Categorie: P

Put Your Soul on Your Hand and Walk

Posted on

****
recensie Put Your Soul on Your Hand and Walk
Aangrijpend monument voor Palestijnse fotojournalist 

door Jochum de Graaf

Hoe actueel kan een documentaire zijn? Een dag nadat Put Your Soul on Your Hand and Walk half april dit jaar voor Cannes geselecteerd werd, kwam hoofdpersoon, fotografe Fatma ‘Fatem’ Hassona, samen met zes familieleden om het leven bij een Israëlisch bombardement in het noordwesten van Gaza.  

Anderhalve week voordat de documentaire in de bioscoop ging draaien, verschenen de laatste foto’s van Mariam Abu Dagga, eveneens fotografe in Gaza, in de media. Ze had zich maandag 25 augustus naar het Nasserziekenhuis in Khan Younis gehaast om verslag te doen van het zoveelste Israëlische bombardement. Dagga was een van de vijf Palestijnse journalisten die toen werden gedood.

Put Your Soul on Your Hand and Walk

Journalist in Gaza is een dodelijk beroep
De aftiteling van Put Your Soul vermeldt dat er sinds het begin van de oorlog, 7 oktober 2023, 211 journalisten, waarvan 28 vrouw, zijn omgekomen, het hoogste aantal ooit in een gewapend conflict. Inmiddels zullen er weer ettelijke slachtoffers bijgekomen zijn. In een gecoördineerde actie gingen op 1 september honderden media over de hele wereld ‘op zwart’. De Volkskrant publiceerde foto’s van omgekomen journalisten rond het bericht ‘Journalist in Gaza is een dodelijk beroep’; de NRC had een compleet zwarte voorpagina met de tekst ‘Zonder verslaggevers gaat het beeld uit Gaza op zwart’.

Put Your Soul on Your Hand and Walk beslaat een periode van een klein jaar. De Iraanse filmregisseur Sepideh Farsi (The Siren, 2023) had april 2024 het misschien wat naïeve idee om naar de Gazastrook te gaan en het alledaagse leven onder het Israëlische beleg vast te leggen, maar ze wordt onder de militaire perscensuur niet toegelaten.

Videogesprekken tussen de vernietiging
Ze komt in contact met de jonge fotojournaliste Fatem Hassona in Gaza-stad en bouwt door middel van videogesprekken een warme vriendschapsband met haar op. Die vorm waarbij ze met haar smartphone filmt hoe ze Fatma op haar smartphone probeert te bereiken, werkt sterk. Farsi’s mobiel doet het altijd en overal, Fatem moet vrijwel steeds op zoek naar een nieuwe plek waar ze toevallig internet heeft. Als ze geluk hebben, kunnen ze een paar minuten met elkaar praten, maar vaak wordt de verbinding meerdere keren verbroken of hebben ze een aantal dagen geen contact.

Sepideh Farsi is veel onderweg, reist de wereld over voor de promotie van haar film en meldt zich dan vanuit Italië, Canada, Marokko, waar ze wat besmuikt over vertelt. En telkens is de vraag ‘waar ben je?’, waarop Fatem steevast antwoordt: ‘ik ben thuis’. Zij wordt een aantal keren gedwongen te verkassen maar zelfs met alle vernietiging en verwoesting om haar heen, Gaza blijft haar thuis. Al droomt ze soms weg van Gaza over een toekomst waarin alle geweld en onmenselijke ontberingen allemaal achter de rug zullen zijn. Indrukwekkend de manier waarop ze Sepideh probeert te troosten als die haar onvermogen uit om Fatem en de Gazanen te kunnen helpen. ‘Het is genoeg dat je naar me luistert’, zegt Fatem. ‘Ik ben zo blij dat ik hier ben en ik ben zo blij dat je naast me staat.’

Put Your Soul on Your Hand and Walk

‘We zullen lachen en leven’
De vele haperende videogesprekken worden afgewisseld met live tv-beelden van de heftige gebeurtenissen op het strijdtoneel die ook dagelijks bij ons in de huiskamer binnenkomen. Ze kunnen elkaar soms niet verstaan vanwege de helikopters en drones die boven Fatems hoofd vliegen, de bommen die op hoorbare afstand vallen. Fatem richt de camera van de telefoon op zeker moment op een rookkolom vlak naast de zoveelste plek waar ze tijdelijk onderdak heeft. Een minuut geleden stond daar nog een druk bewoond flatgebouw.

Belangrijk en indrukwekkend de foto’s van Fatem zelf die ze van het haast ondraaglijke leven van alledag in Gaza maakte. Palestijnen die gelaten, zorgelijk in de camera of juist naar het verre niets kijken, nog iets van waardigheid proberen hoog te houden tussen de puinhopen, het hoog opgestapelde verwrongen staal en beton, de achtergrond van de langzaam maar zeker instortende stad. Onwaarschijnlijk en surreëel hoe ze daarin slaagde tussen alle bombardementen door. ‘Taking photos in Gaza is like putting your soul on your hands and walking the streets’, zegt ze tegen Farsi.

Meest aangrijpend is die glimlach, die onweerstaanbare glimlach van de fotogenieke Fatem die je voorgoed bij blijft. Ondanks dood en verderf om haar heen, brengt ze haar nieuws en informatie met een bijna stralend gezicht over, in een poging positief te blijven, zelfs in de meest onmenselijke omstandigheden. Als ze gevraagd wordt waar ze de moed vandaan haalt, is de aangrijpende, indrukwekkende reactie: ‘Het maakt niet uit of ze ons doden, we zullen lachen en leven.’

 

3 september 2025

 

ALLE RECENSIES

Plein Soleil (4K re-release)

Posted on

****
recensie Plein Soleil (4K re-release)
Alain Delon steelt identiteiten 

door Bob van der Sterre

Gezellige vrienden op een terrasje. Dat is wat je denkt van Tom en Philippe. Maar zo simpel is het niet. De een is steenrijk en de ander een identiteitensteler. Hoe lang gaat dat goed? Niet lang, blijkt uit Plein Soleil, de film uit 1960 van René Clement, die nu in 4K-resolutie is verschenen.

Twee keer eerder zag ik Plein Soleil. Toen was me nog niet opgevallen hoe enorm snel deze film wel is… De film begint met een dialoog op een terrasje. Rap gebabbel van drie mannen, een van hen koopt een boek van kunstenaar Fra Angelico, de ander bietst een wandelstok van een blinde en die verkopen ze aan een vrouw met wie ze (samen) kussen in een open koets.

Plein Soleil

Wat een vragen geven deze vijf minuten. Zijn Philippe en Tom vrienden, oplichters, rijkelui, geliefden? Zijn ze uit op relschoppen? En waarom voelt die Tom een beetje raar aan?

Dan zitten ze opeens op een zeilboot, Tom wordt in een balorige actie alleen op zee gelaten, Philippe haalt hem weer op. Ze zetten zijn vriendin Marge af. Dan (let op: spoiler in aantocht…) volgt een bizarre dialoog:

– Dus je vermoordt me en je bent rijk?
– Je mist niets, hè?
– Het lijkt erg ingewikkeld. Je zou meteen gepakt worden.
– Dat hoeft niet. Ik heb veel fantasie.

