gaat naar het graf van zijn overleden broertje en hem met een ceremonie een nieuwe rustplaats geven.

Four Journeys is geen aanklacht tegen de Chinese eenkindpolitiek, maar geeft met dit prachtige familieportret een zeer aansprekende analyse van de emotionele effecten ervan.

Four Journeys draait vanaf 25 november in de bioscoop.

 

18 november 2021

 

IDFA 2021 – Deel 2: Young Rebels
IDFA 2021 – Deel 3: Excentrieke karakters
IDFA 2021 – Deel 4: Invloedrijke rocksterren
IDFA 2021 – Deel 5: luchtige films
IDFA 2021 – Deel 6: Films in tijden van corona
IDFA 2021 – Deel 7: Nieuws uit WOII
IDFA 2021 – Deel 8: Experimentele films

 

MEER FILMFESTIVAL

30 Tips voor IDFA 2021

International Documentary Festival Amsterdam 17-28 november
30 Tips voor IDFA 2021 

door Bob van der Sterre

IDFA is een breed filmfestival dat in de smaak moet vallen bij alle documentaireliefhebbers (en wie is dat niet). Het programma van 2021 geeft vooral een gevoel van herkenbaarheid. Lees hier 30 tips voor IDFA 2021.

Deze IDFA zien we vooral veel bekende gezichten. Een paar genres ontbreken nooit op IDFA: coming of age, gender, vrouwen, oorlog, traumaverwerking. Ook de opvallende trend van de laatste jaren – historische documentaires – keert terug. Met hierbij een aantal zeer interessant klinkende bijdragen.

Daarnaast biedt IDFA twee wat plichtmatig ogende focusprogramma’s, over het koloniale verleden (Unconcious bias), en wat de toekomst inhoudt (Future Tense). Maar ook hier kun je een paar boeiende films uitpikken.

30 tips voor IDFA 2021 - Becoming Cousteau

Herkenbaar festival
Het IDFA-programma van 2021 zal al met al heel herkenbaar aanvoelen voor veel IDFA-gangers. De thema’s en stijl van de docu’s spelen door de bank genomen redelijk op safe. Experimenten met techniek en stijl blijven (naar mijn idee) nog steeds te veel gescheiden van het reguliere programma in het DocLab-hoekje. DocLab is natuurlijk interessant op zichzelf maar ik zou ook graag meer documentaires de grenzen willen zien verleggen.

Als het aan mij lag, zag ik in het IDFA-programma veel meer durf, meer auteurscinema; en minder verhaal en minder drama. Films als Gunda of Epicentro in de editie van vorig jaar. Dat heeft vermoedelijk ook gewoon met de wereldwijde documentaire-industrie te maken. Er moet immers ook geld in het laatje komen. En documentaires over drama brengen nu eenmaal meer geld in het laatje dan experimentelere films.

Experimenten zijn ook per definitie risicovol. In deze IDFA lijkt Performance (een live evenement) in dat opzicht wel een spannend project. En er zijn ook wel wat filmessays geprogrammeerd.

Festival in coronatijden (reprise)
Hoe dan ook: er blijven altijd genoeg interessante films over om te zien. Het is zelfs best bijzonder dat in coronatijden nog zoveel films zijn gemaakt. Daarover gesproken: het is te hopen dat de toename van de besmettingen geen roet in het festival gaat gooien. Ik had eigenlijk ook een 1-op-1 virtueel festival verwacht maar dat is er helaas niet.

Deze 30 films (hier per thema ingedeeld) raden we aan. Dat wil niet zeggen dat je er blind heen moet of er verder geen andere films de moeite waard zijn. Er zijn gewoon ontzaglijk veel films en elke selectie helpt met meer dan 200 films.

De redactie van InDeBioscoop wenst alle IDFA-gangers veel plezier!

Absurd
A Marble Travelogue
Marmer maakt een reis van Griekenland naar China. Dat belooft een redelijk maf verhaal. Hier een beetje op lijkend: Taming the Garden.

Bergen
The Belly of the Mountain
Mooie film over een vliegtuigongeluk in de Franse Alpen.

 

Biografie
Becoming Cousteau
De definitieve film over Jacques Cousteau, de natuurfilmer (overleden in 1997).

 

Coming of Age
Futura
Jongeren en tieners in Italië die zich uitspreken, dat vat deze film denk ik wel voldoende samen. Ook in dit genre en dichter bij huis: Shabu, portret van een tiener in Rotterdam-Zuid.

