Nr.10

****
recensie Nr.10

Mysterie ontrafeld met unieke Van Warmerdam-aanpak

door Jochum de Graaf

Nr.10 is de tiende film van Alex van Warmerdam. De vraag is of deze tiende aflevering tevens het hoogtepunt van zijn rijke oeuvre is en misschien wel het laatste afrondende hoofdstuk.

Voor Alex van Warmerdam zou het publiek het liefst zo onbevangen mogelijk zijn nieuwe film Nr.10 moeten gaan zien. Daarom het vriendelijke doch dringende verzoek (hij overwoog zelfs een schriftelijke verklaring ter ondertekening af te dwingen) aan de recensenten om geen spoilers te geven. En in interviews geeft hij aan niet over de betekenis van zijn werk te kunnen praten, hij slaat dan dicht. Je kunt dit af doen als humbug: een afleidingsmanoeuvre om de publiciteit rond de film op te voeren.

Nr.10

Warrig maar samenhangend
Wanneer je Nr.10 zou willen beschrijven – met de vele afwisselende scènes, de sterk wisselende locaties, de nodige plotwendingen – zou je een nogal warrig verhaal krijgen. Maar de film hangt onmiskenbaar samen. Hij begint als een film over theater, een klein theatergezelschap repeteert voor een nieuwe voorstelling. Acteur Marius (Pierre Bokma) kan zijn teksten niet onthouden, omdat naar eigen zeggen zijn vrouw ernstig ziek is, maar bij thuiskomst blijkt daar maar weinig van. Hij heeft vooral een moeizame relatie met tegenspeler Günther (Tom Dewispelaere): er ontspint zich een machtsspelletje wie de belangrijkste rol mag hebben. En op typisch Van Warmerdamse wijze worden de rollen en de handelingen omgedraaid, de scènes telkens opnieuw uitgevoerd. Volgens de moderne toneelopvatting van regisseur Karl (Hans Kesting) moeten ze het spelen van rollen loslaten en eenvoudigweg teksten uitspreken, het gaat niet langer om een toneelstuk, maar om het maken van een ‘collage zonder logica’.

Bij de uitvoering moet er een souffleur aan te pas komen, die door Günther met geweld uit het hokje wordt verdreven waarop hij vervolgens Marius met forse hamerslagen aan het podium vastnagelt. De reminiscentie met het christendom en met name de rooms-katholieke variant daarvan wordt verderop in de film nog verder uitgediept.

Bij het toneelgezelschap speelt ook nog een rol dat actrice Isabel (Anniek Pheifer) een relatie heeft met regisseur Karl, maar er ook een affaire met collega Günther op nahoudt. Na het spelen met toneelspel komt nu overspel aan de orde. Op zeker moment achtervolgt Karl Isabel op weg naar Günther, die op zijn beurt heimelijk gefilmd wordt door zijn dochter Lizzy (Frieda Barnhard), een tafereel dat wordt gadegeslagen door een raadselachtige overbuurman (Gene Bervoets) die we ook weer later in de film zullen tegenkomen. Enfin, van die dingen, volgt u het nog?

Twist
Dan krijgt de film een twist, waarover we verder dus niet meer veel over zeggen en volgen we Günther op zijn queeste naar het vinden van zijn afkomst. Lijkt Nr.10 in het eerste deel een thriller, met achtervolgingen, het elkaar schaduwen, nu krijgt de film sf-achtige trekjes, zonder uiteraard in de clichés van het genre te vervallen. Er ontvouwt zich een raadselachtig mysterie dat vervolgens met de unieke Van Warmerdam-aanpak volstrekt logisch wordt ontrafeld. En dat alles ingetogen in licht donkere kleuren gefilmd in het decor van de haven van IJmuiden, de oostelijke eilanden van Amsterdam, een zwaar katholiek klooster, een klein houten kerkje op een open plek in een diep donker Duits bos.

Nr.10

Adoptie, misbruik in de katholieke kerk, zendingsdrang, het willen verspreiden van het ware geloof, het eeuwige gedoe tussen mannen en vrouwen, de vraag waar we vandaan komen en waar we naartoe gaan, in Nr.10 krijgen we het mysterie van het leven weer op bijzondere wijze voorgeschoteld. Van Warmerdam laat het acteur Marius op voor hem kenmerkende wijze zeggen: ‘We zijn in de war om alles wat we zien en wat we krijgen toegefluisterd’ en parafraseert Vondel en Shakespeare op al even typische eigen wijze: ‘De wereld is geen schouwtoneel, ik zal u tonen wat u zien wilt, de stille, stille wereld waarin wij allen zijn geboren.’ En misschien vat de prelude van de film symbolisch zijn kijk op de wereld nog wel het beste samen: beelden van een woeste zee in slow motion afgedraaid.

Tijdreis door eigen filmgeschiedenis
35 jaar geleden stormde Alex van Warmerdam met Abel op verpletterende wijze de Nederlandse filmwereld binnen. Met De Noordelingen, De Jurk, Kleine Teun, Grimm, Ober, De Laatste Dagen van Emma Blank, zonder uitzondering als zeer geslaagde zwarte filmkomedies bestempeld, leek hij zich op den duur te herhalen. Met Borgman en vervolgens Schneider vs. Bax, films waarin hij nu eens niet een (hoofd)rol speelde, sloeg hij een nieuwe richting in. Nr.10, waarin hij een soort tijdreis door zijn eigen filmgeschiedenis maakt, is een nieuw hoogtepunt en na Abel zijn beste film. Mocht Nr.10 inderdaad de laatste afrondende aflevering zijn, Van Warmerdam loopt tenslotte tegen de 70, dan is het ook wel mooi, heel bijzonder mooi geweest.