Wat Tom dan dus prompt doet. Vervolgens moet hij zich in allerlei bochten wringen om bij Philippe’s geld te komen. Hier en daar mensen omleggen en laten verdwijnen, Philippe’s stem en handtekening imiteren, naar de bank gaan, de politie mijden, enzovoort. (Er zitten een paar bizarre scriptwendingen in, bijvoorbeeld hoe de reusachtige tochten van vasteland naar Sicilië in een oogwenk plaatsvinden, maar laten we die maar even met rust.)

Een film die mooi is om te zien
Ja, Plein Soleil van René Clement is een zeer prettige film ‘voor het oog’, met een erg goed passende Alain Delon in de hoofdrol. Hij ziet er gek genoeg meer uit als een gewone Franse acteur dan de superster die hij nog zou worden.

1960 was zijn doorbraakjaar, toen hij ook in Rocco e i suoi fratelli speelde. Twee memorabele rollen. Misschien wel omdat de arrogantie nog moest komen, die hem trouwens ook geen kwaad deed, gezien zijn latere rollen in Le Samurai, Le Cercle Rouge of Mr. Klein. Na een lang en actief filmleven is Delon vorig jaar overleden, bijna negentig jaar.

De intensiteit van de acteurs, vooral Delon, maar ook Maurice Ronet (die grappig wordt geïmiteerd door Delon) past bij het tempo en helpt ook bij de filmervaring.

Regisseur René Clement die dit vastlegde is geen Truffaut of Godard (verwacht van hem geen ‘artistieke fratsen’) maar had wel al vrij sterke films op zijn cv, zoals Monsieur Ripois en Jeux Interdits. Niet raar voor iemand die kennis had opgebouwd als documentairefilmer.

Ook Patricia Highsmith, de schrijfster van The Talented Mr. Ripley – waar de film op is gebaseerd – vond het “very beautiful to the eye and interesting for the intellect”. Alleen vond ze het veranderde einde erg jammer. En of er echt iets homoseksueels in zit (sterke passage als Tom Philippe nadoet in de spiegel) is lastig te zeggen. In films uit die tijd bleef dat in het ongewisse.

Plein Soleil

Warmbloedige Hitchcock
Plein Soleil ziet eruit en werkt als een warmbloedige Alfred Hitchcock-film. Dat is misschien ook niet zo raar, want de scenarioschrijver, Paul Gégauff, werkte ook voor Claude Chabrol, die ook wel bekendstond als ‘de Franse Hitchcock’. Doet dit verhaal je bijvoorbeeld denken aan Chabrols Les Biches uit 1968? Ook die film is een beetje gebaseerd op The Talented Mr. Ripley.

Clement had hierna nog een paar jaar succes, maar na de kostbare misser Paris brûle-t-il? (een film ramvol Amerikaanse en Franse vedettes, toch bliefde niemand het) halverwege de jaren zestig kwam er eigenlijk geen echt goede film meer uit zijn handen. Hij kon zich niet vernieuwen zoals vele anderen dan wel konden in de jaren zeventig.

Nu nóg beter
De film van 1999 en serie van 2024 zijn misschien bekender, maar niet beter. James Berardinelli, een redelijk bekende criticus, vatte het wel goed samen: ‘Almost every aspect of Rene Clement’s 1960 motion picture is superior to that of Minghella’s 1999 version, from the cinematography to the acting to the screenplay.’

Nu dus zelfs in 4K. 4K-films klinkt voor mij altijd als een hype. Fijn hoor, die geweldige kwaliteit (vier keer meer pixels dan in HD) maar als HD al geweldig is, hoe geweldig is dan nog 4 keer geweldiger? Ik heb nog een klein scherm, kijk wel eens dvd, zelfs YouTube als het uitkomt. Ik koester de vlekjes en oneffenheden van het celluloid, het hoort bij film als barstjes in de muur.

Toch snap ik wel waarom CanalPlus koos voor een 4K-restauratie van Plein Soleil. Het is bijna een no-brainer. De film heeft veel actie en een hoog tempo. Het is spannend. Geweldige zomerse beelden van de middellandse zee (letterlijk: de zee). Italiaanse steden, prachtige auto’s, cafés, straten, winkels. De zonnige kleuren spatten van het scherm.

Er zijn vast slechtere films om in 4K-resolutie te kijken.

 

7 juli 2025

 

ALLE RECENSIES

Peacock

Posted on

****
recensie Peacock
Absurdistische zelfontdekkingstocht 

door Zoë van Leeuwen

Elke dag de rol van je leven spelen, lijkt de perfecte baan. Dagelijks iemand anders zijn, nieuwe outfits en uitnodigingen voor de duurste feestjes op de prachtigste locaties. Het klinkt fantastisch, maar regisseur Bernhard Wenger laat in zijn satirische speelfilmdebuut Peacock zien dat je jezelf kunt verliezen als je constant iemand anders speelt.

Een beste vriend voor een dag, een betrokken partner of zelfs iemands succesvolle zoon. Matthias (Albrecht Schuch) leidt elke dag een ander leven als ‘huurvriend’. Hij doet er alles aan om het zijn klanten naar de zin te maken en vraagt ze alleen om een hoge beoordeling op de website van het bedrijf. Al blijkt dit bijzondere leven minder goed uit te pakken dan gehoopt.

Peacock

De film van de Oostenrijkse filmmaker Bernhard Wenger ging afgelopen jaar in première op het filmfestival in Venetië. Peacock viel op verschillende festivals in de prijzen en ging er onder andere op het Filmfestival van Stockholm met de prijs voor Beste Regiedebuut vandoor. Na enkele absurdistische korte films kiest hij ook in zijn speelfilmdebuut voor satirisch commentaar op zelfontdekking.

Uitstraling is alles
De titel Peacock (Pfau – bin ich echt? in het Duits) suggereert al veel over de inhoud van de film, want Matthias is zo geconsumeerd door zijn baan dat hij nauwelijks meer weet wie hij is. Zelfs in zijn dagelijks leven kan Matthias het niet helpen om zich aan te passen aan wat er om hem heen wordt gezegd. Hij koopt kunst omdat het populair en duur is en omdat het hem er goed uit laat zien. Als zijn vriendin Sophia (Julia Franz Richter) hem smeekt om emotie te tonen en een keer echt ruzie met hem te maken wanneer ze uit wanhoop een hele grote hond mee naar huis neemt om hem boos te maken, kan hij dat gewoon niet. Zelfs als ze het met hem uitmaakt, heeft Matthias oogdruppels nodig om zichzelf te laten huilen als poging om haar terug te winnen.

Na de break-up duikt hij met zijn hoofd in zijn werk en doet keer op keer een poging zichzelf te ‘repareren’, al kopieert hij hier ook maar mensen om zich heen. Hij adopteert een hond, gaat op yogaretraite en belandt in een onenightstand met Inna (Theresa Frostad Eggesbø), een kennis uit Noorwegen die hij steeds weer ergens lijkt tegen te komen. Toch blijkt niets te helpen. De hond past helemaal niet bij hem, hij is te nuchter voor een spirituele reis en te romantisch om zijn avond met Inna te laten bij wat het was.

