Categorie: Z

Zone of Interest, The

Posted on

*****
recensie The Zone of Interest
Beter dan andere mensen 

door Jochum de Graaf

Tien jaar na Under the Skin komt de Britse regisseur Jonathan Glazer met een nieuw meesterwerk. The Zone of Interest kreeg de Grand Prix in Cannes en is genomineerd voor de Oscar als beste niet-Engelstalige film. Een ijzingwekkend goede film die langzaam maar zeker onder je huid kruipt.

Rudolf Höss loopt licht beneveld door het lege trappenhuis, het feest onder in de balzaal is nog in volle gang. Op de voorafgaande conferentie heeft hij een voor hem uiterst belangrijke opdracht gekregen. Middenin de nacht belt hij euforisch zijn vrouw Hedwig: ‘ik wilde even je stem horen.’

Auschwitz
Hij wordt plaatsvervangend inspecteur van alle kampen en moet daarvoor naar Oranienburg, dichtbij Berlijn, verhuizen. Maar Hedwig voelt er niet zo voor om mee te gaan. Aan de oever van de rivier hebben ze een indringend gesprek, zoals tegenwoordig in ieder geëmancipeerd gezin zou kunnen plaatsvinden. Ze wonen nog niet zo lang in de mooie speciaal gebouwde villa en de kinderen zijn net aan school gewend in de nieuwe omgeving. Het is er zo heerlijk wonen. Ze hebben een paradijselijke tuin, geweldige broeikas met bijzondere groenten, de kinderen doen het goed, veel personeel en een fijne vriendenkring van andere Duitse kampfunctionarissen.   

The Zone of Interest

The Zone of Interest, losjes gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Martin Amis (die opmerkelijk genoeg vlak voor de première in Cannes vorig jaar overleed), volgt het verhaal van Rudolf Höss en zijn gezin die in mei 1940 een speciaal voor hen gebouwde villa bij Auschwitz betrekken. In het vernietigingskamp (79 jaar geleden bevrijd) zouden rond 1,1 miljoen mensen, merendeels Joden, worden omgebracht. Höss stond er goed op bij de nazi-top, maakte snel carrière in de SS en na zijn bevordering naar Oranienburg werd hij in mei 1944 teruggeroepen naar Auschwitz om het transport naar en de verspreiding van 700.000 Hongaarse Joden over de kampen, ‘Aktion Höss’, te leiden. Het is de reden dat hij aan het eind van de film zo euforisch door het trappenhuis doolt.

Verschrikkingen buiten beeld
Van het uitgestrekte kampcomplex krijg je niets te zien; ja, wanneer grootmoeder op bezoek is en door de tuin wordt rondgeleid, valt opeens de wachttoren die uittorent boven de betonnen afscheidingsmuur op. Wanneer een bak met as over een bloemperkje wordt uitgestrooid, is de macabere suggestie van menselijke as onmiskenbaar. De verschrikkingen in de kampen worden echter zorgvuldig buiten beeld gehouden. De familie Höss geniet van het buitenleven, ze mogen graag vissen en zwemmen in de beken en meren van het idyllische Poolse platteland. Als vader Rudolf botresten of zwartgeblakerde deeltjes ontwaart in de rivier die van de kant van het kamp afstroomt, roept hij op stel en sprong de kinderen uit het water en beveelt ze zich snel thuis schoon te wassen.

Op zekere dag komt een hoge delegatie van SS’ers met bouwkundige ingenieurs op werkbezoek in de villa. Op tafel wordt een bouwtekening uitgespreid. Een nieuw revolutionair ontwerp voor verbrandingskamers, ‘ladingen’ kunnen voortaan uiterst efficiënt worden verwerkt. ‘Branden, koelen, ontladen, herladen, continu!’, klinkt het, het lijkt pijnlijk logisch, vanzelfsprekend, heel normaal.

Jonathan Glazer laat heel effectief het beeld en geluid het werk doen. De camera registreert meestal van een afstand, er komt slecht een enkele close-up voorbij. Met het niet vertonen van de wreedheden wordt niet zozeer de nieuwsgierigheid opgewekt, maar bekruipt je meer en meer het unheimische gevoel dat het allemaal van een groteske alledaagsheid was. Hoe kan het dat mensen uiteindelijk zo handelen en functioneren? Het is in optima forma de ‘banaliteit van het kwaad’, in de veelbesproken woorden van Hannah Ahrendt.

The Zone of Interest

Soundscape
Een essentiële rol speelt daarbij ook de soundtrack, beter gezegd de soundscape, waarvoor net als in Under the Skin, Glazers meesterwerk van tien jaar geleden, Mica Levi tekent. Achter de gewone huis-, tuin- en keukengeluiden horen we geblaf van honden, soms ijselijk gegil van mensen, marcherende soldaten, bevelen. En let dan ook eens op het begin van de film. Het beeld nog op zwart en een symfonie van een kleine twee minuten waar heavy metal langzaam overgaat in vogeltjesgefluit. Hel en hemel liggen vlak bij elkaar.