 

Corona
Searchers
Valt reuze mee, het aantal documentaires over corona. Over New Yorkers en daten in coronatijden.

 

Dieren
Cow
Portret van een koe, vermoedelijk vergelijkbaar met het idee van Gunda van Kossakovsky. Film van Andrea Arnold (van speelfilm American Honey). Op dit festival frappant genoeg nog een film over een koe: Vedette.

 

Drama
Reconciliation
Een moord in Albanië. Komt er wraak? Of houden ze zich in? Wie hiervan houdt kan misschien ook naar Raising a School Shooter, over de ouders van een tiener die een aanslag op een school pleegde.

 

Experiment
La Nature
Filmexperiment over de kracht van de natuur. Film van de 82-jarige Artavazd Pelechian, die 25 jaar lang geen film heeft gemaakt.

 

Feelgood
Set!
Mensen gepassioneerd over tafeldekken. Dat moet wel een grappige documentaire opleveren.

 

Filmessay
All light everywhere
Vermoedelijk interessant filmessay over techniek en privacy. Over mens en technologie gaat het enigszins vergelijkbare Users.

 

Geschiedenis
1970
Vermoedelijk zeer boeiende Poolse documentaire op basis van historische feiten (de opstand op de scheepswerf van Gdansk in 1970). We aanschouwen het via de leider, in stop-motion.

 

Graffiti
Skin (Pele)
Mogelijk erg aardig: een documentaire over iemand die politieke graffiti’s filmt in de Braziliaanse stad Belo Horizonte.

 

IDFA-eregast: Hito Steyerl
Der Leere Mitte
Kritisch filmessay uit 1998 over Berlijn van IDFA-eregast Hito Steyerl. Enigszins verwant deze film (niet van Steyerl): How to Live in the Federal Republic of Germany uit 1990.

 

Industrie
Ironland
Braziliaanse documentairemaker die in de VS woont, bezoekt mijngebied Minas Gerais. Ongetwijfeld mooie beelden.

 

Klassieker
The History of the Civil War
Dzigo Vertovs documentaire The History of the Civil War uit 1918, die sinds 1921 nooit meer is vertoond.

 

Kossakovsky (niet door Kossakovsky)
The Balcony Movie

Een Kossakovsky-film die niet door hem zelf is gemaakt. In plaats van vanuit het raam in Sint-Petersburg (Tishe), hier een film vanaf een balkon in Warschau.

 

Kunst
Der Maler
Het wordt niet meer kunst dan in een film, genaamd de schilder. Portret van kunstenaar Albert Oehlen, gespeeld door acteur Ben Becker. Film van Oliver Hirschbiegel (van Der Untergang en Das Experiment).

 

Luchtig
Where are we Headed
Luchtige film over de Moskouse metro.

Media
F@ck This Job
Niet makkelijk om een onafhankelijk mediakanaal te zijn in Rusland.

 

Misdaad
All These Sons
Grimmige film over misdaad in de getto’s in Chicago zal waarschijnlijk aanvoelen als een echte The Wire. Ook mogelijk interessant in dit genre dit portret van een crimineel in Tsjechië: René, Prisoner of Freedom.

 

Moderne klassieker
Le Commune (Paris, 1871)
Film van Peter Watkins (van de klassieker The War Game uit 1966) uit 2000 maakt een zogenaamde tv-uitzending van de Parijse commune-opstand.

 

Muziek
Ennio
Film van Guiseppe Tornatore (van o.a. Malèna en Cinema Paradiso) over Ennio Morricone duurt wel 2,5 uur maar belooft veel moois, zie dit artikel in Variety. Andere muziekdocumentaires op IDFA: over Kenny G., Laurent Garnier, Alanis Morissette en Leonard Cohen.

 

Oorlog
Turn Your Body to the Sun
WOII-oorlogsfilm op basis van archiefbeelden. Vanuit het perspectief van een dochter die wil weten wat er met haar vader is gebeurd.

 

‘Paranormaal’
Spectral Transmissions
Een live cinema-event! Geen idee wat je moet verwachten maar het is in elk geval anders dan anders.

Platteland
Prince of Muck
Vermoedelijk heel veel observerende beelden in deze docu over een oudere Schotse boer en zijn koeien.

 

Politiek
The Voice of the People
De camera achtervolgt de extreemrechtse AfD in Duitsland en krijgt een portret van binnenuit. Ongetwijfeld onthullend.

