Categorie: IDFA

IDFA 2020 – Deel 5: Power to the People en The Backstage of Politics (2)

Posted on

IDFA 2020 – Deel 5:
Power to the People en The Backstage of Politics (2) 

door Jochum de Graaf

Als het om de achterkant van de politiek en over de macht aan het volk gaat, zijn de Verenigde Staten op dit moment wel het meest interessante land om de ontwikkelingen te volgen. In aflevering 2 van de politieke wegwijzers van IDFA drie urgente films.

 

City Hall

City Hall
Het is misschien niet zijn absolute magnum opus, daarvoor heeft de 90-jarige Frederick Wiseman sinds 1963 te veel documentaire meesterwerken gemaakt, maar zonder twijfel is City Hall opnieuw een indrukwekkende aflevering uit zijn lange carrière sinds 1963.

In de herfst van 2018 en de winter van 2019 volgde Wiseman het stadsbestuur van Boston en in City Hall worden we ruim vier en een half uur ondergedompeld in het openbare leven van Amerika’s meest Europese stad. 272 Minuten waarin we burgemeester Marty Walsh, Democraat van Ierse komaf, volgen bij zijn werkbezoeken in de wijken, zijn ontmoetingen met zakenlieden in de haven die hij toespreekt over de impact van klimaatverandering, met veteranen die in Faneuil Hall hun verhalen vertellen op 11 november Veterans Day, met de vrijwilligers van Goodwill Industries bij de viering van Thanksgiving Day, met de organisatoren van de Boston Red Sox Parade ter viering van het kampioenschap.

Telkens maakt hij het persoonlijk: met de veteranen deelt hij zijn strijd tegen alcoholisme, met een groep protesterende verpleegsters het verhaal van kanker in zijn kinderjaren, met een groep latino’s die opkomen voor een betere scholing en opleiding refereert hij aan de emancipatiestrijd van de Ieren, de bevolkingsgroep waar hij zelf uit voortkomt.

Maar City Hall is niet alleen een studie van de burgemeester maar vooral ook hoe een stadsbestuur, met al zijn afdelingen en diensten, met politie en brandweer, met burgerzaken, diversiteitsraden, vuilnisophaal, armoedebestrijding, veteranenzaken, huisvesting en ongediertebestrijding functioneert. En ook hoe die alledaagse gang van zaken daar bovenuit stijgt en de grote vraagstukken van het leven aanraakt.

Illustratief is de scène waarin een blanke veteraan met een arbeidersachtergrond bezoek krijgt van de ongediertebestrijding, het gaat na verloop van tijd niet zozeer om de last van de muizenplaag die hij heeft maar om zijn schaamte voor de omstandigheden waarin hij leeft.

Vooral in het begin mis je de context van de film; waar zijn we en wie is er nu eigenlijk aan het woord. Maar dat is nu het eigene, fascinerende van Wisemans aanpak, in plaats van talking heads met tijd en plaats op te voeren maakt hij documentaires waarin de actie de informatie is.

In plaats van een dramatische verhaallijn van personages biedt Wiseman een uitgekiende spanningsboog van ideeën. De film begint met een overzicht hoe de ruim 300 telefonisten binnenkomende telefoontjes afhandelen en eindigt met een indrukwekkende ‘State of the city’-toespraak van Marty Walsh in Symphony Hall.

Natuurlijk, vier en een half uur is een forse zit en tussen de scènes kun je je rustig even een hapje eten en drinken, een sanitaire stop maken, of met je huisgenoten de crisis bij Forum voor Democratie doornemen, maar bij iedere volgende scène haak je toch weer aan bij het fascinerende beeld hoe een fatsoenlijke overheid en daarmee onze democratie werkt.

City Hall gaat de tegenstellingen in de stad tussen verschillende bevolkingsgroepen niet uit de weg, maar laat vooral ook zien hoe de ambtenaren en politici in Boston telkens stuiten op het beleid van de regering Trump. Wiseman in een interview bij het Toronto Film Festival: ‘City Hall is een anti-Trumpfilm omdat de burgemeester en de mensen die voor hem werken geloven in democratische normen. Ze vertegenwoordigen alles waar Donald Trump niet voor staat.’

 

White Noise

White Noise
Van een geheel ander kaliber is White Noise, Daniel Lombroso’s intrigerende inkijk in de wereld van alt-right (alternatief rechts) in de VS. ‘Heil Trump’ roept bedenker van de term Richard Spencer, al drie dagen dronken na diens verkiezingsoverwinning in 2016 en in het publiek wordt fors de rechterarm in de lucht gestrekt. Verderop in de film komt Spencer in moeilijkheden als organisator van de demonstraties in Charlotsville waar een demonstrant door een auto wordt overreden en waar Trump uitroept dat er schuldigen zijn ‘on many sides’.

‘Fuck Islam’ schildert influencer Laura Southern met lippenstift op haar wang en we volgen haar op bezoek bij geestverwanten in Frankrijk en in Rusland waar ze tamelijk naïef de inmenging van Poetin in de Amerikaanse presidentsverkiezingen zegt te onderzoeken.

Mike Cernovich, de derde alt-righter die we volgen, is een straffe anti-feminist die zich ontwikkelt tot complotdenker, nationalist en Trump-propagandist.

Al krijgen we soms een glimp van twijfel en frustraties van de drie protagonisten te zien, White Noise schetst toch vooral een genadeloos beeld van de deerniswekkende narcisten en aandachtstrekkers die extreemrechts bevolken.

 

MLK/FBI

MLK/FBI
Martin Luther King groeide na zijn gewelddadige dood in 1968 tot een held van bijna mythische proporties. In MLK/FBI, Sam Pollards docu over de jacht op King door de FBI, wordt hij teruggebracht tot redelijker proporties. Hij had weliswaar enorme gaven, organisatietalent en die weergaloze retoriek, maar het was ook een man met een aantal karakterzwakheden.

Van de FBI daarentegen en zijn grote voorman J. Edgar Hoover, in de jaren ‘50 en ‘60 met een zorgvuldig opgepoetst onkreukbaar imago, krijgen we te zien hoe ze in werkelijkheid in die jaren uitgroeiden tot een daadwerkelijke deep state, een in het duister opererende schaduwoverheid. In de jacht op King werd geen middel geschuwd om bewijsmateriaal tegen hem te verzamelen: over zijn vermeende anti-Amerikaanse sympathieën, over het privéleven van zijn belangrijkste assistent die er communistische sympathieën op na zouden houden en vooral ook over zijn buitenechtelijke escapades.

Al dat bewijsmateriaal wordt op volstrekt illegale wijze verkregen, met het onder druk zetten van naasten van King, met het afluisteren van zijn telefoongesprekken, met geheime opnamen van zijn vele ontmoetingen met allerlei prominenten als president Johnson. Het gaat zover dat de FBI een brief met uitgebreide details over zijn seksuele escapades dreigt te openbaren, in een poging hem tot zelfmoord aan te zetten.

Met een goed gemonteerde combinatie van reportages, interviews, slim gekozen fragmenten uit speelfilms, van commentaar voorzien door personen als FBI-directeur James Comey en burgerrechtenactivist Andrew Young wordt de jarenlange heksenjacht in beeld gebracht. Het is de tijd waar nog onbekommerd het N-woord wordt gebruikt, Martin Luther King is ‘the most dangerous negroe in America’.

Onthutsend is het speelfilmfragment waarin een zwarte jongen gelyncht wordt nadat hij zich aan een blank meisje zou hebben vergrepen. Maar het is anderzijds ook de tijd van optimisme en hoop, de sixties en de opkomst van de burgerrechtenbeweging, die met de moord op Martin Luther King even de kop in werd gedrukt, maar achteraf toch doorzette.

MLK/FBI is een zeer belangwekkende historische reconstructie van een scharnierpunt in de geschiedenis van de Verenigde Staten.

 

30 november 2020

 

IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen
IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)
IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden
IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland
IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)
IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen Verleggen

 

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland

Posted on

IDFA 2020 – Deel 4:
Rusland documentaireland 

door Bob van der Sterre

Rusland is hofleverancier op IDFA dit jaar. Het land heeft een grote documentairetraditie en je zou bijna zeggen dat je alleen maar een camera tevoorschijn hoeft te halen om mooie docu’s te maken. (Heeft Victor Kossakovsky trouwens ook gedaan met Tishe!) Vier films over Rusland op dit festival.

Lees ook verslag 2, waarin wij schreven over de Russische film The Foundation Pit.

 

Bitter Love

Bitter Love
Na vorig jaar King of the Cruise, krijgen we nu een lokale Russische cruiseversie op de Wolga: Bitter Love. Ook hier volgen we een paar karakters die houden van lanterfanten op een riviercruise.

Daarmee houden de overeenkomsten op. Hier veel minder cruisekitsch dan in King of the Cruise. Aan boord van deze cruise zijn echte artiesten, die prachtig pianospelen en opera zingen. En veel georganiseerd wordt er niet. Het is als de Transsiberië Express… maar dan op een boot.

We volgen een stuk of acht mensen op de cruise. Een paar jongeren, paar van middelbare leeftijd en wat ouderen. We zijn getuige van hun gesprekken. Die gaan over liefde. En problemen met de liefde. Oude liefdes. Nieuwe liefdes.

Generaties verschillen, de problemen ook. Wel of geen kinderen, wel of niet naar het buitenland voor je carrière. Die staan tegenover hoe ga ik om met het verdriet van het stranden van mijn tweede huwelijk? Soms zit zelfs een grijze baard tederheid in de weg.

Prachtige film om te zien, best ontroerend af en toe, waar Russen sowieso sterk in zijn, maar de film van Jerzy Sladkowski maakt het wel heel bont met scripts. Hoe ze ‘toevallig’ getuige zijn van al die vlot lopende dialogen… net een ruzie filmen door een raam… door een raam zien hoe hij de verscheurde foto’s aan elkaar plakt… de mensen alleen maar over hun liefdeslevens praten (en hoe openhartig ook voor de camera). Het ene verhaal heeft iets grappigs, het andere iets dramatisch. Een scriptschrijver had het echt niet beter gedaan.

