Film Fest Gent 2020 – Deel 1

Film Fest Gent 2020 – Deel 1:
De schuld van één of de schuld van allen?

door Tim Bouwhuis

Op Film Fest Gent draaien er dit jaar meerdere titels die een perspectief bieden op het begrip ‘schuld’, specifiek in situaties van moord en doodslag. Filmgangers kunnen in dit straatje in ieder geval There is no Evil van de Iraanse regisseur Mohammad Rasoulof verwachten.

Deze gedegen vierledige mozaïekvertelling over de tol van militarisme en de doodstraf binnen een gesloten regime won op de afgelopen Berlinale de Gouden Beer voor beste film. In dit artikel aandacht voor twee titels waarvan vooralsnog geen releasedetails bekend zijn: Incitement van Yaron Zilberman en L’Ennemi van Stephan Streker.

There is no Evil

There is no Evil

Incitement is een dramatische reconstructie van de moordaanslag op Yitzhak Rabin (4-11-1995), die ten tijde van de Oslo-akkoorden dienst deed als premier van Israël. In de lange nasleep van het verdrag, dat Rabin en Yasser Arafat (toenmalig leider van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, de PLO) in 1993 tekenden in het bijzijn van de Amerikaanse president Bill Clinton, groeide de spanning tussen de publiek seculier georiënteerde staat van Israël en de openlijk religieus gemotiveerde oppositie van (vooral) orthodoxe Joden. Incitement volgt Yigal Amir, een fundamentalistisch ingestelde twintiger die de geschiedenis inging als de moordenaar van Rabin. Het levert een scenario op met een onvermijdelijke climax. Regisseur Yaron Zilberman maakt in de montage zorgvuldig gebruik van archiefbeelden, die de historische daad en schuldbekentenis van Amir steeds dichterbij brengen.

De schuldvraag beantwoord?
Schuld is tastbaar en doorgrondelijk als het moment van de waarheid onder geen beding vatbaar is voor twijfel. In Incitement staat de schuld van Amir geen moment ter discussie. De moordaanslag is het zichtbare ogenblik waarop alle gedachten en motieven van de hoofdpersoon zich samenballen tot een enkel gebaar. De aftiteling geeft kijkers mee dat Amir direct schuld bekende, maar vervolgens nooit berouw heeft getoond. Dit gegeven kanaliseert onze reflectie nog meer naar de beweegredenen van de dader en onze kijk daarop; de schuldvraag op zichzelf is al beantwoord.

De Vlaams-Waalse productie L’Ennemi gaat op een radicaal tegengestelde manier om met de vraag naar schuld. Ook in deze film hangt alles samen met een enkel sterfgeval, met één essentieel verschil: het exacte moment van moord (doodslag?, zelfmoord?) blijft verborgen voor de ogen van kijkers. In de openingsbeelden is te zien hoe de dode een lied zingt terwijl de golven van de Noordzee het strand sussen. De dode is Maeva (gespeeld door Alma Jodorowsky, de kleindochter van Alejandro), een vrouw in een bloedrode jurk die tijdens haar werk als radiopresentatrice een fataal gebleken kennismaking had met de Waalse politicus Louis Durieux (Jérémie Renier). Na een tumultueuze nacht vond Durieux Maeva uiteindelijk op de vloer van hun gedeelde hotelsuite.

In een vlecht van (helaas opzichtig vormgegeven) flashbacks en gefragmenteerde stukjes informatie ontstaat een nooit volledig beeld van een raadselachtig sterfgeval. Juist mysteries zijn vaak door de werkelijkheid ingegeven: regisseur Stephan Streker (Noces, 2016) gaat in deze postmoderne verhandeling van schuld zijn eigen weg met de nieuwsbulletins rond de dood van Véronique Pirotton, de vrouw van de Waalse politicus Bernard Wesphael (2013).

Voortgang zonder evolutie
De festivaltekst bij L’Ennemi stelt onder meer dat Streker eigenlijk niet geïnteresseerd is in de waarheid rond Maeva’s dood, en belangrijker, dat dit gegeven “de kijker zou kunnen verontrusten”. L’Ennemi laat bewust na waar Incitement in zijn intrinsiek moralistische verhandeling van schuld nooit volledig aan zou kunnen ontkomen: hij maakt van de filmzaal geen rechtbank. De film bevraagt ons begrip van schuld door de waarheid over Maeva’s dood continu tussen aanhalingstekens te plaatsen. Streker toont ons een moordzaak waarbij we nooit exact te zien krijgen hoe de dame om het leven is gekomen en door wiens toedoen.

Incitement

Incitement

Wel delen we de droomwereld van de hoofdpersoon, de “dader”, krijgen we verontrustende bewakingsbeelden te zien en stromen er steeds weer stukjes info binnen naarmate het onderzoek vordert. Die voortgang is alleen geen evolutie, en in plaats van de waarheid krijgen kijkers een gespleten beeld van een individu dat balanceert tussen een publieke façade en een getroebleerd privéleven. Durieux graaft zichzelf in door tegen politieke correctheid te ageren, maar tegelijkertijd wel een hermetisch perspectief op (Vlaamse) taal en cultuur te ontwikkelen en relationeel meermaals op het randje van masochisme te balanceren. Wie merkt dat hij of zij geen sympathie voor Durieux’ instabiele gedrag kan opbrengen, zit altijd nog met een onvermogen om hem definitief schuldig te verklaren.

De schuld en het publiek
Incitement zet daar een eenduidig beeld van schuld tegenover, waarin religieuze radicalisering op (te) goedkope wijze wordt afgezet tegen democratische bemiddeling. De film is hermetisch in die zin dat de historisch gefundeerde woede van de hoofdpersoon alleen maar kan uitmonden in de onvermijdelijke aanslag. Het is voor westerse kijkers die niet religieus zijn haast uitgesloten om mee te leven met de hoofdpersoon.

Yaron Zilberman gaat nog een stap verder door ook te tonen hoe mensen religieuze teksten kunnen misbruiken of verkeerd kunnen interpreteren; vlak voor Amir zijn daad begaat, bidt hij dat zijn god hem mag helpen zijn wraak uit te voeren terwijl hij voor een Hebreeuws plakkaat met de tekst “gij zult niet doden” staat. Een man wordt een moordenaar als hij het recht in eigen handen neemt en iedere wettelijke consequentie accepteert. Het is Amir er niet om te doen onschuldig verklaard te worden; hij heeft gedaan wat in zijn ogen goed was voor het altaar van zijn god.

Voor de meeste kijkers zal Incitement een meer comfortabele film zijn dan L’Ennemi. In die eerste titel is het publiek nergens medeplichtig aan de daad die Amir heeft begaan. L’Ennemi daarentegen gaat zo ver dat een personage op een gegeven ogenblik zelfs stelt dat “iedereen schuldig is”. Durieux geeft die stelling symbolische kracht mee als hij zijn publiek richting het einde aanstaart door een (pest)masker. Het masker anonimiseert en koppelt de drager los van zijn ware gezicht. Net als in de beladen Belgische filmparabel La Cinquième Saison (Peter Brosens en Jessica Woodworth, 2012) bedekt een debat over schuld zo ook de vraag naar identiteit.

L’Ennemi

L’Ennemi

Als wij gemaskeerde levens leiden en de waarheid daarover nooit helemaal boven tafel kan komen, wie bepaalt dan waar schuld en verantwoordelijkheid liggen? Aan het eind van de film klinkt de stelling dat de onschuld van een persoon niet bewezen hoeft te worden, alleen de schuld, en dus is hij vrij. L’Ennemi toont, misschien zonder dat dat de intentie van de regisseur is, mogelijke mazen in een (democratisch) wetsysteem dat in Incitement het tegengewicht is voor het fanatisme van de moordenaar. De geprojecteerde god van de moordenaar kan in een empirisch wetssysteem nooit worden aanvaard, maar één beoogde kwaliteit van die god zou dat wetssysteem goed van pas komen: hij is onfeilbaar. De mens en zijn wetten zijn nooit zonder fouten. L’Ennemi is dan ook geen aanklacht, maar een reflectie van het onzekere, gefragmenteerde leven zelf. Het is een film die zeggingskracht mist, maar juist dat gegeven tot een hogere boodschap lijkt te willen verheffen.

Films tussen twee vuren
Incitement en L’Ennemi bevinden zich tussen twee uiterste vuren. De ene titel laat zijn publiek te gemakkelijk wegkomen, door alle schuld onvermijdelijk op een historisch schuldig bevonden hoofdpersoon te laden. Kijkers hoeven zich nergens af te vragen aan welke zijde van het schulddebat zij zich hoeven te scharen. L’Ennemi betrekt diezelfde kijkers juist op een manipulatieve wijze bij het schulddebat, door te impliceren dat wij ergens allemaal kunnen delen in Durieux’ onzekere, opzichtig gemaskeerde bestaan. Er zit geen heil in Strekers aangezette postmodernisme, waarbij Renier in de rol van Durieux demonstratief de vierde wand doorbreekt. Beide titels missen uiteindelijk de gouden middenweg die films over dit thema naar een hoger niveau kan tillen.