Albrecht Schuch is het meest bekend door zijn rol in Oscar-winnaar Im Westen nichts Neues, waarvoor hij een BAFTA won. Toch lijkt de komische rol van ietwat eigenaardige perfectionist Matthias voor hem gemaakt te zijn, waarin hij vooral met gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal steeds weer schakelt tussen zijn vele uitgedachte personages en zijn chaotische leven dat uit elkaar dreigt te vallen.

Held
Op werk gaat het allemaal niet veel beter. De man van een van zijn cliënten stalkt Matthias om meer te weten te komen. Dit maakt hem paranoïde en hij verdenkt de man er zelfs van zijn hond te hebben gedood. Ook komt er een grote klus aan, waarbij hij de zoon van een rijke man moet spelen op een extravagant dinerfeest.

Het script van Wenger doet denken aan filmmakers als Ruben Östlund en Yorgos Lanthimos, met goed getimede komedie die meestal gebaseerd is op visuele grappen en pure absurditeit. Dat is ook waar de film het meest schittert. Wanneer Matthias een wanhopige poging doet om Sophia terug te winnen, gebruikt hij al zijn kennis om een overval op straat na te spelen, waarbij hij de held uithangt en een ouder echtpaar redt van de ‘boeven’. Sophia doorziet zijn trucje en zegt hem dat hij ‘alsjeblieft hulp moet zoeken’.

Peacock

Afbrokkelende façade
De wereld waarin Matthias leeft voelt als een extreme versie van onze wereld. De film is satirisch over valse menselijke connecties en de noodzaak om er altijd op je best uit te zien voor de buitenwereld. Het plot is op punten wat rommelig, waardoor de film soms meer als een karakterstudie aanvoelt. We zien veel van Matthias z’n afspraakjes, maar daardoor kan het soms even duren voordat je als kijker doorhebt welke personages nu echt belangrijk zijn.

Matthias raakt aan het einde van de film verder in een existentiële crisis. Zijn verzorgde façade begint af te brokkelen. Hij zweet door zijn overhemd tijdens een belangrijke werkklus, huilt tijdens een dansshow en krijgt voor het eerst een negatieve recensie. De film komt tot een absurd explosief einde wanneer het chique diner van de rijke man niet volgens plan verloopt en Matthias er uiteindelijk voor kiest om los te laten.

 

2 juli 2025

 

ALLE RECENSIES

Le procès Goldman

Posted on

****
recensie Le procès Goldman
Onschuldig of doortrapte fanaat? 

door Jochum de Graaf

Na Saint Omer en Gouden Palm-winnaar Anatomie d’une chute draait er opnieuw een sterk Frans rechtbankdrama in de bioscoop. Le procès Goldman is een knap verfilmd schouwspel over een van de meest intrigerende rechtszaken uit de Franse geschiedenis.

Pierre Goldman was een extreem linkse activist, zoon van communistische Poolse joden die voor de oorlog naar Frankrijk uitweken en een heldenrol in het Franse verzet vervulden. Zoon Pierre zet een tijdlang het engagement van zijn ouders voort, wordt actief in verschillende linkse bewegingen, weigert militaire dienst en sluit zich aan bij een guerrillagroep in Venezuela. Gefrustreerd door de perspectiefloze strijd keert hij terug naar Frankrijk en gaat het gangsterpad op om in zijn levensonderhoud te voorzien. Met zijn ook uit zwarten uit de banlieues bestaande bende pleegt hij een aantal gewelddadige overvallen. Hij wordt opgepakt en in 1974 in een geruchtmakend proces veroordeeld tot 12 jaar gevangenis voor drie overvallen; voor een vierde overval op een apotheek waarbij twee doden vallen krijgt hij levenslang.

Le procès Goldman

Icoon
Goldman bekent de drie overvallen maar óntkent bij hoog en bij laag dat hij de fatale ‘apotheekmoorden’ gepleegd heeft, ook al zijn er getuigen die hem als dader aanmerken. In de gevangenis schrijft hij een boek, Souvenirs obscurs d’un juif polonais né en France (‘Herinneringen van een Joodse Pool die in Frankrijk geboren is’), waarin hij omstandig en hartstochtelijk zijn kant van het verhaal belicht en wijst op de inconsistenties in de rechtsgang. Hij wordt een beroemdheid en groeit uit tot een icoon voor links Frankrijk. Prominenten als Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir en vele andere activisten uit de beweging van mei ‘68 steunen zijn zaak. Het leidt tot een hoger beroep dat in 1976 in Amiens dient.

Regisseur Cédric Kahn (La Prière, La Vie Sauvage) filmde een meeslepend drama, gebaseerd op een vrijwel integraal verslag van dat proces. Wanneer de toeschouwers de rechtszaal binnentreden, wordt menigeen begroet: ‘bonjour madame Signoret, monsieur Debray’, actrice Simone Signoret, filosoof Régis Debray, beide wereldberoemde iconen van het Franse gauchisme van de jaren zeventig. Het publiek op de tribune, met opvallend veel zwarte medestanders, scandeert van begin af aan ‘Goldman, innocent, Goldman innocent!’.

De president van de rechtbank (soevereine rol van Stephan Guérin-Tillié) die de nodige moeite heeft om de orde te bewaren, begint de ondervraging van Goldman door uit diens boek te citeren. Hoe het vanuit zijn afkomst zo ver met hem heeft kunnen komen.

Pierre Goldman (Arieh Worthalte: ontving dit jaar een César en werd ook bij de Prix Lumières uitgeroepen tot beste acteur) is een koppig man, een ongeleid projectiel die het totaal niet interesseert of mensen hem aardig vinden. Hij doet ook geen enkele poging om bij de rechter of de jury in het gevlei te komen. Telkenmale wordt hij door zijn advocaat Georges Kiejman (Arthur Harari, ook al zo’n goede acteur) tot de orde geroepen om niet in te gaan op de provocaties van de aanklager en is niet of nauwelijks onder de indruk van het argument dat hij met zijn onbehouwen gedrag het alleen maar moeilijker voor zichzelf maakt. Hij is een man van principes, uit zijn woede en frustratie en heeft verder maling aan alles. “Ik ben niet onschuldig omdat ik overloop van deugdzaamheid. Ik ben onschuldig omdat ik onschuldig ben.”

Le procès Goldman

Acteerduel
Onverbloemd geeft Goldman toe dat hij gewelddadige overvallen gepleegd heeft, maar hij verwerpt iedere betrokkenheid bij de moorden, hij is geen laffe moordenaar. Van belang is dat wettig en overtuigend bewijs ontbreekt. In de rechtszaal komt het vooral neer op het interpreteren van gebeurtenissen en voorvallen, mogelijk omstandig bewijs om de jury te overtuigen van de schuld of onschuld van Goldman. Goldman heeft een alibi. Op het tijdstip van de moorden zou hij bij een vriend op bezoek geweest zijn.