De verbijstering en het ongemak nemen in de loop van de film meer en meer toe, vooral ook door het fenomenale spel van hoofdrolspelers Christian Friedel (hij was de schoolmeester in Das weisse Band) en Sandra Hüller (terecht met een Oscar genomineerd voor Anatomy of a Fall). Ze kleuren hun rol opvallend onopvallend in. Friedel met hoog opgeschoren schedel, vette plak haar, ambitieuze doorsnee-nazi zoals er zovele waren. Hüller met een bundel vlechtjes in het haar, een kapsel dat bij de Bund Deutsche Mädel populair was. Ze geeft Hedwig gestalte als lompe, onbehouwen vrouw, die het personeel afsnauwt, maar tegelijkertijd zorgzaam is voor haar kinderen.

In een interview met Het Parool vertelde Sandra Hüller hoe ze zich voorbereidde op de rol: ‘veel ziel was er niet’. Volgens haar wilde Jonathan Glazer deze vorm van ongemak bereiken. ‘Hij wil dat mensen zich op een vreemde manier met Rudolf en Hedwig kunnen identificeren. Niet door ze menselijk te maken of door ze allerlei gevoelens en drama mee te geven, maar door naar hen te kijken terwijl ze hun leven leiden.’ (…) ‘Zij (Hedwig) en Rudolf namen de beslissing om zichzelf op de eerste plaats te zetten. Ze besloten dat ze beter waren dan andere mensen. Dat ze beter verdienden en dat de anderen moesten sterven. Het is een menselijke keuze en juist dat maakt het zo gevaarlijk.’

 

31 januari 2024

 

ALLE RECENSIES

Zappa

Posted on

****
recensie Zappa

Het verstand als valscherm, kunst als stootkussen 

door Alfred Bos

Documentairemaker Alex Winter moest over verschillende hordes springen, maar eindelijk is er het filmportret van Frank Zappa, held én criticus van de hippiegeneratie, schrik van het establishment en schepper van een uniek genre, Zappa-muziek.

Frank Zappa (1940-1993): muzikant, componist, bandleider, satiricus, producer, gitarist, dirigent, regisseur, platenbaas, auteur, zakenman, ambassadeur, archivaris, huisvader. Dat was hij allemaal en toch werd hij maar 52 jaar oud. Tijdens zijn leven maakte hij meer dan zestig platen, in een krankzinnig scala van stijlen; de teller is sindsdien over de honderd gegaan. Alex Winters documentaire van twee uur lang kan de man onmogelijk recht doen. Toch is het mooi dat Zappa er is, want er komt nimmer een tweede als Frank Zappa.

Zappa

Deze woorden komen uit de tekstverwerker van een verklaarde fan, die sinds 1971 en zijn kennismaking met We’re Only in It for the Money – de elpee van The Mothers of Invention uit 1968, in een hoes die Sgt. Pepper parodieert – de wereld met andere ogen ziet en andere oren hoort. De kortste karakterschets van Frank Zappa is: onafhankelijke geest. Eén van zijn bekendste aforismen luidt: the mind is like a parachute, it only works when it is open. Kunst was zijn stootkussen tegen, in de woorden van wijlen W.F. Hermans, het sadistische universum.

Scheppen was voor Zappa verzet tegen de bekrompen middelmaat, het groepsdenken. Verstandig zijn betekende voor hem: doe het zelf als je het beter doet dan een ander. Vandaar dat volle leven, het is er voor avontuur. Genieën zijn zelden de makkelijkste mensen. Hugo Ball, de voorman van Dada, en Leonardo da Vinci in een. Met een vleugje Beethoven. Of eigenlijk Varèse.

Crowdfunding
Onder zijn huis, ‘de blokhut’, in Laurel Canyon, in de heuvels van Los Angeles, had Frank Zappa een klimaatgeregelde kelder. Het was een doolhof van wandrekken, gevuld met banden. Geluidsbanden, beeldbanden, eindeloos veel banden—Zappa’s archief. Hij legde elk optreden en iedere studiosessie vast, bewaarde alles.

Gail, Zappa’s weduwe die in 2015 overleed, beheerde het archief. Geen enkele documentairemaker kreeg haar fiat, tot Alex Winter – acteur, hij speelt Bill tegenover de Ted van Keanu Reeves in de films en tv-serie Bill & Ted, en regisseur van de documentaires Dowloaded, Deep Web en The Panama Papers – haar in 2014 vertelde Zappa te willen belichten als non-conformist, avant-gardecomponist en voorvechter van de tegencultuur. Dankzij crowdfunding kwam er een dik miljoen dollar beschikbaar om het Zappa-archief te conserveren, een klus van twee jaar. Het is Winters belangrijkste bron.

Zappa

Niet eerder vertoonde beelden
De focus van Zappa is de man, minder zijn muziek of invloed. Die man was geliefd, ook – of juist – door muzikanten die hebben gewerkt onder zijn veeleisende regime. Door een gril van het sadistische universum sprak ik enkele voormalige Mothers op de dag van Zappa’s overlijden, 4 december 1993; saxofonist Bunk Gardner was tot tranen geroerd. In de film overkomt vibrafoniste Ruth Underwood, bijna een kwarteeuw later, iets dergelijks.

Er zijn meerdere bands en gezelschappen die zich hebben toegelegd op de muziek van Frank Zappa. Voor hen en de vele fans zal Zappa, met niet eerder vertoonde beelden, serotoninegolven van genot opwekken. Eindelijk, dankzij of ondanks Gail Zappa, is er een filmportret dat recht doet aan een bijzonder mens en unieke muzikant. Maar de film dient bovenal als introductie bij een generatie die is opgegroeid met groepsdruk, digitaal narcisme en kritiekloos pleasen. Moraal: denk zelf na of anders doet een ander het wel voor jou.