 

19 oktober 2020

 

Film Fest Gent 2020 – Deel 2

 

 
MEER FILMFESTIVAL

Film Fest Gent 2020 – Preview

Preview Film Fest Gent 2020
Een zeer schappelijk zaalprogramma

door Tim Bouwhuis

Een protocol voor een op Corona beproefd festival, een speciale selectie digitaal toegankelijke films en een gereduceerd, maar nog steeds zeer schappelijk zaalprogramma. Het had nogal wat voeten in de aarde, maar op 13 oktober begint dan toch de 47e editie van Film Fest Gent. Net als vorig jaar doet ondergetekende voor InDeBioscoop verslag van het festival.

Ditmaal in de preview verwachte hoogtepunten uit het aanbod van titels waarvan Nederlandse distributie nog niet bevestigd is en daaronder een overzicht van reeds aangekochte titels die al in Gent draaien.

Malmkrog

Malmkrog (Cristi Puiu, 2020)
Als je in een tijd van Twitter en TikTok nog een film van 200 minuten durft te maken, is het je in ieder geval niet om een zo groot mogelijk publiek te doen. De recensies uit Berlijn beloven statische, minutieus uitgewerkte tableaus en lange filosofische conversaties over goed en kwaad en de loop van de Europese geschiedenis. Regisseur Cristi Puiu, gelauwerd om stilistisch prikkelende en sociaalmaatschappelijk bewuste films als The Death of Mr. Lazarescu (2005) en Aurora (2010), kwam onlangs nog in opspraak nadat hij zich op het Transilvania International Film Festival (TIFF) kritisch had uitgesproken over de ingestelde coronamaatregelen. Enkele weken daarna werd bekendgemaakt dat acteur Matt Dillon hem zou vervangen als jurylid op het Filmfestival van Venetië.

Irradiés (Irradiated, Rithy Panh, 2020)
De Cambodjaanse documentairemaker Rithy Panh verdiepte zich al meerdere malen in de getroebleerde eigentijdse geschiedenis van zijn land. Noemenswaardig is hier vooral The Missing Picture (2013), waarin Panh kleianimatie gebruikt om de zoektocht naar een foto uit de tijd van het bewind van de Rode Khmer te verbeelden. De film werd in Nederland in 2014 uitgebracht door Contact Film en is voor Cineville-abonnees toegankelijk via de streamingdienst Vitamine Cineville. Irradiés brengt de zoektocht van Panh een stap verder: ditmaal beschouwt hij de geschiedenis van en de psychologie achter verschillende oorlogen om te onderzoeken wat dit leed voor de talloze slachtoffers betekent.

Last and First Men

Last and First Men (Jóhann Jóhansson, 2020)
Met zijn dood in 2018 schokte de IJslandse musicus en filmcomponist Jóhann Jóhansson de film- en muziekwereld. Filmliefhebbers die het solowerk van Jóhansson niet volgden konden zijn muziek alsnog kennen van films als The Theory of Everything (James Marsh, 2014), Sicario (Denis Villeneuve, 2015) en Arrival (eveneens Denis Villeneuve, 2016). Van die drie titels zal Jóhansson postume filmdebuut, dat in dat licht automatisch extra lading mee krijgt, het meeste gemeen hebben met het buitenaardse bezoek in Arrival. Last and First Men presenteert een mix van Jóhanssons eigen muziek en visuele vervreemding met als leidraad de stem van actrice Tilda Swinton. De stem komt uit de toekomst, voor de mens nadert het onheil. Wie zich alvast wil oriënteren op Jóhanssons stijl als filmmaker kan op streamingdienst MUBI de kortfilm End of Summer (2014) bekijken.

First Cow (Kelly Reichardt, 2019)
Óf en hoe de nieuwe film van de Amerikaanse Indie-favoriet Kelly Reichardt (Old Joy, Night Moves) in Nederland te zien gaat zijn, is op het moment van schrijven pijnlijk genoeg nog niet bekend. Reichardts films concentreren zich onder meer op de kleine gebaren in relaties tussen mensen. Ze leggen sociale constructies (arm en rijk, ideologie en privilege) bloot zonder de waardigheid van de geportretteerde mensen te indringend aan te tasten. Ze mijden de stad en mijmeren over de mens in uitgestrekte omgevingen, in heden en verleden. First Cow speelt net als Meek’s Cutoff (2010) in de negentiende eeuw en handelt over kapitalistische uitbuiting en sociale uitsluiting. De parallellen met het heden zullen ongetwijfeld niet al te ver te zoeken zijn.

Il Mio Corpo

Il Mio Corpo (Michele Pennetta, 2020)
Eén van de fijnste bezigheden tijdens een groter filmfestival is het gericht zoeken naar nieuwe namen en stemmen die hun stempel op de filmwereld kunnen gaan drukken. Eén van de geanticipeerde hoogtepunten van Film Fest Gent 2020 op dit vlak is Il Mio Corpo, een Italiaans-Zwitsers debuut dat zoals zoveel titels anno 2020 bewust speelt met de grens tussen documentaire en fictiecinema. De film gaat voorbij rooskleurige toeristische plaatjes van het eiland Sicilië om een portret te schetsen van twee jongemannen (een Nigeriaanse migrant en een jongen die op het eiland is geboren) die elk hun eigen weg in het leven moeten zien te vinden.

Bezoek voor het volledige overzicht van films en nog beschikbare tickets voor vertoningen op locatie en On Demand de festivalwebsite.

Verwacht in de Nederlandse zalen en/of On Demand (data onder voorbehoud)
Via September Film:
Druk (Drunk) van Thomas Vinterberg (2021)
Kom Hier Dat Ik U Kus van Niels van Koevorden en Sabine Lubbe Bakker (10-12-2020)
There is no Evil van Mohammad Rasoulof (07-01-2020)
Wendy van Benh Zeitlin (2021)

Via Disney:
Nomadland van Chloé Zhao (nnb)

Via Universal:
Ammonite van Francis Lee (10-12-2020)

Via Cinéart:
All the Pretty Little Horses van Michalis Konstantatos
Gagarine van Fanny Liatard en Jérémy Trouilh (11-03-2021)

Via Paradiso:
My Salinger Year van Philippe Falardeau (07-01-2021)

Via Periscoop Film:
I am Greta van Nathan Grossman (22-10-2020)

Via Imagine:
Here we Are van Nir Bergman (04-02-2021)
The Singing Club van Peter Cattaneo (05-11-2020)
Petite Fille van Sébastien Lifshitz (07-01-2021)

Via Splendid Film:
Falling van Viggo Mortensen (11-02-2021)

Via De Filmfreak:
The Assistant van Kitty Green (19-11-2020)

Via Pieces of Magic:
Bloody Nose, Empty Pockets van Bill Ross IV en Turner Ross (nnb)
Women Make Film: A New Road Movie through Cinema van Mark Cousins (nnb)

Via Gusto Entertainment:
Mandibules van Quentin Dupieux (18-02-2021)

Via ARTI Film:
Slalom van Charlène Favier (14-01-2021)

Via Cherry Pickers:
Undine van Christian Petzold (2020)

In het programma van Gent staan ook enkele titels die op het moment van schrijven al in Nederland te zien zijn of waren.

 

10 oktober 2020

 
MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 3

Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 3 (slot):
Verrassende winnaar van matige Berlinale

door Bert Goessen

Zaterdagavond heeft de jury van het 70e filmfestival van Berlijn onder voorzitterschap van Jeremy Irons de Iraanse film THERE IS NO EVIL bekroond met de Gouden Beer voor beste film. Een verrassende winnaar van een kwalitatief matig festival. In de film van regisseur Mohammad Rasoulof staat de doodstraf in Iran centraal. De regisseur kon niet naar Berlijn komen vanwege een reisverbod van de Iraanse autoriteiten.

THERE IS NO EVIL bestaat uit vier verhalen waarin militairen die belast zijn met executies worstelen met hun opdracht en getuige zijn van de impact die dit heeft op de mensen die het dichtst bij hen staan. Sommigen doen het, anderen weigeren, maar allemaal zitten ze met hetzelfde dilemma. De film doet een appel op het morele kompas van de kijker met de vraag: ‘Wat zou jij doen?’

There Is No Evil

There Is No Evil

Gedoodverfde winnaar
De gedoodverfde winnaar en de film die bij de critici het hoogst scoorde, NEVER RARELY SOMETIMES ALWAYS van de Amerikaanse regisseuse Eliza Hittman, werd bekroond met de Zilveren Beer. Een zeer humane film over de 17-jarige Autumn die uit een arbeidersmilieu in Pennsylvania komt en 18 weken zwanger. Ze is vastbesloten het kind weg te laten halen, maar haar ouders mogen dat niet weten. Omdat alleen een abortuskliniek in New York bij zo’n aantal weken zwangerschap nog een ingreep mag doen, reist ze samen met haar nichtje Skyat naar New York. Tijdens het intakegesprek moet ze een aantal zeer persoonlijke vragen beantwoorden met: never, rarely, sometimes of always. Vandaar de titel van de film. Hoewel er weinig valt aan te merken op de film kent deze een nog betere voorganger met ongeveer hetzelfde thema namelijk: 4 MAANDEN, 3 WEKEN EN 2 DAGEN van de Roemeense regisseur Cristian Mungìu. Maar die film is van 2007. Tijd dus voor een nieuwe wake-upcall.