De advocaat-generaal (Aurélien Chaussade) maakt zich sterk voor het argument dat de afstand tussen de apotheek en het huis van de vriend helemaal niet zo ver is dat Goldman, die niet helemaal zeker is over de exacte tijden, de moorden toch gepleegd kan hebben. Zo ontwikkelt zich een juridisch steekspel maar ook een acteerduel tussen de rechter, de verdachte, de verdediger en de aanklager. Dat maakt het spannend, zodat je telkens op het verkeerde been wordt gezet. Is Goldman echt onschuldig of overschreeuwt hij zichzelf maar wat en is hij een doortrapte fanaat?

Gelaagd
Afgezien van de schuldvraag komt ook racisme bij de politie, links extremisme, de joodse identiteit van Goldman en de ambivalente oorlogsgeschiedenis van Frankrijk aan de orde. De film laat goed zien waarom het proces de Franse samenleving in de jaren zeventig zo diep verdeelde, met aan de ene kant de revolutionaire linkse intelligentsia van mei ’68 en aan de andere kant het conservatieve establishment dat ook 25 jaar na de oorlog nog aardig wat antisemitische en racistische trekken heeft.

Regisseur Cédric Kahn filmt het ingetogen, zonder muziek, zonder flashbacks en op een enkel uitstapje naar de gevangenis of het advocatenkantoor na is de setting de rechtszaal en volgt het scenario het dramatisch verloop van het proces. Met drie camera’s die de hoofdrolspelers en publiek dicht op de huid volgen, word je live getuige van dit intrigerende proces.

 

26 juli 2024

 

ALLE RECENSIES

Promised Land, The

Posted on

***
recensie The Promised Land
Degelijk Deens drama

door Jochum de Graaf

Onder de licht misleidende titel The Promised Land levert regisseur Nikolaj Arcel een mooi historisch epos over het Deense koninkrijk in de 18e eeuw. Het drama is de Deense inzending voor de Oscar en won diverse European Film Awards, al is het een wel wat mindere film dan Riders of Justice waarvoor Arcel coscenarist was. Maar wel weer een briljante rol van Mads Mikkelsen.

De filmwereld heeft de gewoonte om films uit een niet-Engelstalig land van een zogenaamd pakkende commerciële internationale titel te voorzien. In het geval van The Promised Land van Nikolaj Arcel (A Royal Affair, 2012) pakt dat verkeerd uit. Met een Beloofd Land zoals we dat kennen uit het Oude Testament, heeft de film niets van doen. ‘De Kapitein en Ann Barbara’, de titel van Ida Jessens bestseller, waarop de film gebaseerd is, zou de lading al wat meer dekken. De zich ontwikkelende liefde tussen de eenzame pionier Kahlen en de weduwe van een gevluchte lijfeigene die voor hem komt werken, is een tweede voorname verhaallijn. Maar waarom wordt de originele titel Bastarden, Deens voor ‘bastaard’, niet gehandhaafd? Onvertaald spreekt die veel meer tot de verbeelding.

The Promised Land

De ongetemde heide
De queeste van legerkapitein Ludvig Kahlen (Mads Mikkelsen) is de ontginning van een onherbergzaam heidelandschap, waarin nog niemand geslaagd is. In ruil voor het voldoen aan de opdracht van de Deense koning bedingt Kahlen persoonlijke rijkdom en vooral een adellijke titel als beloning. En dat is het eigenlijke thema van de film, de ontworsteling aan zijn povere achtergrond, de wil om erbij te horen, toe te treden tot de elite van het nog feodale Denemarken van de 18e eeuw.

‘De heide laat zich niet temmen’ is het credo waarmee de film begint en we zien de indringende beelden van een haast bijbels woest en ledig landschap waar geen gewas lijkt te kunnen groeien. De Deense koning Frederik V verordonneert dat dit deel van Jutland gekoloniseerd moet worden.

Wanneer de vaderloos opgegroeide Ludvig Kahlen, waarschijnlijk bastaardzoon van een hoge Deense edelman, net afgezwaaid als kapitein in het leger van Holstein in 1755 aan het hof in Kopenhagen arriveert, reageren de adviseurs van de koning nogal sceptisch op zijn plan. Na de moeizame toestemming sticht Kahlen een primitief huis op de hei, dat hij Kongenhus noemt, van waaruit  hij het land in cultuur probeert te brengen. Onder barre omstandigheden – nu eens is de aarde kurkdroog dan weer jagen storm, regen, sneeuw of hagel over het weidse land – neemt hij met zijn handboor monsters uit de bodem en probeert hij gewassen uit.

In het belendende bos leeft verscholen een groep vogelvrijen die zich aan de maatschappij onttrokken hebben. Kahlen betrapt een inheems meisje dat in opdracht van de groep een kip uit zijn kippenhok steelt, later in de film neemt hij deze Anmai Mus in huis. Gaandeweg weet hij een bestaan op te bouwen, in eerste instantie geholpen door gevluchte lijfeigenen, boerenknecht Johannes Eriksen en zijn vrouw Ann Barbara (sterke rol Amanda Collin).  Als de zaken goed gaan, kan hij een groot aantal vogelvrijen inhuren. Wanneer die om politieke redenen het veld moeten ruimen, kan hij een groep kolonisten uit Duitsland laten overkomen die het land definitief kunnen ontginnen.

Wreedaardige landeigenaar
Maar al die tijd wordt Kahlen dwarsgezeten door zijn grote tegenstrever, de excentrieke wreedaardige landeigenaar Frederik de Schinkel (Simon Bennebjerg, goed contrapunt tegenover Mikkelsen), die zijn claim op het land kracht bijzet met allerlei strapatsen. Hij laat de van hem gevluchte lijfeigene Johannes Eriksen gevangen nemen en martelt hem in het openbaar met heet water. Hij weet te bewerkstelligen dat de vogelvrijen ophouden met hun werk voor Kahlen, en ook rond de komst van de Duitse kolonisten spint hij een intrige, die hen doet besluiten zich een tijdje terug te trekken van het land.

The Promised Land

Op zeker moment nodigt De Schinkel Kahlen uit voor een groot bal op zijn kasteel. Wanneer de gast op zijn paasbest op het feest verschijnt, maakt De Schinkel een snerende opmerking over diens pruik: “Ik zie de vlooien over je hoofd lopen” en dwingt hem een pruik van zijn bediende op te zetten: “Zo je ziet er een stuk aantoonbaarder uit.” Het zijn soms groteske scènes met de nodige humor, maar toch ontbeert de film de finesse en humor van Riders of Justice, waarvoor Nikolaj Arcel het scenario schreef.

Rigide sociale hiërarchie
The Promised Land is een mooi gemaakt, degelijk historisch drama over het veranderende Denemarken in de 18e eeuw waar de rigide sociale hiërarchie van een in luxe badende rijke elite tegenover ‘kleine mensen’ die nog praktisch in staat van lijfeigenschap leven, wordt doorbroken.