Tip voor mensen die nieuw zijn met Zappa’s muziek: begin met Over-Nite Sensation. En YouTube staat vol met live-clips, inclusief complete concerten. Het spuit de oren schoon.

De documentaire Zappa gaat 17 juni in première in de bioscoop; op 18 juni verschijnt de 2cd Zappa ’88: The Last U.S. Show.

 

16 juni 2021

 

ALLE RECENSIES

Zie mij doen

Posted on

****

recensie Zie mij doen

Gehandicapten en hun gevoelens

door Nanda Aris

In deze documentaire van Klara van Es volgen we mensen met een beperking, verstandelijk en vaak ook fysiek. Gehandicapten worden tegenwoordig nog steeds meewarig bekeken, maar de maakster toont dat zij een eigen leven hebben: met verlangens, gewoonten en gedachten. 

Door het volgen van Jessica, Mathias, Dominique, Nadine, Quan, Sam en Sofie, krijgen we als kijker een genuanceerde inkijk in het leven van deze mensen met een beperking. 

Zie mij doen

Met haar derde documentaire Zie mij doen won Van Es de juryprijs op het filmfestival Docville in Leuven. Haar eerste film, Verdwaald in het geheugenpaleis (2010), over drie vrouwen in een verzorgingstehuis met beginnende alzheimer, groeide uit tot de meest bekeken Vlaamse documentaire. Haar tweede documentaire, Carnotstraat 17: huis van aankomst (2015), vertelt het verhaal van een voormalig filmtheater dat nu in gebruik is als migrantenkerk. 

Vrijwilliger
Klara van Es werkte drie jaar als vrijwilliger in Monnikenheide, een zorgcentrum voor mensen met een verstandelijke en fysieke beperking. In haar laatste jaar als vrijwilliger begon ze met filmen, waardoor de hoofdrolspelers van de film bekend met haar waren, en andersom. Van Es had het idee een genuanceerd beeld te geven: geen zielig beeld van mensen met een beperking, geen onbegrijpende boze buitenwereld. Het gebruik van zwart-wit zette dit idee kracht bij, en zorgt voor een zachte en observerende blik.

Gevoelens
Nadine heeft het syndroom van Down, en krijgt last van dementie. Sofie kan niet zoveel, maar kan wel duidelijk laten merken of ze iets leuk vindt of niet. In de openingsscène wordt het haar van Sofie haar geknipt en kijkt Nadine aandachtig toe. “Nee Sofie, geen pijn”, zegt Nadine tegen Sophie, die het knippen niet erg leuk lijkt te vinden. De close-ups laten ons voelen wat zij voelen, en de rust in het filmen geeft rust in onze observatie.

De begeleider in het zorgcentrum praat met de bewoners over gevoelens: wat maakt hen boos of bedroefd. Quan, een jongen in een rolstoel met Chinese roots, zou graag met kerst teruggaan naar China en de feestdagen doorbrengen met zijn familie. Het maakt hem boos en bedroefd dat hij daar niet bij kan zijn.

Zie mij doen

Met Jessica praat een andere begeleidster over hoe mensen naar haar kijken. Even kijken of blijven staren, dat is een verschil. “Als ze blijven kijken, kijk ik meestal zo terug: ‘heb je mij gezien?’” 

Dansen
Er wordt ook gedanst in het zorgcentrum, op muziek van Sam. Sam heeft ook het syndroom van Down en de passie waarmee hij plaatjes draait is prachtig. Hij schakelt moeiteloos van een dansbare beat naar Clouseau, onze blik volgt zijn vingers die de knoppen bedienen. De muziek is zijn uitlaatklep, van André Rieu wordt hij kalm; in het nummer ‘Omdat ik van je hou’ zitten al zijn gevoelens, en door het nummer ‘Samen voor altijd’ van Marco Borsato kan hij een punt achter zich zetten, het verleden achter zich laten.

Door de nadruk op de verschillende gevoelens te leggen, zijn de bewoners van het zorgcentrum geen bekijks, maar mensen zoals jij en ik.
 

7 oktober 2018

 
MEER RECENSIES

Zagros

Posted on

****

recensie Zagros

Oude tradities in een moderne wereld

door Ries Jacobs

Een man wordt door zijn familie gedwongen zijn vrouw te vermoorden en zo de eer van de familie te redden. Hij houdt tegelijkertijd zielsveel van zijn vrouw. Zagros is een film over een wereld waarin eer belangrijker is dan liefde.

Zagros is gelukkig als vader van de negenjarige Rayhan en echtgenoot van Havin. In de bergen van Turkije hoedt de Koerdische herder zijn schapen. Niet alleen het landschap doet denken aan de bergen waarheen Michael Corleone vluchtte in het eerste deel van The Godfather, ook de dorpsbewoners vertonen gelijkenissen. Familie, trots en eer zijn kernwaarden in hun leven.

Zagros

De dorpelingen roddelen over Havin. Ze zou Zagros bedriegen met een andere man. Haar in de eer aangetaste schoonfamilie haalt verhaal bij Havin, die het benauwd krijgt en naar Brussel vlucht. Zagros reist haar achterna en probeert met zijn gezin een nieuw leven op te bouwen. Nog steeds opgehitst door zijn familie, de haar eer wil wreken met het leven van Havin, wantrouwt Zagros zijn vrouw meer en meer.