 

29 september 2021

 

ALLE RECENSIES

New Gospel, The

**
recensie The New Gospel

Lijdensweg van een zwarte Messias

door Tim Bouwhuis

Pier Paolo Pasolini en Mel Gibson trokken allebei naar het Zuid-Italiaanse plaatsje Matera om hun films over Jezus Christus te ensceneren in een geloofwaardig verleden. In hun navolging maakt de Zwitserse documentairemaker Milo Rau The New Gospel (Das Neue Evangelium). Het Matera van de eenentwintigste eeuw is een ongastvrij toevluchtsoord voor Afrikaanse migranten.

In 2019 was Matera vanuit de Europese Unie aangewezen als een van de ‘culturele sleutelsteden’. Toen Rau (The Moscow Trials, The Congo Tribunal) een verzoek accepteerde om te participeren in dit prestigeproject, besloot hij dat hij in ieder geval iets wilde doen met de laatste dagen en de uiteindelijke kruisgang van Jezus. Ter plaatse stuitte hij op een onwerkelijke sociale situatie: talloze migranten werkten er voor een hongerloontje en leefden onder abominabele omstandigheden in afgedankte ruimtes. De castingkeuze voor de Kameroense politiek activist Yvan Sagnet (ten tijde van de opnames ‘uiteraard’ 33 jaar oud) als Jezus is tekenend voor het soort hybride uitgangspunt dat The New Gospel vanuit die sociaalpolitieke context heeft aangenomen.

The New Gospel

Een racistisch doodsoordeel
Het ‘nieuwe evangelie’ is een interpretatie van Jezus’ leven en dood als een banier voor de onderdrukten. Het universele verhaal van een geofferde rechtvaardigde spiegelt het lot van de migranten in Matera. In een sleutelscène schreeuwen de dorpsbewoners als eerste om ‘de dood van de zwarte’. Dát is wat er vertaald wordt, en dát is wat kijkers mogen begrijpen. Slachtoffer en dader zijn zo scherp geaccentueerd dat het ongemakkelijk wordt. Bijvoorbeeld als de crew van de film een niet-acteur laat improviseren dat hij Jezus geselt en bespot. De camera blijft een paar minuten draaien en de racistische uitingen zijn niet van de lucht.

Deze vertaalslag van het Midden-Oosten van de eerste eeuw naar het hedendaagse ‘witte’ racisme ten opzichte van een ‘zwarte Messias’ valt puur historisch gezien niet te verdedigen. Jezus werd geboren in dezelfde regio als veel mensen die in het heden racistisch bejegend worden. Hij was geen ‘witte’ man in de politiek platgetreden zin van het woord.

Dat laatste neemt niet weg dat racisme zonder twijfel een bepalende rol speelt in de manier waarop migranten in Italië als tweederangs ‘burgers’ worden weggezet. De vraag is alleen of de overwegend onbeholpen theaterscènes (het helpt in dit geval niet dat de crew óók het proces van het filmen en instrueren in beeld brengt) en het gemobiliseerde Jezusverhaal aan die realisatie kunnen bijdragen of er eerder iets aan afdoen.

The New Gospel

In de sleutelscène van het doodsoordeel spelen de toeschouwers (dorpsbewoners of gemobiliseerde voorbijgangers) nadrukkelijk een rol. Juist omdat die rol hen politiek zo nadrukkelijk wegzet als ‘daders’, was het waardevol geweest als Rau meer nadruk had gelegd op daadwerkelijke interacties tussen dorpsbewoners en migranten. Zijn het te allen tijde de bewoners zelf die wegkijken? Ligt de verantwoordelijkheid bij de werkgevers? Of moet de keten worden doorgetrokken naar de Italiaanse overheid? De inzichten blijven fragmentarisch, mede omdat de film die fragmentarische aanpak in zijn hybride uitgangspunt omarmt.

Niets nieuws onder de zon
De referentierijke aard van de film maakt het ten slotte schier onmogelijk zijn politieke lading volledig op zichzelf te beoordelen. Pasolini’s Jezus (Il Vangelo secondo Matteo, 1964) was ook een marxistisch icoon, een eventuele ‘eerste communist’, en de opvatting van het Christendom als een politieke strijd voor de onderdrukten staat ideologisch centraal in de bevrijdingstheologie (een belangrijke stroming in vooral Latijns-Amerika, pakweg vanaf de jaren zestig). Een belangrijke vertegenwoordiger van die stroming zit op het moment van schrijven in zijn pauselijke zetel. In die zin is er dus niets nieuws onder de zon. Het is makkelijk inzichtelijk te maken waarom Rau deze specifieke politieke interpretatie van Jezus’ verschijnen in deze tijd wéér wil delen, maar dat neemt niet weg dat hij uiteindelijk niets wezenlijks inbrengt.

The New Gospel is te zien vanaf donderdag 25 maart op picl.nl

 

21 maart 2021

 

ALLE RECENSIES

Never Rarely Sometimes Always

***
recensie Never Rarely Sometimes Always

Roadtrip naar abortus

door Cor Oliemeulen

De filmtitel slaat op de vragenlijst die Autumn in de abortuskliniek moet invullen. ‘Voelde je druk toen je seks met die jongen had? Nooit, Zelden, Soms of Altijd?’ Autumn antwoordt niet. Haar gezicht spreekt boekdelen.

Autumn (Sidney Flanigan) is een 17-jarig meisje in een stadje in Pennsylvania dat veel van haar leeftijdsgenoten een alto zou noemen. Ze zingt en speelt gitaar, zonder succes, maar dat lijkt haar nauwelijks te deren. Als ze besluit een neuspiercing te nemen, pakt ze gewoon een veiligheidsspeld, ontsmet weliswaar de punt, en steekt die dwars door haar neusvleugel. Na school werkt ze, net als haar nichtje en beste vriendin Skylar (Talia Ryder), als caissière in een supermarkt. Op een dag ontdekt Autumn tot haar grote schrik dat ze zwanger is. Ze voelt dat ze niet terecht kan bij haar moeder, die sowieso weinig aandacht aan haar lijkt te schenken, en zeker niet bij haar stiefvader die haar zeker niet serieus neemt, wat overigens geheel wederzijds is.