Het is vooral de rol van Mads Mikkelsen die de film boven het gemiddelde uittilt. Kahlen blijft in eerste instantie stoïcijns onder de tegenstand en tegenslagen, de vernederingen door De Schinkel, maar ontdooit wanneer hij een relatie met weduwe Ann Barbara aangaat en uiteindelijk de bescherming van verschoppeling Anmai Mus op zich neemt. Dan zien we het sterke spel van Mikkelsen, die met een ingehouden gebaar, een verandering van gelaatstrek zijn diepste emoties kan tonen.

 

7 maart 2024

 

ALLE RECENSIES

Perfect Days

Posted on

****
recensie Perfect Days
Vreugde in het leven van alledag 

door Jochum de Graaf

Wim Wenders heeft na jaren van creatieve stilstand een film afgeleverd die zich kan meten met zijn beste werk. Perfect Days gaat over het vinden van vreugde in het leven van alledag. De Japanse hoofdrolspeler kreeg in Cannes de prijs voor de beste acteerprestatie.

Voor Hirayama (geweldige rol van Koji Yakusho) lijken de dagen zich aaneen te rijgen. Hij staat op van zijn slaapmatje, poetst zijn tanden, punt zijn snor bij, trekt zijn blauwe overall aan met opschrift ‘The Tokyo Toilet’, steekt wat kleingeld voor automatenkoffie bij zich en stapt in zijn blauwe busje. Zijn dienst begint. Hij rijdt kriskras door ontwakend Tokyo, stopt bij openbare toiletten, gaat met emmer en een mop de vloer te lijf, wrijft de bril schoon, spoelt wat bleekwater door het toilet, leegt vuilnisbakken, hangt een nieuwe wc-rol op. Wanneer er iemand nodig moet, stapt hij even opzij, klapt het gele bord ‘toilet cleaning’ in, rookt buiten even een sigaretje of doet het belendende toilet en gaat weer verder. Hij doet zijn werk consciëntieus, vrijwel woordloos, ziet af en toe een collega. Aan het eind van de dienst gaat hij steevast naar hetzelfde rumoerige restaurant, heeft er een vaste stek aan tafel, waar hij als vaste prik een groot glas sake met een knal op tafel gezet krijgt: ‘Hier, voor een dag hard werken!’ Hij kijkt nog wat naar sport op het grote tv-scherm, leest nog wat en legt zich ter ruste, morgen weer een dag.

Perfect Days

Openbare toiletten
Hirayama is niet een doorsnee-toiletman. Hij ziet er gedistingeerd uit, heeft een luxe wit sjaaltje om, soigneert zich goed, is uiterst voorkomend tegen voorbijgangers, leest goede boeken als Wild Palms van William Faulkner en Eleven van Patricia Highsmith. En de hoogwaardige openbare toiletten van The Tokyo Toilet in de wijk Shibuya, ontworpen door wereldberoemde architecten als Tadao Ando en Shigeru Ban, zijn echt van een andere orde als de wc’s op onze treinstations.

Regisseur Wim Wenders laat in zijn eerste meesterwerk sinds jaren zijn bijzondere kijk op wereldstad Tokyo zien. Het toch relatief vele groen tussen al het glas en beton, het landmark van de Skytree, mensen in allerlei soorten en maten, onderweg naar of terug van het werk en allemaal moeten ze op gezette tijden naar het toilet.

Onderweg naar de diverse locaties stopt Hirayama telkens een cassettebandje in de recorder. Perfect Days van Lou Reed natuurlijk, Pale Blue Eyes, ook van Reed, Redondo Beach van Patti Smith, (Sitting at) The Dock of the Bay van Otis Redding, Sunny Afternoon van The Kinks. Het lijkt alsof hij in het verleden leeft. Hirayama fotografeert veel, met een ‘eitje’, de iconische kleine Canon-camera uit de jaren tachtig. Als zijn nichtje bij hem in de auto zit, stopt hij Van Morrisons Brown Eyed Girl in de recorder. ‘Staat dit ook op Spotify?’, vraagt ze.

Perfect Days

Boeken en muziek
Je denkt er moet iets zijn geweest in zijn verleden, draagt hij misschien een geheim met zich mee? Gaandeweg de film komen we meer en meer over zijn karakter te weten, zien we bijzondere voorvallen. In een van de toiletten ziet Hirayama een briefje in een gleuf met een opzet voor boter, kaas en eieren. Hij doet een zet en vindt telkens een tegenzet, totdat zoals meestal als je het slim speelt, geen van de spelers wint.

Niko, dat nichtje, staat ineens voor zijn deur, is van huis weggelopen en wil haar oom die ze al jaren niet gezien heeft beter leren kennen. Ze gaat met hem mee als hij dienst heeft. Ze maken een fietstochtje langs de rivier. ‘In welke wereld leef ik?’, vraagt ze. Ze wordt opgehaald door haar moeder, zus Keiko, in een auto met chauffeur. Ze hebben elkaar jaren niet gezien. Keiko kijkt wat misprijzend naar haar broer, ‘maak je echt toiletten schoon?’ Hirayama glimlacht onaangedaan, hij heeft er vrede mee. Voor ze wegrijden is er een innige emotionele omhelzing van broer en zus.

Pasklare antwoorden worden niet gegeven, evenmin is er sprake van een spannende plot. Maar de figuur van Hirayama blijft van begin tot eind fascineren. De serveerster in een lunchrestaurant vraagt hem wat hij het laatst gelezen heeft en als ze op zijn antwoord ‘Faulkner’ zegt ze dat hij toch wel een intellectueel is, relativeert hij dat sterk. Als een bibliothecaresse stelt dat Patricia Highsmith schrijft over beklemming, ons het verschil met angst laat zien, begint hij een heel gesprek.

Ook de keuze van de songs en de volgorde daarvan is betekenisvol. De geweldige soundtrack vindt zijn hoogtepunt in een Japanse versie van The House of the Rising Sun, gezongen in een nachtclub. Aan het slot klinkt Feeling Good uit de recorder, Nina Simone zingt over a new dawn, a new life, Hirayama lijkt een zonnige toekomst tegemoet te gaan.

Perfect Days kan zich meten met Wenders’ werk Paris, Texas (1984) en Der Himmel über Berlin (1987). Koji Yakusho is van gelijkwaardig niveau als Harry Dean Stanton en Bruno Ganz. Het zou niet verbazen als deze bijzondere film over het vinden van vreugde in het leven van alledag eenzelfde status krijgt.

 

13 december 2023

 

ALLE RECENSIES

IDFA 2023 – Deel 1: Openingsfilm

Posted on

IDFA 2023 – Deel 1: Openingsfilm
A Picture to Remember 

door Jochum de Graaf

Het was te verwachten dat de openingsfilm uit Oekraïne zou komen. Vanuit de IDFA-traditie om het festival met het meest actuele onderwerp te beginnen, was een film over het huidige Israëlisch-Palestijnse conflict vanzelfsprekend te kort dag. Tijdens de vorige editie, een half jaar na de Russische invasie, trok een aantal indringende documentaires sterk de aandacht, zoals Mariupolis, Mariupolis II en When Spring Came to Bucha. Zomer 2022 werd aangekondigd dat het IDFA Bertha Fonds in een veertiental films zou investeren, waaronder A Picture to Remember.

