Ondertussen, op de redactie:

Beoordelen we te streng?

COR:

Beste collega’s,

Twee recente recensies op InDeBioscoop krijgen slechts één ster. Als ik de stukken lees, krijg ik moeilijk een speld tussen de argumenten om beide films als ‘bijzonder matig’ te kwalificeren – hoewel ik zelf de films nog niet heb gezien.

The Painted Bird, een verfilming van het gelijknamige boek van Jerzy Kosinski, krijgt in de meeste andere media juist heel hoge cijfers, bijvoorbeeld vijf sterren in de NRC, dat spreekt van “een oorlogsepos van gruwelijke schoonheid en macabere klasse” en fijntjes afsluit met de woorden: “Wellicht dat je op zeker niveau geniet van het sadisme en het geweld, maar geldt dat uiteindelijk niet voor elke oorlogsfilm?”

Het opvallende, maar ook het mooie, is dat zowel de recensie van Michel (IDB) als de recensie van Coen van Zwol (NRC) interessante duidingen bevatten. Hoewel de beoordelingen en waarderingen mijlenver uiteen liggen, tonen beide recensies hun waarde voor de filmliefhebber die juist door de tegengestelde meningen beter kan afwegen of de film iets voor hem of haar is.

Waar Sandra Heerma van Voss in de Filmkrant I Am Greta vier sterren toebedeelt, serveert onze collega Sjoerd op InDeBioscoop deze documentaire over de jonge bevlogen Zweedse milieuactiviste genadeloos af. Terwijl de film volgens Heerma slechts één minpunt heeft – “violen en treurballades voortdurend in overdrive” – moet je in de recensie van Sjoerd heel goed zoeken naar slechts één pluspunt. Maar ook hier kan de potentiële kijker zich wellicht zelf een (betere) mening vormen door beide recensies naast elkaar te leggen.

Het doet me een beetje denken aan de weersverwachtingen: bij de commerciële omroep wordt het al snel een paar graden warmer en een stuk minder bewolkt dan bij de publieke omroep. Maar als je beide weersverwachtingen kijkt, kun je misschien beter inschatten of je morgen een paraplu moet meenemen.

Wat vinden jullie? Publiceren wij teveel éénsterrenrecensies en mag de zon soms wel iets meer door de wolken schijnen?

 

PAUL:

Ik vond het prima stukken. Misschien is het toeval. Meten is weten, dus ik ben even gaan turven. Het gemiddeld aantal door IDB uitgereikte sterren blijkt helemaal niet laag uit te vallen. Ook Sjoerd en Michel zijn absoluut geen notoire azijnpissers. Er valt zeker meer over dit onderwerp te zeggen. Maar bij deze alvast deze relativerende opmerking.

 

BOB:

Bij sterrendiscussies mag ik met mijn naam niet ontbreken :)

Met alle respect voor het signaal van Cor: ik zou gewoon de ster blijven uitdelen die je denkt dat de film dat waard is.

Dit gaat een beetje over het verschil tussen recensies in kranten en filmbladen (zogenaamde professionals) en die in online filmbladen (zogenaamde liefhebbers). Dat verschil slaat nergens op. Als ik kijk naar de kennis bij deze redactie, en de doorwrochte meningen die je hier hoort, is dat behoorlijk indrukwekkend. Je hoeft jezelf echt niet lager in te schatten dan een criticus bij een krant.

Ik vertrouw zelfs onze liefhebbersreviews meer dan die zogenaamde professionele reviews. Waarom? Een recensent bij een krant staat naar mijn idee te weinig los van zijn of haar lezerspubliek. Die leest altijd mee, en de eerlijke mening is daardoor minder relevant dan de mening (of smaak) die verwacht wordt. Te veel eigen mening en mensen zeggen meteen hun abonnement op – als je niet zelf al je congé krijgt.

Dat zie je bij film, maar vooral bij literatuur, waarbij de zoveelste matige roman vier of vijf sterren krijgt uitgedeeld. Dat heeft volgens mij niets met professionaliteit te maken.

Ik zie die (te) zonnige blik juist als het probleem. De stem van het compromis versus de stem van de eerlijkheid. Als alle matige films en boeken nu een ster zouden krijgen, zouden de mensen achter de knoppen van de creatieve industrieën misschien ook andere keuzes maken. En echt avontuurlijke regisseurs – ook vaak liefhebbers trouwens – meer iets laten proberen.

Enige nuance is dat in veel gevallen twee sterren denk ik eerlijker zou zijn dan een ster (dan moet wel alles fout gaan), maar pffft… wat is het verschil tussen een en twee sterren in een universum met miljarden?