Never Rarely Sometimes Always

Magisch geluid
“Dit is het meest magische geluid dat je ooit hebt gehoord”, zegt de verpleegster als zij tijdens de echo de snelle hartslag van Autums ongeboren kind laat horen. De moeder lijkt niet erg onder de indruk, want ze bezoekt de kliniek om te informeren naar een abortus. Een andere, oudere medewerkster vraagt waarom Autumn haar kindje niet wil houden en probeert haar op andere gedachten te brengen. Pennsylvania blijkt een conservatieve omgeving waarin het moederschap juist wordt toegejuicht en abortus wordt verafschuwd, ook gezien het wrede filmpje over de verwijdering van een embryo dat Autumn (maar niet de kijker) krijgt voorgeschoteld.

Eliza Hittman is een onafhankelijke filmmaakster die zich graag richt op jongeren die hun identiteit zoeken. Ze debuteerde met It Felt Like Love (2013) waarin ook al een jong meisje de keerzijde van seksualiteit ontdekt, en Beach Rats (2017) waarin een jongen experimenteert met drugs en op het internet contact met oudere mannen zoekt. Voor Never Rarely Sometimes Always liet Hittman zich inspireren door de 28-jarige Ierse tandarts Savita Halappanavar die in 2012 zwanger van haar eerste kind was, complicaties kreeg, smeekte om een abortus, die werd geweigerd omdat de Ierse wetgeving dat niet toestaat, en een week later in het ziekenhuis overleed.

Never Rarely Sometimes Always

Griezelige precisie
Hittman was zo aangeslagen dat ze zich in de materie ging verdiepen en onderdook in de mentaliteit van het kleine stadsleven in de Amerikaanse staat Pennsylvania waar de wetgeving abortus slechts onder strikte omstandigheden toestaat, zodat veel meisjes en vrouwen uitwijken naar New Jersey en New York. Met een soms griezelige precisie toont Hittman de procedures die Autumn moet ondergaan en de emotionele weerslag in haar gelaat en lichaamshouding. Natuurlijk suggereert Hittman dat Autumn onder een bepaalde druk zwanger is geraakt, maar ze maakte Never Rarely Sometimes Always met zoveel toewijding en begrip dat de regisseur iets meer aandacht voor de gevolgen van onveilig vrijen bij jongeren had mogen hebben. Cynici zouden na afloop zelfs kunnen beweren dat het maar goed is dat je zoveel moeite voor een abortus moet doen.

Hoewel Autumn door de hulpverleners in New York wel met heel veel liefde wordt omringd, gaat het verblijf aldaar namelijk niet zonder slag of stoot. Autumn blijkt in haar thuisstaat verkeerd te zijn voorgelicht, zodat de behandeling niet dezelfde dag kan worden verricht. Zonder slaapplek en met nog weinig geld op zak ontdekken Autumn en Skylar het leven in de grote stad. Verwacht geen schokkende gebeurtenissen, maar wel een kalme, meeslepende trip, waarin de twee geloofwaardig acterende meiden nauwelijks een woord wisselen, maar altijd weten dat hun solidariteit en vriendschap onvoorwaardelijk is. Vooral dat maakt de film aantrekkelijk.

 

26 juni 2020

 

ALLE RECENSIES

Noura’s Dream

***
recensie Noura’s Dream

Noura’s nachtmerrie

door Cor Oliemeulen

In een Tunesische stadswijk zit Noura klem tussen haar criminele echtgenoot en haar heimelijke geliefde, want op overspel staat in het Noord-Afrikaanse land een gevangenisstraf van vijf jaar.

Trouwen. Waarom zou je eraan beginnen? In Nederland monden vier van de tien huwelijken uit in een (meestal onprettige) echtscheiding, en dan hebben we het nog niet eens over traumatische ervaringen van de kinderen.

Noura's Dream

Drie voorbeelden
De weg naar een scheiding is vaak een lijdensweg en onderhevig aan culturele omstandigheden. Een extreem voorbeeld is The Stoning of Soraya M. (2009) waarin het hoofdpersonage door het eigen gezin wordt dood gestenigd nadat zij ten onrechte is veroordeeld voor overspel. Van meer beschaafdheid getuigt het veelvuldig bekroonde Iraanse huwelijksdrama A Separation (2011) waarin een moeder met haar elfjarige dochter voor haar kansen naar het westen wil emigreren, terwijl haar echtgenoot beslist wil blijven om voor zijn demente vader te zorgen. De onvermijdelijke, universele thema’s van persoonlijke belangen, trots en leugens komen, ditmaal gevoed door een geslepen echtscheidingsadvocaat, ook terug in Marriage Story (2019) van Noah Baumbach. Noura’s Dream is minder gelaagd en intens dan de drie genoemde voorbeelden, maar blijft overeind door de sterke, emotierijke rol van het titelpersonage, vertolkt door Hind Sabri.

In het speelfilmdebuut van de Tunesische Hinde Boujemaa, die eerder van zich liet horen met een documentaire over de Jasmijnrevolutie (2010) in haar land, beweegt wasserettemedewerkster Noura zich tussen hoop en vrees. Hoop, omdat zij misschien ooit een nieuw bestaan met haar geliefde Lassaad kan opbouwen, en vrees, omdat haar criminele echtgenoot Jamel zojuist gratie heeft gekregen en weer thuis de lakens komt uitdelen. De dreiging van een gevangenisstraf wegens overspel brengt Noura in een lastig parket. Zodra Jamel de gevangenis heeft verlaten, wist ze alle sporen van haar contact met Lassaad. Maar zelfs dan ontkomt ze niet aan de agressie en voorstelbare paranoia van haar man. Ondertussen oefent Lassaad druk uit op Noura en zet hij haar voor het blok.