Olga Chernykh’s A Picture to Remember begint sterk. We horen haar vertellen dat ze de avond tevoren nog champagne dronk, met haar moeder en een vriendin op haar werkplek, het mortuarium in Kyiv. Ze dacht dat het nooit oorlog zou worden. Maar dan is er de herinnering van de enorme schok, waarmee ze klaarwakker werd, om half vijf in de ochtend van 24 februari 2022. Beelden van bewakingscamera’s in het centrum van Kyiv, lichtkogels boven de stad, explosies in de verte, sirenes, luchtalarm, auto’s die voorbij razen, hollende mensen die schuilplaatsen opzoeken, de Russen zijn binnengevallen, de oorlog is begonnen.

A Picture to Remember

Perspectief van dochter, moeder en grootmoeder
Olga Chernykh vraagt zich af hoe haar moeder het heeft ervaren, is vanzelfsprekend benieuwd naar de verdere familie, vrienden en bekenden. Dat nieuwslezeres Kateryna Pavlova van het tv-kanaal waaraan ze die eerste dagen gekluisterd waren net als zij uit Donetsk afkomstig is, heeft nog iets vertrouwds. Een jaar of tien geleden is ze met haar ouders vanuit de grote industriestad, in de door separatisten uitgeroepen Volksrepubliek, naar Kyiv verhuisd. Grootmoeder is daar achtergebleven, te oud om nog verplant te kunnen worden.

Het verdere verloop van de oorlog komt niet of nauwelijks aan de orde. A Picture to Remember is vooral een observatie van de oorlog vanuit het perspectief van drie vrouwen: Olga Chernykh, haar moeder en haar grootmoeder. Chernykh komt uit een elitefamilie, meest medici, haar moeder is patholoog-anatoom in het mortuarium van Kyiv. Je zou verwachten dat je dan het een en ander aan oorlogsslachtoffers te zien zou krijgen, maar pas op driekwart van de film wordt op een brancard een bodybag binnen gebracht, zonder nader commentaar.

En die grootmoeder aan de andere kant van het front houdt zich erg op de vlakte. Terwijl je de inslagen op de achtergrond hoort, praat ze luchtigjes over de tuin in bloei. Interessant is nog wel dat er een ode wordt gebracht aan het roemrijke verleden van Donetsk, de staalindustrie, de mijnbouw, de economische motor van de Sovjet-Unie. Invoelend ook hoe het leven in de Sovjet-Unie op de familie heeft ingewerkt; de grootvader van Chernykh die geen grote carrière nastreefde omdat hij bang was dat de Sovjetautoriteiten er achter zouden komen dat zijn eigen vader aan de zijde van de ‘Witten’ tegen de Bolsjewisten streed in de beginjaren na de Russische Revolutie.

A Picture to Remember

Van de hak op de tak
En dan een jeugdherinnering van Olga Chernykh, beelden van het weekend dat ze met vriendinnen ging skydiven in Marioepol, dat ze het haar vader niet verteld had omdat ze bang was dat hij erg boos op haar zou zijn en dat hij dat uiteindelijk niet werd, opgelucht omdat ze veilig was thuisgekomen.

En zo meandert de film tussen familiefoto’s en -filmpjes, archiefbeelden uit de Sovjettijd, gesprekken in de huiskamer, beeldbellen met grootmoeder, verjaardagen, bruiloften, parasieten onder de microscoop van moeder Chernykh, uitlopend op Koyaanisqatsi-achtige beelden van een trip naar Donetsk op de tonen van Vera Lynn’s ‘We’ll meet again’.

Het heet volgens de IDFA-synopsis een filmisch essay te zijn, maar is eerder een caleidoscoop van hak op de tak springende beelden, waarbij je geen idee krijgt waar Chernykh nu eigenlijk naartoe wil. Gaandeweg bekroop me het idee dat het zowel een half uur korter als ook nog een uur langer had kunnen duren. A Picture to Remember is niet echt een film die je nog lang zal heugen..

 

8 november 2023

 

IDFA 2023 – Deel 2: Menselijk leed
IDFA 2023 – Deel 3: Aparte banen
IDFA 2023 – Deel 4: Palestina
IDFA 2023 – Deel 5: Vrouwen: muziek en voetbal
IDFA 2023 – Deel 6: Risiconemers
IDFA 2023 – Deel 7: Oekraïne

 

MEER FILMFESTIVAL

Past Lives

Posted on

*****
recensie Past Lives
Masterclass storytelling 

door Cor Oliemeulen

Als kinderen waren ze onafscheidelijk en dol op elkaar. Totdat de een ging emigreren en ze elkaar uit het oog verloren. Ruim twintig jaar later ontmoeten ze elkaar weer. Past Lives is romantiek op zijn puurst, een liefdevolle dans tussen ontroering en verstand.

In haar filmdebuut neemt Celine Song haar eigen levenswandel en de cultuurverschillen tussen haar oude en nieuwe wereld als uitgangspunt. Ze werd geboren in Zuid-Korea, verhuisde met haar artistieke ouders naar Canada en belandde in New York waar ze schrijver van toneelstukken werd. Past Lives opent met het meisje Na Young en de jongen Hae Sung. Na het vervelende nieuws van de emigratie, neemt Na Young zich voor om later een Nobelprijs te winnen en laat Hae Sung blijken dat hij het meisje met wie hij later wil trouwen erg zal missen.

Past Lives

Wederzien
In Canada heet Na Young voortaan Nora. Ze gaat wonen en studeren in New York. In Zuid-Korea zien we hoe Hae Sung na zijn militaire dienst een opleiding voor ingenieur volgt en met zijn vrienden uitgaat. De afgelopen twaalf jaar is hij aan zijn jeugdliefde blijven denken. In New York is Nora benieuwd hoe het met Hae Sung gaat. Ze ziet dat hij op Facebook een bericht van haar vader, filmregisseur, heeft geliket. Ze stuurt hem een mail en niet veel later is er een aangenaam wederzien via Skype. Ze zeggen dat ze elkaar hebben gemist, echter door het tijdsverschil, wederzijdse verplichtingen en Nora’s verwarrende gevoel dooft hun contact weer uit.

We gaan opnieuw twaalf jaar verder in de tijd. Nora is een succesvolle toneelschrijver en getrouwd met Arthur (John Magaro), eveneens schrijver. Het onvermijdelijke moment breekt aan dat Hae Sung op bezoek komt. Zijn bedoeling is om een weekend te blijven in een hotel. Hun wederzien na ruim twintig jaar is in Central Park en wordt beklonken met een lange, stevige omhelzing. Hierna bezoeken ze trekpleisters van de stad en maken ze een cruise. Ze praten en er vallen stiltes, maar ondertussen spreken de ogen. Ze lachen en er is ongemak. Ze blijven wat op afstand van elkaar. Een dag later is de ontmoeting met Arthur, die Hae Sung’s bezoek niet direct leuk vindt, maar wel begrip toont en Nora de gewenste ruimte geeft. Ze zegt tegen Hae Sung dat ze gelukkig is met Arthur, maar natuurlijk hebben ze weleens ruzie. “Het is alsof je twee bomen in één pot hebt geplant. Onze wortels hebben behoefte om hun plaats te vinden.”