Ramp
Octopus
De nasleep van de ramp in de Libanese haven van Beiroet. De film Eye of the Storm gaat over de periode hier net vóór.

 

Vluchteling
Flee
Geanimeerde documentaire over het leven van Amin, die vluchtte van Afghanistan naar Denemarken.

 

Vrouwen
Terra Femme
Film over reizende vrouwen op basis van found footage.

 

Wetenschap
How to Kill a Cloud
Kunnen we wolken maken? Over een wolkenonderzoek in de Verenigde Arabische Emiraten.

 

 

13 november 2021

 
Programma IDFA 2021 in 12 vragen en antwoorden

 
MEER FILMFESTIVAL

Programma IDFA 2021 in 12 vragen en antwoorden

International Documentary Festival Amsterdam 17-28 november:
Programma IDFA 2021 in 12 vragen en antwoorden

door Bob van der Sterre

Het IDFA (International Documentary Festival Amsterdam) 2021 in 12 vragen en antwoorden. Info over locaties, programma IDFA, coronabeleid, online, tickets, specials, eregast, verslagen en FAQ’s. Ook dit jaar doet InDeBioscoop verslag van het grootste documentairefestival ter wereld.

Programma IDFA 2021 opent met Four Journeys

Programma IDFA 2021 opent met Four Journeys

 

Wanneer is IDFA?

IDFA is van 17 tot en met 28 november.

Waar is IDFA?

  • Pathé Tuschinski
  • Pathé De Munt
  • Eye
  • Kriterion
  • Ketelhuis
  • De Balie
  • De la Mar
  • Carré
  • De Brakke Grond

Bekijk de informatie over alle locaties. Bekijk de kaart.

Via IDFA Extended worden er films ook in 30 andere steden vertoond, dus ongetwijfeld ook bij jou in de buurt.

Waar vind ik het programma IDFA 2021?

Hoe zijn de bioscopen toegankelijk?

Een coronabewijs is verplicht om een bioscoopzaal te mogen bezoeken, maar we kunnen nog wel steeds naar de film. Lees de informatie op de website van de Rijksoverheid en van het IDFA.

Kan ik online films kijken?

Ja: dat kan. En nee: niet alle films. Slechts 11 films zijn ook online te zien (‘Live from Tuschinski’). Er is dus geen online voorstelling bij elke fysieke voorstelling, zoals in coronatijden wel eens gebeurt.

Wat zijn de belangrijkste programma’s?

Hoe koop ik tickets?

Dat staat via de link hieronder uitgelegd. Ga je vaker? Dan kun je misschien ook een IDFA Strippenkaart kopen.

Zijn er nog Specials, zoals de Volkskrantdag?

Ja die zijn er. Lees het op de website van IDFA.

Wie is de IDFA-eregast van dit jaar?

Dat is Hito Scheyerl, een Duitse videokunstenaar, schrijver, filmmaker.

Zij is verantwoordelijk voor de keuze van de Top 10. Dat zijn de favoriete 10 films van de IDFA-gast. Lees meer over haar keuzes op de website van IDFA.

Wat gaat InDeBioscoop doen aan IDFA?

Dit is wat we willen gaan doen:

  • Deze FAQ
  • Een tiplijst met 1 aanrader per genre
  • Persoonlijke bijdragen van redacteuren Jochum de Graaf en Bob van der Sterre

Bekijk alle IDFA-content op de website van InDeBioscoop van afgelopen jaren om alvast in de stemming te komen.

Is er nog iets bijzonders te vermelden?

DocLab is altijd wel interessant om te bezoeken. Die is nu ook weer fysiek te bekijken.

Ik ben dol op FAQ’s. Zijn er nog meer te vinden op de website van IDFA?

 

5 november 2021

 

30 tips voor IDFA 2021

 
MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen verleggen

IDFA 2020 – Deel 7 (slot):
Grenzen verleggen

door Bob van der Sterre

Met zes films die in meerdere opzichten grenzen verleggen, sluiten we onze verslaggeving van IDFA 2020 af. In dit laatste deel zien we verrassende taferelen in Cuba, het verstrijken van de tijd in een Italiaans dorp, jonge vrouwen in Parijs, algoritmen met goddelijke pretenties in de VS, het in scène zetten van een documentaire in Londen en het mysterie van 43 verdwenen studenten in Mexico.