Persoonlijk drama
Zagros is de eerste lange speelfilm van regisseur Sahim Omar Kalifa. Het script schreef hij zelf, samen met Jean-Claude van Rijckeghem. Zij hebben ervoor gekozen om het verhaal door middel van korte scènes snel te vertellen. Al na tien minuten ziet de kijker dat Havin wordt beschuldigd van overspel en Turkije verlaat. Het lukt de regisseur om de vaart in de film te houden en het verhaal begrijpelijk te maken.

De hoofdpersoon in de film volgt het pad dat Kalifa  eerder als vluchteling volgde, zij het dat de regisseur uit Irak kwam. Zijn politiek actieve vader werd het daar te heet onder de voeten, waarna de familie besloot te vluchten. Ook Kalifa is Koerdisch, ook Kalifa moest in zijn geboortedorp keuzes maken onder druk van zijn omgeving, ook Kalifa stak illegaal de grens over.

Ook in eerdere korte films blijft de regisseur dicht bij zijn Koerdische wortels. Een opvallend voorbeeld hiervan is zijn voorlaatste film Bad Hunter (2013), die ook gaat over eerwraak. De filmmaker snijdt hiermee een maatschappelijk beladen thema aan. Ook in Nederland vinden er jaarlijks honderden aan gewraakte eer gerelateerde geweldsincidenten plaats, waarvan de meeste gelukkig zonder dodelijke afloop. Kalifa neemt subtiel een maatschappelijke stelling in. Nooit legt hij zijn mening er te dik bovenop.  Mede hierdoor weten alle acteurs hun karakter geloofwaardig neer te zetten. Dit geeft de film een constante spanning die pas aan het einde tot uitbarsting komt.

Zagros

Sombere wereld
Het speelfilmdebuut van Kalifa is meer dan een verhaal over de gespannen verhouding tussen oude tradities en de moderne wereld. Hij laat ook de illegale reis naar het westen en de sombere wereld van migranten zien. De beelden van Turkije zijn groen en zonnig, die van Brussel zijn grijs en donker.

De Koerdisch-Belgische regisseur laat zien dat hij een verhaal kan vertellen, oog heeft voor sfeer zonder overdadig te worden en het beste uit acteurs weet te halen. Als hij dit niveau kan vasthouden in volgende films kan hij uitgroeien tot een van de betere regisseurs van onze zuiderburen.
 

24 juni 2018

 
MEER RECENSIES

Zero Days

Posted on

****

recensie Zero Days

Oorlog in het digitale domein

door Alfred Bos

Hoe geheime diensten hun hand overspeelden en een tactisch cyberwapen onbedoeld zich over de hele wereld verspreidde. Zero Days zet het digitale equivalent van de atoombom in de schijnwerpers.

Zero days is het jargon van hackers voor nog niet ontdekte codeerfouten die kunnen dienen als toegangsdeur om in te breken in een computer of computersysteem. Ze zijn de graal voor criminelen en spionnen, want is het gat eenmaal gebruikt dan is het ook bekend bij de gedupeerde en wordt doorgaans snel gedicht. Zero days zijn handel op de illegale marktplaats van internet, het donkere web alias darknet.

Zero Days is de titel van de film die de Amerikaanse documentairemaker Alex Gibney heeft gemaakt over het meest opzienbarende – en angstaanjagende – voorbeeld van cyberwarfare, oorlog die zich afspeelt in het digitale domein maar verregaande consequenties heeft voor de wereld van baksteen en asfalt. Het idee: leg een energiecentrale plat en een stad zit zonder stroom. Dat is een stuk efficiënter en kosteneffectiever dan platbombarderen.

Zero Days

Vernietigende worm
Centraal in Zero Days staat Stuxnet, de naam waaronder een geheimzinnige computercode bekend werd. In 2010 voor het eerst geïdentificeerd als malware (software voor spionage- of sabotagedoeleinden), werd binnen kringen van internetbeveiligers gaandeweg duidelijk wat Stuxnet feitelijk was: een worm die het atoomprogramma van Iran saboteerde. Verbazing, zelfs ontzag, was er over de verfijning en de complexiteit van de worm.

Virussen vallen computers aan en worden door een netwerk verspreid door de gebruikers van de geïnfecteerde computers. Computerwormen attaqueren een netwerk en verspreiden zichzelf, daar zijn geen onwetende gebruikers voor nodig. Stuxnet zat zo sluw in elkaar dat het nooit het product van één hacker kon zijn. Niemand is zo slim en niemand heeft de tijd om zo’n omvangrijk programma te schrijven. Stuxnet moest de creatie van een team zijn.

De sporen wezen naar de geheime diensten van Israël en Amerika, landen die ten koste van alles wilden verhinderen dat het door conservatieve islamitische geestelijken geregeerde Iran over een atoomwapen zou kunnen beschikken. Zero Days opent spectaculair met een nagespeelde aanslag op een Iraanse atoomfysicus en maakt vervolgens veel tijd vrij om het hoe, wat en waarom van de zaak helder te maken.

Bloedstollende implicaties
Het onderwerp van Zero Days staat voor de meeste kijkers wellicht ver van hun bed en de grimmigheid van het Stuxnet-verhaal haaks op het enthousiasme waarmee men zich dagelijks overgeeft aan de virtuele wereld van de sociale media.