Nou moet ik ook meteen zeggen dat de regels hierover niet in steen gebeiteld staan. Deze discussie loopt al bijna een eeuw, sinds Nanook of the North in 1922, de ‘eerste echte documentaire’ die ook grotendeels in scène was gezet. En het is een trend die gezien deze IDFA weer sterk heerst in documentaireland (denk ook aan The Mole Agent). Want het lot, tja, dat is maar het lot, daar kun je geen film op bouwen.

 

Hey! Teachers!

Hey! Teachers!
Twee nieuwe leraren beginnen in een regionaal Russisch stadje als leraar. De een als docent Russisch, de ander als docent aardrijkskunde. Tieners zijn overal irritant – ook in Rusland. En al snel betekent dat slapeloze nachten en twijfelen aan of je hiermee verder wilt gaan.

De twee leraren (Katya en Vasia) maken alle fouten die jonge docenten maar kunnen maken. Orde houden is moeilijk. Ze worstelen ook soms met de lesstof, waar ze graag een eigen draai aan willen geven. Andere leraren vinden dat maar modernistisch geneuzel. Ze reageren hier beiden anders op.

Ze weten wel een paar leerlingen mee te krijgen voor hun ‘alternatieve’ lessen en er ontstaan zelfs vriendschappen.

Hey! Teachers! is erg leuk om de overeenkomsten én de verschillen met ons eigen schoolsysteem te zien. Overeenkomsten zijn er zeker: tieners zijn tieners. Bloed onder je nagels vandaan halen, propjes gooien, dat gebeurt overal. Het idee dat Russische tieners braaf in gelid zouden lopen is totale onzin.

Verschillen eveneens. Waar wij vlotte en toegankelijke leraren vaak waarderen, zijn ze in Rusland (zeker in de regio’s) duidelijk nog van de oude stempel: niet te veel experimenten! Ook opvallend anders: improviserend theaterspel over onderwerpen als politiek en geschiedenis. Dat zou bij ons niet zo gaan (wij overschatten de waarde aan meningen). En als een leerling iets politiek gewaagds plaatst op het Russische Facebook, komt de geheime dienst eens polsen bij de school.

Al met al een vermakelijke docu maar zoals met wel meer docu’s vraag je in hoeverre de montage de werkelijkheid benadert, of dat het gewoon gemonteerd is om een prettig weg te kijken verhaal te scheppen.

 

Garage People

Garage People
Ergens bij de stad Moermansk bevinden zich een stuk of dertig, veertig garages op een heuvel. Maar voor auto’s parkeren worden ze niet gebruikt. Wel voor:

  • Jamsessies met je band
  • Archeoloogje spelen
  • Fitnessen
  • Halters maken
  • Een skimuseum
  • IJzer en lood verzamelen
  • Een pluimvee-gevangenis
  • Het maken van religieuze iconen

Deze Duitse film van Natalija Yefimkina begint sterker dan ie eindigt (en had zeker een kwartier korter gekund) maar heeft wel wat passages die je niet snel vergeet. Zoals het duo dat een oude stadsbus stript van het metaal. Tien keer moeten ze heen en weer om de bocht te maken, met veel gevloek. Of de man met ziekte van Parkinson die oud ijzer omtovert in gouden halters. Of de verklede soldaten die lopen te schieten in ruïnes.

Ook bijzonder: de man wiens vader in de garage omlaag groef met slechts emmers om de aarde weg te werken. Onder de garage bouwde hij een tunnelcomplex van vier verdiepingen. Het mooiste ervan: het leidde nergens toe. Zijn zoon, in de zeventig, probeert dat complex en de mafheid aan een volgende generatie over te dragen. Dat valt niet mee. Beetje blowen is voorlopig het hoogst haalbare.

Sterke film, want het is een prachtig humanistisch document over deze garageboxen die niet voor auto’s worden gebruikt. De armoede is hier overal aanwezig maar de koppige Moermanskers maken ook indruk door nooit op te geven. Ook hier, net als eerder bij Please Hold the Line, zie je de waarde van ‘beperking maakt de meester’. Met zo’n truc kun je goed inzoomen op ‘het menselijke ecosysteem’ alhier, met allerlei wonderlijke mensen, de een nog cinematografischer dan de ander.

En hoewel het vaak lachwekkend is, ligt tragiek ligt op de loer want echt oud worden ze niet in deze hoek van Rusland. Ook omdat velen in de mijnen hebben gewerkt en er slechte longen aan hebben overgehouden.

 

A Boy

A Boy
In A Boy krijgen we een inkijkje van een versnipperde Russische familie. Het gaat daarbij met name om een 10-jarig joch, dat al zijn portie trauma achter de rug heeft.

Russische families zijn ingewikkeld. Regisseur (Vitaly Akimov) is de zoon van de oudere Slavik, die komt net uit de gevangenis, en is nog net niet permanent dronken. In de film is Slavik op bezoek bij een vriend van hem en daar zien we ook de tienjarige Stepan, de stiefzoon van de broer van Vitaly. En dan is er nog een driejarige kleuter.

Wat me bevalt, is dat dit het ouderwetse, rauwe documentaire maken is. Even alle trucs en scripts overboord gooien. Gewoon observeren. En het levert rommelige maar mooie beelden op. Vooral van de 10-jarige Stepan. Hij vertelt al fietsend, gitaar tokkelend, springend en water halend over de achtergronden van zijn familie. Al zwemmend in een meer vertelt hij hoe zijn (dronken) vader daar verdronk. En dan is hij al weer afgeleid. ‘Hé, een libelle.’

Volkse tokkies op zijn Russisch dekt sowieso niet de lading. De mannen luisteren twee tellen naar Vivaldi en dan zegt er een: ‘Zo meteen komt de toccata.’ De halfdronken filosofie van de koude grond is ook amusant om te kijken, hoewel het te lang doorgaat, en het laatste kwartier van de film is ook niet zo sterk.

Goede film. Wat helpt, is dat Akimov wat meer stijl uit de kast haalt met het filmen. De meeste documentaires willen zuiver registreren en doen niets met de vorm. Ze vergeten dan dat standaard rechttoe rechtaan shots ook een visuele stijlvorm is. Hier meer variatie. Het claustrofobische huis is door hem kunstig neergezet. Hij imiteert soms een beetje hoe de wereld eruit ziet vanuit kinderogen. Zoals met het onderafperspectief van een kleuter. Het zwart-witte beeld past goed bij deze toch al redelijk kleurloze setting.

Geen film voor het grote publiek. Geen scripts, dingen gebeuren spontaan (hoop je…) en dat levert zoals je mag verwachten een wisselende maar wel echt aanvoelende film op.

 

29 november 2020

 
IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen
IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)
IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden
IDFA 2020 – Deel 5: Power to the People en The Backstage of Politics (2)
IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)
IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen Verleggen
 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden

Posted on

IDFA 2020 – Deel 3:
Mensen met hun passies en zwakheden 

door Bob van der Sterre

Véél films over mensen op IDFA – en veel van die films gaan over hun passies. Rusland is hofleverancier dit jaar, daarover de volgende episode. Deel 3 van de IDFA-beschouwingen.

 

The Grocer’s Son, the Mayor, the Village and the World...

The Grocer’s Son, the Mayor, the Village and the World…
Een dorp in de Ardèche wil ook de cultuur buiten Parijs ontwikkelen. Met een zichzelf bedruipende fonkelnieuwe academie waar zij en hun documentairevrienden zich kunnen verzamelen. Maar dat kost geld. En inzet.

We volgen drie mannen en een vrouw (die wegloopt na een ruzie) bij hun pogingen om de alternatieve docusite Tënk en de nieuwe academie op te zetten. Met name twee mannen (‘Hij is de optimist, ik bekijk het vaak van de negatieve kant’) doen hiervoor hun uiterste best. Mensen motiveren, politieke steun regelen, bouwers financieren. Alles wat erbij komt kijken.

Daarnaast krijgen we een inkijkje van het leven in het dorpje (Lussas). Met wijnbouw, toeristen, lokale feestjes. ‘Er zijn zoveel filmfans, mensen herkennen mij niet eens meer.’

Deze docu van Claire Simon heeft geen sterk verhaal. Het is een verslag van een lange periode waarin veel mensen zich druk maken om werk. Dat verveelt al snel. Even lijkt de film met het portret van de leider, die een afwijkende mening binnen zijn team niet echt duldt, een boeiende afslag te nemen. ‘Hij heeft een zwakke gezondheid.’ Maar daar blijft het bij, de documentaire houdt netjes afstand.

Dan heb je nog de lokale wijnmakers, maar ook die worden er een beetje met de haren bijgesleept. In de montage zijn er geen strenge keuzes genomen om het materiaal de baas te zijn. Dan krijg je een docu over het maken van documentaires zonder dat ie echt indruk maakt… Dat is toch geen echte reclame voor je academie, hoewel Tënk natuurlijk wel een erg mooi initiatief is.

 

Divinations

Divinations
Een passie voor waarzeggen heeft de Siciliaanse waarzegger die net uit de gevangenis komt. Hij probeert zijn werkzaamheden weer op te pakken. Hij ontvangt weer klanten, die hij helpt met zijn eigentijdse esoterische psychomix met tarotkaarten, en pakt zijn (lokale) tv-uitzendingen weer op.

Ondertussen heeft hij speciale armbandjes nodig maar de jongen die ze maakt, geeft niet thuis. En heeft letterlijk geen huis, zo zien wij later.

Vermakelijk zoals je al kan indenken. We krijgen weinig uitleg over de waarzegger en het hoe of wat in de bajes. Wel zien we hoe hij zijn vak uitoefent. De vrouwen die met hem hun overspel bespreken (en zich laten filmen?). Een vader die de relatie van zijn dochter wil redden en van zijn kaarten wil horen dat het goed komt.

