Deel 3: Vrouwen met levenslang, een ranzige buurman en theatrale maffiosi
door Bob van der Sterre
De ene film gaat over Finland (Ulvila), de andere over de Verenigde Staten (Boston), maar we zien precies hetzelfde: twee vrouwen die verdacht worden van de moord op hun man. Tel daarbij op de vele moorden in Tales of the Grim Sleeper en die in The State-Mafia Pact en het bloed vloeit rijkelijk tijdens IDFA.
CAPTIVATED – the Trials of Pamela Smart – Jeremiah Zagar (USA, 2014) +
Emergency call – a murder mystery (Ulvilan murhamysteeri) – Pekka Lehto (Finland, 2014)
Captivated en Emergency call hebben opmerkelijk veel overeenkomsten. Twee vrouwen zijn verdacht van moord op hun man. Zowel Pamela Smart als Anneli zijn niet de meest warme persoonlijkheden. Tegelijkertijd ogen ze niet als moordenaars. Ze zijn beiden veroordeeld tot levenslang, in beide gevallen op basis van bewijslast met tapes.
De ene moord. De man van Pamela Smart komt thuis en wordt door zijn achterhoofd geschoten. Al gauw blijkt dat drie pubers het hebben gedaan. Een bekent. Maar meldt ook dat Pamela het brein is. Pamela had inderdaad een affaire met hem. Heeft ze niet aan de politie verteld, slordig. Zij (depressief en onder invloed van pillen) belt een vriendin van de dader op. Uit dat nauwelijks verstaanbare gesprek lijkt alsof zij de boel orkestreerde.
De andere moord. De Finse alarmdienst krijgt een telefoontje. ‘Er is een indringer hier! Hij valt mijn man aan!’ Een man wordt neergestoken en met een onbekend ding neergeslagen. De politie luistert de tapes goed en daaruit blijkt niet dat een indringer is te horen. Bovendien is het ingeslagen raam nogal smal. Ze concluderen: moeder moet de verdachte zijn.
Pamela Smarts rechtszaak in 1990 was de eerste live uitgezonden rechtszaak in de VS. De tranen van de dader tijdens de rechtszaak (tissues stonden voor hem klaar) en haar kille ogen deden de rest. Terwijl de daders volgend jaar vrijkomen, zit zij opgesloten tot en met 9999. Ondertussen horen wij op bandjes een jurylid van destijds erg twijfelen aan de objectiviteit van de jury.
Anneli is er niet beter aan toe met het Finse systeem. Ze werd gearresteerd, opgesloten, vrijgesproken, gearresteerd, vrijgesproken en weer gearresteerd. Meer rechters hebben haar vrijgesproken dan veroordeeld. In haar zaak zijn er zelfs satanische riten en seksueel misbruik bijgehaald, op basis van dun bewijslast. Niemand bij de politie die zich erover verwondert waarom een vriend een dag later verdronk in een meer, verscheidene getuigen een rode Volvo hebben gezien op die avond en zij nooit alle spullen van de moord had kunnen laten verdwijnen voordat de politie kwam.
Beide films gaan er met deze bizarre feiten in als koek (de een wat gelikter, de ander wat duisterder) maar in beide gevallen mis je ensceneringen om beide versies van het verhaal te laten zien.
Tales of the Grim Sleeper – Nick Broomfield (USA, 2014)
Minstens zo bizar is de wereld van de ‘grim sleeper’ in Los Angeles. Ooit gehoord van deze seriemoordenaar? Nee? Dat komt vermoedelijk omdat hij ‘slechts’ aan crack verslaafde prostituees in de wijk South Central vermoordde. Hoeveel? Het kunnen er 11 zijn, maar ook 80, misschien wel 300. ‘Een mini-genocide’, zegt regisseur Nick Broomfield.
Nick Broomfield zou Nick Broomfield niet zijn als hij dit niet ging uitzoeken. Zo deed hij eerder stof opwaaien met films over andere lastige te filmen onderwerpen: de zelfmoord van Kurt Cobain, de seriemoordenares Aileen Wuornos en de moorden op Biggie & Tupac. Hij loopt met camera en geluidsapparatuur op iedereen af, stelt confronterende vragen en is niet bang. Zijn cameraman voelde zich daarentegen zo angstig in South Central dat hij vertrok. Broomfields zoon Barney nam de camera op zijn schouder.
Broomfield spreekt met Lonnies zoon, Lonnies vrienden, prostituees die het bed met hem hebben gedeeld. Daarmee krijg je een behoorlijk nauwkeurig beeld van het leven van een perverse kerel die avond aan avond verslaafde vrouwen terroriseerde, omdat hij vrouwen en drugsgebruikers diep verachtte. De film doet in een paar maanden tijd beter speurwerk dan de politie van Los Angeles in bijna dertig jaar tijd.
Het is een entertainende, humane film. Ook al zijn de meeste mensen nogal toegetakeld door crackgebruik, ze zijn opmerkelijk vriendelijk en oprecht. Broomfield: ‘We kunnen van te voren natuurlijk niet uittekenen wie we gaan ontmoeten, maar we hebben het hier echt getroffen met een aantal inspirerende karakters.‘ Vooral het karakter Pam steelt de show.
The State-Mafia Pact (La trattativa) – Sabina Guzzanti (Italië, 2014)
Een totaal andere benadering heeft de satirische filmmaakster Sabina Guzzanti (bekend van Viva Zapatero! en Draquila). Dit is een gewaagde combinatie van feiten en komedie, van informatie en theater.
Voorgeschiedenis: begin jaren negentig wilde de overheid de maffia aanpakken. Die reageerde met bot geweld. Nadat antimaffiarechters Falcone en Borsalino waren opgeblazen, plaatste de maffia autobommen dat het een lieve lust was. In Rome, Milaan, en Florence vlogen de ledematen in het rond.
In het diepste geheim werd een status quo afgesproken. De overheid sprak een zekere mate van ‘laksheid’ af in de aanpak van de maffia. Maffialeider Provenzano (intussen opgepakt) had bijvoorbeeld al jaren eerder opgepakt kunnen worden.
Guzzanti en acteurs spelen scènes uit deze geschiedenis. Veel lof voor de frivole aanpak (iemand die is neergeschoten helpt met sjouwen van meubels van de volgende scène; camera loopt achteruit en we zien de setting in een enorme hal; tijdens de make-up praten acteurs over hun karakters). Vernieuwend en gedurfd.
Maar ergens wringt de schoen. Echt grappig is het niet. Er is te weinig satire om het echt leuk te maken. En de feiten zijn ook te ingewikkeld om zonder voorkennis goed te begrijpen.
25 november 2014