 

Epicentro

Epicentro
Cuba. Prachtig arm land in de Cariben. Hubert Sauper, befaamd documentairemaker, strijkt er neer en observeert. Sauper werd in 2004 wereldberoemd met de documentaire Darwin’s Nightmare. Hij maakte sindsdien maar een film en nu richt hij zich op Cuba. Het boek Energie und Utopie van Johannes Schmiedl is de ruggengraat van dit verhaal. In dat geval kun je de drie kleurrijke karakters (twee guitige meisjes van een jaar of twaalf die graag dansen en een graag lachende volwassen vrouw) beschouwen als de bloedsomloop.

Epicentro begint met filmvertoningen voor een Cubaanse schoolklas over de vergeten geschiedenis tussen Spanje en de VS in 1898. Het zinken van de USS Maine, die een Spaans-Amerikaanse oorlog tot gevolg had en Cuba zou bevrijden. De Amerikanen als motor achter de Cubaanse onafhankelijkheid? Het was echt zo.

Zulke momenten zijn de tussenstations van deze film. We beginnen dus met Theodore Roosevelt en zijn ‘rough riders’, zien de Cubaanse striptekenaar die hem tekende, bezoeken Hotel Roosevelt midden in Havana, zien kinderen boze dingen zeggen over imperialisme, horen dat Che Guevara ‘minister van rum en suiker’ was, bezoeken een oude suikerfabriek (‘Hier maakten ze de suiker voor Coca Cola’).

Na dit sterke begin kijken we vooral naar de gevolgen van het laatste stukje geschiedenis in Cuba: toerisme. Een cruise. Een rondrit. Convertibles met toeristen langs het strand. Habanabustour. Sauper filmt een toerist die, behangen met camera’s, foto’s neemt van kinderen en oudjes in Cuba. ‘Ik betaal ze nooit. Het is een eer om door mij gefotografeerd te worden.’ Dure hotels (‘Door de maffia gebouwd’).

Een Italiaanse bezoeker zegt letterlijk: ‘Ik kom hier om terug te gaan in de tijd.’ Hij vat ook de reden van het Cuba-toerisme samen: ‘Mensen komen hier om nog een communistisch land te kunnen bezoeken, voor het voorbij is.’ We pakken ook nog het overlijden van Fidel Castro mee als symbolisch eind van het non-kapitalisme.

Sauper buit fascinerende momenten goed uit. Een slow motionbeeld van een oude auto bij de ruïne van een suikerfabriek met muzikale begeleiding: erg fraai. Daarna een interview met een oude man, een jonge man eist dat hij gefotografeerd wordt, vervolgens passeert een paard en wagen, dan een scooter – en dat allemaal met dezelfde muziek.

Als documentairemaker krijg je wat het moment je biedt. Als je door haar kleren aan de waslijn een doorkijkje hebt naar gebouwen in de wijk. De trein die rennende koeien achterna zit. De twee die tango dansen in een meubelwinkel (?). Wat te denken van dit beeld: een oud huis, twee halfnaakte mannen, vrouw zingt in de telefoon half mee met Bohemian Rhapsody, poster van Fidel Castro (90) aan de muur. Allemaal levende schilderijtjes.

En dan dus de twee meisjes en de dame, die het zware politieke en economische verhaal een heel prettig spontaan en menselijk tegengewicht bieden.

Conclusie: dit is wat documentaires vaker zouden moeten zijn; niet de verwachting als doel, maar de verrassing.

 

Bosco

Bosco
Bosco di Rossano. Italiaans dorp in het noorden van Toscane. 9 bewoonde huizen, 13 inwoners, 40 leegstaande huizen: ver, ver van de bewoonde wereld.

Dat is niet wat Bosco was voor de opa van filmmaakster Alicia Cano Menoni. Hij is 102 jaar oud. Zijn familie bewoonde het dorp toen het nog een levendig dorp was. Door de verhalen van vroeger kende hij het dorp van buiten zonder er zelf te zijn geweest. Zelf groeide hij op in Uruguay en zag niet veel meer van de wereld dan de hoofdstad, Montevideo, waar hij een bar had.

Met Bosco maakte Alicia Cano Menoni een ontroerende film over tijd. De paar bewoners van Bosco vertellen over hun levens, hun verleden, en ze weten ook dat ze er nooit weg zullen gaan. En wat gebeurt er dan met Bosco? Een dame loopt naar midden in het bos, waar haar ouderlijk huis al in een ruïne is veranderd, en begint te huilen.