 

ALFRED:

Twee éénsterrenfilms op rij, nog niet eerder vertoond op IDB. Coronarrigheid? Dom toeval? Of is het filmreleaseschema tijdens de coronabeperkingen zodanig aangepast dat de kneusjes een kans krijgen in de bioscoop? Als substituut voor het buskruit dat de kassa’s doet exploderen en droog wordt gehouden tot alle virusellende achter ons ligt en we weer onbekommerd naar de film kunnen.

Mag ik een geheimpje verklappen: bijna alle filmcritici, ook die van de grote kranten, schrijven niet voor de lezer, maar voor hun collega’s. Ze zijn, bewust of onbewust, onderdeel van het filmbedrijf.

De filmschrijvers van de grote kranten zullen zelden venijnig uitpakken of een film affakkelen. De kans op repercussies is niet denkbeeldig: uitsluiting van de gratis toegankelijke persvoorstellingen, worden overgeslagen als er schaarse interviews zijn te verdelen, verstoting uit de kring van insiders. Dat tempert het temperament. Men noemt het professionalisme.

Daarnaast spelen bij de grote kranten zaken als modieuze opvattingen en politieke correctheid. Daar is consensus het streven en wordt een afwijkend geluid omzichtig gebracht. Meewaaien met de maatschappelijke wind is opportuun voor wie ‘er bij wil horen’. Dat bevordert het groepsdenken.

 

InDeBioscoop heeft als slogan: onafhankelijk filmmagazine. Het hoort nergens bij. Maar zijn de medewerkers van IDB dan niet evenzeer onderdeel van het filmbedrijf als de filmschrijvers van de grote kranten? Hoe onafhankelijk is onafhankelijk?

Die vraag laat zich niet in een paar zinnen beantwoorden. Wel weet ik dat IDB geen enkel belang heeft en er derhalve meer afstand is tot het filmbedrijf. En er minder snel sprake zal zijn van al dan niet bewuste zelfcensuur.

Overigens ben ik van mening dat het belang van recensies – positief of negatief, kruiperig of oprecht – ernstig wordt overschat.

 

COR:

Tegenwoordig probeer ik van tevoren de kwaliteit van een film in te schatten voordat ik er een stukje over schrijf.

Tot slot de sterren. Ruim acht jaar InDeBioscoop en zo’n 1.200 bioscooprecensies levert een score op van 46 éénsterrenrecensies (19 van mijzelf). Dat hadden er veel meer kunnen zijn, als we bijvoorbeeld consequent alle films van Adam Sandler en Nicolas Cage hadden besproken ;-)

Trespass – Ongeloofwaardig misbaksel
https://www.indebioscoop.com/trespass/

A Good Old Fashioned Orgy – Diepgang van een vingerhoedje
https://www.indebioscoop.com/a-good-old-fashioned-orgy/

Jack and Jill – Ongewenste gast
https://www.indebioscoop.com/jack-and-jill/

Our Idiot Brother – Willie Nelson is geen onzichtbaar manshoog konijn
https://www.indebioscoop.com/our-idiot-brother/

Resident Evil Retribution – Uitgekauwde formule
https://www.indebioscoop.com/resident-evil-retribution-3d/

Lay the Favourite – Gegokt en verloren
https://www.indebioscoop.com/lay-the-favourite/

Identity Thief – Clichéklucht
https://www.indebioscoop.com/recensie-identity-thief/

This is 40 – Lachloze komedie
https://www.indebioscoop.com/recensie-this-is-40/

Le Grand Soir – Ode aan de punker
https://www.indebioscoop.com/recensie-le-grand-soir/

Love and Honor – Verzuipen in clichés
https://www.indebioscoop.com/recensie-love-and-honor/

The Heat – Inhoudsloze parodie op buddy cops
https://www.indebioscoop.com/recensie-the-heat/

One Direction: This Is Us – Halfnaakte lijven en gillende keukenmeiden
https://www.indebioscoop.com/recensie-one-direction-this-us-3d/

We’re the Millers – Test je gevoel voor humor
https://www.indebioscoop.com/recensie-were-the-millers/

The Bag Man – Bagger, man!
https://www.indebioscoop.com/recensie-bag-man/

Homefront – Jason versus James
https://www.indebioscoop.com/recensie-homefront/

Brick Mansions – Spectaculair hersenloos
https://www.indebioscoop.com/recensie-brick-mansions/

A Haunted House 2 – Wansmaak ver voorbij
https://www.indebioscoop.com/recensie-haunted-house-2/