Bijzondere vermeldingen
Naast de twee reeds genoemde films waren de zeven overige films in het tweede gedeelte van het festival niet al te sterk. Alleen RIZI van Tsai Ming-Liang en DAU NATASHA van Ilya Khrzhanovskiy verdienen een bijzondere vermelding vanwege het controversiële karakter van beide films. RIZI is een 127 minuten durende film zonder dialogen. Tweeënveertig stilstaande beelden uit het dagelijks leven van twee mannen, een jonge en een oude, die elkaar na een uur ontmoeten in de hotelkamer van de oudere man. De massage- en seksscène waarin de oude en de jonge huid elkaar aftasten is eerder teder dan erotisch. De enige muziek in de film komt van een klein handdraaiorgeltje dat steeds maar weer hetzelfde melodietje speelt. Tsai Ming-Liangs film is het toppunt van slow cinema. Als je ervoor openstaat is het een eenmalige belevenis. Anders slaat de verveling snel toe en kun je er niets mee.

Rizi

Rizi

DAU is een project van de Russische regisseur Ilya Khrhanovsky dat in 2005 is gestart en in 2018 resulteerde in de film DAU. De film gaat over het leven van de Russische Nobelprijswinnaar Lew Dawidowitsch Landau (1908-1968, koosnaam Dau) onder het Stalin-regime. Zijn nieuwe film DAU NATASHA is wederom een provocatief, grensoverschrijdend verhaal over de strijd tussen macht en liefde als analysemiddel van het totalitaire systeem. Natasha werkt samen met Olga in de kantine van onderzoeksinstituut. Ze komt in contact met buitenlandse gasten, deelt de lakens uit naar Olga toe, heeft seks met een Franse gast waarbij ze liefde en tederheid vindt. Maar dan komt de binnenlandse veiligheidsdienst op de proppen in de persoon van Vladimir Azhippo en wordt de sfeer naargeestig. Khrzhanovsky wil de kijker letterlijk laten voelen hoe gemeen het totalitaire systeem onder Stalin is geweest. Dat hij daar op ijzingwekkende manier in is geslaagd, is niet voor iedereen een aanbeveling de film te gaan bekijken.

Onprettige gitzwarte film
De groots opgezette film BERLIN ALEXANDERPLATZ van Burhan Qurbani, naar het beroemde boek van Alfred Döblin over de kleine crimineel Franz Biberkopf eind jaren 20, kon de hooggespannen verwachtingen niet waarmaken. Het is een heel donkere film over de vluchteling Francis die vanuit Bissau in Berlijn terechtkomt en daar in handen valt van de psychopaat annex drugshandelaar Reingold. In vijf delen zien we hoe Francis, die met zijn nieuwe naam Franz door het leven gaat, steeds verder afglijdt van eerlijke arbeider naar drugshandelaar, dief en moordenaar. Zijn levenspad is bezaaid met tegenslag terwijl hij eigenlijk alleen maar goed wil doen. Zoals gezegd een gitzwarte film over het trieste lot van een vluchteling die in een hel terecht komt. De film is zonder meer een hele krachttoer en probeert onder de huid te kruipen. Wat mij heel erg tegenstaat is de vrouwonvriendelijke sfeer. De mannen zijn allemaal potentaten of zielige pseudo-potentaten terwijl de vrouwen vooral ondergeschikt zijn, hoeren of van het stereotype zwakke geslacht. En dat maakt het nog meer tot een onprettige film.

Bert GoessenVrijblijvend en ondermaats
Tenslotte vier films die nog duidelijker ondermaats waren, met als festivaldieptepunt de nieuwe film van Sally Potters THE ROADS NOT TAKEN.

Javier Bardem speelt de rol van Leo, een oude man die op bed ligt en verward is. Zijn dochter Molly ontfermt zich liefdevol over hem. Het enige wat tijdens de film gebeurt, is dat Molly haar vader meeneemt naar een afspraak met de tandarts en hem weer terugbrengt naar zijn bed. De reis en de gesprekken met Molly zijn verder doorspekt met herinneringen van Leo aan zijn vroegere leven. Zijn huwelijk met Dolores in Mexico, zijn verblijf als schrijver op een verlaten Grieks eiland en zijn relatie met Molly. Helaas krijgt Sally Potter de film niet opgetild naar een hoger niveau dan het misschien wel persoonlijke verslag van een bijzondere relatie tussen vader en dochter. De dramatiek doet te geforceerd aan en weet niet te overtuigen waardoor de film verzandt in teveel vrijblijvendheid.

In THE WOMAN WHO RAN van Hong Sangsoo ontmoet Gamhee, terwijl haar man op zakenreis is, drie vrouwen: twee vriendinnen en een vrouw in de bioscoop. Zoals in alle films van Sangsoo praten de vrouwen over allerlei kleine, dagelijkse dingen. Maar veel wordt ook niet verteld. Bewust of onbewust. De communicatie wordt tot de essentie herleid door lange camera-instellingen en veel dialogen. De titel van de film blijft onduidelijk. Welke vrouw rent weg? En waarom? Aan de kijker om uit te maken wat de regisseur hiermee bedoelt.

Teveel Italiaans gedoe
FAVOLACCE van het Italiaanse duo Favio en Damiano D’Innocenzo is een chaotische film over een kleinburgerlijke Italiaanse familie die even buiten Rome woont. Omdat de echte burgerlijkheid voor hen onbereikbaar is, heerst er een voortdurende explosieve sfeer die elk moment tot ontploffing kan komen en dat gebeurt dan ook regelmatig. Helaas teveel Italiaans gedoe. Vermoeiend, frustrerend en vooral oninteressant.

Irradiés

Irradiés

IRRADÍES van Rithy Panh is een filmisch gedicht van de Cambodjaanse regisseur die al jaren in Frankrijk woont. In 2013 maakte hij de indrukwekkende stop motionfilm THE MISSING PICTURE over het schrikbewind van de Rode Khmer in Cambodja. In IRRADÍES wordt de kijker in drie naast elkaar geprojecteerde beelden geconfronteerd met de meest afschuwelijke beelden uit diverse oorlogen. De begeleidende teksten zijn vooral bedoeld om de kijker ervan te doordringen dat we deze beelden nooit mogen vergeten. Het bombardement van hartverscheurende beelden heeft als nadeel dat je als kijker op een gegeven moment figuurlijk bent platgebombardeerd. Het perceptievermogen is ontoereikend om de beeldenstroom te verwerken. Blijft staan dat de film op bijna poëtische wijze een appel doet op het niet wegstoppen van de pijn die veel mensen door oorlogen hebben moeten doorstaan.

Conclusie
Concluderend mag gesteld worden dat de wisseling van de wacht voor de Berlinale nog niet heeft geleid tot een veel beter festival. Eigenlijk was de 70e editie gewoon een voortzetting van de voorgaande edities. Met als kenmerk dat de twee Amerikaanse films in het hoofdprogramma – FIRST COW en NEVER RARELY SOMETIMES ALWAYS – de besten waren en dat de overige films wel heel erg arty en sommige extreem pessimistisch van toon waren.

 

1 maart 2020

 

DEEL 1
DEEL 2

 

MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 2

Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 2:
Uitstekende films buiten competitie

door Bert Goessen

Na 9 van de 18 competitiefilms bespreken we in dit tweede deel vier ondermaatse films. Maar gelukkig waren er buiten competitie wel twee uitstekende films te zien.

EL PRÓFUGO van Nalalia Meta uit Argentinië is een zwaar aangezette psychologische thriller over geesten en geluiden die binnendringen in het hoofd van Ines. Droom en werkelijkheid lopen door elkaar en horrorelementen liggen voortdurend op de loer. Die mix van stijlelementen maakt de film onnodig ingewikkeld. De voortdurend aanwezige orgel- en koormuziek moeten het geheel een kunstzinnige uitstraling geven. Naar mijn mening iets teveel over de top en iets te gekunsteld.

Volevo nascondermi

Volevo nascondermi

Getraumatiseerde Italiaanse kunstenaar
VOLEVO NASCONDERMI van Giorgio Diritti uit Italië is een biopic over het leven van de Italiaanse kunstenaar Antonio Ligabue. In het eerste gedeelte van film wordt Antonio, die geestelijk zwaar gehandicapt is, na het overlijden van zijn ouders naar Zürich gebracht waar hij wordt opgevangen in een gezin. Maar door zijn woedeaanvallen wordt hij als een gevaar voor de gemeenschap beschouwd en wordt hij uitgezet naar Italië. Daar leeft hij jarenlang in bittere armoede totdat de beeldhouwer Renato Marino Mazzacurati zich over hem ontfermt en hem aanspoort te gaan schilderen. So far so good. Maar in het tweede deel zakt de film als een plumpudding in elkaar. Antonio gaat als een gek talrijke kleurige schilderijen maken die hij aan de man probeert te brengen. Hij koopt motors, auto’s en raakt geobsedeerd door een vrouw die hij niet mag huwen. Hij sterft uiteindelijk moederziel alleen in een kliniek voor psychisch gestoorden. Films over getraumatiseerde kunstenaars hebben we al eerder en veel beter gezien getuige films als FRIDA KAHLO, VINCENT, MY LEFT FOOT en talloze andere. VOLEVO NASCONDERMI haalt dit niveau helaas niet ondanks sommige prachtige opnames in het eerste gedeelte van de film.