Noura's Dream

Escalatie
Terwijl Noura zich zowel geestelijk als lichamelijk zoveel mogelijk op afstand van Jamel beweegt, doet hij zijn best haar te paaien met een romantisch dinertje en cadeautjes die hij kan kopen door zijn onverminderde criminele activiteiten. Ook ditmaal probeert hij Noura wijs te maken dat hij zijn leven heeft gebeterd, maar zij wil nu echt af van Jamel en gaat tegen hem tekeer. Hoe vaak heeft zij zijn leugens al moeten aanhoren? Zoals verwacht is Jamel daar niet van gediend en confronteert Noura haar even later graag met haar ontrouw. Dit leidt tot enkele onaangename gebeurtenissen voor alle betrokkenen.

De ontstane escalaties maken van Noura’s Dream een nachtmerrie. Gevangen in haar relatie met Jamel en snakkend naar een nieuwe liefde is ze veroordeeld tot liegen als ze door de politie wordt verhoord. En als ze dan helemaal op het eind van het liedje iets krijgt wat op een verlossend telefoontje lijkt, weten we niet eens zeker wie haar belde. Noura glimlacht. Misschien is het Lassaad, misschien iemand anders. Het belangrijkste is dat Noura zich heeft weten te ontworstelen aan de omklemming van haar huwelijk, maar meer nog van het systeem, en dat ze nu eindelijk haar droom kan verwezenlijken. Of niet?

Noura’s Dream is vanaf 30 april te zien op Picl en Cineville.

 

26 april 2020

 

ALLE RECENSIES

Nina Wu

****
recensie Nina Wu

Alles voor de roem?

door Cor Oliemeulen

Nina is de hoofdrolspeelster van een succesvolle film die op het punt staat buiten Taiwan op een groot festival te gaan draaien. Door haar debuut is ze plotsklaps een ster geworden. Nina Wu laat zien welke mensonterende offers zij moest brengen en duikt in haar verwrongen ziel. Indrukwekkend, stijlvol en ongemakkelijk tegelijk.

Nina hoeft niet langer geld te verdienen met haar eigen brave webcamkanaal of te figureren in korte films en commercials, heeft beantwoord aan de dromen van haar familie en genoeg geld om een financiële schuld van haar vader te vereffenen. Tijdens een persconferentie krijgt ze, tot haar ongenoegen, vooral de vraag hoe het voelde om seksscènes in de film te spelen. Maar tijdens een schoonheidsbehandeling slaan de stoppen pas echt door en rent ze in blinde paniek halfnaakt de straat op, de toeschouwers met hun mobieltjes in verbijstering achterlatend.

Nina Wu

Schokkend
Hoe het zover is gekomen, leren we in de vijfde speelfilm van Midi Z, de in Myanmar geboren en in Taiwan opgeleide, talentvolle regisseur van onder meer The Road to Mandalay. Voor de titelrol van Nina Wu deed hij opnieuw een beroep op de fantastisch acterende Ke-Xi Wu, die ditmaal samen met hem een onverbiddelijk script schreef. Heel geleidelijk en middels een fragmentarische, soms hallucinante, montage ontvouwt zich het weerzinwekkende verhaal met een vleugje fantasie van een enigszins labiele jonge vrouw in het web van mooie praatjes en grove intimidaties, terwijl de roofdieren hun perverse verlangens bevredigen. De keerzijde van de roem laat zich raden: nachtmerries en waanbeelden. Midi Z schept die gemoedstoestand door een nerveuze, soms verwarrende atmosfeer, maar overtuigend en zonder inkoppertjes.

De hang naar faam wordt symbolisch verwoord als Nina een voicemail voor haar vriendin Kiki inspreekt. Ze zegt dat ze een vreemde droom heeft gehad, over een grote boom met slechts een paar grote takken. Ze ontmoet Nicole Kidman die zegt dat er zo dadelijk een vloedgolf komt en dat ze zich goed moeten vasthouden. De vloedgolf is enorm en na tien minuten hangt Nina nog steeds aan een tak, maar ze ziet dat Nicole Kidman is verdwenen. Later in de film blijkt dat Nina samen met een andere vrouw is overgebleven en dat zij zich samen hebben laten vernederen door de executive producer om de hoofdrol te krijgen. En pas tijdens de laatste, ronduit schokkende, scène van Nina Wu blijkt de afgrijselijke prijs die de uitverkorene hiervoor moest betalen.

Nina Wu

Grenzen
Het mag duidelijk zijn dat regisseur Midi Z zich heeft laten inspireren door de Weinstein-affaire en alle tumult over seksuele intimidatie (met soms ook valse beschuldigingen) in de entertainmentwereld die dat tot gevolg had en heeft. Zo zegt Nina’s agent weliswaar nog wel dat ze pas moet beslissen als ze zich comfortabel genoeg voelt met de gedachte dat haar rol ‘front nudity’ vereist, maar eenmaal op de filmset legt de regisseur uit dat het gaat om “een hulpeloze vrouw wier lichaam niet liegt omdat het genot voelt”.

Voor een andere scène knijpt hij haar keel dicht en slaat hij een paar keer in haar gezicht om de juiste emotie van wanhoop en angst op te wekken. Een beduidend onorthodoxere aanpak dan van de Deense regisseur Carl Theodor Dreyer die lang geleden voor zijn meesterwerk Le passion de Jeanne d’Arc (1928) titelvertolkster Falconetti een paar uur met blote knieën op een stenen trap zou hebben laten knielen om haar beroemde van tranen en pijn doortrokken gelaat te bewerkstelligen. Op welk punt stoppen methodes om actrices (en acteurs) zich te laten inleven in hun rol? Hoe moeilijk is het om uit een film te stappen zodra er sprake is van ongewenst en grensoverschrijdend gedrag? In die zin zou Nina Wu kunnen functioneren als voorlichtingsmateriaal voor meisjes die actrice willen worden, maar laten we dan wel afspreken dat de filmindustrie zelf zich volledig afzijdig houdt van zo’n campagne.

