***
recensie Droom en Daad
Gespleten wil van vergeten dichteres
door Cor Oliemeulen
De moeizame wijze waarop Henriette Roland Holst haar weg zocht in grote politieke en morele dilemma’s vormt het hart van Droom en Daad. Een documentaire die afstand houdt, maar beslist confronteert.
Al in 1979 schreef Annette Apon het scenario voor een speelfilm over Henriette Roland Holst: ‘aankomend dichteres die zich vol idealisme en overgave in de arbeidersbeweging stort’. Gelukkig kreeg de filmmaakster, naar aanleiding van een expositie, een nieuwe kans. Apon ging lezen, bekeek oude foto’s, filmmateriaal en het gastenboek van het zomerverblijf op de Buissche Heide. Het resultaat is een film over de periode 1891-1927 waarin zowel Roland Holst als Nederland een dramatische ontwikkeling doormaken.
Van bloeiende bloemen tot uitgebuite fabrieksarbeiders
Jammer genoeg is er geen filmmateriaal van Henriette zelf uit die roerige periode. De kijker is aangewezen op vaak prachtige oude opnames en flarden uit brieven, gedichten, toespraken, boeken en haar nooit voltooide autobiografie. We zien unieke beelden uit de begintijd van de film, eind 19e eeuw, waarin ook schilderkunst en poëzie tot hernieuwde bloei komen. Bloemen die hun blaadjes openen, een rups die vlinder wordt en de kunst van oude ambachten. Met de opkomst van de industrie veranderen de impressies: staatsmijnen, spoorwegen en drukkerijen. Het beeld van de arbeider.
Betrokkenheid met de mens achter de machine krijgt gestalte door filmpjes te stoppen op het moment dat iemand in de camera kijkt om vervolgens in te zoomen op de gezichtsuitdrukking. Historische foto’s zijn voorzien van achtergrondgeluiden van een bibliotheek, een partijcongres en een straat met door elkaar heen krioelende automobielen, rijtuigen, fietsen en koeien. Een foto van Henriette Roland Holst en haar man, kunstschilder Rik Roland Holst, komt volledig tot leven door het gesproken commentaar over hun veelzeggende blikken.
Voorvechtster van het socialisme
Het weinige relevante authentieke beeldmateriaal bemoeilijkt de identificatie met Henriette Roland Holst. Toch leert de documentaire een interessante geschiedenisles, opgehangen aan het portret van een strijdbare vrouw die uitgroeide tot voorvechtster van het socialisme. Ze vertaalde het strijdlied De Internationale, onderhield nauwe contacten met buitenlandse revolutionairen als Rosa Luxemburg, Lenin en Trotski, werd communist, leed onder de scheuring in de socialistische beweging en het mislukken van de revolutie in Nederland om uiteindelijk ontgoocheld terug te keren uit Rusland waar ze moest concluderen dat de Communistische Partij al een dictatuur van het land had gemaakt.
‘Mijn wil is diep in mij gespleten, mijn handen weten niet wat te doen en mijn voeten weten niet waarheen te wenden’, schrijft Henriette Roland Holst als haar zoveelste persoonlijke worsteling is begonnen. Terwijl sommige bronnen spreken van periodes van flinke depressies, anorexia en hartkwalen in haar leven, maakt de documentaire slechts melding van ‘veel periodes dat ze moest uitrusten’. Het illustreert dat Droom en Daad liefdevol is gemaakt, met grote bewondering voor de sociale bewogenheid van een bijna vergeten dichteres.
17 november 2012