En dan weer terug in Uruguay, waar de pretoogjes van opa Menoni glinsteren als hij over ‘Bok-ko’ begint. Ook daar ontroering als we de aftakeling van diens vrouw op video meemaken. Eerst nog vol levenslust aan het bezemen, even later verlaat ze met een wandelrekje het huis en kust nog eenmaal de deurpost. Er is ook een beetje (tijdloze) humor als hij ergens zijn cv opduikt en een waslijst aan baantjes begint op te sommen.

Uiteindelijk zal het stadje weer opgenomen worden door de natuur, dat is onvermijdelijk. De opa van Alicia Cano Menoni maakt dat sowieso niet meer mee. Hij overleed vlak na het maken van deze film en geeft daarmee een extra wrange laag aan de thema’s tijd en vergankelijkheid in deze film.

 

Jungle

Jungle
Parijs. Jonge vrouwen (begin twintig) die roken, drinken, schreeuwen en feesten.

Bovenstaande voldoet prima voor de synopsis van deze 50 minuten durende film. We leren natuurlijk dat er ook schaduwkanten zijn achter de pret. Vooral met woningen zijn er problemen. Ook met vriendjes, ouders, geld, werk en soms psychische problemen.

De film gaat niet echt diep. En dat is ook niet erg: Jungle is een mild entertainende film met een paar droogkomische momenten over jonge meiden die net zo fragmentarisch zijn als het leven op die leeftijd zelf ook is. Misschien komen er nog wel vervolgen, zoals de legendarische reeks Up (die nu aan 63-Up toe is). Of nog beter: misschien maakt Louise Mootz ook zo’n soort film over introverte Parijse vrouwen. Ik vermoed dat die nooit de bioscoop zal halen. Jammer!

 

New Gods

New Gods
Ergens in de VS. Een jongen is eenzaam en rijdt rond in een auto. Hij wil een vriendinnetje maar meisjes willen hem niet. Hij gaat ze haten. Een algoritme volgt hem.

In deze korte Zwitsers-Franse film kijkt een algoritme ons brutaal aan. Het vertelt hoe het de schone taak had om een bepaald type jongen, user LonerWolf58, te laten verdwijnen. Het algoritme definieert hem heel simpel. Man? Check. Bewapend? Check. Altijd alleen? Check? Maakt video’s online? Check. Impopulair bij meisjes? Check. ‘Hij swipet 55.723 profielen. Hij stuurt 14.723 berichten.’ Hij noemt zichzelf ‘incel’ (involuntarily celibate).

We weten dan al: dit gaat niet goed aflopen. De film zegt het niet letterlijk maar dit verhaal is gebaseerd op dat van de moordenaar Elliot Rodger.

Een groot beeldexperiment – alles is digitaal bewerkt. Geen wonder, we kijken ook vanuit het perspectief van een algoritme (God). Aandacht voor lettertypen, bewerkte beelden (met embossed effect) en geluid.

Het is alsof regisseur Loïc Hobi en zijn team keken hoe je dat thema van een schietende maniak helemaal anders kunt vertellen: vanuit het totaal ongewone perspectief van het algoritme, die bijna de status van God bereikt. ‘Ik werd gemaakt om hem te laten verdwijnen.’ Dat biedt perspectieven voor visuele kunststukjes én filosofische overpeinzingen.

Een documentair experiment zoals je ze veel te weinig ziet op IDFA. Ik zeg het niet snel maar deze film van Loïc Hobi had van mij langer mogen duren. Hoewel het resultaat nu juist ook ijzersterk is. Ook al duurde het maar twintig minuten; dit was veel beter dan menig lange docu.

 

The Filmmaker’s House

The Filmmaker’s House
Londen. Filmmaker Marc Isaacs moet een film maken over misdaad… of seks. Geen van beide onderwerpen trekt hem echt.

Hij is al jaren bezig met een ander project: een demente man die hij slapend filmde en die vlak daarna een moord pleegde. Zijn schoonmaakster wil die video’s nu een keertje weggooien. ‘Ze geven een slechte energie aan dit huis.’

Wanhopig begint documentairemaker Marc Isaacs dan maar te filmen wat thuis gebeurt. Eerst de schoonmaakster, dan een dakloze die zichzelf uitnodigt, dan tuiniers die hekken vervangen, dan de buurvrouw (door boerka bedekt) die maaltijden komt brengen… Eh ja, dan besef je dat je naar complete fictie zit te kijken. Deze film is een opzettelijke fictiefilm over documentaire. Nee, het is een film over het in scène zetten van een documentaire… Of wacht… Nou ja, dan is het niet zo raar als je een dakloze uit het ziekenhuis haalt om het laatste shot van je documentaire te schieten en hem weer terugstuurt met een taxi.