 

3 oktober 2019

 

ALLE RECENSIES

Nous finirons ensemble

***
recensie Nous finirons ensemble

Feest der herkenning

door Cor Oliemeulen

In de beroemde Before-trilogie van Richard Linklater volgen we de geliefden Jesse en Céline tijdens drie periodes van hun leven. De Franse regisseur Guillaume Canet maakt met Nous finirons ensemble een vervolg op zijn kaskraker van zeven jaar geleden waarin zelfs de hele cast terugkeert.

Reünies zijn niet aan iedereen besteed. Terwijl de een hartstochtelijk verlangt om een vriend(in) van vroegere tijden terug te zien en misschien graag de triomfen van een geslaagd leven deelt, koestert de ander juist de mooie herinneringen of heeft helemaal geen zin om met dat zootje ongeregeld geconfronteerd te worden. Dat laatste geldt voor Max (François Cluzet: Intouchables), een zeer succesvolle restauranthouder en stuwende, vaderlijke kracht van de voormalige vriendengroep die uit elkaar viel na de tragische dood van een van hen.

Nous firions ensemble

Lach en traan
Op zijn zestigste verjaardag zit Max niet lekker in zijn vel en schiet hij als vanouds snel in de stress, zeker als zijn vrienden en vriendinnen van weleer na zeven jaar onverwachts en onaangekondigd voor de poort van zijn prachtige droomhuis aan zee staan. Max’ vrouw Véronique (Valérie Bonneton: Propriété interdite) is allang bij hem weg en niemand mag weten dat hij na verkeerde investeringen op het punt van faillissement staat en het huis moet verkopen. Na wat gehannes met een makelaar die op hetzelfde moment arriveert en het uitwijken naar een ander onderkomen, besluit Max er oprecht het beste van te maken. Dat leidt tot dagen vol nostalgie, ontroering, uitspattingen, bekentenissen, amoureuze verwikkelingen, perikelen met kinderen (want die zijn er inmiddels ook) en dramatische incidenten.

Nous finirons ensemble van Guillaume Canet is het vervolg op diens Franse kaskraker Les petits mouchoirs (2010) die hij inspireerde op de reünieklassieker The Big Chill (1983) van Lawrence Kasdan. Alle acteurs en actrices uit de eerste film (bijna allemaal persoonlijke vrienden van de regisseur, inclusief levensgezellin Marion Cotillard) draven opnieuw op in Canets jongste komische drama, dat je niet hoeft te hebben gezien om je aangenaam te kunnen verpozen. Het is wel nuttig om wat voorgeschiedenis te kennen.

Nous firions ensemble

De cast
Marie (Marion Cotillard: The Immigrant) is een emotionele vrije geest annex wereldverbeteraar die zich maar niet kon binden, maar wel een zoontje (waarschijnlijk van een straatmuzikant uit Les petits mouchoirs) naar de reünie meebrengt. Zij rouwt nog steeds om haar geliefde, de uitbundige charmeur Ludo (Jean Dujardin: The Artist; The Wolf of Wall Street) die in het eerste deel na een nachtje stappen op zijn scooter werd aangereden en een week later in het ziekenhuis zou bezwijken. Vincent (Benoît Magime: La fille de Brest), die zeven jaar eerder een geshockte Max bekende dat hij hem meer dan aardig vond, heeft nu een verwijfde choreograaf als partner meegebracht, terwijl Vincents ex-vrouw Isabelle (Pascale Arbillot: Gemma Bovery) met hun twee kinderen arriveert en haar lustgevoelens herontdekt.

De Franse sterrencast wordt aangevuld met de onhandige Antoine (Laurent Lafitte: Elle) en grappenmaker Éric (Gilles Lellouche: Le grand bain), het beste maatje van Marie op wie hij nog steeds verliefd is. Ook enkele andere types uit het eerste deel sijpelen het verhaal binnen. En alsof regisseur Canet het allemaal nog niet druk genoeg vond, komt Éric op de proppen met een baby, inclusief uiterst toegewijde, maar irritante nanny.

Vervolg?
Het is altijd een genot om zoveel goede acteurs en actrices in een film te zien excelleren en het is prettig dat eenieders levensverhaal globaal aan bod komt. Maar met een dergelijke ensemblecast en zoveel verschillende verwikkelingen mag en kun je weinig diepgang verwachten. Hoewel Nous finirons ensemble minder dynamisch en origineel dan de eerste film is, weet hij soms toch te verrassen met zowel grappige als smartelijke voorvallen. De titel (‘We zullen samen eindigen’) suggereert geen derde film, maar stiekem hoopt de volger dat die er wel komt. Alleen al om te ontdekken of Max eindelijk zijn rust – en Marie een doel in haar leven – heeft gevonden.

 

31 mei 2019

 

ALLE RECENSIES

Notti magiche

***
recensie Notti magiche

De teloorgang van de Italiaanse cinema

door Ries Jacobs

In zijn nieuwste werk neemt regisseur Paolo Virzì de Italiaanse filmwereld onder de loep. Films hierover belichten vaak een wereld van glitter en glamour, bevolkt door steracteurs en weinig subtiele regisseurs. In Notti magiche zijn de hoofdpersonages origineler: scenarioschrijvers. 

Filmproducent Saponaro wordt dood aangetroffen in zijn te water geraakte auto. De jonge, ambitieuze scenarioschrijvers Antonino, Luciano en Eugenia zijn de hoofdverdachten. Als de carabinieri hen ondervragen, komt langzaam de waarheid aan het licht. Ondertussen blijkt hoe gejaagd en opportunistisch de filmwereld is.