De door RAI geproduceerde docu van Leandro Picarella focust zich subtiel op de verhouding tussen het hemelse (de waarzegger) en het aardse (materialen). Dat is best aardig, maar ook wel wat eigenaardig als thema voor een documentaire die over een persoon ging, en je vraagt je af in hoeverre dat allemaal gescript is. Zeker het laatste deel is meer speelfilm dan documentaire. Het is te verleidelijk om te laten, denk ik, en te vertrouwen op het lot. Wat wel ironisch is bij een film over een waarzegger!

 

Please Hold the Line

Please Hold the Line
In Please Hold the Line zien we monteurs van telefoons, kabels en computers in Oekraïne, Rusland, Moldavië, Roemenië en Bulgarije in actie. Mannen met een passie voor techniek.

Beperking maakt de meester, dat blijkt maar weer bij deze film. Dit onderwerp leent zich prima als invalshoek voor verrassende en geestige karakterschetsen. En biedt zo een dwarsdoorsnede van de Oost-Europese maatschappijen.

De Russische monteur op bezoek bij een archeoloog. ‘Wodkaatje?’ ‘Waarom niet.’ Vervolgens een heel verhaal over geschiedenis. De Roemeen die tv’s uit elkaar vlooit om er nieuwe van te maken. De Québécoise die in de Oekraïne is gaan wonen en een antieke telefoon aan de praat wil krijgen. De oudere vrouw die aan de lopende band kletst en niet zonder tv kan leven. Een donkere vrouw in een bar die vertelt dat ze racistisch bejegend is toen ze problemen rondom haar abonnement wilde oplossen. Man die zijn zoon verloor aan drugsgebruik. Priester die zijn computer graag wil laten repareren. Man die meer wil weten over telefoonrekeningen van € 0.05.

Aan de lopende band mooie quotes. ‘Voor wie is dat internet?’ ‘Voor diegene die aan het einde van de straat woont.’ ‘Laten we kijken hoe we zijn internet kunnen aftappen.’

Sterke film van Pavel Cuzuioc. Zowel lichtvoetig als leerzaam. Als bonus veel prachtige droogkomische plaatjes waar ik wel gevoelig voor ben (in de regen kofferbak open en verdergaan met reparaties, vrachtwagen met kuikens rijdt langs) en subtiele hints naar de dominantie van techniek via tv-nieuws. Minpunt: ook hier af en toe een iets te gescript gevoel.

 

Petit Samedi

Petit Samedi
We eindigen in de Ardennen, waar de 43-jarige Damien Samedi probeert af te komen van zijn drugsverslaving. Hij is al twintig jaar verslaafd aan heroïne maar zijn moeder wil niet opgeven om hem hiervan te redden. Zijn zus filmt hem.

De film begint met hakkende gabbers. Daar begon ‘kleine’ Damiens verslaving vermoedelijk (is de suggestie). Zijn passie voor uitgaan en drugs consumeren liep flink uit de hand.

Geen archetype junkie en geen archetype junkiefilm. Hij is lief voor zijn moeder, maait het gras, doet klusjes, solliciteert als zij dat een goed idee vindt. Hij woont nu een tijdje bij haar in een gehucht in de Ardennen (maar heeft wel een gezin). En is best helder op momenten als hij bij de therapeut moet uitleggen wat er scheelt: ‘Als je stopt met gebruiken, komen ineens alle emoties die jarenlang geblokkeerd waren, dan huil ik om het minste geringste, daar kan ik niet mee dealen.’

Stiekem gaat de film eigenlijk niet over hem, maar over zijn moeder, die met zijn verslaving ook voortdurend wat te doen heeft. Zij is net zo verslaafd aan zijn verslaving. Later blijkt dat de vader van Damien een alcoholist was (‘Hij dronk twee flessen rode wijn per dag en een fles cola’). En dat die zijn moeder sloeg, waarna zij in enorme armoede de kinderen alleen opvoedde.

De docu van de zus van Damien sleurt je in langzaam tempo mee het verhaal in. Damien is een vriendelijke kerel – zijn moeder is ook aardig – en je ziet dus alleen maar lieve mensen. Dat scheelt bij het kijken. Dat rechtvaardigt ook wel de docu, die maar al te vaak over irritante figuren gaan.

Wel zijn er naar mijn smaak iets te veel nutteloze pauzes die het tempo eruit halen, en krijg je een iets te emo-einde voor je kiezen (met totale stilte bij de aftiteling). Aan de andere kant zijn de beelden van Damien die in een grot loopt te dansen – of stilletjes rookt aan een rivier in de Ardennen – wel weer mooi.

 

28 november 2020

 
IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen
IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)
IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland
IDFA 2020 – Deel 5: Power to the People en The Backstage of Politics (2)
IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)
IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen Verleggen
 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)

Posted on

IDFA 2020 – Deel 2:
Power to the People en The Backstage of Politics (1) 

door Jochum de Graaf

IDFA kwam dit jaar moeizaam op gang. De vrijwilligersvoorstelling traditioneel voorafgaand aan het festival moest tot twee keer toe worden opgestart en werd uiteindelijk afgebroken. Ook bij de openingsfilm Nothing but the Sun was er de nodige technische malheur en werd besloten de film nog een dag extra ter beschikking te stellen. In dit tweede verslag van IDFA 2020 niet alleen een kijkje achter de schermen, maar vooral ruim aandacht voor revoluties en politiek.

Buitenlandse bezoekers klaagden volop dat ze geen toegang kregen tot de online forums en hangouts. De met het oog op de online vertoningen speciaal uitgebreide Support Crew werd na een aantal dagen ontmanteld en vervangen door professionele medewerkers.

Goed en informatief dat dit jaar een zestal Wegwijzers zijn samengesteld, een selectie films gecentreerd rond een bepaald thema. Ik heb gekozen voor de samenhangende thema’s The Backstage of Politics en Power to the People. Opvallend in die selectie is dat waar in vorige jaren Syrië – met grote publieksfavorieten als Last Men in Aleppo, A Syrian Love Story, Radio Kabani, For Sama en The Cave – een soort van hofleverancier op dit thema was er nu niet een film uit dit land geselecteerd is, terwijl het conflict nog zeker niet voorbij is. Over het hele festival gezien komt slechts een handvol uit het Midden-Oosten en zijn de VS en Frankrijk beide met enige tientallen documentaires koploper. Nu een eerste bijdrage over Algerije, Palestina, Haïti en Rusland.

 

Nardjes A.

Nardjes A.
Over Algerije valt een boeiende documentaire, misschien wel meer dan een, te maken. Het land kent sinds de onafhankelijkheidsstrijd (1954-1962) – de epische film De Slag Om Algiers (1966) getuigt ervan – een turbulente geschiedenis. De overwinning van het Front National de Liberation (FLN), de verkiezingen van 1991 gewonnen door het Front Islamique du Salut (FIS), de daaropvolgende legercoup en jarenlange burgeroorlog, uiteindelijk de presidentsverkiezingen van 2019, genoeg drama zou je zeggen.

Maar Nardjes A. van Karim Aïnouz is verre van een boeiende documentaire. We volgen Nardjes, een 25-jarige modern uitziende activiste, tijdens de grote demonstratie van 22 februari 2019, de eerste massademonstratie die uiteindelijk zou leiden tot het aftreden van de seniel wordende 82-jarige president Bouteflika die zich voor de vijfde opeenvolgende keer kandidaat gesteld had. We komen wel het een en ander over haar te weten, haar communistische afkomst, de hoop op een vaste baan, de energie die ze krijgt van het massale verzet, de hoop en verwachting voor de toekomst.

We staan met haar op in een buitenwijk van Algiers, ontbijten, reizen naar het begin van demonstratie. Maar telkens als je denkt: hoe zat het ook alweer met die verkalkte machtsstructuur van elkaar opvolgende legerleiders, met die 100.000 doden tijdens de loden jaren van de burgeroorlog, met het geringe perspectief van de in grote meerderheid jeugdige bevolking, slaat de demonstratie weer een volgende straat in en zie je opnieuw de bonte verzameling demonstranten uit alle bevolkingslagen van de Algerijnse samenleving zingend en dansend over straat gaan.

In de aftiteling wordt moeilijk leesbaar vermeld dat nadat Bouteflika aftrad nog vele demonstraties volgden en dat er wel wat aan de corruptie en het machtsmisbruik gedaan werd en dat de uitgestelde verkiezingen door een goedgekeurde legerkandidaat gewonnen werd.

 

Mayor

Mayor
Zo op het oog is Ramallah een hele normale, zelfs bruisende stad ergens op de wereld. Druk straatverkeer, winkelend publiek, filialen van KFC, McDonald’s, luxe tearooms, stadsparken en pleinen, spuitende fonteinen. In de beginscène van Mayor, de docu over Ramallahs burgemeester Musa Hadid, zien we een ambtelijke werkgroep zich buigen over het onderwerp city branding. Ramallah moet beter op de kaart gezet met de slogan ‘We R amallah’, de vetgedrukte R gevolgd door spatie, als variant op I am Amsterdam.

Kerstmis nadert en de ambtenaren bespreken hoe de Kerstman van een balkon naar beneden kan dalen en op welk moment het vuurwerk moet worden aangestoken. Maar Ramallah, het administratieve centrum van de Palestijnse Autoriteit op de bezette Westbank, is natuurlijk geen normale stad.

Prijswinnend documentairemaker David Osit volgde twee jaar lang Musa Hadid, de sympathieke burgemeester. We zien hem op werkbezoek naar een school, hij inspecteert de kapotte deuren, hij leidt de besprekingen over een nieuwe fontein in het hart van de stad en bespreekt het actieplan om van Ramallah een 100 procent duurzame stad te maken. Maar stukje bij beetje wordt het contrast tussen de alledaagse lokale werkelijkheid en het geopolitieke mijnenveld waarin Ramallah zich bevindt duidelijk.

De verbijstering op het gezicht van Hadid wanneer hij hoort dat president Trump aankondigt de ambassade van de VS naar Jeruzalem te willen verplaatsen. Er komt een Duitse parlementaire delegatie op bezoek die met veel omhaal van woorden betoogt dat weliswaar onverkort moet worden vastgehouden aan de twee statenoplossing voor het gebied, maar dat het nu niet het moment is om Israël en Palestina bijeen te brengen. Hadid bepleit hartstochtelijk de Palestijnse zaak tijdens bezoeken aan Washington en Durban (Zuid-Afrika).