De film bekritiseert volgens IDFA ‘de gelikte, commerciële documentaire’. En niet ten onrechte! Lees mijn eigen artikel over hyperrealisme van een paar jaar terug.

De programmeurs op IDFA zullen er vast over hebben gediscussieerd. Kan dit wel? Natuurlijk mag je altijd de grenzen blijven opzoeken – niet al te bang zijn voor negatieve reacties. Ik snap de satirische knipoog wel naar al die mooie, ontroerende docu’s over vluchtelingen.

Ik waardeer de poging, maar heb het gevoel dat de film niet alles aan absurditeit haalt wat erin had gezeten, zoals bijvoorbeeld de satires van Brass Eye dat wel doen. En valt die bodem er eenmaal uit, blijft een beetje waterige filmblend over waar je niet echt goed van weet wat je ermee moet doen.

 

Vivos

Vivos
Tot slot Mexico. In september 2014 veranderde het leven voor 43 Mexicaanse gezinnen. Ze kregen vreemde berichten van hun kinderen of partners, allemaal studenten van een lerarenopleiding, dat ze misschien wel zouden sterven die dag in Iguana.

Een officieel onderzoek beschreef later dat nota bene de politie de studenten uit bussen had gehaald en had overgedragen aan een kartel, dat ze vermoord zou hebben. Die sowieso al best curieuze lezing (waarom zou de politie dat doen en ermee wegkomen?) wordt door weinigen geaccepteerd. Mobiele telefoons bleken later nog te werken. Waarom gebeurde het eigenlijk? Een theorie is dat de bende zich vergiste toen ze dacht dat er drugs gesmokkeld werd in de bussen.

Een grimmig hoofdstuk in de geschiedenis van een toch al door misdaad getekend land. Nog steeds weet niemand wat er met de 43 vermiste studenten is gebeurd. Maar het geeft weinig hoop dat er al drie daar waren vermoord. Ai Weiwei bezoekt familieleden, advocaten, journalisten. Ondertussen veel beelden van het platteland.

Met het hart van de film is niets mis, Ai Weiwei maakte er een mooie respectvolle docu van, vergelijkbaar met Human Flow in 2017. Ik zie er alleen jammer genoeg héél weinig eigen handtekening in van de artiest. Anders dan de bijvoorbeeld uren durende opnames van snelwegen die hij eerder maakte (Bejing Second en Third Ring). Hier cijfert hij zijn kunstenaarschap edelmoedig weg.

Wel snap ik wat de eregast van het IFFR in 2012 in dit verhaal zag: de individu versus de staat. Plus een volgens velen onware lezing van de overheid.

Overigens niet de enige film die hij maakte in 2020: CoroNation gaat over corona en Wuhan. Dat belooft meer documentair spektakel! Maar dat is vermoedelijk wachten op IDFA 2021. Als we dan maar weer gewoon in de filmzalen terecht kunnen.

 

4 december 2020

 

IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen
IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)
IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden
IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland
IDFA 2020 – Deel 5: Power to the People en The Backstage of Politics (2)
IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)

IDFA 2020 – Deel 6:
Power to the People en The Backstage of Politics (3)

door Jochum de Graaf

Het is natuurlijk maar relatief of je een film politiek of geëngageerd kunt noemen. Pakweg de helft van de IDFA-films kun je met gemak onder het thema ‘politiek’, ‘maatschappelijk’, ‘sociaal bewogen’ scharen. Voor de wegwijzers Power to the People en The Backstage of Politics zijn een stuk of twintig films geselecteerd.

Opmerkelijk dan toch dat in het juryrapport van Best Feature Length-winnaar Radiography of a Family (niet in deze selectie opgenomen), regisseur Firouzeh Khosrovani geroemd wordt omdat ze ‘zo subtiel en poëtisch laat zien hoe politiek een gezin voor altijd kan veranderen’. En het toeval wil dat in deze laatste aflevering van Power to the People en The Backstage of Politics toevallig ook twee andere award-winnaars zijn opgenomen. Gorbachev. Heaven won de prijs voor Beste Regie en Inside the Red Brick Wall de prijs voor de Beste Montage.