Notti magiche

Wervelwind
Regisseur Virzì gaf de hoofdrollen in Notti magiche aan drie piepjonge acteurs die eerder nauwelijks voor de camera hadden gestaan. De onderlinge chemie is voortreffelijk. Het meest opvallende personage is Luciano, een wervelwind die handelt voordat hij nadenkt. Debuterend acteur Giovanni Toscano weet dit moeilijk te vertolken karakter – overacting ligt op de loer – geloofwaardig vorm te geven.

Notti magiche speelt zich af in de zomer van 1990. De titel is een zinsnede uit het lied Un’ estate Italiana, dat speciaal werd geschreven voor het wereldkampioenschap voetbal in Italië van dat jaar. In de film zien we regelmatig flarden van wedstrijden op tv. De sfeer en tijdsgeest weet de regisseur goed te vangen. De filmwereld met zijn afgunst en nijd, die vanonder een oppervlakkig laagje Italiaanse decadentie opborrelt. Waarschijnlijk niet geheel toevallig maakte Virzì zelf rond die tijd zijn entree als scenarioschrijver in de Italiaanse filmscene als coauteur van Time to Kill (1989) met Nicolas Cage in de hoofdrol. Dit werk gaf Virzì een voet tussen de deur. Hij bouwde naam op als scriptschrijver om vervolgens in 1994 zijn debuut als regisseur te maken met La bella vita. Na de successen van La prima cosa bella (2010) en La pazza gioia (2016) staat hij bekend als een van de grote Italiaanse regisseurs van deze tijd.

Bejaarde man
Virzì toont in Notti magiche hoe Antonino, Luciano en Eugenia gedurende die zomerse weken frivool opgaan in de Italiaanse filmscene, die door oude mannen (en een enkele oude vrouw) gedomineerd wordt. In een scène zien we een bejaarde Marcello Mastroianni huilen om een vrouw (Catherine Deneuve?) die hem verlaten heeft. De komedie staat bol van dit soort symboliek waarvan de boodschap duidelijk is: eind jaren 80 is de Italiaanse cinema een bejaarde man die zijn beste tijd achter zich heeft. Het beginnende trio scenarioschrijvers is ook nog even getuige van een opname van La voce della luna, de zwanenzang van Federico Fellini.

Notti magiche

Het is aan een jonge generatie van getalenteerde filmmakers om het stokje over te nemen. Maar het blijkt niet zo eenvoudig om in het kliekje van bijna uitgerangeerde, verwaande filmbonzen te komen. Dit gegeven brengt Virzì prachtig in beeld in de scène waarin een kantoor vol anonieme, fanatiek typende ghostwriters zo goed mogelijk probeert te voldoen aan de grillen van filmproducent Zappellini.

Beau monde van Rome
Notti magiche is een prima film, maar kan niet tippen aan Virzì’s beste werk. Dit komt doordat de drie hoofdrolspelers met horten en stoten hun weg in het wespennest van filmbonzen en steracteurs vinden, maar er verder weinig opbouw in het verhaal zit. Meer dan een uur lang bewegen de hoofdpersonages zich, alleen of gedrieën, in de beau monde van Rome en ontmoeten ze mensen die hen misbruiken en teleurstellen. Ondanks dat Virzì een unieke inkijk in de Italiaanse filmwereld van die periode geeft, moddert de plot wat aan totdat de regisseur pas op het allerlaatste moment het gaspedaal indrukt.

 

27 mei 2019

 

ALLE RECENSIES

Nina

***

recensie Nina

Broodnodige thematiek in conservatief Polen

door Ralph Evers

In Nina is hoofdrolspeler Nina op zoek naar een draagmoeder voor haar kinderwens. Haar zoektocht brengt haar bij toeval bij Magda. Regisseuse Olga Chajdas is nog zoekende naar haar balans. Dat ze smoel heeft, bewijst ze alvast wel. 

Op zich is dit een goede film… Het tempo van de film en de lengte van de shots zijn goed. De film is effectief en functioneel geschoten. De erotiek is teder, met een tikje soft focus, gedempt licht en altijd nog een tot de verbeelding sprekende verhulling. De scènes in de baarmoeder (een kunstwerk van Natalia Bażowska) zijn juist door de rode kleur zwoel en contrasteren sterk met de regenachtige herfst buiten. Wel jammer dat de belichting, zeker in het begin van de film, te donker en daarmee misleidend somber is. Ze passen niet bij de toon van de film. Het is dan wel een drama, maar niet zo heel zwaar. De thematiek kon wel eens nodig zijn in het preutse en conservatieve Polen.

Nina

Achtergrond
Om over die thematiek en het conservatieve Polen door te gaan. Nina, de hoofdpersoon, is op zoek naar een draagmoeder om haar (en manliefs) kinderwens te vervullen. Ze ontmoeten via een daartoe opgezette website een potentiële kandidate, maar dat loopt op allerlei vlakken mis. Wanneer Nina op een gegeven dag, opgeslokt in allerlei kleine beslommeringen, verstrooid en al tegen de auto van Magda rijdt, komt daarmee ook een mogelijke draagmoeder in beeld.

Nina raakt echter geïntrigeerd door Magda, die in vele opzichten haar tegenpool is. Waar Nina zich strak beweegt onder het juk van haar moeder, een lerares Frans uit een bovenmodale familie, is Magda de jonge rebel. Daarnaast is Magda lesbisch en dit wakkert in Nina een niet eerder gekende begeerte aan. Wojtek, Nina’s man, geeft aan positief te staan tegenover dat ‘regenbooggedoe’, maar heeft er moeite mee dat zijn vrouw haar lust bevredigt met een andere vrouw.