Bert GoessenPERSIAN LESSONS van Vadim Petelman uit Oekraine is een doorsnee oorlogsdrama over een commandant die in 1942 in Frankrijk een gedeporteerde Jood van de dood redt, omdat hij zich voor Pers uitgeeft. De commandant wil graag Farsi leren omdat hij na de oorlog in Teheran een Duits restaurant wil openen. Een beetje een vergezocht thema. De Belgische Jood uit Antwerpen spreekt helemaal geen Perzisch maar verzint ter plekke niet-bestaande Perzische woorden. Hij krijgt zodoende het vertrouwen van de commandant en kan uiteindelijk het Duitse kamp ontvluchten. Hoewel gebaseerd op ware gebeurtenissen, hetgeen aan het begin van de film wordt vermeld, blijft het verhaal een beetje ongeloofwaardig. Zeker geen film die de Nederlandse bioscopen zal gaan halen.

Franse zwijmelfilm
LE SEL DES LARMES van Philippe Garrel uit Frankrijk is een klassiek Franse ‘conte d’amour’ in de traditie van Eric Rohmer. Waar Rohmer doorgaans optimisme uitstraalde in zijn films, is deze van Garrel een stuk pessimistischer. Timmerman Luc wordt eerst verliefd op Djemila, een meisje dat hij ontmoet bij de bushalte. Als dat niks wordt gaat hij in zee met zijn jeugdliefde Geneviève. Als hij naar Parijs verhuist voor zijn opleiding tot professioneel timmerman komt hij in een driehoeksverhouding met Betsy en Paco. Hij vindt het geluk in de liefde niet echt en als op het einde van de film ook nog zijn vader komt te overlijden is de misère compleet. De film is in zwart-wit en voor de liefhebbers van het Franse conte d’amour-thema valt er genoeg te genieten. Andere filmliefhebbers zullen weinig waardering kunnen opbrengen voor de zoveelste Franse zwijmelfilm.

Rituelen in Brazilië
TODOS OS MORTOS van het Braziliaanse duo Ceatano Gotardo en Marco Dutra speelt zich af in Sao Paolo van 1899 en 1900, een paar jaar na de afschaffing van de slavernij in Brazilië. Isabel woont op een koffieplantage samen met haar twee dochters: de non Maria en de gestoorde Ana, een bleke, achterdochtige jonge vrouw die graag de hele dag piano speelt en obsessief allerlei objecten in de achtertuin begraaft. Kort na de dood van Josefina, de zwarte huishoudster van het gezin die weergaloze koffie kan zetten, besluit Ana dat de slechte gezondheid van Isabel alleen kan worden genezen met traditionele Afrikaanse rituelen, uitgevoerd door de voormalige slavin Iná. In eerste instantie stemt Iná met tegenzin toe. Maar vervolgens besluit ze de authentieke Afrikaanse gebeden uit te voeren. Ondertussen wordt haar zoon João tegen haar zin liefdevol opgenomen in het huishouden. Buiten het huis beginnen zich de eerste veranderingen van de 20e eeuw te manifesteren. Een hybride film die lijdt onder het gewicht van zijn thematiek. Alles is nogal zwaar aangezet. De theatrale setting en poëtische liederen dragen op hun beurt bij tot een doorwrocht geheel.

In SIBERIA van ‘enfant terrible’ Abel Ferrara speelt Willem Dafoe het alter ego van Abel Ferrara, een man die op zoek is naar zijn eigen ik. Daarvoor reist hij af naar een verlaten oord in de sneeuw van Siberië. Hij komt in contact met mensen die hij niet kan verstaan en zijn demonen die hem kwellen. Zijn enige maatjes zijn zijn vijf huskies, maar ook die kan hij niet vertrouwen. Ferrara blinkt al jaren uit in het maken van edelkitsch en ook SIBERIA is hier weer een bewijs van. Een film om snel te vergeten.

Onward

Onward

Pinocchio
Nog vermeldenswaard zijn twee films die ik buiten competitie heb gezien: PINOCCHIO van de Italiaanse regisseur Matteo Garrone (bekend van GOMORRA en DOGMAN) waarin hij flink uitpakt met de art direction. Elke scène ziet er oogstrelend uit en de houten pop Pinocchio beweegt zich geloofwaardig door het verhaal. Het is een echte familiefilm waar je met het hele gezin naartoe kunt. Dat hebben de Italianen dan ook massaal gedaan met Kerst. Enig minpunt is dat de film met zijn 126 minuten wat aan de lange kant is en daarom voor de allerkleinsten een hele zit zal zijn.

En tenslotte ONWARD van Dan Scanlon. De nieuwe film uit de Pixar-stal, bekend van films als TOY STORY, CARS, MONSTERS en FINDING NEMO is een verrassende mix van animatie en fantasy. Duidelijk niet geschikt voor de allerkleinsten, want daar is de film iets te scary voor. Twee broers, de ene heldhaftig en de andere bangerig, willen nog graag een keer hun te vroeg overleden vader terugzien. Wat in wekelijkheid natuurlijk niet kan, kan in deze magische Disneyfilm wel met behulp van een toverstaf die doet denken aan de toverstaf van Gandalf Disney meets The Lord of the Rings is dan ook een rake typering voor deze uitzonderlijk vermakelijk film die wat minder belerend is dan andere Disney-films.

 

27 februari 2020


DEEL 1
DEEL 3


MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 1

Filmfestival Berlijn 2020 – Deel 1:
De betere competitiefilms

door Bert Goessen

Halverwege het 70e filmfestival van Berlijn heeft de verandering van artistiek directeur nog niet geleid tot een kwalitatief beter competitieprogramma. Na 9 van de 18 competitiefilms bespreken we in dit eerste deel vier films van redelijk tot hoog niveau.

Het begon al met de openingsfilm MY SALINGER YEAR. Weliswaar een film buiten competitie, maar blijkbaar toch al een indicatie voor hetgeen we mochten gaan verwachten. De film van Philippe Falardeau is een vrij braaf, futloos, zich enigszins voortslepend drama over de jonge Joanna die begin jaren 90 vanuit een klein plaatsje nabij New York naar de grote stad verhuist met de ambitie schrijfster te worden. In New York komt ze bij een agentschap te werken waar ze de fanmail van de cultschrijver D.J. Salinger mag gaan beantwoorden. Maar Joanna blijft dromen van een eigen boek hetgeen haar uiteindelijk lijkt te gaan lukken. Een film die de nodige power mist en slechts blijft hangen in een liefdevol portret van een lang vervlogen tijd.

Las Mil Y Una

Las Mil Y Una

Lummelen
De openingsfilm van de Panoramasectie LAS MIL Y UNA van de Argentijnse regisseuse Clarisa Navas is ook niet van hoogstaand niveau. Een coming of agefilm over de 17-jarige Iris die in een kleine plaats ergens in Argentinië rondhangt met haar vrienden en twee neefjes. Ze verlummelen hun tijd met onzinnige bezigheden op zoek naar enige richting in hun leven. Dat verandert als Iris de zelfbewuste Renata tegenkomt. Ze flirten met elkaar en al snel hebben ze seks met elkaar. Maar Renata blijkt een duister verleden te hebben. Navas schildert een tijdsbeeld van armoede, liefde en geweld. Van een overgang tussen kind zijn en volwassen worden in zweverige bijna documentaireachtige beelden. Helaas meandert de film in een vrij traag tempo door en komt hij niet tot een dramatisch hoogtepunt.

De eerste koe
De beste film in competitie tot nu toe is zonder meer FIRST COW van Kelly Reichardt uit de USA. De eerste koe als oorzaak van alle geweld en ellende in de wereld. Dat is het originele boodschap van haar film. Twee gemeenschappen leven ergens in Amerika in de vrije natuur van de dingen die de natuur hen biedt. Champignons, kleine knaagdieren etc. Het gedonder begint als twee mannen uit de ene gemeenschap melk gaan stelen van de koe die de andere gemeenschap heeft laten overkomen uit Californië. Met de melk bakken ze koekjes die ze verkopen voor veel muntjes. Het fortuin dat ze vergaren moeten ze echter verstoppen omdat de andere gemeenschap heeft ontdekt dat ze hun melk stelen. Ze moeten vluchten voor hun achtervolgers hetgeen ze uiteindelijk moeten bekopen met de dood. Jaren later worden hun beide lichamen gevonden door een vrouw die in het bos op zoek is naar champignons. Met dat beeld opent de film. De film verdient zeker een prijs voor het origineelste scenario sinds jaren. Het geduld van de kijker wordt echter flink op de proef gesteld. Het tempo van de film is net zo traag als de champignons groeien.