 

Gorbachev. Heaven

Gorbachev. Heaven
Daar zit hij dan, als enige, aan een lange tafel, moeizaam aan komen strompelen met looprek. De tafel is goed Russisch gedekt, kenmerkend met flesjes sap, schaaltjes vleeswaren, een kokkin brengt hapjes en wodka. Vooral zijn hoofd is dikker geworden, met die kenmerkende bloeduitstorting, een broze man. Dit is de man die het leven van miljoenen mensen ingrijpend veranderd heeft.

Michael Gorbatsjov (89), de laatste secretaris-generaal van de CPSU (Communistische Partij van de Sovjet-Unie), de man die met zijn politiek van perestrojka en glasnost het einde van de Koude Oorlog en daarmee ook van de Sovjet-Unie in gang zette.

Regisseur Vitaly Mansky – hij maakte op het vorige IDFA furore met Putin’s Witness – concentreert zich op zijn eigen beelden van Gorbatsjov, maakt geen gebruik van archiefmateriaal, slechts af en toe een foto met korte tekst over wie Breznjev en Andropov ook al weer waren. Zo krijg je een levendig gevoel hoe Gorbatsjov zijn eigen leven ziet. Er ontstaat een boeiend, ietwat verleidelijk beeld van zijn karakter, teder en humoristisch, maar soms een hint naar zijn donkere kwaliteiten. Gorbatsjov citeert dichters Poesjkin en Yesenin, en zingt voluit Oekraïense volksliedjes.

Mansky hanteert een doortastende, vasthoudende interviewstijl, bepaalt Gorbatsjov telkens weer tot het onderwerp. Waarom vermijdt hij de ineenstorting van de Sovjet-Unie, waarom gaat hij niet in op de vraag of hij het Sovjetleger heeft bevolen het vuur te openen in de Baltische staten? Gorbatsjov zwijgt, krabt zich langdurig aan een huidwond op zijn arm.

Gorbatsjov doet een paar onthullende observaties. Ronald Reagan zag hij als ‘een echte dinosaurus’; hij is hoogst onaangenaam over zijn opvolger Boris Jeltsin. Op de vraag wie van de Sovjetleiders nog als socialist kan worden beschouwd, antwoordt hij schalks lachend: ‘ik natuurlijk’. Over Poetin is hij de ene keer diplomatiek en een andere keer nauw verholen scherp kritisch. Tijdens de Oudejaarsviering in de flat bij assistent Volodya en zijn vrouw Tanya is Poetin alom tegenwoordig op de tv-schermen. Het is vast toeval, maar wanneer Poetin zijn Nieuwjaarstoespraak uitspreekt, verliest Gorbatsjov zijn gehoorapparaat.

Het slot is weemoedig, melancholiek over zijn toewijding aan zijn vrouw Raisa, nu alweer twintig jaar geleden overleden. De vrouw die bekend stond als de eerste en enige first lady van de Sovjet-Unie. We zien een prachtige scène met Gorbatsjov als een klein figuurtje in de deuropening van zijn kantoor naast een enorme foto van een glimlachende Raisa. Gorbatsjov brengt een bezoek aan haar graf op de schitterende begraafplaats Novodjevitsje. Hij zegt dat hij al geboekt heeft voor een eigen plaats.

Gorbachev.Heaven is een meeslepende terugkijk op een leven dat de wereld veranderd heeft.

 

Inside the Red Brick Wall

Inside the Red Brick Wall
PolyU, de polytechnische universiteit van Hongkong, ingeklemd tussen wolkenkrabbers en een wirwar van snelwegen, werd tijdens de grote demonstraties zomer 2019 in Hongkong tegen de gewraakte uitleveringswet van de Volksrepubliek China twee weken lang belegerd door de politie. Studenten hebben zich in de steeds grimmig wordende strijd verschanst in het rood bakstenen gebouw en komen meer en meer als ratten in de val te zitten.

Inside the Red Brick Wall (de titel slaat zowel op de kleur van het gebouw als op de straatstenen die de studenten naar de politie gooien) is een onverhuld verslag van de schermutselingen tussen studenten en politie. Het begin is nog energiek en moedige studenten weten soms inventief een gat in de belegering te vinden, gaandeweg wordt het een kat-en-muispelletje en je weet de afloop van de ongelijke strijd. Behalve met stokken, stenen, slagwapens, traangas, waterkanonnen, helmen, bivakmutsen, wordt de strijd in dit digitale tijdperk ook met iPhones, grote screens met eigen tv-kanalen gevoerd.