Het historische bezoek, juni 2018, van Prins William – voor het eerst dat een lid van het Britse koningshuis het voormalige protectoraat aandoet – zorgt voor enorme opwinding, de indirecte erkenning van de Palestijnse Kwestie doet alle social media exploderen. Het Israëlisch-Palestijnse conflict is in Ramallah geen moment uit beeld, de muur rond de Israëlische nederzettingen, de checkpoints waar Palestijnen vernederende visitaties moeten ondergaan, het Israëlische leger en politie die regelmatig de stad binnenvallen, stenen gooiende Palestijnse jongeren bij de eveneens regelmatig uitbrekende rellen.

In de slotscène rukt het Israëlische leger op naar het centrum van de stad, belegert op zoek naar een aantal verdachten een restaurant pal tegenover het stadhuis. Onder het geluid van traangasgranaten, rubberkogels wordt Hadid via een livestream geïnterviewd door de internationale pers. Bewonderenswaardig hoe hij het hoofd koel weet te houden. ‘Whatever you do, the land is ours, the city is ours’.

Mayor is een warm innemend portret van een burgemeester die onder extreme omstandigheden de boel een beetje bij elkaar probeert te houden.

 

The Foundation Pit

The Foundation Pit
Sinds Poetin de persvrijheid in Rusland aan banden heeft gelegd, is via de officiële kanalen maar heel zelden kritiek op zijn regime. Maar natuurlijk zijn er overal in het immense land ontevreden burgers, lokale burgergroepen en over het algemeen gedesillusioneerde mensen die hun specifieke verzoeken om hulp willen laten horen, hun woede en hun wanhoop willen uiten. Het mooie van het internettijdperk is dat zelfs in de meest afgelegen dorpen er dashcams, mobiele telefoons en videocamera’s zijn, en net genoeg internetverbindingen om deze zelfgemaakte tirades naar YouTube te uploaden. Andrey Gryazev verzamelde een wonderlijk mooi palet aan clips en laat online video zien als eigentijdse vorm van politieke expressie.

In The Foundation Pit wordt Poetin, die zichzelf in de media stileert als de vaderfiguur voor alle Russen, rechtstreeks aangesproken door mensen van alle leeftijden, inclusief bejaarde grootmoeders, in de hoop dat het beter gaat. We zien moeders die indringend het lot van hun soldatenzonen aan de orde stellen. Groepen burgers uit Shiyes, uit Sebastopol, uit Tomsk, uit Rjazan, steevast gegroepeerd achter een spreker, lezen manifesten voor waarin gevraagd wordt om nu eindelijk een weg naar de afgelegen streek aan te leggen, om aangesloten te worden op het gasnet, om de ernstige milieuvervuiling aan te pakken.

Een jongen en een meisje vragen om hun ouders alsnog de flat toe te bedelen waar ze onterecht voor werden uitgeschreven. Een woest rijdende man in een auto brandt Poetin tot de grond toe af: ‘go to hell‘. Een ander vraagt Poetin om ook het licht in de lantaarnpaal aan te doen en verdomd hij gaat aan. Een enkel ouder echtpaar betoont behangen met oorlogsmedailles een grote bewondering voor en eeuwige trouw aan de grote leider.

The Foundation Pit, Andrej Platonovs dystopische roman uit 1930, vertelt het verhaal van een groep arbeiders die een gigantische funderingsput graaft waar plaats is voor alle proletariërs. Het is een meesterwerk over totalitarisme en utopie. Andrey Gryazevs documentaire is een fascinerende diepgaande update.

 

Brazil Is Thee Haiti Is (T)Here

Brazil Is Thee Haiti Is (T)Here
In een reeks suggestieve zwart-witbeelden legt Carlos Andriado de associatie tussen de wandaden van Braziliaanse militairen bij een VN-vredesmissie op Haïti in 2005-2006 en het feit dat een aantal leidende officieren nu deel uitmaakt van de regering Bolsonaro. Tussendoor worden wordt gerefereerd aan de Haïtiaanse vrijheidsstrijd onder leiding van Toussaint Louverture en een Braziliaan van Haïtiaanse afkomst roept bij een werkbezoek van Bolsonaro hem toe ‘you are not president anymore’.

Er zitten soms schokkende beelden van moord en doodslag in de film, en natuurlijk het is hemeltergend dat de verantwoordelijke militairen ermee weg zijn gekomen en zelfs deel kunnen uit kunnen maken van het verwerpelijke Bolsonaro-regime. Maar aan mij is dit ‘filmgedicht’ door de korrelige collage van beelden en overpretentieuze montage niet zo besteed.

 

Oeconomia

Oeconomia
Oeconomia, de strak saai vormgegeven Duitse documentaire van Carmen Losmann, heet een ‘geslaagde zoektocht naar de werking’, een ‘inkijkje in de machinekamer’ van ons kapitalistisch systeem te zijn. Losmann wil begrijpen hoe het komt dat de afgelopen decennia, parallel met de economische groei, de schulden zijn toegenomen en het verschil tussen arm en rijk is gegroeid. Gesuggereerd wordt dat de financiële sector een nogal gesloten systeem is.

Sommige informanten wilden bij nader inzien niet of alleen anoniem meewerken aan de film, een aantal telefoongesprekken wordt nagespeeld. Door andere financiële dienstverleners worden, om redenen van privacy of geheimhouding, vergaderingen of een gesprek met een klant over een hypotheekverstrekking gesimuleerd. Enkele belangrijke insiders, zoals hoofdeconoom Peter Praet van de Europese Centrale Bank, stonden Losmann wel te woord, maar worstelen met het beantwoorden van vragen als ‘Waar komt winst vandaan?’ en ‘Hoe wordt geld geschapen?’ De financiële man van BMW legt toch wat omstandig uit hoe de auto-industrie erin slaagt met allerlei ingewikkelde verkoopconstructies de productie op gang te houden.

De kern van de discussie wordt telkens samengevat met statements als: Economy grows as credits are issued, Credits are issued as economy grows en Today’s profits are tomorrow’s debts, Tomorrow’s debts are today’s profits.

De conclusie is duidelijk: is het kapitalistische systeem niet in zichzelf vastgelopen en uiteindelijk onhoudbaar? De film eindigt nogal obligaat met de stelling dat we over alternatieven moeten nadenken.

Maar de lange shots van strak grijze vergaderzalen, steevast op de bovenste verdieping van een hoge banktoren, de vergaderende mannen in pak of overhemd waarvan je de gesprekken ziet maar niet hoort, beelden van mensen op straat, heen en weer rijdende auto’s, het levert een spanningsloos geheel op. Het onderwerp is in ons land door De Verleiders met de voorstelling Door De Bank Genomen op een aanmerkelijk creatiever en aantrekkelijker manier aan de orde gesteld.

 

24 november 2020

 
IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen
IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden
IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland
IDFA 2020 – Deel 5: Power to the People en The Backstage of Politics (2)
IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)
IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen Verleggen
 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2020 – Deel 1: Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen

Posted on

IDFA 2020 – Deel 1:
Vergane glorie en persoonlijke geschiedenissen 

door Bob van der Sterre

Net als vorig jaar biedt IDFA veel geschiedenis. Veel mensen op zoek naar hun familiegeschiedenissen, maar ook het onderwerp zelf als leidraad van de film. Deel 1 van de verslagen en recensies van IDFA 2020.

 

Notes from the Underworld

Notes from the Underworld
Alois Schmutzer (ooit slager) en volkszanger Kurt Girk (de ‘Frank Sinatra van Oostenrijk’) waren boezemvrienden. In Notes from the Underworld vertellen ze over de roerige jaren zestig. Alois en zijn broer Norbert werden toen gezien als Weense ‘gangsterkoningen’. Kranten stonden vol met hun daden.

Hoewel ze (vermoedelijk) niet veel meer deden dan mensen geld aftroggelen met illegale gokspelletjes (een kaartspel genaamd ‘stoss’). Vermoedelijk spraken hun pittige persoonlijkheden veel mensen aan. Alois was zo sterk ‘dat hij geen wapen nodig had om iemand om te leggen’.

In deze film leren we hoe de Weense gangsterwereld – weinig verrassend – toen vol zat met mafketels met veel animositeit. ‘Er waren altijd vechtpartijen.’ Een misverstand leidde bijvoorbeeld tot een enorme schietpartij. Later wordt broer Norbert onder duistere omstandigheden neergeschoten. En Alois krijgt voor iets waar hij onschuldig voor was tien jaar celstraf – zelfs minder dan sommige figuren die in Auschwitz hadden huisgehouden. Ook Girk gaat naar de gevangenis.

Een anekdotenfestival. De twee romantiseren natuurlijk van alles, zoals je vaak ziet met criminelen, die vaak hun eigen daden willen schoondenken en iets of iemand anders de schuld geven. In dit geval de gevreesde politiecommissaris Hammer. Toch hoef je niet al te veel mensenkennis te hebben – en getuigen zeggen hetzelfde – dat Alois en zeker Kurt Girk geen echte gangsters waren. De beste anekdotes komen van een ander fascinerend karakter, een bewaker uit de gevangenis van die tijd. ‘Natuurlijk gebruikten we traangas, hoe anders hadden we die Alois moeten pakken?’

Een vlotte montage lag met dit onderwerp voor de hand (ik denk aan de documentaire Toots uit 2006) maar er is juist voor een sobere aanpak gekozen. Je kijkt naar statische zwart-wit gefilmde beelden van twee oude mannen in een café. Dat is nog niet zo erg, maar Tizza Covi en Rainer Frimmel streefden ook naar zo min mogelijk onderbrekingen met montage. Nobel… maar de film duurt hierdoor wel minstens een half uur te lang. De film was vooral bedoeld als eerbetoon aan Kurt Girk, die in 2019 overleed, maar van zijn muziek leer je niets.