Drie zielige figuren
Ook goed, maar kwalitatief een trapje lager dan FIRST COW is EFFACER L’HISTORIQUE van Benoît Delépine en Gustave Kervern. De twee Belgische regisseurs zijn min of meer gespecialiseerd in het maken van films met een milde humor, getuige films als AALTRA uit 2004, MAMMUTH uit 2012 en LE GRAND SOIR uit 2014. Ook hun nieuwe film is een vrolijke, sympathieke en niet al te scherpe satire op het telefoon- en internetgebruik van drie inwoners van een kleine provinciestad. Marie koopt alles wat los en vast zit via internet terwijl ze geen werk heeft en steeds dieper in de schulden raakt. Bertrand kan geen weerstand bieden aan allerlei aanbiedingen die hij krijgt via de telefoon en het internet terwijl zijn dochter op social media voortdurend gepest wordt. Christine is verslaafd aan series kijken en vraagt zich af waarom ze niet genoeg likes krijgt waardoor ze premium lid kan worden. Drie zielige figuren die overgeleverd zijn aan de technieken van de moderne tijd. Op komische wijze belichten de regisseurs de schaduwzijden van de verleidingen waar talloze mensen dagelijks mee geconfronteerd worden.

Overbelaste vrouw
SCHWESTERLEIN van het Zwitserse duo Stéfanie Chuat en Véronique Reymond is een gedegen melodrama over Lisa, een vrouw van middelbare leeftijd, die de zorg heeft voor haar eigenwijze moeder, haar tweelingbroer die kanker heeft, haar twee schoolgaande kinderen en een man die tegen haar wil carrière wil maken en nauwelijks rekening wil houden met haar carrière als schrijfster van toneelstukken. Al met al een druk bestaan waar menige vrouw van middelbare leeftijd zich in zal herkennen. Lisa heeft nauwelijks tijd om op adem te komen. Ze rent van hot naar her en krijgt uiteindelijk stank voor dank. Een goed gemaakte, degelijk film die de overbelasting van veel vrouwen voor het voetlicht brengt.

Undine

Undine

Spelletje
UNDINE van de Duitse regisseur Christian Petzold is een verdienstelijk liefdesdrama dat zich afspeelt in het hart van Berlijn. Logisch dus dat de film in de competitie van het filmfestival is opgenomen. Actrice Paula Beer speelt op innemende wijze de rol van de jonge vrouw Udine die in de steek wordt gelaten door haar vriend. Op de plek waar dat gebeurt, komt ze een nieuwe man tegen op wie ze smoorverliefd wordt. Na een mysterieus telefoontje van haar ex raakt Udine in totale verwarring hetgeen uiteindelijk tot een aantal opmerkelijke verwikkelingen leidt. Het eerste uur worden de personages heel nauwkeurig neergezet om tot een spannende finale te kunnen komen. In de handen van een regisseur als Michael Haneke zou de film dat ongetwijfeld doen. Bij Petzhold blijft de finale een beetje steken in een net niet spelletje ondanks de referenties naar het sprookje van de waternimf. Daar laat de regisseur de nodige kansen jammerlijk onbenut.

 

25 februari 2020

 

DEEL 2
DEEL 3



MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Berlijn 2020 – Preview

Preview Filmfestival Berlijn 2020:
Nadruk op Europese arthouse

door Bert Goessen

De nadruk van het 70ste filmfestival van Berlijn ligt vooral op Europese arthouse, gelardeerd met films uit Azië en Noord- en Zuid-Amerika. Gevestigde namen afgewisseld met werk van minder bekende regisseurs.

De Berlinale staat aan de vooravond van een nieuwe tijdperk. Van 2001 tot 2019 was Dieter Kosslick bijna twintig jaar lang verantwoordelijk voor het hoofdprogramma. Vanaf dit jaar is het de 49-jarige Carlo Chatrian die het competitieprogramma samenstelt. Chatrian was van 2013 tot 2018 directeur van het filmfestival van Locarno. Hij wordt bijgestaan door de uit Nederland afkomstige zakelijk leider Mariette Rissenbeek. Op het eerste gezicht wijkt het competitieprogramma van 2020 niet veel af van hetgeen Kosslick doorgaans programmeerde.

The Roads Not Taken

The Roads Not Taken

Bekende namen
Tot de bekende namen behoren de nieuwe films van Sally Potter (THE ROADS NOT TAKEN met Javier Bardem, Salma Hayek en Laura Linney in de hoofdrollen), Philippe Garrel (LE SEL DES LARMES), Christian Petzold (UNDINE), Hong Sangsoo (THE WOMAN WHO RAN), Tsai Ming-liang (RIZI), Rithy Panh (IRRADIES) en ‘enfant terrible’ Abel Ferrara (SIBERIA). Verder opvallend weinig films uit Amerika. Slecht 2 van de 18 competitiefilms komen uit de USA. Kelly Reichardts FIRST COW en Eliza Hittmans NEVER RARELY SOMETIMES ALWAYS waren al te zien in respectievelijk Telluride en Sundance.

Minder bekende namen
Tot de wat minder bekende namen behoort de film van het Belgische duo Benoit Delépine en Gustave Kervern (EFFACER L’HISTORIQUE). Zij werden in 2004 bekend met hun eerste film AALTRA. De Italiaanse broers Damiano en Fabio D’Innocenza presenteren hun familiedrama FAVOLACCE en eveneens uit Italië komt VOLEVO NASCONDERMI van regisseur Giorgio Diritti, een portret van Antonio Ligabue, de revolutionaire einzelgänger in de moderne kunst. Zwitserland is vertegenwoordigd met de film SCHWESTERLEIN van het in Zwitserland geboren vrouwelijk regisseursduo Stéphanie Chuat en Véronique Reymond. Een emotionele film over een broer en zus die samen kanker proberen te overwinnen.

Twee buitenbeentjes uit Zuid-Amerika zijn EL PROFUGO van Natalia Meta uit Argentinië en TODOS OS MORTOS van het Braziliaanse duo Caetano Gotardo en Marco Dutra. Als de slavernij in 1899 in Brazilië wordt afgeschaft, weten de drie vrouwen van een koffieplantage zich geen raad meer met het dagelijks leven. Marco Dutra maakte in 2017 samen met Juliana Rojas de film GOOD MANNERS.

Heel bijzonder is de selectie van de film THERE IS NO EVIL van de Iraanse regisseur Mohammad Rasoulof, die al sedert 2017 zijn land niet meer mag verlaten. Een film van 150 minuten waarin vier verhalen zijn verweven die over morele thema’s en de doodstraf gaan. Geen lichte kost dus.

Tenslotte is er ook nog een beetje Nederlandse inbreng met het mede door Lemming geproduceerde drama BERLIN ALEXANDERPLATZ van de Duitse regisseur Burhan Qurbani, die in 1980 is geboren uit Afghaanse ouders. In deze hedendaagse interpretatie van Alfred Döblins beroemde boek staat een vluchteling uit Guinee-Bissau centraal. Hij probeert een eerlijk leven te leiden in Berlijn, maar door zijn status als illegale vluchteling blijkt dat praktisch onmogelijk.

Berlin Alexanderplatz

Berlin Alexanderplatz

Weinig Azië
Opmerkelijk weinig films uit Azië zijn er dit jaar in het hoofdprogramma van Berlijn te zien en zelfs helemaal geen films uit China, terwijl vorig jaar de Gouden Beer nog werd gewonnen door het intens mooie drama SO LONG MY SON. Grote afwezige is ook Wes Anderson die in 2014 de Zilveren Beer won met THE GRAND BUDAPEST HOTEL en al sedert 2001 een regelmatig terugkerende gast is in Berlijn. Maar zijn nieuwe film THE FRENCH DISPATCH, die inmiddels al klaar schijnt te zijn, speelt zich af in een fictieve Franse stad met in de hoofdrollen Cecile de France en Lea Seydoux. Ongetwijfeld heeft Cannes zich dit snoepje niet laten afpakken en zien we de film in mei op het programma terug.

Naast de 18 competitiefilms vertoont Berlijn ook nog 20 Gala Premières van films die een breder publiek aanspreken. De openingsfilm MY SALINGER YEAR van de Canadese regisseur Philippe Falardeau behoort tot deze sectie. Falardeau werd internationaal bekend in 2011 met zijn film MONSIEUR LAHZAR. Zijn nieuwe film, met Sigourney Weaver, speelt zich af in de literaire kringen van het New York in de jaren 90.

Minamata

Minamata

Verder interessant
De overige films in deze sectie om naar uit te kijken zijn: PINOCCHIO van Matteo Garrone, met Roberto Begnini in de hoofdrol; POLICE van Anne Fontaine, met Omar Sy in de hoofdrol; ONWARD, de nieuwe Pixar-animatiefilm, MINAMATA van Andrew Levita, met Johnny Depp in de hoofdrol en SWIMMING OUT TILL THE SEA TURNS BLUE van de Chinese regisseur Jia Zhang-ke waarin drie schrijvers uit verschillende generaties vertellen over de invloed van de Culturele Revolutie, de Heropvoedingspolitiek en de modernisering van het hedendaags China op hun werk.

Lees hier het programma van de Berlinale 2020.

 

18 februari 2020


MEER FILMFESTIVAL

Film Fest Gent 2019 – Deel 2

Film Fest Gent 2019 – Deel 2:
Ten onder aan de tijd

door Tim Bouwhuis

Jong filmtalent kruist het beste van eigen bodem in Focus op Spaanse Cinema, een belangrijke nevensectie van het 46ste Film Fest Gent. Tussen drie van de geselecteerde films ontspint zich een boeiende dialoog: waar en wanneer moeten tradities buigen onder het gewicht van de moderniteit?