Daar is de regisseur – hij maakte recentelijk spraakmakende en onthullende documentaires over Steve Jobs (The Man in the Machine) en de Scientology ‘kerk’ (Going Clear: Scientology and the Prison of Belief ) – zich terdege van bewust en hij steekt veel energie in de uitleg en presentatie van het exotische onderwerp. Pratende hoofden van insiders (technici, politici en spionnen) wisselen af met verhelderende animaties en gestileerde graphics. Saai is Zero Days nimmer.

Dat kan ook nauwelijks, want het verhaal en zijn implicaties zijn bloedstollend. Tussen 2008 en 2010 functioneerde Stuxnet perfect. De centrifuges van het Iraanse atoomprogramma trilden kapot, terwijl de technici op hun monitors niets vreemd aflazen. Toen ging het mis. Men ging aan Stuxnet sleutelen, de nieuwe versie was agressiever dan de vorige en—Stuxnet ontsnapte. De worm vermenigvuldigde zich vanuit Iran en dook op in industriële installaties over de hele wereld, ook Amerika. Zo werd Stuxnet ontdekt.

Officieel is de worm niet meer actief sinds 24 juni 2012; in de code was een einddatum geprogrammeerd. Het is echter niet bekend of alle kopieën van Stuxnet zijn gedetecteerd dan wel verwijderd en in beginsel kan de sluimerende malware opnieuw worden geactiveerd. Dat zou de infrastructuur van menige geïndustrialiseerde natie kunnen platleggen, een grotere nachtmerrie is nauwelijks denkbaar.

Zero Days

Digitale atoombom
Voormalig CIA- en NSA-directeur Michael Hayden spreekt over Stuxnet als het digitale equivalent van de atoombom en pleit voor meer openheid van spionagediensten en overheden over hun cyberwapenprogramma. Net zoals er internationale verdragen zijn voor atoomwapens moet er een verdrag voor cyberwapens komen.

En daar zit het horror-aspect van Zero Days. Het is niet eens de technologie, het is hoe de politiek daar mee omgaat. Ze houden hun speelgoed liever onder de pet en ontkennen de risico’s, ook daar is de documentaire glashelder over. Ondertussen is er vorig jaar ingebroken in de computers van de NSA en zijn cyberwapens – net als Stuxnet – ‘ontsnapt’ naar het publieke domein. De mogelijke consequenties doen de nachtrust geen goed.

Stuxnet ontbreekt geheel in de gesponsorde propagandafilm Lo and Behold die Werner Herzog het afgelopen jaar over internet maakte. Alex Gibney’s Zero Days haalt dat sprookje hard onderuit, in het net slaapt een grote boze wolf. Na het zien van Zero Days kijk je nooit meer hetzelfde naar je smartphone.
 

24 maart 2017

 

Ondertussen, op de redactie:
Hoe hebben jullie naar Zero Days gekeken?


MEER RECENSIES

Zwei Leben

Posted on

**

recensie  Zwei Leben

Noorse nazimysteries

door Wouter Spillebeen

Na NeuFundLand richt de Duitse regisseur Georg Maas zich opnieuw op de val van de Berlijnse Muur. In de thriller Zwei Leben graaft hij weinig bekende oorlogsmisdaden van het naziregime op.  

Een kleine geschiedenisles: Heinrich Himmler beval tijdens de Tweede Wereldoorlog dat de kinderen die Duitse soldaten bij Noorse burgers verwekten, opgenomen moesten worden in tehuizen in Duitsland. Als ‘noordelijk ras’ beschouwde hij hen namelijk als dragers van puur Arisch bloed. Onder de naam Lebensborn moesten de tehuizen de kinderen beschermen. Wanneer de Oost-Duitse veiligheidsdienst Stasi bij het aanbreken van de Koude Oorlog zich met de tehuizen ging bemoeien werd spionage via de kinderen niet ongewoon. Enkelen die in de instellingen opgroeiden, zochten na de oorlog hun familie weer op.

Duistere geschiedenis
De mysterieuze Katrine (Juliane Köhler) – die vele jaren geleden in een bootje naar haar thuisland terugkeerde, met haar moeder herenigde en een gezinsleven opbouwde – vermomt zich, glipt Duitsland binnen, vernietigt informatie over Lebensborn en gaat daarna terug naar Noorwegen om bij haar familie te doen alsof niet aan de hand is. Nu de muur gevallen is, krijgen Lebensborn-kinderen de kans om massaal rechtszaken aan te spannen (de kopstukken werden al veroordeeld in de Processen van Neurenberg, maar daarbij kregen de slachtoffers geen compensatie). Wanneer een advocaat met grootse plannen aanklopt bij Katrine, komen haar verleden en alle geheimen die ermee gepaard gaan, stilaan naar boven. In niet-chronologische volgorde komt Katrines duistere geschiedenis stukje bij beetje boven water.

Recensie Zwei Leben

In 1999 maakte Georg Maas de roadmovie/documentaire Pfadfinder en in 2011 verscheen zijn The Buddha Wallah, over Boeddhistisch leermeester Christopher Titmuss – documentairefilms zijn de Duitser niet vreemd. Zwei Leben kon dus net zo goed een documentaire over Lebensborn en de grimmige relatie tussen Duitsland en Noorwegen zijn, maar Maas opteerde voor de persoonlijkere aanpak van een individueel verhaal.