Blended – Kinderen geen bezwaar
https://www.indebioscoop.com/recensie-blended/

The Philosophers – Moord op de logica
https://www.indebioscoop.com/recensie-philosophers/

Transcendence – Depp op dieptepunt
https://www.indebioscoop.com/recensie-transcendence/

Sex Tape – Full Frontal Fake
https://www.indebioscoop.com/recensie-sex-tape/

The Prince – Jason zónder de Argonauten
https://www.indebioscoop.com/recensie-prince/

White Bird in a Blizzard – Per ongeluk grappig
https://www.indebioscoop.com/recensie-white-bird-blizzard/

Greencard Warriors – Boyz n the West Side
https://www.indebioscoop.com/recensie-greencard-warriors/

Wild Card – Gokken met dertig miljoen dollar
https://www.indebioscoop.com/recensie-wild-card/

The Boy Next Door – Disney’s American Psycho
https://www.indebioscoop.com/recensie-the-boy-next-door/

Dying of the Light – De film die niet uitgebracht had mogen worden
https://www.indebioscoop.com/recensie-dying-of-the-light/

Ted 2 – Beer wil iemand zijn
https://www.indebioscoop.com/recensie-ted-2/

Pixels – Opgeruimd staat netjes
https://www.indebioscoop.com/recensie-pixels/

Vacation – De filmrecensent: ‘the unbearable lightness of being’
https://www.indebioscoop.com/recensie-vacation/

Lo and Behold – Internet is de wraak van de nerds
https://www.indebioscoop.com/recensie-lo-and-behold/

De Premier – Politicus als actieheld
https://www.indebioscoop.com/recensie-de-premier/

The Only Living Boy in New York – Toiletwaardige hattrick met walgelijk coming-of-age drama
https://www.indebioscoop.com/recensie-the-only-living-boy-in-new-york/

A Family Quartet – Vlekkeloos succesverhaal
https://www.indebioscoop.com/recensie-a-family-quartet/

The Snowman – Nordic noir op zijn bleekst
https://www.indebioscoop.com/recensie-the-snowman/

Klanken van Oorsprong – Fantastische klanken, vage oorsprong
https://www.indebioscoop.com/recensie-klanken-van-oorsprong/

Kidnap – Mama is boos!
https://www.indebioscoop.com/recensie-kidnap/

The Extraordinary Journey of the Fakir – Geen hoogvlieger
https://www.indebioscoop.com/extraordinary-journey-of-the-fakir-the/

Capharnaüm – Ideologie van een betere wereld
https://www.indebioscoop.com/capharnaum/

Apollo 11: Technologische agitprop
https://www.indebioscoop.com/recensie-apollo-11/

The Professor and the Madman – Scherts van gekkenwerk
https://www.indebioscoop.com/recensie-the-professor-and-the-madman/

The Report – De held die de deur sluit
https://www.indebioscoop.com/recensie-the-report/

Sons of Denmark – Nichts of Denmark
https://www.indebioscoop.com/recensie-sons-of-denmark/

The Barefoot Emperor – Negatief kijkadvies in 5 stappen
https://www.indebioscoop.com/recensie-the-barefoot-emperor/

I Am Greta – Gewichtige nepperij
https://www.indebioscoop.com/recensie-i-am-greta/

The Painted Bird – Groteske geweldsorgie
https://www.indebioscoop.com/recensie-the-painted-bird/

 

SJOERD:

Alfred snijdt een aantal punten aan die ik een keer wilde behandelen in een Ondertussen: het belang en doel van filmkritiek en de vraag of wij als recensenten wel zgn. ‘skin in the game’ hebben (vrij naar Nassim Taleb).

Voor de rest heb ik weinig aan zijn punten toe te voegen. De meeste critici fungeren als marketingverlengstuk en qua incentives loont het films vooral te prijzen en niet een modderfiguur te slaan onder collega’s.

De weinige critici die ik lees waardeer ik om hun eigengereide mening, daar mogen zeker de nodige eensterrenklappers bij vallen. Ook voor cinema geldt Sturgeon’s Law zou ik zeggen. Buiten het recenseren om houd ik ook mijn beoordelingen bij en daar ben ik in ieder geval een stuk grotere azijnpisser (zo’n 1/3e krijgt een onvoldoende, 1/3e een nipte voldoende en slechts 5% zou ik als meesterwerk omschrijven).

Maar uiteindelijk zijn de uitdagendste recensies in mijn ervaring die van meesterwerken. Het is makkelijker uit te leggen waarom iets slecht is dan subliem. Dus wellicht wat meer voor REWIND schrijven met z’n allen dan al het nieuwe werk bespreken.