 

Songs of Repression

Songs of Repression
In 1961 ging de Duitser Paul Schäfer met zijn 300 nazistische volgers naar Chili. Hij creëerde daar de sekte Colonia Dignidad. Wat een figuur! Een seriële levensverwoester. Hij scheidde kinderen van hun ouders, misbruikte de jongens seksueel, beschouwde vrouwen als secundaire wezens, liet bewoners andere bewoners in elkaar beuken, en meldde zich vrijwillig aan voor het martelen van slachtoffers van het Pinochetregime.

Deze buitensporige ellende ging door tot hij vluchtte voor de Chileense overheid in 1997, gearresteerd werd, in de gevangenis kwam, en daar ook stierf in 2010.

Op de locatie likken de overgeblevenen (kinderen uit die tijd) hun wonden in wat nu een soort Duits attractiepark is: Villa Baviera. Ze lopen rond in een prachtig landschap met trauma’s en hebben geen papieren of werkervaring om iets te doen in de buitenwereld. De een voelt zich ellendig door het verleden, een ander is vertrokken maar heeft nauwelijks inkomsten. Sommigen vinden dat het allemaal vergeven en vergeten moet zijn en zingen dan hun religieuze liedjes. En één man weet ondanks alle ellende die hem is aangedaan toch opgewekt te blijven.

De film is een bijzonder document over traumaverwerking. Bijna een experiment. Er zijn hier zoveel trauma’s op de vierkante meter te vinden. Schrijnend is de man die vertelde dat hij moest slapen boven een plek waar gemarteld werd (‘Als het ineens stil werd, wist je dat er iemand was gestorven’). Of de vijftigjarige vrouw die zegt: ‘Seks met liefde zei je? Daar heb ik nog nooit van gehoord.’

Verwacht geen journalistieke, historische documentaire met veel archiefbeelden. Die bestaat ook: Colonia Dignidad. Aus dem Innern einer deutschen Sekte. Deze docu biedt misschien wel een interessanter verhaal dan alleen maar feiten: hoe ga je in het heden om met het verleden?

 

The Mole Agent

The Mole Agent
Nog meer oudjes in Chili in de tragikomische film The Mole Agent. In deze film wordt de 83-jarige Sergio naar een verpleeghuis gestuurd. Hij moet daar een van de oudjes bespioneren. Dat is om voor een detective een klacht te onderzoeken, van een vrouw die denkt dat haar moeder daar een slechte behandeling krijgt.

Met een filmende bril en via FaceTime met een nieuwe smartphone kwijt hij zich van zijn taak. Al snel wordt hij getroffen door de eenzaamheid van de bewoners, zowat allemaal vrouwen, waarvan enkelen zelfs al denken aan een huwelijk met ‘de nieuwe koning’. Anderen roepen wanhopig door het hek naar voorbijgangers om de deur open te doen. Erg ontroerend is als Sergio een band krijgt met een vrouw die aan dementie lijdt en daar zelf heel verdrietig over is.

Geregeld grappige en schattige docu. Loopt allemaal soepel… ja, wel héél erg soepel… Schoolvoorbeeld van een gescripte documentaire. Met non-fictie fictie maken. Puristen zullen het vreselijk vinden – anderen genieten van deze lieve film over oudjes in Chili. En je moet erkennen dat zo’n script voordelen heeft: het geeft de karakters in de film een duidelijk kader.

En Sergio? Hij is 83 (wordt 84 in de film) maar voelt zich nog veel te jong voor de aftakeling.

 

Diving Horses

Diving Horses
Oud Amerikaans pretpark in de buurt van New York heeft een bizarre attractie: het paard van 29 jaar dat in een bak water duikt en er dan weer uit zwemt. Een bizarre attractie. Toch bleek dat vroeger veel vaker voor te komen, met jockeys erop, en met diepere baden. Dit paard lijkt deze dagelijkse bezigheid niet zo vervelend te vinden, tenzij het stormt.

Diving Horses laat de teloorgang van de (vele) kleinere Amerikaanse pretparken zien met een portret van dit park en de (oudere) mensen die er werken. Veel shots van oude, verroeste attracties in het bos. Een soort Eftelingkneuterigheid in het kwadraat. Veel van dit soort parken die ontstonden in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw zijn al failliet gegaan, maar dit park in de buurt is er nog steeds.

Een nostalgisch document over een bijna vergeten cultuur. Met als attractie uiteraard de welbekende kleurrijke karakters die het park bevolken – zoals de klagende technische man. Bovendien haalt de film alles uit wat je maar uit de details in het park en het landschap kunt halen. Jammer is wel het ontbreken van een spanningsboog en het feit dat regisseuse Camille Grosperrin iets te netjes het documentairehandboek volgde. De film zou denk ik beter tot zijn recht komen als korte film van een half uur.

 

24 november 2020

 
IDFA 2020 – Deel 2: Power to the People en The Backstage of Politics (1)
IDFA 2020 – Deel 3: Mensen met hun passies en zwakheden
IDFA 2020 – Deel 4: Rusland documentaireland
IDFA 2020 – Deel 5: Power to the People en The Backstage of Politics (2)
IDFA 2020 – Deel 6: Power to the People en The Backstage of Politics (3)
IDFA 2020 – Deel 7: Grenzen Verleggen

 

MEER FILMFESTIVAL

30 Tips voor IDFA 2020

Posted on

Documentaire-festival Amsterdam begint 18 november
30 Tips voor IDFA 2020

door Bob van der Sterre

Deze IDFA is alles anders. Het festival dat begint op 18 november en eindigt op 6 december zal zich grotendeels online afspelen. Wat valt er te zien? InDeBioscoop duikt weer diep in het programma en maakt een top 30 van films.

Onderstaande links leiden naar de pagina van de documentaire op de IDFA-site, waar je ook meteen kaartjes kunt bestellen. Het leeuwendeel van de bezoekers zal met het geringe aantal ‘echte zitplaatsen’ de films online gaan kijken. Het is best ingewikkeld allemaal dus… misschien wel handig om de instructievideo’s te bekijken.

Let op als je écht naar de bioscoop wil: er zijn heel weinig kaartjes beschikbaar. Voorstellingen zijn dus nóg sneller uitverkocht dan andere jaren.

Long, Live, Love

Top 30 IDFA 2020
Deze 30 films (hier per thema ingedeeld) raden we aan. Dat wil niet zeggen dat je er blind heen moet of er verder geen andere films de moeite waard zijn. Er zijn gewoon ontzaglijk veel films en elke selectie helpt met zoveel films. Klik op de titel voor een link naar de website van IDFA. De redactie van InDeBioscoop wenst alle IDFA-gangers veel plezier!

Auteurs
Epicentro
Film van Hubert Sauper, regisseur die beroemd werd met de documentaire Darwin’s Nightmare. Een nieuwe film gemaakt over Cuba. Volgens IDFA een ‘kalm, caleidoscopisch portret’. Ongetwijfeld het aanzien waard, ik kan niet wachten.

 

Coming of age
Il mio corpo
Een Italiaan en een Nigeriaan hebben meer gemeen dan je zou denken. Deze film van Michele Pennetta laat coming-of-age nu eens niet op de meest afgezaagde manier zien. Hun leeftijd speelt meer een bijrol. Er is veel meer coming of age: Far from You I Grew (jongens die weglopen in Odessa); Long, Live, Love (tiener van vijftien die al twee keer kanker heeft gehad); Things We Dare Not To (Mexicaans jongetje trekt soms meisjeskleding aan).

 

Dieren & natuur
Gunda
Victor Kossakovsky, van wie ik al lang fan ben, maakt mij als vegetariër (is hij zelf ook) erg blij met een lieve film over varkens. Erg spijtig is dat deze filmtip al nergens meer op slaat want er is maar een voorstelling in Tuschinski en die is uiteraard al uitverkocht. In verband met distributie-afspraken is er geen online versie van. Klote-corona! Dan misschien maar naar Stray (over drie zwerfhonden).

 

Drama
Everything Will Not Be Fine
Een intieme film over mensen die kampen met de gevolgen van de kernramp in Tsjernobyl. Deels egodocument (regisseurs Adrian Pirvu en Helena Maksyom zijn de hoofdrolspelers) maar ze ontmoeten ook anderen die hiervan dagelijks de gevolgen merken.

 

Egodocumenten
5 Houses
‘Bitterzoete zoektocht’ naar jeugdherinneringen in Brazilië van Bruno Gularte Barreto. Oude dozen in de schuur van je opa: soms heb je niet meer nodig.

 

Experimenteel
The Foundation Pit
Met de toegenomen beeldkwaliteit van smartphones, zie je ze ook vaker terugkeren in documentaires. Zoals vorig jaar bijvoorbeeld in Selfie. In deze Russische film monteerde Andrey Gryazev zelf gefilmde scheldkanonnades van zijn landgenoten. Het artistieke zit hem in het samenballen van kritiek in één goedlopende superfrustratie.

 

Families
El Father Plays Himself
Uit het Best of Fests-programma is dit een curieuze film van een man (Jorge Thielen Armand) die een fictiefilm maakte over zijn vader (die tijdens afgelopen IFFR te zien was), die zelf weer gefilmd werd (door Mo Scarpelli) tijdens het filmen van die film. Reken op veel pijnlijke discussies, heftige schreeuwpartijen, huilbuien. IDFA zegt: ‘Het gebruik van fragmenten uit homevideo’s van een jonge vader en zoon voegt een ontroerende en pijnlijke laag toe’. Dan weet je het wel. Een stuk meer ontspannend is Bosco.

 

Fictie?
The Filmmaker’s House
Documentairemaker Marc Isaacs beschrijft een wanhopige poging om een documentaire te maken met mensen uit zijn eigen omgeving. Spannend!

 

Geschiedenis
An Ordinary Country
Een stroom van illegale opnamen van de Poolse geheime dienst in de jaren zestig, zeventig en tachtig aaneengeplakt door Tomasz Wolski. Geweldig documentairemateriaal dat bijna niet te verknallen is. Zal op zijn minst een fascinerend inkijkje geven in wat een totalitaire staat behelst.

 

IDFA-gast
Fire at Sea
Bijzondere film uit 2016 over migranten op Lampedusa heeft al menig filmfestival gezien. Een van de films van het retrospectief van Gianfranco Rosi.