Omdat Lebensborn en alle praktijken op dat gebied niet zo bekend zijn als zeg maar de Holocaust, komen de waargebeurde elementen vaak over als documentair. Dat staat het verhaal in de weg: in plaats van meer informatie over relatief onbekende oorlogsmisdaden, krijgen we een traag ontwikkelende thriller met een hoop obligatoire plotwendingen.

Recensie Zwei Leben

Op enkele van de nevenpersonages na, is het acteerwerk weinig bijzonders. Köhler en Ken Duken (die de advocaat Sven Solbach portretteert) brengen hun boodschap over, maar meer ook niet, van beklijvende prestaties valt niet te spreken. Het familiedrama-aspect wordt gedragen door een overtuigende Liv Ullmann, die vooral bekend is van haar talrijke rollen in Ingmar Bergman-films (Autumn Sonata, Persona, Shame…), en Sven Nordin, die zichtbaar lijdt onder het ontluikende verleden van zijn vrouw.

Puzzelstukjes
Zwei Leben voelt vaak onevenwichtig en verwarrend: eens is het een familiedrama, dan weer een rechtbankfilm of een historisch relaas. De film schakelt een tandje hoger naarmate meer stukjes van de puzzel bovenkomen, maar het eerste uur zijn die sporadische beetjes informatie niet genoeg om de interesse vast te houden. De onheilspellende muziek is vanaf het begin te horen en kondigt aan dat er wat te gebeuren staat, maar het duurt veel te lang vooraleer de film die belofte waar maakt. Zwei Leben is op zijn sterkst middelmatig, jammerlijk, want het onderwerp verdient een uitstekende behandeling.

 

18 juli 2014

 

MEER RECENSIES

Zwei Mütter

Posted on

***

recensie  Zwei Mütter

Lesbisch paar heeft kinderwens

door Cor Oliemeulen

Een lesbisch paar wil een kind. Duits docudrama registreert de schier onmogelijke weg naar zwangerschap, afgewisseld door liefdesscènes en toenemende frustraties.  

Studerend aan de Filmacademie raakte Anne Zohra Berrached geïntrigeerd door het thema dat nogal eens op afkeuring en hoongelach stuit. Ze schreef een scenario dat is gebaseerd op de ervaringen van drie lesbische stellen. In Zwei Mütter volgen we Katja (43) en Isabella (37) die dolgraag een kind willen en alvast namen aan het verzinnen zijn. Beide dames zijn tv-actrices, terwijl bijna alle andere mensen in de film zichzelf spelen, zoals de arts van de spermabank, de advocaat van de privékliniek, de verkoper van inseminatie-instrumenten en zelfs enkele spermadonoren.

Recensie Zwei Mütter

Confrontaties
Het relaas is documentaireachtig gefilmd, vaak over de schouders van de vrouwen, zodat je als kijker meer wordt geconfronteerd met de stand van zaken betreffende de mogelijkheden en onmogelijkheden van inseminatie bij lesbische vrouwen. In het begin bellen ze veel om informatie in te winnen, later bezoeken ze klinieken. We leren dat ze zich in een grijs gebied bevinden. Hoewel het paar is getrouwd komen volgens de wet alleen heterostellen in aanmerking, maar later blijkt dat het misschien toch kan, zolang ze maar genoeg geld meebrengen. Dat blijkt onmogelijk, want als parttime bloemist (Isabella) en bedrijfsleider van een videotheek (Katja) zijn hun gezamenlijke inkomsten ontoereikend. Op hun vraag of de inkomensgrens ook geldt voor heterokoppels krijgen ze geen antwoord.

Katja heeft de kinderwens en Isabella wil de ‘vader’ zijn. Volgens de arts van de vruchtbaarheidskliniek raakt door inseminatie slechts twintig tot dertig procent van de vrouwen zwanger, soms zijn extra hormoonspuiten nodig. Terwijl ze elkaar hoopvol knuffelen volgt de allereerste injectie. Maar elf seminaties, negen maanden en tienduizend euro later ontstaan de irritaties. Raken we niet teveel in de schulden? En wie blijft er straks na de geboorte eigenlijk thuis tijdens de eerste drie jaren van het kind?

Recensie Zwei Mütter

Aanbieders
Uiteindelijk wil het stel zelf gaan insemineren en moet het op zoek naar hulpmiddelen én donoren. Lang leve het internet, waar de aanbieders van doe-het-zelf-pakketten en aantoonbaar succesvol zaad staan te springen om een zakcentje bij te verdienen. Of iemand toevallig HIV heeft, komt niet aan bod, terwijl uit ontmoetingen met donoren blijkt dat de meeste het goedje het liefst zelf op natuurlijke wijze willen inbrengen.

Helaas schenkt de filmmaakster geen aandacht aan referentiepunten zoals vrienden, familie of collega’s. Ook valt er geen humor te bespeuren in Zwei Mütter of het moet zijn dat je het grappig vindt dat een apotheker de suggestie doet om voor inseminatie-instrumenten maar contact op te nemen met een dierenarts. Toch is het korte drama de moeite van het kijken waard, al is het alleen maar om je te realiseren hoe frustrerend het moet zijn als je geen kind kunt krijgen. Laat staan als de wet je dit onmogelijk maakt.

