***
recensie Das Vorspiel
Frustratie leidt tot escalatie
door Cor Oliemeulen
Tal van beroemde artiesten prijzen zich zielsgelukkig dat ze vroeger door hun leermeesters zijn afgebeuld. In het Duitse drama Das Vorspiel loopt de weg naar succes net even anders.
“I am in a world of shit”, zegt soldaat Pyle in Full Metal Jacket (1987) voordat hij sergeant Hartman doodschiet, en daarna zichzelf. Pyle trok het in deze spraakmakende oorlogsklassieker van Stanley Kubrick simpelweg niet meer om telkens weer te worden gekoeioneerd, uitgescholden en vernederd. De drilsergeant had op onnavolgbare wijze alle registers opengetrokken om perfecte soldaten te creëren. Zover zal het in Das Vorspiel niet komen. De motivatie van vioollerares Anna om haar pupil te laten excelleren, is vooral ingegeven door het gevoel dat ze zelf heeft gefaald.
Karakterstudie
De tweede speelfilm van Ina Weisse (bekend tv-actrice in Duitsland) is vooral een karakterstudie van Anna, gespeeld door Nina Hoss, die ook al zo sterk acteerde in twee films van Christian Petzold: Barbara en Phoenix. Anna’s onzekerheid en wispelturigheid blijkt al snel in een restaurant als zij maar liefst drie keer aan een ander tafeltje wil zitten en niet kan kiezen wat te eten en te drinken. En als ze eenmaal haar bord voor zich heeft staan, prikt ze toch maar even een vorkje van haar mans bord, waarna hij besluit de borden om te wisselen.
Weisse werkte ook voor haar speelfilmdebuut Der Architekt (2008) samen met scenariste Daphne Charizani. Beide dames zaten samen jarenlang in hetzelfde orkest, waarin Charizani cello speelde en Weisse viool. Hun kennis van het wereldje van de klassieke muziek en het feit dat iedereen zelf zijn of haar instrument in de film speelt, draagt sterk bij aan de geloofwaardigheid van Das Vorspiel.
We leren dat Anna vroeger stopte als beroepsviolist omdat ze teveel druk op zichzelf legde. Slechts door enkele korte scènes en een paar zinnen krijgen we een idee hoe bepalend Anna’s ouders voor haar huidige toestand moeten zijn geweest. Vader doet bot tegen Jonas, lijkt ook hard voor zichzelf en zegt tegen zijn dochter dat zij vroeger preciezer was dan nu. Moeder wijdt haar ziekte aan een gebrek aan discipline. Aan Nina Hoss de schone taak om Anna’s innerlijke onrust en onzekerheid te etaleren. Hoe goed zij haar gemoedstoestand ook vormgeeft, het is jammer dat ze daardoor bij de kijker op weinig sympathie kan rekenen.
Auditie
Anna woont met haar Franstalige echtgenoot Philippe (Simon Abkarian: Gett) en zoontje Jonas (Serafin Mishiev) in Berlijn. Anna geeft vioolles op een toonaangevend conservatorium en Philippe is vioolbouwer. Hun huwelijk zit in het slop. Het heeft er alle schijn van dat de man zijn best doet om er nog iets van te maken, maar dat de vrouw de (seksuele) spanning liever zoekt bij cellist Simon (Jens Albinus: Nymphomaniac), met wie ze kennelijk ook beter over zichzelf kan praten.
De ruzies tussen Anna en Philippe hebben vooral te maken met Jonas, die van zijn moeder het liefst beroepsviolist moet worden, maar die vooral van ijshockey houdt. “Laat hem zelf bepalen wat hij met zijn leven wil gaan doen”, zegt Philippe. “Ja, dat heeft bij jou ook goed gewerkt”, sneert Anna terug. Jonas is niet te benijden, want hij moet lijdzaam toezien hoe zijn moeder zich helemaal stort op de introverte Alexander (Ilja Monti, ook in het echte leven een begenadigd viooltalent), omdat ze die veel talentvoller vindt. Anna is onverminderd streng en soms nauwelijks te genieten, nu haar pupil over een aantal maanden aan een belangrijke auditie mag deelnemen.
De lerares neemt de leerling flink onder handen. Zo bont en grof als in het superieure Whiplash (2014) zal Anna het niet maken. Maar Alexander moet van haar natuurlijk wel zijn uiterste best doen. De noten die hij speelt, moet hij kunnen zien. De muziek moet ook in zijn lichaam klinken. Zijn techniek moet beter. Zijn arm moet hoger. Het tempo moet hoger. Sneller. Nog sneller. Tot Alexander een bloedneus krijgt. Tijdens een volgende les escaleert de situatie werkelijk wanneer Anna haar persoonlijke frustraties op Alexander botviert na een volgens haarzelf minder geslaagd optreden in het kamerorkest van Simon. Maar ook Jonas, die zich door zijn moeder verwaarloosd voelt, zal zich met een weerzinwekkend optreden niet onbetuigd laten.
2 juni 2020