Daarbij is het ook een propagandaoorlog. De strijdende partijen bestoken elkaar aan de frontlinie met luide leuzen en keiharde muziek: de demonstranten spelen keihard ‘Fuck the Popo’, de politie tracht de moraal te ondermijnen met ‘Surrounded’ en ‘Ambush from Ten Sides’.

Moeten de demonstranten de strijd opgeven, zich naar buiten vechten, toch nog volhouden? Gaandeweg slaan de angst en vertwijfeling toe. Buiten de Red Brick Wall is het zeker dat ze hardhandig opgepakt worden en lange gevangenisstraffen tegemoet kunnen zien. Maar het bijzondere aan de film is dat je er als het ware helemaal in wordt gezogen door de vrijwel zonder uitzoomen vanaf ooghoogte gefilmde scènes vanuit verschillende perspectieven. Een briljante montage van de HK Documentary Filmmakers, terecht beloond met de Best Editing Award.

 

Final Account

Final Account
‘Monsters, schreef Primo Levi ooit, ‘zijn altijd aberraties. Maar de kleine lieden die vanaf de zijlijn toekijken en af en toe voorover leunen om een handje te helpen: die zijn het echte gevaar. Die zijn veel erger dan de monsters.’

De Britse documentairemaker Luke Holland, die kort na het voltooien van zijn magnum opus overleed, verzamelde in ruim tien jaar getuigenissen van Duitsers en Oostenrijkers die in de Tweede Wereldoorlog aan de kant van de nazi’s stonden. Kleine krabbelaars die in het Duitsland en Oostenrijk van de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw een ‘normaal’ leven leidden als frontsoldaat, als eenvoudige accountants of opgroeiden in de Hitlerjugend.

Mensen als Margarette Schwarz, die zich herinnert dat haar tanden gevuld en rechtgetrokken werden door gevangenen van Dachau. ‘Het waren hele aardige gevangenen’, zegt ze. Een man als Herman Knoth, die uitlegt dat de Waffen-SS in hoog aanzien stond als de elite van de natie, ‘niet alleen fysiek, ook geestelijk’. En iemand als Karl Hollander, die half doof en blind aan het eind van zijn leven benadrukt dat hij nog steeds grote bewondering voor Hitler heeft en die joden, ja dat was misschien erg, maar ze hadden veel eerder een eigen land moeten krijgen.

Ze voelden zich geborgen in de sportieve cultuur van de Hitlerjugend, loven de kameraadschap van de SS, en die kampen hadden toch ook betekenis voor de lokale economie: de bakkers, slagers, kruideniers, iedereen profiteerde ervan, alleen de mensen die opgesloten zaten niet. Na zoveel jaar ontkennen ze dat ze wisten wat er aan de hand was – ‘wir haben es nicht gewusst’ – of wanneer ze er wel iets van hadden geweten, droegen ze geen verantwoordelijkheid, waren slechts een klein radertje in het geheel, ‘we konden niet anders’. Slechts een enkeling bekent dat toch menigeen geweten moet hebben wat er aan de hand was, op twee kilometer van de kampen kon je de verbrande lijken nog ruiken.

Onthutsend die slotscène in Wannsee, de ‘schuldige’ locatie waar de Endlosung werd uitgedacht en waar de bejaarde Hans Wierk, gewezen frontsoldaat, zijn schaamte uitspreekt voor de Duitse geschiedenis. Tegenover hem een niet nader aangeduide, lompige kale student die hem daarvoor hekelt: de oude man zou zich veel meer zorgen moet maken over Albanese immigranten die rovend rondtrekken. Met zijn hoofd in de handen, luisterend naar deze tirade, roept Wierk radeloos en bijna in tranen: ‘ik vraag alleen dit van jou, laat je niet verblinden’.

Final Account is een eenvoudige, onopgesmukte studie van het alledaagse kwaad, een die de ooggetuigenverslagen in balans brengt met archiefbeelden, geprojecteerd op muren van gebouwen en huizen waar het zich allemaal afspeelde. Melancholieke beelden van bergen, bossen en door bladeren overwoekerde spoorlijnen in winterkleuren.

De film laat expliciet zien hoe honderd grijstinten samen een duisternis kunnen vormen. En impliciet waarschuwend dat het nog een keer zou kunnen gebeuren.

 

3 december 2020

 

IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen
IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)
IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden
IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland
IDFA 2020 – Deel 5: Power to the People en The Backstage of Politics (2)
IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen Verleggen

 

MEER FILMFESTIVAL