 

28 juni 2014

 

MEER RECENSIES

Zombie; The Resurrection of Tim Zom

Posted on

***

recensie  Zombie; The Resurrection of Tim Zom

Pleurisjong wordt sportheld

door Cor Oliemeulen

Persoonlijk, evenwichtig portret van een irritant Rotterdams straatschoffie dat uitgroeit tot een gerespecteerde skateboarder.  

Lange blonde haren, petje, bleek gezicht met baardje, littekens op de handen en ellebogen. Onder op zijn skateboard prijkt de niets verhullende tekst: ‘Show me your tits’. We zien oude opnames van de jonge getalenteerde Tim op zijn skateboard. Overal waar het maar kan balanceert hij op een plankje met wieltjes. Metrotrappen, railings, leuningen, muurtjes, brievenbussen, niks is hem te gek. Hij steekt graag zijn middelvinger(s) op en laat zich niet snel wegsturen door een buurtbewoner of winkelier, want Tim moet nu eenmaal die sprong maken. Hoe heftiger hoe beter, steeds weer een nieuwe uitdaging. Hij valt regelmatig, vloekt, smijt zijn plank op de grond en maakt de volgende jump.

Recensie Zombie; The Resurrection of Tim Zom

Machteloos
Regisseur Billy Pols kwam twaalf jaar geleden in contact met Tim Zom en raakte geïntrigeerd door diens volwassen instelling van steeds vallen en weer opstaan. Hij maakte een documentaire van de in Zuid geboren en getogen Rotterdammer, die op het punt staat internationaal door te breken als professioneel skateboarder. Aan het woord komen sponsors, vrienden en familie. Er ontstaat een beeld van een jongen met een grote mond en een klein hartje. Gesloten, gefrustreerd en soms opgefokt. In de film zit een fragment van een vechtpartij waarvan de slachtoffers op last van de rechter onherkenbaar moesten worden gemaakt.

Zijn stiefvader noemt Tim een eikel en een moeilijk mannetje. Zijn moeder vertelt dat ze vroeger regelmatig werd aangesproken door andere ouders. “Ben jij de moeder van dat pleurisjong?” Ze voelde zich machteloos. “Tim vocht vier keer per dag op het schoolplein en was een lopende tijdbom.” Volgens oma is het feit dat haar kleinzoon wel eens gestolen heeft de schuld van de regering, want die moet maar voor werk zorgen. “Hij is eigenwijs, maar een hartstikke lieve jongen, je moet hem gewoon kennen.” En Tims vriendin vond hem een “mongool” toen ze hem voor het eerst ontmoette. “Ik vond zijn doen en laten leuk. Hij had al tien jaar geen verjaardagscadeau gehad en was erg blij met zijn T-shirt met een naakte vrouw erop.”

Recensie Zombie; The Resurrection of Tim Zom

Stunts
De interviews worden afgewisseld door sfeervolle opnames van straten, bruggen en industrieel Rotterdam bij avond. Het geluid van een skateboard, een flits en op de achtergrond de lichtjes van de flats. Er zijn prachtig gefilmde actiescènes waarbij skaters met camera’s de skills en stunts feilloos vastleggen. Tom kickt op de actie. “Ik voel de adrenaline. Je hart bonkt in je keel, je lichaam zegt: fuck it! Als je twijfelt ben je de lul, gaan je benen rare dingen doen.”

Het aardige van de documentaire is dat Zombie, zoals zijn fans hem noemen, zich langzaam ontwikkelt van vervelend mannetje tot een gepassioneerde sportheld. Als Tim praat over zijn overleden vader is hij voor de afwisseling niet stoer, maar aandoenlijk en aardig. De toon van het portret gaat van rauw en grimmig naar vrolijk en hoopgevend. In het eindshot geeft Tim zijn vriendin grimassend een hele lange zoen onder de zoetgevooisde klanken van Sugar Baby Love. De wederopstanding van Zombie lijkt een feit.

 

8 mei 2014

 

MEER RECENSIES

Zarafa

Posted on

****

recensie  Zarafa

Aaibare aimabele langnek

door Ralph Evers

Vrij naar het waargebeurde verhaal over de eerste giraffe in Parijs. Met oog voor detail en liefde gemaakt.  

Het verhaal wordt verteld door een dorpsoudste, die met houten poppen de kinderen vermaakt. Maki is samen met zijn vriendinnetje Soula geketend door de boosaardige slavendrijver, Moreno. Op een nacht ontdekt Maki dat de ketens te groot zijn en dat hij kan ontsnappen. Wanneer Moreno de achtervolging inzet weet Maki ternauwernood aan hem te ontsnappen en wordt hij gered door een giraffe. Moreno geeft niet op. Hij komt Maki op het spoor en schiet de giraffe, die Maki probeert te beschermen, dood. Dan springt een illustere vreemdeling, Hassan, tussenbeide. Maki belooft de stervende giraffemoeder dat hij voor haar kalf Zarafa zal zorgen.

Diepere lagen
Tegen de achtergrond van dit avonturenverhaal spelen thema’s als slavernij, oorlog, vriendschap, dierenliefde en vrijheid. Het belangrijkste thema lijkt het individuatieproces van Maki. De jongen op weg naar volwassenheid tegen een achtergrond waarin de wereld uit de onderdrukkende blanke slavendrijver emancipeert. Hassan, die als een vader voor Maki is, geeft hem de raad de sterren te volgen wanneer hij mocht verdwalen.