In Júlia ist, het speelfilmdebuut van de Catalaanse Elena Martín, vertrekt het jongvolwassen titelpersonage op Erasmus-uitwisseling naar het grootstedelijke Berlijn. Een metropool die herbouwd is, kan moeilijk traditioneel zijn, onderstreept Julia’s docent in een eerste les architectuur. Berlijn is dé stad van het heden, het breekpunt van de moderniteit. Precies in die ontwortelde setting raakt Julia (een rol van Martín zelf) ook verder onthecht van de mensen die ze in Spanje achterliet. Met de Duitse studentes in haar appartement ontbreekt iedere klik, terwijl haar Spaanse vriend via Skype tevergeefs probeert te voorkomen dat hij aan het lijntje gehouden wordt. Die vroegere vlam is eigenlijk al lang gedoofd.

Júlia ist

Moderniteit in een spiegel
In haar trek naar een ander land volgt Julia niet alleen de westerse imperatief tot zelfontplooiing (wie kansrijk is, heeft wat te kiezen), maar ook haar stille verlangen naar geluk, spanning en verandering. Het is tekenend dat die motivaties alleen doorschijnen in Julia’s gedrag, en nauwelijks expliciet uitgesproken worden. Moderne, westerse perspectieven op de mens lenen zich niet al te best voor universele definities van doel en vervulling: het is het individu dat aangemoedigd wordt zichzelf in het centrum van de wereld te plaatsen en van daaruit zijn of haar identiteit te bepalen.

Mede daarom is coming of age juist in deze tijd zo’n belangrijk en bemind genre. Het is de spiegel waardoor veel millennials zichzelf kunnen zien, en andere doelgroepen zich kunnen laten meeslepen door de persoonlijke verhalen die de wereld en onszelf (her)scheppen. Precies daarom zijn Julia’s tegenstrijdige emoties in de film ook geen zwaktes van het scenario. We zien een personage dat twijfelt, doet wat op ieder moment goed voelt en moeite heeft onder woorden te brengen waarom ze bepaalde beslissingen neemt. Toch is Martín hierin geloofwaardig, omdat ze de zoektocht van haar generatie vangt in een keten van clichématige, maar o zo herkenbare taferelen.

Als Julia kort na haar uitwisseling weer door een penthouse draalt, terug in het Spaanse binnenland, overheerst een beschouwend gevoel van leegte. Dat komt niet zozeer omdat Julia zich als mens niet ontwikkeld heeft – de tijd in Berlijn heeft haar wel degelijk geholpen haar eigen kijk op geluk te verscherpen – maar heeft alles te maken met de door en door moderne wereld waarin ze leeft en leert. In Júlia ist is er niets dat verloren kon gaan of behouden moest worden: traditie doet niet ter zake en de toekomst is nog niet uitgevonden.

Zaniki

Traditie als plicht
Hoe anders is dat in Zaniki, een documentair aandoende fictiefilm van Gabriel Velázquez (Iceberg). De hoofdpersoon, Eusebio, is een muzikant uit Salamanca (tevens de geboorteplaats van de regisseur), die zijn leven heeft gewijd aan het bewaren en bekrachtigen van de lokale traditie. Die traditie omvangt een spirituele, holistische kijk op het leven en de opvolging van de generaties, waarin de natuur heelt en muziek verzoent. Voor Eusebio voorziet de natuur in alles; ze levert de basisstructuren van het bestaan, die hij in rol als grootvader wil doorgronden om ze te kunnen doorgeven aan de volgende generatie. Zelfs van de vleugel van een gier kun je een muziekinstrument maken, leert zijn kleinzoon tijdens een trektocht door de omgeving.

In één van de meest aandoenlijke scènes van de film bespeelt Eusebio met een aantal dorpsgenoten een set potten en pannen. Het klinkt misschien potsierlijk, maar de muziek heeft een dynamiek waar de muzieklerares op de plaatselijke basisschool jaloers op mag zijn. Het huiselijk aanleren van ritme is een stuk waardevoller dan een lessenreeks over etnomusicologie, laat Eusebio haar weten. Het is een kleine uitspraak in een film die meer koestert dan bekritiseert, maar toch komt hier een spanning boven die Zaniki eigenlijk niet terzijde kan schuiven. In een Q&A na afloop benadrukt Velázquez dat het belang van traditie de kern van zijn film is. Traditie is vertellen, of beter, doorgeven aan de volgende wat de vorige heeft gezegd. Zaniki profileert zich als een viering van dat doorgeven, maar de achterliggende gedachte is minder rooskleurig: wat als we deze traditie verliezen, en wat komt er voor in de plaats? Wat gebeurt er als de zoon het pad van zijn vader niet meer inslaat, zoals we dat in Zaniki wellicht voor het laatst zien?

Meseta

Tragiek door komedie
Een film die die vragen veel explicieter stelt (en ook beantwoordt) is Meseta, een knappe documentaire van de in Kopenhagen gestationeerde Juan Palacios. Met wat fantasie is de film een western: hij toont het verval van een regio waar de mensen zijn weggetrokken en traditionele vormen van leven niet langer rendabel blijken. Degenen die toch bleven zijn de atypische helden van de documentaire. Zo zijn er twee muzikanten die als bejaarde echo’s van Acda & de Munnik de nostalgie van zich af zingen. Er is een schaapherder die beklaagt hoe slecht het land vandaag de dag wordt onderhouden. En er rijdt een visverkoper door de verlaten dorpsstraat, zoekend naar (vrouwelijke) klanten die het grote verval heeft weggenomen.

Ironisch genoeg laat de tragiek van deze omgeving zich nog het best voelen in de droogkomische opmerkingen van een visser. ‘’Het vangen van een forel in deze rivier is vergelijkbaar met het zoeken van een vrouw: hoe vind je er één?’’ Naarmate de visser op hilarische wijze doorratelt over zijn kennismaking met social media en zijn vriendin uit Paraguay, wordt steeds duidelijker hoe machteloos deze man tegenover de moderne wereld staat. Eigenlijk moet hij gewoon kunnen blijven waar hij is. Vrij van technologie, beschenen door de zon die op een prachtige wijze het water beroert. Maar hoe houd je dat vol als de moderniteit van traditie al een herinnering heeft gemaakt?

 

17 oktober 2019

 

Deel 1 Film Fest Gent 2019

 


MEER FILMFESTIVAL

Film Fest Gent 2019 – Deel 1

Film Fest Gent 2019 – Deel 1:
De schoonheid van eenzaamheid

door Tim Bouwhuis

Films raken op festivals onder meer met elkaar verstrengeld op het moment dat ze voor de bezoeker gecategoriseerd worden. Award-competities en thematisch opgezette randprogramma’s bieden de aanblik van orde en eenheid; ook op Film Fest Gent zijn ze een logische poging cinema te vangen in kleurtjes en secties. Toch zijn er nog zoveel andere manieren waarop films met elkaar in verbinding kunnen staan.

Eén van de grootste charmes van festivals is dat iedere bezoeker in de gelegenheid is zijn of haar eigen programma bij elkaar te puzzelen. Op die manier wordt het mogelijk om op één dag titels te zien uit meerdere competities en secties, en van daaruit zelf dwarsverbanden te gaan leggen. Natuurlijk, iedereen ziet hopelijk wel een meesterwerk. Maar de dialoog met en tussen films is een schat die er voor iedere bezoeker anders uitziet. In zekere zin staan we er tijdens een festival dus toch ook altijd alleen voor. De waardering voor de beste films delen we met onze medebezoekers, maar het totaalplaatje blijft uiterst persoonlijk, verborgen voor de festivalmassa. Bestaat er een mooiere manier van eenzaam zijn?

Alleen op de wereld
Ook op het witte doek zijn er in Gent mensen die eenzaamheid ervaren. Door de wereld vergeten, genegeerd of naar de marge verdrongen zijn zij de spiegels voor ons vermogen empathie te voelen. Soms ligt de schoonheid van hun eenzaamheid grotendeels besloten in de zeggingskracht van het filmbeeld. Veel vaker vragen deze mensen ons daarentegen om hun plaats in de wereld echt te gaan begrijpen, zodat hun gevoelens van hoop en wanhoop niet langer alleen projecties zijn.

Öndög

In Öndög, een cinematografisch meesterwerk uit Mongolië, wordt een jongvolwassen politieagent veroordeeld tot een nogal ongewone patrouilledienst. De lokale vaandeldragers van de wet weten zich nauwelijks raad met het levenloze lichaam van een vrouw, dat wolven en gieren aantrekt op de uitgestrekte steppe. Dit is een omgeving waar nooit iets gebeurt; zelfs de aanwezigheid van de camera is een wonder. Voorlopig kan het lichaam dan ook nog niet geborgen worden. Op dat moment komt regisseur Quan’an Wang (Tuya’s Marriage) met een ironische kwinkslag: om te voorkomen dat het lichaam door wolven verscheurd wordt, mag de meest onervaren agent van dienst achterblijven op de steppe – om een stuk later in de film een sigaret te draaien terwijl er voor de autopsie alsnog in het lichaam gesneden wordt.