Verbondenheid
Het tempo van Past Lives mag dan wel traag zijn, het eerste uur van de film, waarin nauwelijks actie zit, moet zich nu eenmaal vormen in het hoofd van de kijker. Nu is het hart aan de beurt, want de twee hebben, zoals duidelijk mag zijn, een bepaalde verbondenheid. In de Koreaanse cultuur heet die ‘ineyeon’. Dit verwijst naar een voorbestemde of kosmische connectie tussen mensen; elkaar ontmoeten of relaties aangaan vanwege een onzichtbare, spirituele band. Het wordt vaak geassocieerd met het idee van lot of lotsbestemming, waarbij een bepaald iemand ontmoeten in de sterren geschreven staat. ‘Ineyon’ kan ook gaan over vorige levens of reïncarnatie.

Past Lives

Sommige mensen geloven dat een connectie die ze voelen met iemand anders het gevolg kan zijn van een spirituele band die is ontstaan ​​in vorige levens. Dat kunnen er wel achtduizend zijn, zegt Nora. Of het een grapje is of ze het serieus bedoelt, blijft in het midden. Er zijn concrete voorbeelden van zo’n connectie in de Koreaanse literatuur, en ook in films. Zoals in Siworae (Il Mare, 2000) van Hyun-seung Lee dat vanwege het originele gegeven een Amerikaanse remake (The Lakehouse, 2020) kreeg. Dit mysterieuze romantische verhaal gaat over een man en een vrouw die exact twee jaar na elkaar in dezelfde woning aan zee wonen en met elkaar communiceren via brieven die ze door een tijdbarrière sturen.

Realistisch
Past Lives heeft niets zweverigs. De film stelt oprechte, diepmenselijke emoties centraal die in alle warmte op een realistische manier worden opgediend, zonder ze van de daken te schreeuwen. De dialogen zijn lichtvoetig, de relationele complexiteit is delicaat en geloofwaardig, net als de vertolkingen van de drie personages. Deze masterclass in storytelling bewijst hoe krachtig en subtiel tegelijk een eenvoudig thema kan zijn. Alle compassie komt samen in de weergaloze slotscène in een kleurrijke straat in East Village.

Vorig jaar was Drive my Car, een Japans drama over de onverwachte connectie tussen een beroemde theaterregisseur en zijn vrouwelijke chauffeur, een van de cinematografische hoogtepunten. Dit jaar is dat Past Lives, dat de romantische ziel laat voelen dat de wereld best wat meer verbondenheid kan gebruiken.

 

2 oktober 2023

 

ALLE RECENSIES

Pacifiction

Posted on

**
recensie Pacifiction
Dreigend onheil in de Stille Zuidzee 

door Paul Rübsaam

Op de helft van de aardbol die bijna helemaal blauw kleurt, liggen als stipjes de Frans-Polynesische eilanden. Maar de schijnbaar paradijselijke ruimte aldaar herbergt het afvalputje van het wereldpolitieke krachtenspel. Althans, dat is wat de Catalaanse regisseur Albert Serra ons met zijn ‘arthouse blockbuster’ Pacifiction (Tourment sur les îles) wil doen geloven. Of wil hij alleen maar spelen met de genreconventies van de politieke thriller?

Volgens een hardnekkige complottheorie vormen de machtigen der Aarde gezamenlijk een pedofielennetwerk. Albert Serra, die zich na historische drama’s als La Mort de Louis XVI (2016) en Liberté (2019) met het Franstalige Pacifiction (een samentrekking van Pacific en fiction) op hedendaagse materie gestort lijkt te hebben, wekt de schijn ons te trakteren op een variant van zo’n complottheorie. Onder andere een hoge Franse marineofficier met een duistere militaire agenda en een Portugese diplomaat die zijn paspoort kwijt is, komen in zijn film bijeen rond een Tahitiaanse nachtclub om daar al dan niet als sekstoeristen schemerige conversaties te voeren en zich liederlijk te bezatten.

Pacifiction

Nachtclub
Kind aan huis in de Paradise Night geheten nachtclub met in smetteloos witte niemendalletjes gehuld personeel van beide seksen is de Franse overheidsvertegenwoordiger op het eiland. Een voornaam schijnt deze De Roller (Benoît Magimel) niet te hebben, maar ogenschijnlijk houdt hij er veel vrienden op na. Gekleed in een wit linnen pak met daaronder een Hawaii-shirt en steevast een zonnebril met blauw getinte glazen voor zijn ogen, voert hij werkbesprekingen onder het genot van een copieuze maaltijd of minstens een aperitief.

Zo onderhoudt hij zowel goede contacten met vertegenwoordigers van de internationale politiek, als met de lokale Polynesische bevolking. Van alle markten thuis als hij lijkt te zijn, geeft hij ook nog eens adviezen aangaande de choreografie van een in Paradise Night op te voeren ietwat grimmige dans.

Spin in het web?
Maar is De Roller werkelijk een spin in het web? Of is hij een machteloze stroman die geen flauw idee heeft van wat er om hem heen gebeurt? In de loop van de film begint hij zich langzaam maar zeker te ontpoppen als de volmaakte anti-protagonist. Hij heeft geen greep op zijn omgeving, ontdekt weinig dat de kijker niet al wist en zijn karakter maakt nauwelijks een ontwikkeling door.

Als een klein insect zit hij gevangen in het web dat door de regisseur is gesponnen. Serra’s specifieke werkwijze doet zich hier gelden. De nog altijd honderdzestig minuten die de film beslaat zijn het resultaat van het terugsnijden van vele honderden uren opnames vervaardigd met steeds drie draaiende digitale camera’s en een minimum aan acteursregie. Bijna als zichzelf moesten Magimel en de andere acteurs (waaronder veel lokale niet-professionelen) een weg weten te vinden in het universum dat Serra voor hen heeft geschapen.

Die wereld waarin Serra’s personages zich begeven moeten, is ondertussen een stuk minder realistisch. Het brede palet van blauwtinten van oceaan en lagunes, het intense groen van tropische vegetatie, het rood van de lucht bij ondergaande zon en de donkere silhouetten van de vulkanen zijn opzettelijk opvallend met kleurfilters aangedikt. Dit ‘paradijs’ gaat over zijn eigen top, lijkt Serra’s cinematografie te suggereren. De door de computer gegenereerde onheilspellende geluiden van de soundtrack verlenen die suggestie een dreigend accent. Ze roepen associaties met walvissengezang uit de diepte en onderzeeërs.

Geruchten
Voor zover er sprake is van een plotontwikkeling in Pacifiction gaan er inderdaad geruchten dat er zich een onderzeeër van de Franse marine in de buurt van het eiland bevindt en dat de Franse regering in het geheim nieuwe kernproeven in het gebied voorbereidt. De Roller, die het gesprek probeert aan te gaan met plaatselijke actievoerders tegen deze plannen, vindt dat alles nog eens rustig uitgezocht moet worden. Hijzelf kan daarbij een sleutelrol vervullen, denkt hij.