Nog wat meer achtergrond
Om even een beeld te schetsen van de situatie van de homoseksueel in Polen. Polen behoort tot de minst homovriendelijke landen van Europa. Dat weerhoudt een stad als Warschau er niet van om ruimte te bieden aan Gay Prides. Er is in 2012 zelfs een regenboog gebouwd op ‘plac Zbawiciela’. De oorspronkelijke bedoeling van deze regenboog was om positieve gevoelens van liefde, vrede en hoop uit te dragen, maar werd al gauw door rechtse en katholieke groeperingen gezien als hét symbool voor tolerantie voor homoseksualiteit, en dat kan natuurlijk niet in een zo door het katholicisme gedomineerd land als Polen. De regenboog is meerdere malen gesloopt en zelfs in de hens gestoken, waarop in 2015 besloten is om wat er nog van over was te verwijderen. Inmiddels is er met gewapend glas een hologram op de plek verrezen. Knappe jongen die dat gesloopt krijgt.

Met bovenstaande in het achterhoofd, plus het feit dat de regisseuse lesbisch is, doet vermoeden dat het feit om Nina te kiezen als winnaar van de VPRO Big Screen-competitie op het laatste IFFR in Rotterdam (mede) politiek gemotiveerd is.

Nina

Exploratie
Het boek Die Morgenlandfahrt van Hermann Hesse gaat niet over een of andere werkelijke reis naar ergens, maar over de innerlijke reis naar de vraag ‘wie ik ben’, onze menselijke existentie. In zowel het boek van Hesse als in deze film doet het plot er niet zo toe. Nina gaat vooral over Nina, die haar identiteit verruimt ziet en nader gaat exploreren door de ontmoeting met Magda. Door die ontmoeting wordt Nina ingewijd in een scène (de lesbische) die ze vanuit haar eigen leven nauwelijks kent. Zo wordt niet alleen Nina’s wereldbeeld groter, maar ook dat van de kijker, aangezien de film vooral vanuit Nina verteld en beleefd wordt.

Dat snijdt ook meer hout dan wanneer je de logica van het verhaal zou volgen. Dan vallen namelijk tal van toevalligheden op, zoals bij de aanrijding waar Wojtek toevallig Magda uit de brand helpt. Of vragen rondom de relatie tussen Wojtek en Nina. Hoe goed is die eigenlijk? Ook de achtergrond van Magda en haar vriendin wordt weliswaar getoond, maar niet nader ingevuld. Zo mist Nina om te overtuigen, maar heeft het debuut van Olga Chajdas voldoende kwaliteit om uit te zien naar verder werk.
 

14 augustus 2018

 
MEER RECENSIES

November

****

recensie November

Wonderlijk overwinteren

door Suzan Groothuis

Eén van de opmerkelijkste films van het afgelopen Imagine Film Festival in Amsterdam: November uit Estland, waarin magie, kwaad en liefde samenkomen in prachtig gefilmd zwart-wit. De Estische cultuur van bijgeloof en het leven na de dood er duidelijk in doorschemerend, waan je je in een donker, wonderlijk sprookje waarin ook de nodige humor niet ontbreekt.

Een wolf rent door een fraai winterlandschap, gefilmd in contrasterend diepzwart en helderwit. Hij wentelt zich door de sneeuw, om vervolgens zijn pad te vervolgen. Maar in het Estische November is niets wat het lijkt. Dat blijkt wel uit de volgende absurdistische scène, waarin een koe ontvoerd wordt door aan elkaar gebundelde stokken met een dierenschedel erop. Wanneer het beest bij zijn onrechtmatige eigenaar is beland, spreekt het bizarre stokkenschepsel met zijn baas. Het wil meer werk en krijgt vervolgens de opdracht om van brood een ladder te maken. Een eigenzinnige kennismaking met een wonderlijke wereld, waarin kratts (krakkemikkige constructies van gereedschappen en andere gebruiksvoorwerpen) werk verrichten voor de arme, luie boerengemeenschap.

November

Leven en dood vermengen zich in Novembers wereld. Zo zijn kratts schepsels met een ziel, verkocht door de duivel in ruil voor mensenbloed. Ze nemen werk uit handen, maar kunnen zich ook tegen hun eigenaar keren als ze te weinig werk krijgen. En op Allerzielen zoeken de doden hun dierbaren op, om zich tegoed te doen aan een lekkere maaltijd en een goed bed. Een wrang gegeven, want de boerenbevolking moet het zelf doen met bomenschors en vleermuizen. De doden hebben het beter dan de levenden, zo blijkt.

Donker liefdessprookje
Hoewel November in eerste instantie wat gefragmenteerd oogt, zit er wel degelijk een lijn in het verhaal. Het draait namelijk om de jonge Liina en Hans. Zij is verliefd op hem, maar hij valt als een blok voor de dochter van de baron, die iets verderop in een groot, maar vervallen landhuis woont. Een onbeantwoorde liefde dus, van beide kanten. Maar dan is er nog magie, waarmee de twee hopen te krijgen waarnaar ze verlangen. Liina doet een beroep op een heks om Hans’ liefde voor zich te winnen. En Hans koopt bij de duivel een ziel voor zijn kratt, een gefabriceerde sneeuwpop. Zijn kratt draagt de wijsheid van alle wateren in zich en legt in poëtische bewoordingen uit hoe de liefde werkt.

November is een donker liefdesverhaal in een middeleeuwse wereld, doordrenkt van Estische mythologie en volksgeloven. Thema’s als bijgeloof, magie, kwaad, zonden en liefde komen allen voorbij. En er is ook kritiek, dan weer onverbloemd en dan weer subtiel: op de rol van religie, op landbezit en eigendomsrecht en op de Letten (wier mond met een kont vergeleken wordt). Alles en iedereen is te misleiden. Zoals de pest die zich als schone blonde dame het water over laat dragen en als geit haar intrede doet in het dorp om haar virus te verspreiden.

Maar zoals de pest kan misleiden kunnen de dorpelingen dat ook: trek een broek over je hoofd en de pest denkt dat je twee konten hebt en zal weer weg gaan. Zelfs de duivel is om de tuin te leiden door hem sap van fijngeknepen bessen te geven in plaats van bloed. En de dorpelingen zijn ook niet vrij van verdorvenheid, door van elkaar te stelen en elkaar te bedriegen. Een van hen zegt het dan ook treffend: “Ik heb geen ziel”. 