 

Internet
Feels Good Man
De meme Pepe the Frog was een underground cartoon, tot een van de plaatjes een meme werd. Daarna ging het van kwaad tot erger: het werd een symbool van neonazi’s. Film van Arthur Jones focust op wat dat doet met de tekenaar, Matt Furie.

 

Journalistiek
Oeconomia
Deze documentaire buigt zich over de vraag: hoe kunnen we zoveel rijker zijn geworden en merkt bijna niemand daar wat van? Of te wel: wat doet de financiële wereld met geld? Ingewikkeld en serieus onderwerp (hopelijk) teruggebracht tot de menselijke maat. Met deze onderwerpen waar aldoor onbegrijpelijke technische details om de hoek loeren, is het te hopen dat deze film van Carmen Lossmann met beide benen op de grond blijft.

 

Klassieker
Anna
De dakloze Anna (16) wordt in 1972 gevolgd door documentairemakers Alberto Grifi en Massimo Sarchielli. De documentairemakers ontwikkelen een intieme band met haar. Klassieke docu met nagespeelde scènes. Film uit de top 10 van Rosi.

 

Kunst
Paris Caligrammes
Kunstenares Ulrike Ottinger was erbij, in de jaren zestig in de Parijse kunstscene. Niet alleen kunst gaan we zien, ook de foute dingen zoals racisme en kolonialisme. ‘Een collage van archiefmateriaal en fragmenten uit speelfilms en homemovies.’ Kan een prachtduik in de kunstgeschiedenis zijn, maar ook los zand.

 

Lengte
The Works and Days (of Tayoko Shiojiri in the Shiotani Basin)
Ja, kijk maar eens goed: een film van C.W. Winter en Anders Edström waar je om 13.30 binnenstapt en die je om 23.30 weer verlaat. Wie heeft er geen 480 minuten van zijn of haar leven over voor een meditatief meesterwerk, deze ‘integrale registratie van het Japanse plattelandsbestaan’?

 

Lichtvoetig
Garage People
Een portret van hoe Russen omgaan met hun garages. Voor de een fitnessruimte, voor de ander een kippenstal. Ik verwacht dat Natalija Yefimkina hiermee de perfecte vermakelijke documentaire van deze IDFA heeft gemaakt. Ik ben ook wel benieuwd naar The Mole Agent (detective gaat naar een bejaardentehuis) en The Truffle Hunters (truffeljagers in Piemonte).

 

Maatschappijkritiek
Arica
Je zal maar dit Zweedse bedrijf zijn dat giftig spul in Chili wilde laten verwerken. Het werd gedumpt en de mensen in Arica kregen massaal kanker. Een rechtszaak zoekt naar gerechtigheid. Film van Lars Edman en William Johansson Kalén is waarschijnlijk eentje waardoor je uit boosheid de armen van je bank vastgrijpt.

 

Mannenfilms
A Boy
Zo vader zo zoon in Rusland. Regisseur Vitaly Akimov is de zoon van protagonist en dan is er nog het stiefkind van zijn broer.

 

Mensen
Bloody Nose, Empty Pockets
Een laatste etmaal van een buurtkroeg van Las Vegas, waar je de echte Amerikaan nog tegenkomt. Ik verwacht een parade van ‘oorspronkelijke’ karakters die je niet kunt verzinnen als scriptschrijver. Een soort blootgelegd bar-ecosysteem door Bill Ross IV en Turner Ross. Ik ben ook wel benieuwd naar Bitter Love (portret van een riviercruise over de Wolga). De cruise is ontdekt in documentaireland, denk ook aan King of the Cruise vorig jaar.

 

Misdaad
Crazy not Insane
Dorothy Lewis is superkenner op het gebied van seriemoordenaars. Deze film vertelt wat in haar hoofd zit. Kan een interessante film zijn: misdaad ontleed. Film van Alex Gibney, die nu wel een grote meneer is in de documentairewereld (Citizen K, Zero Days, Finding Fela, Mr. Dynamite). Produceert ook veel. Reken op een vlotte documentaire vol interessante feiten.

 

Muziek
The Life of Curaçao’s Musical Genius Rudy Plaate
Vast een grappige film (van Selwyn de Wind) die over meer gaat dan muziek alleen. Niet alleen een portret van de zanger Rudy Plaate, ook een portret van Curaçaose cultuur. Verder top: David Byrne’s American Utopia; Narcissus off Duty (Caetano Veloso) en Notes from the Underworld (verhaal van de ‘Frank Sinatra van Oostenrijk’, Kurt Girk).

 

Nederland
Sheltered
Nederlandse docu’s hebben vaak een prettige nuchtere basis. Gewoon camera ergens neerzetten, observeren, mensen laten praten. Denk aan Garage 2.0 (autoverkoperswereld) of Schapenheld (schapenherder). Sheltered observeert een dierenartspraktijk. De film van Saskia Gubbels biedt vast een boel warme momenten over dierenliefde maar zal verder vermoedelijk geen artistieke potten breken.

 

Onderwijs
Hey! Teachers!
Twee jonge leerkrachten in Rusland in deze film van Yulia Vishnevets. Ook hier zal de Russische cultuur vermoedelijk geen seconde vervelen. Wel boeiend om te zien hoe leerlingen en leraren daar met elkaar samenwerken.

 

Oorlog
The Earth is Blue as an Orange
Afgelopen jaren stroomden de docu’s over de burgeroorlog in de Oekraïne binnen. Nu is alleen deze film een afgevaardigde van die oorlog. Hierin kijken we naar het maken van een korte film over een gezin in deze oorlogstijd. Film van Iryna Tsilyk (die dus filmde hoe dochter Myroslava de film filmde in deze film) won in Sundance de prijs voor beste regie. Meer oorlog in Oekraïne is: This Rain Will Never Stop (Oekraïense familie betrokken bij de oorlog in Syrië).

 

Seksualiteit
The Night Flowers
‘Las Flores de la Noche’ heten de Mexicaanse transgenders die in deze film van Omar Robles en Eduardo Esquivel worden gevolgd. Achter deze jongeren schuilt volgens IDFA ‘een authentiek verlangen naar vrijheid’.

 

Spiritualiteit en religie
Songs of Repression
Voer voor veel films geweest: rare Duitse sektes in Zuid-Amerika. Deze bestond echt. Ex-naxi Paul Schäfer had hier in de jaren zestig een sekte in Chili. Deze docu zoomt met veel interviews in op die periode. Film van Estephan Wagner en Marianne Hougen-Moraga in het Best of Fests-programma.

 

Verdriet
The Magnitude of All Things
Voor wie een kleine portie verdriet nog niet genoeg is: deze film van Jennifer Abbott (bekend van The Corporation) gaat over verdriet wereldwijd. Een filmreis vol tranen. Gaat niet per se om afscheid nemen, maar ook verdriet vanwege de impact van het veranderende klimaat.

 

Vluchtelingen
The Blue House
Senegalese kunstenaar leefde in de jungle van Calais, of te wel het intussen opgeruimde vluchtelingenkamp vlakbij die stad. Portret van Hamedine Kane is niet het eerste over dit vluchtelingenkamp maar kan wel een eyeopener zijn voor iedereen die een abstract beeld heeft van ‘de vluchteling’.

 

Vrouwen
Jungle
In deze film van Louise Mootz volgen we vier jonge, ‘luidruchtige’ Parijse vrouwen in hun begin-twintigersbestaan. Uit het Best of Fests-programma. Ook interessant: Dormant (vrouwen in de Argentijnse samenleving).

 

Wetenschap
New Gods
Interessant klinkende korte Franse film van Loïc Hobi. We kijken naar de online optredens van ene LonerWolf58. Lid van de incel-beweging (‘involuntarily celibate’), net als de moordenaar Elliot Rodger, over wie deze film eigenlijk gaat. Vooral het perspectief van de verteller klinkt boeiend: de algoritmen van het internet.

 

15 november 2020

 

IDFA 2020: dit jaar is alles anders
IDFA 2020: close-up van het programma (2)

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2020: dit jaar alles anders

Posted on

IDFA 2020: dit jaar is alles anders

door Bob van der Sterre

Het naderen van IDFA is een vertrouwelijk iets in de herfst. Er is alleen een dikke maar: door corona is alles anders. Een filmzaal betreden zit er niet echt in, tenzij je behoort tot de dertig gelukkigen die snel was met kaarten kopen. Zelfs naar Amsterdam reizen is momenteel ongewenst. Het festival, dat begint op 18 november en eindigt op 6 december, zal zich grotendeels online afspelen.

Gunda

Verslaggever dezes zal dus voor het eerst in een decennium tijdens IDFA Amsterdam niet bezoeken, maar alles vanuit huis doen. Gelukkig houdt IDFA daar rekening mee. Online zijn veel films beschikbaar. Lees meer over het kopen van tickets voor de online voorstellingen. De Thuis-IDFA die wij ieder jaar doen tijdens het festival schrappen we dan ook dit jaar. Want het IDFA is nu zelf zo.

Voor wie ondanks alles dolgraag in een filmzaal wil zitten: lees de corona-info op de website van IDFA. Je hebt verschillende protocollen voor de locaties. Hoe het precies allemaal zal lopen, is ondergetekende ook nog niet helemaal duidelijk. Online cinema 1, 2 en 3? We zullen het allemaal wel merken.

Welke films kunnen we gaan zien op IDFA 2020?
* Bezoek het complete IDFA-programma
* Bezoek het IDFA-programma met alleen de online films (selecteer de datum bij ‘filters’)

Wat valt op aan dit programma?
1. Een interessant retrospectief van Gianfranco Rosi. De documentaire-kameleon. Bekend van zeer uiteenlopende docu’s als El Sicario Room 164, Fire at Sea, Below Sea Level. Inclusief de gebruikelijke keuze van zijn tien favoriete films in het top 10 programma.

2. Nieuwe films van grote namen als Hubert Sauper, Ai Wei Wei, Zhang Ke en Victor Kossakovsky. Met name de laatste, een portret van varkens, maakt ondergetekende weer erg nieuwsgierig.