Hij schakelt de hulp in van een assistent(e): de in Paradise Light werkzame transgender Shannah (Pahoa Mahagafanau), met wie hij een onduidelijke, maar in ieder geval intieme relatie mee krijgt. In opdracht van De Roller begint Shannah tevens een strategische amourette met de aanvankelijk laveloze Portugese diplomaat Ferreira. Wat het nut is van die liaison blijft mysterieus.

Pacifiction

Voorts besluit De Roller met een verrekijker de zee in de gaten te houden. Daar bespeurt hij iets dat veel weg heeft van een boven het water uitstekende golfbreker van een onderzeeër. Samen met een handlanger registreert hij voorts hoe Tahitiaanse meisjes, vermoedelijk prostituees, tegen het invallen van de avond naar een bestemming op zee worden gevaren. Vermoedelijk om daar de bemanning van de onderzeeër te vermaken.

Luxe behang
Maar wat levert het allemaal op? Het lijkt er toch op dat de anti-protagonist De Roller rond blijft lopen in de geopolitieke schemerzone van Polynesië als Lemmy Caution in Jean-Luc Godard’s Alphaville (1965), krampachtig suggererend dat hij als enige de weg weet in dat universum, terwijl hij er meer dan wie ook in verdwaalt.

En wat levert Serra’s af en toe kolderieke web van dwaalwegen, ongerijmdheden en suggesties de kijker op? Minstens moet de regisseur toch beoogd hebben ons te verontrusten of tot nadenken te prikkelen. Dat doet zijn bij momenten intrigerende, maar dikwijls irritatie en verveling opwekkende, over een raamwerk van genrekenmerken van een politieke thriller uitgespannen cinematografisch luxe behang echter weinig.

 

29 mei 2023

 

ALLE RECENSIES

Plan 75

Posted on

***
recensie Plan 75
Ouderen zijn duur en nutteloos 

door Cor Oliemeulen

Japan vergrijst in sneltreinvaart. Om de kosten beheersbaar te houden, lanceert de overheid Plan 75, een programma waarin senioren worden aangemoedigd euthanasie te plegen. We volgen een bejaarde vrouw en twee jonge zorgverleners die ieder op hun eigen manier een afweging moeten maken.

Op 26 juli 2016 doodde een 26-jarige man in een verzorgingstehuis in de Japanse stad Sagamihara negentien gehandicapten met een mes om hen naar eigen zeggen te verlossen van een ongelukkig bestaan. De Japanse filmmaakster Chie Hayakawa gebruikte die tragedie als trigger voor haar speelfilmdebuut Plan 75. Hoewel dit programma nog niet bestaat, lijkt het niet ondenkbaar dat het in de toekomst zal worden ingevoerd. “Er heerst een atmosfeer om ouderen onder druk te zetten waardoor ze zich nutteloos voelen”, zegt Hayakawa.

Plan 75

Relatie tussen jongeren en ouderen
Klassieke Japanse films gaan juist vaak over de nauwe band tussen jongeren en ouderen. Een bekend voorbeeld is Tokyo Story (1953) van Yasujirō Ozu. Ouders verlangen naar genegenheid, gezelschap en waardering van hun kinderen, terwijl die kinderen bezig zijn met de drukte van het moderne leven en hun eigen verlangens en verplichtingen. Ozu benadrukt de afstand tussen ouderen en jongeren door de fysieke ruimte tussen hen in beeld te brengen; vaak worden ouderen in een andere kamer geplaatst of in de achtergrond van het frame, terwijl de jongeren dichter bij de camera staan. Stiltes en non-verbale communicatie benadrukken de emotionele afstand. De uiteindelijke boodschap: ondanks de onvermijdelijke spanningen en veranderingen in de samenleving zou de band tussen ouderen en jongeren gebaseerd moeten zijn op liefde, respect, begrip en waardering.

Zeg dat maar eens tegen de twintiger Hiromu (Hayato Isomura) die Plan 75 aan de man moet zien te brengen. Met een vriendelijke glimlach en zonder druk uit te oefenen, overhandigt hij brochures aan belangstellenden, legt uit dat je tot het moment van afscheid desgewenst wordt begeleid door een buddy en nog wat geld krijgt, voor wat aangename laatste dagen of bijvoorbeeld voor je kleinkinderen. Hiromu denkt dat hij het goede doet, want veel 75-plussers hebben een mooi leven gehad en waarschijnlijk speelt ook bij hem de gedachte mee dat hij als jongere steeds meer moet gaan bijdragen aan het pensioen van ouderen.

Zijn kijk op de overheidscampagne begint langzaam te veranderen vanaf het moment dat Hiromu een oom voor zich krijgt tijdens een intakegesprek. Anders dan in het Japanse filmdrama The Ballad of Narayama (1958, en de al even indrukwekkende remake uit 1983) waarin een 70-jarige vrouw door haar oudste zoon naar de top van een berg wordt gedragen om daar te overlijden, wordt in Plan 75 een familielid van een potentiële euthanasiepleger vervangen door iemand anders. Desondanks raakt Hiromu emotioneel betrokken bij het lot dat zijn oom te wachten staat en denkt hij terug aan het overlijden van zijn vader.

Plan 75

Eenzaamheid
Een andere jongere die we volgen, is Maria (Stefanie Arianne). Zij werkt als verpleegster in een bejaardentehuis, maar gaat werken voor Plan 75 omdat ze daar een beter salaris krijgt, zodat ze de hartoperatie van haar dochtertje eerder kan betalen. Zij heeft onder meer als taak om de bezittingen van de euthanasieplegers te verzamelen, maar wat doet zij als zij daartussen waardevolle spullen aantreft?

De hoofdpersoon van Plan 75 is echter de 78-jarige weduwe Michi (Chieko Baishô), die met een al even oude dame werkt als kamermeisje in een hotel. Echter wanneer laatstgenoemde op de werkplek overlijdt, besluit het hotel Michi te ontslaan omdat dood personeel op de werkplek geen goede reclame is. Als ook later haar beste vriendin plotseling sterft, moet Michi belangrijke keuzes maken. Ze komt in aanmerking voor bijstand, maar dan moet ze wel verkassen naar een bejaardentehuis. Een gevoel van eenzaamheid en nutteloosheid leidt haar naar Plan 75.

Regisseur Chie Hayakawa brengt Michi’s gemoedstoestand geloofwaardig in beeld, bijvoorbeeld als zij tijdens het ondergaan van de zon haar handen op een reling plaatst of met een masker op een bed ligt, op het punt het aardse leven achter zich te laten. Al even aandoenlijk is de poging van Hiromu om zijn oom te redden.

Zeventig jaar na Ozu’s Tokyo Story is de boodschap van Hayakawa ongetwijfeld om de kijker, mits überhaupt nodig, te wijzen op het inhumane karakter van een overheidscampagne waarin euthanasie vanaf een bepaalde leeftijd wordt gefaciliteerd. De consequentie is dan wel een film die de hoop en voldoende compassie mist om je aan de teneur van neerslachtigheid te kunnen onttrekken.

 

22 mei 2023

 

ALLE RECENSIES