November

Een surreëel spel van contrasten
Regisseur Rainer Sarnet weet een fraai, fantasierijk decor neer te zetten dat filmisch een lust voor het oog is. Onberispelijk wit gaat samen met diepzwart en levert adembenemende plaatjes. Zoals de doden die in smetteloze witte kleding vanuit het bos hun dierbaren opzoeken. Of het rustieke sneeuwlandschap waar wolven – of weerwolven, schijn bedriegt – de dienst uitmaken. De contrasterende zwart-wit kleuren spelen met de tegenstellingen die de film rijk is: smerigheid tegenover schoonheid, armoede tegenover rijkdom en kwaad versus goedheid.

Als deze onnavolgbaar originele film dan toch vergeleken moet worden, denk dan aan werk van stop-motion animator Jan Švankmajer, of aan Oost-Europese cinema als het sprookjesachtige Valerie and her Week of Wonders en het eveneens in zwart-wit geschoten, grimmige Marketa Lazarová. November weet de kijker bijna twee uur lang onder te dompelen in een surreële wereld die niet de onze is, maar die toch herkenbaar is met al het menselijk gekonkel dat wij rijk zijn. Immers, geluk en liefde wil iedereen en met magie in het spel kan dat op zijn minst tot bijzondere taferelen leiden.
 

21 mei 2018

 
MEER RECENSIES

Nico, 1988

****

recensie Nico, 1988

Eerlijk portret van een 60’s icoon 

door Suzan Groothuis

In Nico, 1988 volgen we Christa Päffgen, beter bekend als Nico van The Velvet Underground of als muze van Andy Warhol, in haar laatste jaren. Een vrouw met een bewogen leven, waarover muzikant en bandlid James Young in zijn boek Nico, Songs They Never Play On The Radio schreef: From the start, Nico seemed destined for a life of strange tensions and weird scenes.

De van oorsprong Duitse was iemand om wie je niet heen kon. Een prachtige, indrukwekkende verschijning (Nico deed modellenwerk en had een rolletje in Fellini’s La Dolce Vita) die in de jaren ’60 naar Amerika kwam en daar Andy Warhol ontmoette. Hij bracht haar in contact met The Velvet Underground en produceerde hun debuutalbum. Nico werd toegevoegd als chanteuse en zong een paar nummers mee. Zij was echter nooit officieel lid van de band en ging solo verder.

Nico, 1988

Nico ontwikkelde een eigenzinnige, donkere muzikale stijl, begeleid door haar zware stem en harmonium. Met haar muzikale carrière begon ook een jarenlange heroïneverslaving. In 1988 kwam plots een einde aan Nico’s leven, nadat zij in Ibiza door een val van haar fiets aan een hersenbloeding bezweek. In 1995 verscheen de documentaire Nico Icon, waarin vrienden, muzikanten en familie terugblikken op haar leven. Ook Nico zelf, met haar diepe, karakteristieke stem: “Regrets? I’ve got no regrets… except that I was born a woman instead of a man.”

Het geluid van brandend Berlijn
Nico’s karakter was er een van uitersten: introvert maar aanwezig, met een obsessie voor verval en destructie. Nico, 1988 opent dan ook met zowel dreigende als schone beelden: een jonge Christa kijkt, terwijl de hemel donker kleurt, naar fel licht in de verte. Brandend Berlijn, het einde van de Tweede Wereldoorlog. Een plaatje dat zij nooit meer vergeten zou. Maar ook het geluid dat zij toen hoorde blijkt een grote rol te spelen in Nico’s latere muzikale carrière: gewapend met een opnamekoffer probeert ze het te vangen. Het geluid van het einde van de oorlog, nog nagloeiend in Nico’s zijn: “It was the sound of defeat”.

Nico wordt in Nico, 1988 vertolkt door de Deense actrice Trine Dyrholm (In a Better Word, A Royal Affair). Ondanks dat zij qua uiterlijk niet lijkt op Nico, weet Dyrholm een indrukwekkend portret neer te zetten en met haar stem en karakteristieken dichtbij te komen. Dyrholm zingt alle nummers zelf en doet dat met verve. Met name een illegaal concert in voormalig Tsjechoslowakije laat de haren op de armen rijzen: kippenvel. We zien een uitzinnige Nico die als een echte punkdiva het publiek met het nummer My Heart Is Empty mee krijgt en alles geeft wat ze in zich heeft.

Nico, 1988

Ook het persoonlijke portret van Nico in haar laatste twee jaren is geloofwaardig: regisseur Susanna Nicchiarelli toont haar ongegeneerd, maar altijd eerlijk en met respect. Er zijn beelden van internationale optredens, dan weer briljant, dan weer gênant. En de pogingen van Nico om een band op te bouwen met haar suïcidale zoon Ari, terwijl ze zelf als het even kan heroïne spuit. Maar er is ook gevatheid en humor, zoals een scène met een fles limoncello. Nico’s oog valt er op, maar de eigenaar twijfelt het haar te geven. Nico: “The bottle is too precious”.

Muziek als levensdoel
Ondanks – of misschien wel dankzij – Nico’s complexe persoonlijkheid is het onoverkomelijk dat je als kijker empathie voor haar voelt. Haar doorzettingsvermogen, afgezien van de tegenslagen – een hardnekkige drugsverslaving, een muzikale carrière die maar moeilijk van de grond komt en een suïcidale zoon – is bewonderenswaardig.

Dit is geen portret van de Nico van The Velvet Underground. Dit is een eerlijke weergave van de vrouw van na The Velvets die niet langer mooi gevonden wilde worden en zich richtte op haar levensdoel: “My life started after the experience with The Velvet Underground. I started making my own music.”
 

15 april 2018

 
MEER RECENSIES