Recensie Zarafa

Een andere belangrijke rol in dit avontuur is voor Malaterre, een ontdekkingsreiziger. Hij verzorgt het noodzakelijke oriëntatiepunt. Malaterre is overigens een leuk gevonden naam: ‘mal à terre’, slechte grond. Hij verblijft dan ook het liefst in zijn luchtballon, van waaruit hij veilig overzicht houdt over de aarde.

Wanneer de baai voor Alexandrië belegerd is door de Turken, vraagt de Pasha van Egypte een gunst aan de Franse koning om hem te hulp te schieten. Als gift stuurt de Pasha een giraffe naar Parijs. Zo begint een vrolijk makend, doch onwaarschijnlijk avontuur over een giraffe, twee Tibetaanse koeien, Hassan, Malaterre en Maki in een luchtballon.

Progressief
Regisseur Rémi Bezançon heeft een goed gevoel voor subtiliteit en dosering. Hij weet de gevoelige snaar te raken, zonder te overdrijven. Dit deed hij eerder in het overtuigende familiedrama Le premier jour du reste de ta vie (2008). In Zarafa, zijn eerste animatiefilm, ontgint hij nieuw terrein op overtuigende manier.

De animatie doet denken aan een mix tussen Sylvain Chomets Les Triplettes de Belleville (2003) met de karakters van de Japanse animatiegrootmeester Hayao Miyazaki. Dit is niet heel gek, wanneer je weet dat Jean-Christophe Lie de grafische regie in handen heeft. Hij werkte eerder mee als animator aan Les Triplettes de Belleville. De afwisseling tussen de stijlen werkt goed. Tegen een prachtig getekende achtergrond komen de kleurrijk en simpeler getekende personages meer tot leven. Als een levend stripboek. Door in de personages de nadruk op emoties en persoonlijkheid te leggen en in de achtergrond de details, versterkt dit elkaar. De film weet zich te bevrijden uit de ketens van computeranimaties en 3D. In die vrijheid ontstaat een levendige film die voor jong en oud zeer te genieten valt.

 

6 oktober 2013

 

MEER RECENSIES

Zero Dark Thirty

Posted on

****

recensie  Zero Dark Thirty

Martelgang naar Bin Laden

door Mirthe van Lieshout

Zero Dark Thirty heeft in Amerika al veel stof doen opwaaien. Zowel CIA, senatoren als de anti-martelbond hebben geklaagd over de gesuggereerde effectiviteit van folteringen.

De actiethriller van Kathryn Bigelow (Point Break, The Hurt Locker) volgt CIA-agente Maya (Jessica Chastain) die zich ten doel heeft gesteld Osama Bin Laden te vinden. Tijdens martelverhoren komt ze op zijn spoor, bijt zich jarenlang vast en vecht tegen haar leidinggevenden die haar niet genoeg hulp bieden. Het is een modern klassiek antiterrorismeverhaal, dat sterk doet denken aan de serie Homeland met in de hoofdrol een CIA-agente, geobsedeerd jagend op een terrorist terwijl ze wordt tegengewerkt door de mannen aan de top.

Gebaseerd op feiten en bestaande personen
De film past zo goed in het format dat het de verwachting schept dat het verhaal sterk geromantiseerd is ten behoeve van een spannend plot. Maar regisseuse Bigelow en scenarioschrijver Mark Boal verzekeren dat het verhaal op feiten en alle personages op bestaande personen gebaseerd zijn. De Washington Post kon de CIA-agente naar wie Maya gemodelleerd is naar eigen zeggen inderdaad gemakkelijk vinden. Dé Bin Laden-deskundige Peter Bergen meent dat het personage niet op één maar op twee vrouwelijke agenten gebaseerd is. Of het er nou één of meer zijn, in grote lijnen volgt de film absoluut de waargebeurde klopjacht, dat is na alle ophef wel duidelijk geworden.

Recensie Zero Dark Thirty

Na Maya’s tienjarige zoektocht volgt de aanval op de compound in Pakistan waar Bin Laden zich volgens haar schuilhoudt. Het eerste deel is een technisch perfecte spionagethriller, tijdens de laatste 25 minuten durende scène is het alsof de kijker de missie real time volgt. De bioscoopbezoekers kunnen zichzelf horen ademen terwijl de mariniers door het huis sluipen. Een fantastisch filmisch hoogtepunt dat recht doet aan de twee uur durende opbouw.

Geen duidelijk standpunt
Deze bijzondere film reconstrueert de recente geschiedenis en suggereert dat het martelen de CIA op een spoor bracht – iets wat de CIA nu tegenspreekt. Bigelow en Boal beweren dat ze de martelingen niet als onmisbaar of heldhaftig presenteren. Een eenduidig standpunt valt inderdaad niet te ontdekken. Weliswaar veroordeelt de film de martelende agenten niet, wordt er geen aandacht besteed aan wantoestanden als in Abu Ghraib en Guantanamo en komt er geen antwoord op de vraag of Bin Laden zonder martelingen ook gevonden zou zijn. Maar het is zeker geen propaganda: niemand zal na Zero Dark Thirty als voorstander van martelen de bioscoop uitlopen.

 

21 januari 2013

 

MEER RECENSIES