3. Opvallend veel films uit Rusland, Marokko en Italië. Met name de Russische films klinken als de meest avontuurlijke van het IDFA-programma, zoals Hey Teachers, Bitter Love, Foundation Pit en A Boy. Films over Brazilië en Oekraïne, die eerdere jaren populair waren, lijken wat meer op hun retour, en Syrië, vaste prik de laatste jaren, ontbreekt volgens mij nu zelfs helemaal.

4. Opvallend (nog meer dan vorig jaar): de ideeënloosheid. Weinig films draaien om beeld, veel om de mensen. En daarbij zijn de thema’s vrij conservatief. Je vindt weer vrij veel films over de documentaire-evergreens families, identiteit, geschiedenis en vrouwen. Doen het ook altijd goed: portretten van mensen. We ontkomen daardoor ook niet aan de egodocumenten en coming-of-age-films, twee al platgelopen documentairepaden. Tijdens IDFA zijn ook weer héél veel mensen op zoek naar hun roots.

5. Lichtvoetige documentaires lijken steeds minder een taboe, dat dan ook weer. Bejaarden die Proust lezen in een café in Buenos Aires, een triest pretpark in New York of een docu over een spion in een bejaardentehuis (The Mole Agent).

6. Frappant veel films over dieren. Een paar documentaires over honden en Victor Kossakovsky maakte er zelfs een over een varkentje. De ontroerende film My Octopus Teacher op Netflix (ik weet het, Netflix, maar geloof me maar), waarbij je ontroerd raakt door een schattige en intelligente octopus, past precies in dit rijtje.

Wat mis je aan het programma?
Wat je zo op het eerste gezicht mist, zijn films met gekke, maffe, experimentele ideeën, films die geen (identiteits)verhaal willen vertellen maar uitgaan van het beeld. Het aantal experimentele films lijkt ondanks de berg die is gemaakt wederom niet zo heel groot – afgezien van wat je kunt bezoeken via DocLab. Ik vind het jammer dat IDFA zo’n scheidslijn heeft tussen het artistieke gedeelte en de documentaires zelf. De programmering zou wel wat spannender kunnen. En dan dus niet in thematisch opzicht, maar juist in artistiek opzicht, dat voor mij altijd op de eerste plaats zou moeten staan. Hoe kun je anders een kunstvorm blijven vernieuwen?

Liefhebbers van films over kunst, wetenschap/computers, misdaad, sport en media hoeven ook niet veel te verwachten van dit festival. Ook weinig ‘hardcore’ journalistieke documentaires dit jaar. Alleen Oecomena komt daarvoor in aanmerking.

Persoonlijk vind ik het wel jammer dat je zo’n overkill hebt aan films over families en identiteit en zo weinig over deze onderwerpen. Niet vreemd: ook de documentairewereld hangt van modes aan elkaar vast. Dat is nu ‘inclusiviteit’. IDFA schuift al een paar jaar op richting een steeds traditioneler ‘maatschappijkritisch’ documentaireprogramma en dat is best jammer. Prima dat iedere minderheid ter wereld een stem krijgt, ook de LGBT’ers in Mexico en de gays in Tsjetsjenië, natuurlijk! Maar hoe inclusiever iedereen wil zijn, des te saaier en braver wordt de kunstvorm. Een portie gezonde tegendraadsheid zou toch wel de basis moeten zijn van iedere documentairemaker.

Toch zijn er altijd uitzonderingen, zoals de interessant klinkende film Feels Good Man, over de meme Pepe the Frog die door rechtsextremisten werd ‘gekaapt’. Hoe reageer je dan als tekenaar?

 

13 november 2020

 

IDFA 2020: close-up van het programma (1)
IDFA 2020: close-up van het programma (2)

 

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2019 – Deel 9

Posted on

IDFA 2019 – Deel 9 (slot):
Terugblik op filmgeschiedenis 

door Michel Rensen

Naast het retrospectief van Patricio Guzmán blikte IDFA dit jaar ook terug op wijlen D.A. Pennebaker en zijn partner Chris Hegedus. Ook documentaires over filmmakers vormen een soort retrospectief binnen een film. Daarnaast kijken enkele documentaires terug op de sociale context van cinema in een dictatuur. 

In augustus overleed direct cinema-voorman D.A. Pennebaker op 94-jarige leeftijd. Ter ere van zijn werk en dat van zijn artistieke en levenspartner Chris Hegedus, met wie hij sinds de jaren 70 een vruchtbare samenwerking had, waren onder andere Pennebakers eerste korte film Daybreak Express (1953) en zijn bekendste werk Don’t Look Back (1967) te zien, evenals de co-geregisseerde Town Bloody Hall (1979) en The War Room (1993).

Town Bloody Hall

Vruchtbare samenwerking
Pennebaker en Hegedus werkten voor het eerst samen aan Town Bloody Hall. Midden tijdens de tweede feministische golf organiseerde schrijver Norman Mailer een town hall meeting, waarin een panel met vooraanstaande feministen, onder wie Germaine Greer en Jill Johnston, een intellectuele discussie voerde. In 1971 gefilmd door D.A. Pennebaker, maar onzeker over hoe hij recht kon doen aan de geraffineerde, intellectuele feministen belandde de film op de plank. Chris Hegedus bewerkte jaren later het ruwe materiaal tot een verfijnde masterclass in filmmontage die de levendige tijdgeest ving.

Al een aantal keer hadden Pennebaker en Hegedus geprobeerd om rond de verkiezingen een film over één van de kandidaten te maken, maar zonder succes. In 1992 lukte het hen geld én toegang tot het campagneteam van toenmalig gouverneur Bill Clinton te krijgen. Zonder andere opties en met de drang om die verkiezingsfilm toch te maken, gokte het duo op het juiste paard. Mede dankzij de verkiezingszege van Clinton blijft The War Room een prachtig document van een roerige verkiezingstijd. Door de excentrieke campagnestrateeg James Carville en de nuchtere George Stephanopoulos is de film ook een genot om te kijken.

Forman vs. Forman

In eigen woorden
Met Varda by Agnès, Andrey Tarkovsky. A Cinema Prayer en Forman vs. Forman waren films over filmmakers goed vertegenwoordigd op IDFA. Opvallend in al deze documentaires is het verhaal van de makers in hun eigen woorden. Agnès Varda regisseerde haar eigen elegie, terwijl Tarkovski’s zoon Andrei A. een ode aan zijn vader maakte bestaand uit fragmenten uit Tarkovski’s archief. Forman vs. Forman hanteert vergelijkbare principes als de andere twee films. Bestaand uit interviews van Tsjechisch regisseur Miloš Forman, fragmenten uit zijn films en ander archiefmateriaal, aangevuld met citaten die door zijn zoon Petr ingesproken zijn, vertelt ook Forman vs. Forman het verhaal van de bekende regisseur in zijn eigen woorden.

De film legt een direct verband tussen zijn films en de zoektocht naar artistieke vrijheid. Onder het communistisch regime in Tsjechië zorgde de censuur niet alleen voor beperkingen, maar leidde het omzeilen van de censuur ook tot creatieve mogelijkheden volgens Forman. Na de Praagse Lente ontstond een korte periode van vrijheid, maar die periode was van korte duur. Forman verkaste daarop zonder zijn familie naar de Verenigde Staten en behaalde grote successen met One Flew Over the Cuckoo’s Nest en Amadeus. Voor het schieten van Amadeus keerde hij als Amerikaans staatsburger terug naar zijn geboorteland.

Dictaturen
Forman vertrok naar Amerika om zijn artistieke vrijheid na te jagen, maar onder dictaturen blijft een land zonder filmkunst achter. The Forbidden Reel vertelt het verhaal van het archief van staatsbedrijf Afghan Film, jarenlang de enige productiemaatschappij in Afghanistan. Na een roerige periode in de jaren 70 werd het land bezet door de Sovjet-Unie, waardoor de filmindustrie ook hier onder hevige censuur kwam te staan. De val van de Sovjet-Unie leidde in Afghanistan tot nieuwe onrust, waarna de Taliban in 1996 hoofdstad Kabul innam. Voor hen ging censuur niet ver genoeg, het gehele archief moest verbrand worden. De geschiedenis van Afghanistan moest men vergeten.

The Forbidden Reel

Met een truc verborgen medewerkers van Afghan Film vrijwel het complete archief en vervingen zij de te verbranden films door filmrollen van Amerikaanse en Russische makelij. Hierdoor is de Afghaanse filmgeschiedenis – bestaand uit enkele fictiefilms, maar ook veel documentair materiaal – bewaard gebleven. The Forbidden Reel vertelt niet alleen de geschiedenis van het archief, maar laat ook zien hoe regisseurs en archivisten zich op dit moment sterk maken om het gehele archief te digitaliseren, zodat de Afghaanse geschiedenis ook voor volgende generaties beschikbaar zal zijn.

In Sudan werd na de coup van kolonel Al-Bashir de filmindustrie kapot gemaakt door een economisch onwerkbare situatie te creëren. Langzaam verdween cinema uit de straten van Khartoum. Vier regisseurs laten het daar echter niet bij zitten en samen richtten zij een filmclub op om cinema terug naar Sudan te brengen. Na kleine voorstellingen te organiseren, besluiten ze dat het tijd wordt om een grote, vervallen bioscoop in de Sudanese hoofdstad nieuw leven in te blazen. Ondanks alle tegenslagen blijven ze hoopvol dat cinema terug in hun land komt. Na de val van Al-Bashir zal het slechts een kwestie van tijd zijn voor de gedroomde heropening van de bioscoop, die heel passend Revolution Theatre heet.

 

3 december 2019

 

IDFA 2019 – Deel 1
IDFA 2019 – Deel 2
IDFA 2019 – Deel 3
IDFA 2019 – Deel 4
IDFA 2019 – Deel 5
IDFA 2019 – Deel 6
IDFA 2019 – Deel 7
IDFA 2019 – Deel 8

MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2019 – Deel 8

Posted on

IDFA 2019 – Deel 8:
The Forbidden Strings 

door Jochum de Graaf

Als rockmuzikant is het vaak sappelen, eeuwige roem en van je hobby kunnen leven is maar voor enkele bands weggelegd. Dat geldt natuurlijk nog eens te meer voor landen als Iran en Afghanistan waar je ook nog eens met repressie vanuit de autoritaire islamcultuur te maken hebt.

