*****

recensie  Kreuzweg

Maria is Jezus

door Cor Oliemeulen

In naam van religie worden mensen verstoten, verkracht en vermoord. Andere geloofsfanatici hebben grootmoedigere bedoelingen, zoals de streng katholieke Maria. In het wonderbaarlijke drama Kreuzweg verslikt ze zich pardoes in een hostie.  

De Kruisweg is een nabootsing van de lijdensweg van Jezus vanaf het paleis van Pontius Pilatus tot op de heuvel van Golgotha, de plaats waar Jezus door Romeinen aan het kruis werd gespijkerd. Volgens de rooms-katholieke traditie volgen gelovigen op Goede Vrijdag veertien kruiswegstaties, meestal schilderijen die de gang naar de terechtstelling verbeelden.

Stijgende verbazing
Het Duitse drama Kreuzweg is opgebouwd uit veertien fragmenten die min of meer parallel lopen met de veertien staties. Veertien veelzeggende statische shots waarbij de toeschouwer van afstand de interactie tussen de personages kan gadeslaan en met stijgende verbazing en ontzetting het verhaal kan volgen. Een bijzonder idee met een originele filmconstructie, consequente opbouw en lak aan conventies. Laat je niet ontmoedigen door het eerste fragment met als titel ‘Jezus ter dood veroordeeld’. Een duffe, maar weinig aan de verbeelding overlatende, godsdienstles die de opmaat vormt van een apotheose die neerdaalt als een schicht uit de hemel.

De hoofdpersoon is veertien lentes jong en luistert naar de naam Maria. Ze is het oudste kind van een streng gelovig gezin. De familie is lid van een fictieve congregatie die is gebaseerd op St. Pius X, een gemeenschap die alle hervormingen sinds het Tweede Vaticaans Concilie van de jaren zestig afzweert. Deze semi-schismatieke organisatie werd in 2009 wereldnieuws omdat één van zijn vier bisschoppen de Holocaust ontkende. Als je lid bent van deze club is er geen ruimte voor persoonlijke behoeftes en ontwikkeling. Dat ondervindt ook Maria. Ze is een meisje, dat op het punt staat de wereld tegemoet te treden, maar door ouderwetse dogma’s en indoctrinatie – van vooral haar moeder – die wereld en haar eigen gevoelens leert wantrouwen.

Soldaten van Jezus Christus
De priester kan er ook wat van. Hij is jong, gedreven, charismatisch en zeer rap van tong. Als voorbereiding op hun Vormsel (voor niet-katholieken: als je bent gedoopt, ontvang je een sacrament met de kracht van de Heilige Geest) heeft hij wat kinderen om zich heen verzameld. De boodschap is duidelijk: Satan is de vijand, ziekte een straf van God en de kinderen, die zijn gezegend met wonderlijke energie in hun hart, moeten zich gedragen als ‘soldaten van Jezus Christus’. De ziel van andere mensen redden dus. En offers brengen. Dit betekent voor Maria dat ze misschien haar autistische broertje, de kleine Johannes, gezond kan maken.

De makers van Kreuzweg – broer en zus Dietrich en Anna Brüggemann, die zelf opgroeiden in een St. Pius X gerelateerde omgeving – prefereren psychologische beschouwingen boven de karikaturale diepzwarte humor van Glaube, onderdeel van de verdienstelijke, maar omstreden Paradis-trilogie van de Oostenrijkse filmmaker Ulrich Seidl. In dat drama blijkt de protagonist, een vrouw van middelbare leeftijd, zo vol van Jezus dat ze op haar blote knieën door de kamer kruipt, zichzelf geselt met een zweepje en masturbeert met een kruisbeeld.

Verleiden tot onzedelijke acties
Maria stelt haar lichaam, ziel en zaligheid op een andere manier ter beschikking aan het geloof en houdt het aanvankelijk simpel. Ze trotseert het koude weer zonder jas, wil niet lachen als ze op de foto gaat, doet – tot begrijpelijke hilariteit van haar klasgenoten – niet mee aan schoolgymnastiek omdat er verderfelijke muziek wordt gedraaid en biecht elke scheet op bij de priester. Het onpersoonlijke, wereldvreemde contact met deze vermeende zielzorger maakt de gemoedstoestand van Maria er niet beter op. Net als haar moeder vindt de priester dat het pubermeisje geen onkuise gedachten over jongens mag hebben en dat ‘de ritmes van drums en de monotone baslijnen van soulmuziek en gospel ons tot onzedelijke acties verleiden’.

Ondertussen probeert Maria’s klasgenoot Christian tot haar door te dringen. Hij is lid van een geloofsgemeenschap waar ze die satanische muziek graag ten gehore brengen. In hun kerk zijn ook vrouwelijke misdienaars, een gegeven dat Maria ten strengste afkeurt, omdat meisjes de mannelijke kerkgangers afleiden van het gebed. Op de vraag van Christian of de vrouwen niet kunnen worden afgeleid door jongensmisdienaars komt geen antwoord. Maria’s onbedoelde hypocrisie en voortschrijdende afzondering versterken haar ijzeren wil om haar moeder te behagen en haar broertje te redden. Sterke rollen van de debuterende Lea van Acken als Maria, en Franziska Weisz als haar moeder in dit trefzekere drama over godsdienstwaanzin.

29 augustus 2014

MEER RECENSIES