 

RALPH:

Grappig, The Painted Bird was mij eerder dit jaar getipt door Cor om te recenseren. Dat pakte anders uit en ik ben vooral benieuwd naar hoe ik de film zal ervaren. Toen ik de trailer zag moest ik onder andere denken aan Marketa Lazarova en zo’n overeenkomst zou alleen om die reden enige sterren op kunnen leveren, waarmee ik maar wil zeggen dat er een grote intersubjectiviteit is in het beoordelen van een film.

Ik herken bij mijzelf weleens dat ik een film afgefakkeld heb, een van de weinige (of enige) blijk te zijn en dan denk: heb ik iets over het hoofd gezien? Doorgaans niet, dan is er een zekere irritatie (ja, kun je onderzoeken zou de psychologie van de koude grond zeggen. Misschien zegt het wel wat over mij?) en die zit ‘m toch vaak in hoe de film is. Da’s ’t mooie aan kunst, het raakt je of niet en je kunt dat niet voldoende rationeel verklaren.

Wel heb ik soms medelijden met de makers. Al het werk dat ze er in gestoken hebben, hun zweet, liefde, doorzetten en wat niet meer en dan effe kijken, mwah is tamelijk kut, hiero 1 ster! Maar ja, je maakt ten slotte de film niet voor de recensent, maar omdat je iets wilde uitdragen.

 

TIM:

Als je maar genoeg persvoorstellingen en festivals bezoekt, kun je op den duur vanzelf proberen je een beeld te vormen van een hypothetische rol als vaste recensent bij een krant of gerenommeerd (internationaal) magazine.

Je kent of leest je collega’s en vraagt je af wat jij zou doen als je, ik gebruik Cannes 2019 even als voorbeeld, titels als Parasite of Portrait de la jeune fille en feu als enige heel slecht zou vinden. Denk ‘Variety’ of ‘Hollywood Reporter’; als jij de eerste bent die op een prestigieus festival over een Europese arthouseproductie schrijft, heeft jouw stuk wel degelijk (potentiële) invloed – al is het maar op de keuzes van distributeurs en vertoners. Heb je het lef om naar beneden af te ronden?

Alfred heeft gelijk: conformisme is onder filmjournalisten veel belangrijker dan wij als ‘zelfstandige denkers’ met z’n allen misschien willen toegeven. Ik ken inmiddels genoeg praktijkvoorbeelden. Jaloers ben ik mede daarom niet, maar ik wil ook waken voor het tegenovergestelde: ‘dwarsliggen’ zou nooit een doel op zichzelf moeten zijn, en het is wat mij betreft artificieel en onnodig om onze rol als ‘onafhankelijk magazine’ te veel te benadrukken en los te trekken van recensies in het NRC of de Volkskrant. In deze discussie bespeur ik een tegengestelde houding, en dat is in mijn ogen niet meer dan terecht.

Laten we het zoveel mogelijk houden bij onze individuele beweegredenen om een film kritisch te benaderen. Mijn eigen werkwijze heeft denk ik het meest weg van die van Cor; steeds vaker mijd ik bij het selecteren van ‘recensie-titels’ bewust films waarvan ik al verwacht dat ze mij mogelijk gaan tegenstaan. Ik zie ze wel, maar houd mijn mening voor mezelf en voor discussies met vrienden en collegae. Ik ben niet bang om kritisch te zijn, maar ik leg als filmliefhebber liever uit waarom ik iets goed vind en waarom iedereen mijn favoriet ook zou moeten zien. Drie jaar geleden had ik waarschijnlijk niet gedacht dat ik dit ooit zou schrijven. ‘Criticus’ is al een negatieve titel. Alsof het uitdelen van het volle pond een contradictio in terminis is.

Ik vraag me tegenwoordig vaker af of ik over een in mijn ogen zwakke film wil schrijven nádat ik de titel al heb gezien. Dat botst natuurlijk met onze IDB-werkwijze voor reguliere recensies. Waarom wil ik mijn kritische gedachten over deze film toe- en uitlichten? Vind ik het belangrijk deze film af te raden of te contextualiseren voor lezers, en waarom? De beste éénsterrencensies komen wat mij betreft voort uit een oprechte urgentie, niet om een kunstwerk neer te sabelen, maar om onderscheid te oefenen en dat ook nog eens te willen onderbouwen richting een lezerspubliek.

 

19 oktober 2020

 

Meer ‘Ondertussen, op de redactie’