IDFA 2021 – Deel 2:
Young Rebels
door Jochum de Graaf
In de selectie Young Rebels brengen films ons dichter bij het strijdtoneel waarop jonge mensen bezig zijn geschiedenis te schrijven. Denk aan grote thema’s als klimaatverandering, mensenrechten, politieke vernieuwing, gendergelijkheid, internet, privacy en andere urgente zaken. Het is een wat hoogdravende omschrijving die niet in alle opzichten goed uitpakt.
How the Room Felt
In deze debuutfilm van Ketevan Kapanadze volgen we een groep vrouwelijke en non-binaire queers in de Georgische stad Kutaisi. De meeste maken deel uit van het lokale vrouwenvoetbalteam dat op semiprofbasis uitkomt in de Georgische competitie. Maar dat volgen is dan niet in de zin van het wedstrijdverloop of de stand in de competitie, je ziet geen goal gescoord worden, maar hoe ze over het veld lopen, met elkaar in de kleedkamer, bij de nabespreking. We zien ze ook op feesten, samenkomsten waar ze alledaagse problemen en existentiële kwesties met elkaar bespreken, al gaat dat met nogal veel drankgebruik en bijbehorend dronkenvrouwsgedrag gepaard.
Discriminatie, uitsluiting en geweld zijn voor de voetbalsters en haar vriendinnen dagelijkse realiteit, in een maatschappij die nu niet bekend staat om zijn lbhtq-vriendelijke klimaat. Afgelopen zomer werd een gay pride in hoofdstad Tblisi hardhandig verstoord door fanatieke tegendemonstranten waarbij zelfs een dode viel.
Die vijandige buitenwereld is weliswaar voelbaar in de film, maar we krijgen er weinig direct van te zien. How the Room Felt is vooral een intieme verkenning van het leven in de lhbtiq-bubble in Kutaisi en geenszins een verslag van de strijd voor hun rechten in Georgië.
Homeroom
Peter Nick maakte een trilogie over de sociale instituties in Oakland, Californië. Na The Waiting Room (2012) over de zorg en The Force (2017) over het politieapparaat, is er nu Homeroom waarin de eindexamenklas van Oakland High School in het veelbewogen schooljaar 2019-2020 wordt gevolgd. Het is het jaar waarin dat eindexamen in het teken komt te staan tegen de achtergrond van de coronacrisis en de Black Lifes Matter-beweging.
Het verhaal van de film is een beetje dun. De leerlingenraad wil aan het begin van het schooljaar de schoolpolitie afschaffen. Dit speciale politiekorps onderscheidt zich volgens de vele leerlingen van kleur door etnisch profileren, bij het minste of geringste vergrijp worden vooral zij opgepakt. De motie om dat gehate politiekorps af te schaffen wordt vroeg in het schooljaar nog afgewezen. Maar als in mei 2020 George Floyd door een politieagent wordt vermoord, komen er ook in Oakland fikse rellen en menig eindexamenleerling engageert zich met de Black Lives Matter-beweging. De verhoudingen tussen de leerlingen, de directie en het stadsbestuur komen nog meer op scherp te staan, maar de nieuwe motie om de schoolpolitie op te heffen, wordt nu wel aangenomen.
Maar ook Homeroom is geen indringend verslag van de strijd op de barricaden, maar een tamelijk doorsnee portret van een breed geschakeerde multiculturele eindexamenklas in het zwaar gepolariseerde Amerika.
Rebellion
Het strijdtoneel is wel volop aanwezig in Rebellion, het portret van binnenuit van Extinction Rebellion (XR), de radicale actiegroep die erin slaagde de urgentie van de klimaatverandering hoog op de politieke agenda te krijgen. Maia Kenworthy en Elena Sanchez Bellot volgen de beweging vanaf de lancering in 2018 en zoomen in op de verschillende oprichters waarbij Gail, George en Farhana overigens niet meer zo jong zijn.
Met name Farhana Yamin is een interessante figuur, ze heeft tientallen jaren ervaring als klimaatjurist, heeft onder meer voor de VN gewerkt voor ze zich uit teleurstelling over de behaald resultaten bij XR aansluit en zich met superlijm aan de straat voor het hoofdkantoor van Shell vastlijmt.
Extinction Rebellion komt in het nieuws door het dagenlang blokkeren van strategische kruispunten in Londen, het vastketenen boven de toegangssluis van het YouTube-kantoor met als eis om het platform zich af te laten sluiten voor klimaatontkenners. Niet in het minst tot hun eigen verbazing slagen ze er door dit soort acties in de eis tot het uitroepen van de klimaatnoodtoestand door de Britse regering te verwezenlijken.