Dansen zonder getuigen
Toch is er alle reden om dankbaar te zijn voor dit bizarre bevel. Het levert namelijk prachtige cinema op. Onder het nachtlicht van de hemel doden dans en muziek de tijd: Presley’s Love me tender klinkt terwijl deze verlegen held uitdrukking geeft aan zijn eenzaamheid. Dat een herderin met een geweer hem even later zal komen vergezellen, doet niets af aan de zeggingskracht van die ene scène. Kunnen we misschien pas echt affectie tonen als we weten wat het betekent om eenzaam te zijn?

Entre dos Aguas

Op een meer tragische wijze kun je je datzelfde afvragen bij Entre dos Aguas (Between Two Waters), een ingetogen Spaans drama over de band tussen twee broers en de vraag naar verlossing en eerherstel. De film begint met een hereniging: Isra, de persoon in het hart van de vertelling, is drie jaar geleden veroordeeld voor drugshandel, terwijl zijn broer Cheíto tekende voor een langdurige militaire missie. Als de twee elkaar in het heden weer ontmoeten, wil Isra niets liever dan het contact met zijn kinderen weer herstellen. Voor zijn vrouw is er echter een deur gesloten die zij nooit meer open wil doen. Het is precies waar Isra’s invoelbare worsteling begint.

Bronnen van eenzaamheid
De eenzaamheid van deze gekwelde man is geen voorwaarde om zijn liefde voor zijn dochters te kunnen uiten. De muur die het verleden heeft opgebouwd tussen Isra en de lichten van zijn leven zorgt er alleen voor dat de spaarzame momenten van contact zoveel lading meekrijgen. Je kunt de pijn voelen die het besef van onthechting met zich meebrengt: juist die flitsen van samenzijn versterken de last van Isra’s eenzaamheid.

Ghost Tropic

Een heel ander perspectief op eenzaamheid krijgen we in Ghost Tropic, een compassievolle film van de Vlaamse cineast Bas Devos (Violet, Hellhole). In een verlaten buitenwijk van Brussel ontwaakt een 58-jarige vrouw bij de laatste halte van de metrolijn; een gemakkelijke weg naar huis is er niet meer. De wandeltocht van deze Khadija is de reis van de film. Ghost Tropic biedt een humane, ongedwongen maar tóch urgente reflectie op de spanning tussen naastenliefde en de maatschappij die wij gecreëerd hebben. Bureaucratie zorgt ervoor dat we de ander ontmenselijken, en vergeten wat het is om affectie te tonen. Toch is de film absoluut geen pamflet, maar een poëtische allegorie die ons toelaat dat enorme verlies van de moderniteit met hoop te bestrijden.

Khadija doolt zielsalleen door het gedimde Brusselse nachtlandschap, maar in de spaarzame contacten die ze legt zit alle rijkdom van de wereld verborgen. Het is de stad die eenzaam is.

 

14 oktober 2019

 

Deel 2 Film Fest Gent 2019

 


MEER FILMFESTIVAL

Film Fest Gent 2019 – Preview

Film Fest Gent 2019 – Preview
Grenzeloze cinema

door Tim Bouwhuis

Waar de ogen van filmfestivalminnaars in Nederland vaak gericht zijn op het einde van januari (IFFR), spant in België Film Fest Gent de kroon. Dit jaar ligt de rode loper uit tussen 8 en 18 oktober. Tijd voor een brede blik op de programmering, met onder meer aandacht voor nieuw talent uit Spanje en het genot van lastminuteverrassingen.

Het parcours dat films afleggen binnen het festivalcircuit is een fenomeen op zichzelf. De competitiefilms van Gent gaan meestal in première op één van de grotere Europese festivals (Berlijn, Cannes, Venetië), maar reizen ook in Noord-Amerika (Vancouver, Toronto) of Oceanië (Sydney). De ongeschreven, maar doorgaans overduidelijke hiërarchieën in het circuit dwingen (artistieke) festivaldirecteuren om scherpe keuzes te maken in het vormgeven van hun hoofdcompetitie. Waar Rotterdam met zijn Tigers inzet op internationale premières en wereldpremières met een eigen(zinnige) stempel, zijn er in Gent meer titels die elders al imponeerden. Denk bijvoorbeeld aan Monos van de Braziliaanse cineast Alejandro Landes. Deze intense verkenning van natuur en lichaam op de brug van adolescentie, geregistreerd door de Nederlandse cameraman Jasper Wolf, opende na de première in Berlijn onder andere het Imagine Film Festival in EYE.

Muidhond

Hart voor de filmmuziek
Dit jaar is er onder de dertien kanshebbers voor de Grand Prix één belangrijke Vlaamse première en één vreemde eend in de bijt. De Gentse regisseuse Patricia Toye presenteert Muidhond (in Nederland al aangekocht) en het Amerikaanse enfant terrible James Franco maakte al in 2015 Zeroville, een Hollywoodsatire die destijds in een la verdween toen de oorspronkelijke distributeur failliet ging. Onder de andere competitiefilms vinden we onder andere Atlantique van de Frans-Senegalese filmmaakster Mati Diop (de hoofdrolspeelster van Claire Denis’ 35 Rhums), Ghost Tropic van Bas Devos en La Llorona van Jayro Bustamante. Van die laatste cineast draaide Temblores onlangs nog in de Nederlandse zalen.

Dat de internationale jury naast de beste film enkel de beste score bekroont (met de Georges Delerue Award, vernoemd naar de componist van o.a. Godards Le Mépris), verraadt al enigszins hoe belangrijk filmmuziek voor het festival is. Ook dit jaar is Film Fest Gent de gastheer van de World Soundtrack Awards, een avondvullend gala-evenement dat sinds 2001 op het programma staat. Vorig jaar kleurde Carter Burwell (de vaste componist van de gebroeders Coen) het affiche, dit jaar is het de beurt aan Marco Beltrami (recente scores voor Free Solo, A Quiet Place).

Viridiana

Focus op Spanje
Film Fest Gent stelt jaarlijks een vast programma samen dat zich focust op een specifiek land. Dit keer is het de beurt aan Spanje, en een nadere kijk op de selectie stemt zeer positief. Aan klassiekers natuurlijk geen gebrek: geprogrammeerd zijn onder meer Viridiana (1961) van Luis Buñuel en een vroege film van Pedro Almodóvar (Matador, 1986). Alejandro Amenábar (Abre los Ojos, The Others) heeft zowel zijn eerste (Tesis) als zijn laatste film (While at War, over het Franco-regime) draaien. Veel interessanter in festivalverband is echter de selectie van nieuw werk.

Verfrissende ontdekkingen zijn daar te verwachten in het rijtje titels van jonge filmmakers, die in Gent hun eerste (Elena Martín met Julia Ist; Alberto Dexeux & Ànnia Gabarró met Les Perseides), tweede (Juan Palacios met Meseta) of derde (Oliver Laxe met Fire Will Come) langspeelfilm kunnen laten vertonen. Het Amerikaanse vakmagazine Variety muntte in 2017 de term ‘Catalaanse New Wave’ om – jawel – een nieuwe golf van filmtalent aan te duiden, en verwees daarmee onder andere expliciet naar Elena Martín. Als een term als deze u niets zegt zonder in het werk van de betreffende filmmakers te zijn gedoken, probeer dan in ieder geval Con el Viento te zien; dit prachtige drama over persoonlijke expressie, herinnering en rouwverwerking kreeg afgelopen zomer een release via Previously Unreleashed (EYE), en werd geregisseerd door één van de vrouwen in het rijtje van Variety (Meritxell Colell). Het is fascinerend te zien hoe direct deze nieuwe namen zich met elkaar laten verbinden: Elena Martín, die in Gent Julia Ist heeft draaien, acteert ook in Con el Viento.

A Hidden Life

De grootste verrassing voor ondergetekende was de lastminutetoevoeging van drie producties van verdeler Disney. Het was flink duimen, maar op het laatste moment is het zo mogelijk geworden om vóór het invallen van het nieuwe jaar te kijken naar de monumentale nieuwe film – A Hidden Life – van Terrence Malick, die deze lente opende in Cannes. Op het moment van schrijven staat de Nederlandse release gepland voor februari 2020. Zo lang hoeven fans van erkend cultheld Taika Waititi (What We Do in the Shadows, Hunt for the Wilderpeople) overigens niet te wachten op – controverse gegarandeerd – nazisatire Jojo Rabbit. Die film opent na de enkele vertoning in Gent het LIFF (Leiden).

Krenten in de pap
De programmering in Gent is zo breed als de hoeveelheid ademruimte die je jezelf wilt gunnen. Als bezoeker kun je je fixeren op de sectie Spaanse cinema en je daarbij bijvoorbeeld verliezen in het uitgesproken (El Mar), enigmatische (El Niño de la Luna) oeuvre van Agustí Villaronga. Maar je kunt er ook voor kiezen een aantal competitiefilms te gaan zien en de krenten uit de pap van de Global Cinema-sectie te halen. Veel films die in Gent draaien zijn al aangekocht voor distributie in Nederland, maar er zijn genoeg uitzonderingen, zoals, uit Mongolië, Öndög van Wang Quan’an, Land of Ashes van de Costa Ricaanse Sofía Querós Ubeda en Vivarium van Lorcan Finnegan (die ik alvast op Imagine verwacht). Nederlandse cinefielen die zich normaal verlustigen aan het aanbod van Rotterdam en andere binnenlandse festivals kunnen zo ook eens overwegen een blik over de grens te werpen.