The Forbidden Strings

Overdag werken ze in de bouw of op een naaiatelier, ’s avonds en in het weekend jagen ze met hun band The Afrikain, ondanks de afkeuring van hun omgeving, hun droom na als rockers beroemd te worden. Akbar, Mohammed, Hakim en Soori zijn Afghaanse migrantenkinderen in Iran, waar het maar weinig van optreden komt. Een grote kans op eeuwige roem lijkt zich aan te dienen wanneer de band een uitnodiging krijgt voor een festival in Bamian, in moederland Afghanistan.

Onveilige situatie
De conservatief islamitische familie maakt zich ernstige zorgen, vanwege de onveilige situatie. In Kabul is het nog relatief rustig maar in tegenstelling tot eerdere berichten kunnen ze niet vliegen naar Bamian. Dramatisch hoogtepunt is de zware beslissing om over de weg met de auto dwars door Talibangebied te reizen. Het instrumentarium wordt gecamoufleerd, Akbar, Mohammed, Hakim kleden zich in traditionele kledij en ook rockchick Soori neemt zwaar gesluierd het risico.

Maar wow, de sensatie wanneer ze tegen een fabelachtig berglandschap het podium van het festival in Bamian betreden. Rock and roll is here to stay, die boerenkoppen in het publiek, islamitische jongeren die zich voor even kunnen ontworstelen aan het straffe cultuurregime.

Terug in Iran loopt het minder goed af. De situatie voor rockers is onverminderd moeizaam, optredens vrijwel onmogelijk, de groep valt uit elkaar en deze en gene vestigt de hoop op een carrière als soloartiest.

The Forbidden Strings doet denken aan Sonita, de hartverwarmende prijswinnende documentaire van IDFA 2016 over de rapster die dankzij een beurs in Canada weet te ontsnappen aan de beklemmende islamcultuur. The Forbidden String is minder politiek activistisch, maar toch een klein juweeltje over een groep Afghaanse migrantenkinderen die met tradities moeten breken om zichzelf te kunnen uiten.

 

3 december 2019

 

IDFA 2019 – Deel 1
IDFA 2019 – Deel 2
IDFA 2019 – Deel 3
IDFA 2019 – Deel 4
IDFA 2019 – Deel 5
IDFA 2019 – Deel 6
IDFA 2019 – Deel 7
IDFA 2019 – Deel 9

 
MEER FILMFESTIVAL

IDFA 2019 – Deel 7

Posted on

IDFA 2019 – Deel 7:
Het experiment op IDFA 2019 

door Bob van der Sterre

Documentaires met iets meer experimenteerdrift dan gemiddeld, ze vallen niet zo op in het maatschappijkritische lawaai van IDFA. Toch zijn ze er wel. Hierbij vier IDFA-films die grenzen verleggen met beelden belangrijker vonden dan de mens centraal stellen.

 

Barzakh

Barzakh
Het is niet altijd even eenvoudig, pers zijn op IDFA. Als je zoals ondergetekende te laat bij Barzakh binnenkomt, krijg je eerst een langdurend donker beeld met een uitspraak uit de Koran; daarna een vaag duister beeld van rotsen; na een minuut zie je een jongen passeren met lampion; na tien minuten volgt het eerste daglicht (en je kunt zitten).

Dat spreekt ook wel voor deze documentaire, die consequent gebruik maakt van het maanlicht – en daarmee talloze sublieme shots brengt van de jongens die hier overleven in de bergen, op de punt van Marokko, wachtend tot ze met zelfgemaakte vlotten de overtocht gaan maken. Zo leven dus sommige mensen terwijl je gewoon thuis je serie aanzet en een zak chips plundert. Tegelijk raakt het ook niet echt, omdat deze jongens niet veel te vertellen hebben, en ietwat geforceerd beginnen te praten over hun toekomst, de overtocht, hun dorp, enz…

Deze overstekers in spe lijken meer een beetje verplichte kost om de mooie, mysterieuze shots van bergen, zee en maanlicht te kunnen maken, want dat is wat deze documentaire van Alejandro Salgado (die natuurlijk wel wat vertrouwen moest winnen van de vluchters, dat is ook knap) boeiend maakt. Een van de weinige films die het denk ik beter zou doen in het Omiversum dan in een bioscoop.

 

Selfie

Selfie
Napels en omgeving blijkt een immer inspirerend onderwerp. Speelfilms als Reality, Gomorrah, Piranhas; series als Gomorra; documentaires als Camorra, Dark Corner, Robinù. Het is duidelijk waar het zwaartepunt ligt: de misdaad. Ook in Selfie draait het om een moord, die op Davide, jeugdvriend van de twee hoofdrolspelers, per ongeluk neergeschoten door de politie.

Waar is de experimenteerdrift dan? Die zit hem in het idee om de twee hoofdrolspelers uit te rusten met een mobiele camera. Met een selfiestick filmen ze zichzelf en hun wijk, Traiano. Dat maakt een film wel wat makkelijker en de mensen uit de wijk toegankelijker. Overigens wel al vaker gedaan (op dit festival alleen al Tiny Souls) maar dit is een mogelijke trend voor de toekomst – temeer de kwaliteit van smartphonecamera’s steeds meer toeneemt.

Dat levert soms boeiende beelden op. Het spontane zangoptreden, een pistool leegschieten in de natuur, scooterrijden door de stad (met een broodje in een plastic doosje). Het meisje dat zich verwondert of het nog de moeite waard is om te trouwen als haar man 20 jaar moet zitten (bij 10 jaar heeft ze geen twijfel).

Het aardige is dat deze film, anders dan bijvoorbeeld Robinù, geen minigangsters neemt in de hoofdrol. Nee, Alessandro en Pietro zijn zestien maar de een werkt in een bar, de ander wil kapper worden. Geen sensationele docu dus, ze zijn zelfs aandoenlijk, Napolitanen zijn nou eenmaal op hun zestiende al emotioneel ontwikkeld en deinzen niet terug voor wat geknuffel en gekus. Heel af en toe kreeg ik een La Haine-vibe, waar deze film wel wat van weg heeft. Wel is het resultaat een beetje wat je verwacht van zestienjarigen. Had een stuk korter gekund.

 

Ridge

Ridge
Van Napels naar het platteland in Zweden. John Skoog heeft een achtergrond als beeldend kunstenaar en dat kan de reden zijn dat hij deze film helemaal anders aanpakte. Negen van de tien documentairemakers hadden iemand gevolgd, dialogen gefilmd, en we hadden per se moeten meeleven. In deze film speelt het beeld de hoofdrol en leren we de mensen achter het beeld amper kennen.

De film heeft wel wat ankerpunten met menselijke interactie maar die zijn alleen een vage rode draad tussen de beelden van mensen die ‘s avonds met zaklampen slakken vangen (van bovenaf, je ziet hun lichtjes rondgaan), verdwaalde koeien, een wapperend korenveld (met techno), een hooibalenmachine in close-up en een dronken tiener die tussen de varens zijn roes uitslaapt. Met deze associatie vul je zelf de ontbrekende lijnen in. De techniek is misschien niet nieuw, maar de stijl wel fraai. Eindelijk een film die het durft om niet de mens, maar de beelden voorop te zetten. Ik vond zelf dat de film nog wel wat handtekening had mogen hebben – bijvoorbeeld met muziek – dan was het nog meer een visueel kunstwerk geworden.

De concentratie op dit boerenland doet voor Skoog wat de film Microcosmos doet voor het leven der mieren: het beperkt de artiest en dat pakt bijna altijd goed uit. Sterk debuut.

 

Marshawn Lynch: A History

Marshawn Lynch: A History
Deze film van David Shields gaat wel en niet over American Footballspeler Marshawn Lynch. Het is het type documentaire dat iets kleins als aanleiding neemt om iets enorms te willen vertellen. En slaagt daarin net zo goed wel als niet.

Marshawn Lynch is zeer eigenwijs, staat op tijdens het Mexicaanse volkslied en blijft zitten bij het Amerikaanse. Zijn eigenwijsheid is aanstekelijk. Een van de vele persconferenties die hij frustreert. Vraag. ‘I’m thankful.’ Vraag. ‘I’m thankful.’ Vraag. ‘I’m thankful.’ Dit doet hij in talloze varianten en hij krijgt een stempel mee: moeilijke jongen. Wel het ‘hart’ van American Football omdat hij in het veld ook soms ‘onbrave’ dingen laat zien.

Montage, daar draait deze film om. Suggestieve montage vooral. Via videosampling (je krijgt 700 beeldfragmenten voor je kiezen) wordt Marshawn Lynch gekoppeld aan zaken als slavernij, maatschappelijke ongelijkheid, armoede en racisme. Soms best vindingrijk, zoals met quotes van The Cat in the Hat van Dr. Seuss, of het portret van alle eigenwijze mensen uit Oakland. ‘Hij rent met zijn woede’, is zo’n mooie quote.

Soms vliegt de film totaal de suggestieve bocht uit, door het aan elkaar lijmen van quotes van bijvoorbeeld Malcolm X., Trump, Louis CK, Richard Pryor en Dave Chapelle, met beelden van Ferguson. Ik snap het idee, maar nee, dit is meer het niveau studentenfilm. Terwijl ik eigenlijk denk dat de film op geestige manier de onzin van sportcommentaar had kunnen aankaarten. Dat onderwerp was blijkbaar te licht voor de makers.

 

2 december 2019

 

IDFA 2019 – Deel 1
IDFA 2019 – Deel 2
IDFA 2019 – Deel 3
IDFA 2019 – Deel 4
IDFA 2019 – Deel 5
IDFA 2019 – Deel 6
IDFA 2019 – Deel 8
IDFA 2019 – Deel 9

 
MEER FILMFESTIVAL