Maar het fanatieke en vasthoudende actievoeren heeft ook tot gevolg dat het Britse Lagerhuis een wet aanneemt die het recht op demonstratie, meer preciezer de verstoring van de openbare orde, gaat inperken. Extinction Rebellion heeft dat voor een groot deel aan zichzelf te wijten door tamelijk ondoordachte acties als het stilleggen van een metrolijn en het voor de zoveelste keer blokkeren van het kruispunt bij de Houses of Parliament die het gewone woon-werkverkeer platleggen en tot grote irritatie bij de gewone burger leiden: ‘here ’s the middle class that tells the working class what to do’ wordt ergens opgemerkt.
Rebellion biedt daarbij een goed inkijkje in het soms sekte-achtige karakter van een beweging als XR. Het accent ligt op training in geweldloosheid, de groepssessies doen denken aan ouderwetse sensitivity training doen denken en er ontstaat een conflict tussen oprichter George en zijn dochter die hem verwijt te weinig aandacht aan de opvattingen van jongeren te besteden.
De film eindigt wat onbestemd. Als ze de strijd tegen de inperking van het demonstratierecht hebben verloren, filosoferen de activisten van het eerste uur over wat ze hebben bereikt, wat ze hebben geleerd. Ja, ze zullen met nieuwe initiatieven komen, maar de slogan ‘rebellion is powerful’ klinkt wat obligaat. Het lijkt erop dat de magie van XR is uitgewerkt.
Courage
In Courage maken we kennis met de drie acteurs Denis, Maryana, Pavel, die deel uitmaken van het Belarus Free Theatre in Minsk, het theatergezelschap waarvan een aantal regisseurs en acteurs in ballingschap leeft en dat onder het regime in de laatste dictatuur van Europa slechts sporadisch kan optreden.
Hun ervaringen en overwegingen geven een sterk reliëf aan de gebeurtenissen van augustus 2020 in Wit-Rusland, de massale, wekenlange demonstraties tegen de gestolen verkiezingsoverwinning van dictator Loekasjenko, die al 26 jaar aan de macht is. Denis is een oud-activist uit de jaren negentig en twijfelt nu over het nut van demonstreren, Maryana maakt zich vooral zorgen over de toekomst voor haar en haar gezin, Pavel worstelt met de vraag of hij niet moet emigreren.
Indrukwekkend, je kunt het niet anders noemen, de enorme massaliteit van de demonstraties, tegen de achtergrond van Minsk met zijn claustrofobisch weidse pleinen, de brede boulevards, de overgebleven Sovjetsymbolen, leuzen op hoge gebouwen, de enige stad waar een standbeeld van Lenin nog fier overeind staat in het centrum voor het parlementsgebouw.
Aangrijpend zijn de beelden van mensen die volhardend en ook angstig wachten op nieuws aan de poort bij de beruchte gevangenis van Okrestina waar hun dierbaren mogelijk zijn opgesloten. De opluchting wanneer in kleine groepen gevangenen worden vrijgelaten maar ook de tergende onzekerheid over het lot van anderen die binnen gemarteld worden of die nog vermist worden.
Emotionele momenten wanneer je een huilende man in de menigte ziet, de één minuut stilte bij de herdenking van een omgekomen demonstrant en de hartverwarmende reacties op het gebaar van de soldaat die een bloem in zijn schild steekt als teken van solidariteit.
De documentaire had wel wat meer context mogen krijgen. De mars van die duizenden mensen met een brede rood-witte banier over de brede straten van Minsk is imposant, maar het is wel goed om te weten dat het hier om de oude Wit-Russische vlag gaat en een protest is tegen het Loekasjenko-regime en zijn banden met Moskou.
En Pavel speelt een enerverende popsong op zijn piano, maar op z’n minst in de aftiteling had moeten vermeld dat het hier om het nummer Changes van Russische rocklegende Victor Tsoy gaat, dat een belangrijke rol in de perestrojka tijd speelde.
Courage eindigt wat abrupt en onbestemd, vanzelfsprekend in de wetenschap dat het er niet naar uitziet dat Loekasjenko binnen afzienbare tijd het veld zal ruimen. Maar als eerbetoon aan de ongelooflijke moed van de Wit-Russen in hun strijd tegen de totalitaire dictatuur geeft de film toch hoop.
22 november 2021
IDFA 2021 – Deel 1: Four Journeys
IDFA 2021 – Deel 3: Excentrieke karakters
IDFA 2021 – Deel 4: Invloedrijke rocksterren
IDFA 2021 – Deel 5: luchtige films
IDFA 2021 – Deel 6: Films in tijden van corona
IDFA 2021 – Deel 7: Nieuws uit WOII
IDFA 2021 – Deel 8: Experimentele films