InDeBioscoop zal tijdens het festival, tussen 8 en 18 oktober, in blogvorm verslag doen van de filmische hoogtepunten.

 

 7 oktober 2019


MEER FILMFESTIVAL

Filmfestival Toronto 2019 – Deel 2

Filmfestival Toronto 2019 – Deel 2 (slot)
Joker komt binnen als een mokerslag

door Bert Goessen

Met de toekenning van de Publieksprijs – The Grolsch People’s Choice Award – aan de film Jojo Rabbit van regisseur Taika Waititi is het Toronto International Film Festival 2019 afgesloten.

In het verleden is het winnen van de publieksprijs in Toronto vaak een goede graadmeter geweest om later de Oscar voor beste film in de wacht te slepen. Zo werden in de afgelopen jaren films als GREEN BOOK, LA LA LAND en MOONLIGHT eerst in Toronto bekroond alvorens de Oscar te winnen.

Jojo Rabbit

Oorlogssatire
Of dat dit jaar met JOJO RABBIT ook het geval zal zijn, is nog even afwachten. De film, met onder anderen Sam Rockwell, Scarlett Johansson, Rebel Wilson, Thomas McKenzie en nieuwkomer Roman Griffin Davis in de hoofdrollen, is een gedurfde, ontroerende en komische satire over Jojo Betzler, een Duitse jongen die in de Tweede Wereldoorlog een joods meisje ontdekt dat zich in zijn huis heeft verstopt. Sociaal onhandig, maar als trots lid van de Hitler-jeugd, brengt Jojo veel tijd door met zijn denkbeeldige vriend Adolf (gespeeld door regisseur Waititi), een knuffelige, energieke, pep-pratende versie van de Führer. Jojo is woedend als hij ontdekt dat zijn moeder (Scarlett Johansson) voor het verzet heeft gewerkt en het joodse volk, dat hij geleerd heeft te moeten te haten, beschermt. Omdat Duitsland op instorten staat, heeft hij de keuze om vast te houden aan zijn hatelijke overtuigingen of zijn menselijkheid te tonen. Liefhebbers van de Monty Python- en Mel Brooks-humor zullen zich zeker met deze film vermaken die vanaf 9 januari in de Nederlandse bioscopen te zien zal zijn.

Joker
Een film die binnenkomt als een mokerslag is JOKER van Todd  Philips. Dezelfde ervaring had ik in 1976 met de film TAXI DRIVER. JOKER vertoont op veel fronten gelijkenis met deze film. Zoals Robert de Niro in zijn rol als dolgedraaide Travis tekeer ging in TAXI DRIVER, gaat Joaquin Phoenix als dolgedraaide clown tekeer in JOKER. De setting is Gotham City in 1981, geïnspireerd op het New York van die tijd. Arthur Fleck verdient zijn kost als clown voor kinderen en toeristen. Hij wordt ontslagen omdat hij een wapen bij zich heeft. Met dat wapen en nog geschminkt als clown vermoordt hij drie jonge gasten die hem in de metro in elkaar slaan. Dat is het begin van een helletocht waarin Arthur als Joker afrekent met alle mensen die hem op een of andere manier hebben teleurgesteld in het leven. Phoenix excelleert in zijn rol als Joker. Hij is vrijwel 120 minuten in beeld en draagt de film naar een uitzonderlijk niveau. De art-direction waarin een beeld wordt geschapen van het New York uit de jaren 80 met zijn groezelige straten, neonverlichting en muren vol graffiti ziet er adembenemend uit. Als je JOKER gezien hebt, zal hij tot in lengte van dagen in je geheugen gegrift blijven.

Joker

The Two Popes
Iets minder verrassend is de Netflix-productie THE TWO POPES van de Braziliaanse regisseur Fernando Meirelles. Een milde satire over paus Ratzinger, gespeeld door Anthony Hopkins en de Argentijnse kardinaal Bergoglio, gespeeld door Jonathan Pryce die elkaar in het Vaticaan ontmoeten voor een goed gesprek over de stand van zaken ten aanzien van de katholieke kerk. Met lichte spot en ironie brengt Meirelles een aantal mistoestanden in de kerk voor het voetlicht. De indrukwekkende enscenering en het excellente acteerwerk van de twee hoofdrolspelers geven de film extra cachet. Maar dat is niet voldoende om van een geslaagd meesterwerk te kunnen spreken. Veeleer een sympathieke poging om het kerkelijke gezag te parodiëren.

The Perfect Candidate
Ietwat teleurstellend is ook de nieuwe film van Haifaa Al-Mansour, de uit Saudi-Arabië afkomstige regisseuse die in 2012 furore maakte met haar film WADJDA. In THE PERFECT CANDIDATE werkt Maryam als arts in een ziekenhuis in een kleine stad. Sommige mannen willen zich niet door haar laten behandelen omdat ze vrouw is. Maryam heeft een muzikale vader die zijn drie dochters steunt. Maar als hij op tournee gaat, kan Maryam haar paspoort niet vernieuwen (tot voor kort mochten Saudische vrouwen niet reizen zonder de toestemming van een mannelijke voogd) en mist ze een conferentie in het buitenland. Maryam raakt steeds gefrustreerder door de manier waarop vrouwen belemmerd worden. Ze is ervan overtuigd dat het tijd is om het heft in eigen handen te nemen: ze gaat zich kandidaat stellen voor de gemeenteraad.

Bert Goessen doet verslag vanuit TorontoWat volgt is een drama, waarin Maryam, met de hulp van haar zusters, de stemmen probeert te winnen van de mannen die denken dat ze niet thuishoort in een publieke functie. Wat een vlammende aanklacht tegen de ondergeschikte rol van de vrouw in de Saudische maatschappij had kunnen zijn, is slechts een lichte poging de positie van de vrouw ter discussie te stellen. De film is iets te braaf zowel in aanzet als in uitwerking. Maar als uitgangspunt voor een discussie over de positie van de vrouw is hij zeker waardevol.

Gelukkig zijn er in Toronto ook elk jaar weer kleine, nieuw ontdekkingen te signaleren. Ik wil er hier drie vermelden die later hopelijk ook in Nederland zullen worden uitgebracht.

Sing Me a Song
Te beginnen met SING ME A SONG van Thomas Balmes. Een lieve, sympathieke docu-speelfilm over de 17-jarige monnik Peyangki in Bhutan. Het eerste deel van de film geeft een kleurrijk beeld van de dagelijkse leefomstandigheden van de 7-jarige Peyangki, die dan nog geen monnik is. De huizen hebben nog geen elektriciteit, de wegen zijn onverhard en van internet hebben ze nog nooit gehoord. Met de komst van elektra tien jaar later verandert het leven van de jonge monniken drastisch. Via het internet krijgen ze toegang tot de hele wereld. Maar via de digitale wereld komt niet alleen al het goede de dorpsgemeenschap binnen. Helaas kent de open poort naar de omringende wereld ook negatieve kanten. Veel couleur locale gecombineerd met de dramatische invloed van moderne communicatiemiddelen.

Las Buenas Intenciones
LAS BUENAS INTENCIONES van Ana Garcia Blaya uit Argentinië is een liefdevolle debuutfilm over de relatie van twee gescheiden ouders met hun drie jonge kinderen. De overbezorgde moeder wil met haar nieuwe vriend van Buenos Aires naar Paraguay verhuizen. De losbandige hippievader, die een eigen platenzaak heeft en ontzettend veel van muziek houdt, heeft het daar vreselijk moeilijk mee. Net zoals zijn oudste dochter. De film is gebaseerd op eigen ervaringen van de jonge cineaste. Haar vader is vijf jaar geleden overleden en ook hij hield enorm van muziek. Hij had zelfs een eigen band en sommige van zijn composities zitten in de film. Door de indringende muziekscore, het gebruik van 8mm-filmpjes en het innemende spel van met name de kinderen is het een frisse, hartverwarmende en originele film geworden.

Son-Mother

Son-Mother
Tenslotte SON-MOTHER, een Iraanse film van Mahnaz Mohammadi. Omdat de economische sancties tegen Iran steeds strenger worden, zijn het de armlastigsten die er het meest onder lijden. De weduwe Leila, die in een fabriek werkt, probeert zo goed en zo kwaad als het kan voor haar baby en haar 12-jarige zoon Amir te zorgen. Een oplossing voor haar financiële problemen komt in de vorm van een huwelijksaanzoek van de buschauffeur Kazem. Omdat Kazem een jonge dochter heeft in de leeftijd van Amir bepalen traditie en fatsoen dat Amir het huis van de familie niet kan delen. Amir wordt naar een internaat gestuurd, maar wordt daar doodongelukkig. Als hij weet te ontsnappen, gaat hij op zoek naar zijn moeder die hem in de steek heeft gelaten. Een hartverscheurend drama dat een beetje moeizaam op gang komt maar uiteindelijk zwaar weet te overtuigen. Vrouwen die om wat voor reden alleen komen te staan in het leven, hebben het moeilijk in de islamitische wereld. En wellicht ook daarbuiten. Dat is het universele thema dat de film op subtiele wijze aankaart

 

17 september 2019

 

Filmfestival Toronto 2019 – Deel 1

MEER FILMFESTIVAL