*****
recensie Blade Runner: The Final Cut
Ridley Scotts (en Rutger Hauers) meesterwerk opnieuw uit
door Alfred Bos
Vergeet Ex Machina, dit is de beste robotfilm ooit gemaakt. Regisseur Ridley Scott, ontevreden met de oorspronkelijke release, is blijven sleutelen aan Blade Runner. De definitieve versie, in 2007 op dvd verschenen, is nu op het grote scherm te zien.
Toen Blade Runner in het najaar van 1982 in de bioscoop verscheen, waren de reacties aanvankelijk lauw. Het publiek kreeg geen zenuw vretend vervolg op Alien, Ridley Scotts onverwachte succesfilm en horrorklassieker van drie jaar daarvoor, maar een claustrofobische film noir-thriller met filosofische trekjes. De dames en heren der filmkritiek hadden nauwelijks benul van de toekomstfantasieën van sciencefiction-auteur Philip K. Dick (Philip wie?) en reageerden veelal neerbuigend.
Maar Blade Runner bleek een visionaire film, gemaakt naar niet eens het beste boek van een visionair auteur. Drie decennia na zijn overlijden in 1982, nog voor de eerste film naar één van zijn boeken uitkwam, is Philip K. Dick uitgegeven in de prestigieuze Library of America-reeks en wordt de verfilming van Ridley Scott alom gewaardeerd als een van de beste sciencefictionfilms ooit gemaakt. Dick en Scott liepen voor de troepen uit, laten we het daar op houden. Blade Runner blijft verbazen, het is een ongekend rijke film, gelaagd en vol subtiele details. Het is de gedetailleerde textuur waardoor de film na dik drie decennia nog steeds visueel imponeert.
Verloederde neonnachtmerrie
Wat maakt Blade Runner tot zo’n fascinerende film? Allereerst de setting: Los Angeles in 2019, een verloederde neonnachtmerrie waarin de zon nimmer schijnt en het altijd regent. Het grootkapitaal regeert en de biowetenschap produceert synthetische mensen en dieren; het straatleven is een multiculti-mierenhoop, met Aziatisch accent. Het was in 1982 de eerste maal dat wat we sindsdien zijn gaan kennen als cyberpunk op het witte doek werd verbeeld en veel daarvan komt inmiddels vertrouwd voor. Dat is mede te danken aan de vormgeving, geïnspireerd door het Franse stripmagazine Métal Hurlant en stertekenaar Moebius, want de paranoïde dystopie van Blade Runner is sindsdien de standaard-setting van elke ‘serieuze’ SF-film, van Brazil tot The Matrix.
Blade Runner oogt verpletterend realistisch en dat is des te opmerkelijker voor een film uit het pre-computertijdperk. Regisseur Scott huurde voor de bijzondere effecten onder meer Douglas Trumbull in, verantwoordelijk voor het spectaculaire aanzien van Stanley Kubricks 2001: A Space Odyssey. Dan is er het thema: synthetische mensen oftewel robotten, anno 2015 hipper en hotter dan ooit. Auteur Dick en filmer Scott weven hun verhaal over de politieman Rick Deckard, die jaagt op replicanten (kunstmensen), rond de vraag: wat betekent het om mens te zijn? Het tilt de film ver boven een geslaagde genre-oefening uit.
Loopbaanpiek
En dan zijn er de acteurs. Voor Harrison Ford is zijn rol van de cynische, maar feilbare robotjager Deckard wellicht een carrièrehoogtepunt en Rutger Hauer werd een cultheld dankzij zijn intense vertolking van de poëtische psychopaat Roy Batty, zonder twijfel de beste rol uit zijn loopbaan. Zijn sterfscène – het idee met de duif komt van hem – verdient het epitheton briljant en doet ook na tien keer kijken de rillingen langs de ruggengraat lopen. Actrice Sean Young, die de ‘stille’ replicant Rachael speelt, heeft een respectabele portfolio maar speelde nimmer meer in films van deze statuur. Voor Darryl Hannah was haar rol van replicant Priss de doorbraak; twee jaar later vertolkte ze een zeemeermin en dat was dat. Blade Runner was voor alle betrokkenen een loopbaanpiek.
Ridley Scott was niet tevreden met de versie die in 1982 in roulatie ging, want: verminkt door de producenten, onder meer door een onbenullige voice-over, en heeft herhaaldelijk aan de rolprent zitten sleutelen. In 2007 verscheen de 5dvd-box Blade Runner: The Final Cut, met maar liefst vijf onderling verschillende versies van de film, waaronder de door Scott zelf als definitief gewaardeerde Final Cut. Die versie is nu, zij het in een beperkt aantal theaters, ook op het grote doek te zien – en de film blijkt niets van zijn impact te hebben verloren. Sterker, de wereld blijkt stilaan meer en meer op de toekomstvisioenen van Philip K. Dick te zijn gaan lijken. Het maakt Blade Runner des te krachtiger.
15 juni 2015