***
recensie Foxtrot
Tussen intens verdriet en valse hoop
door Cor Oliemeulen
Michael en Dafna Feldmann in Tel Aviv krijgen de boodschap dat hun zoon Jonathan is gesneuveld tijdens het uitoefenen van zijn dienst als bewaker bij een verlaten grenspost. Maar is hij wel dood? Foxtrot gaat over dingen die we niet zelf in de hand hebben.
Het gezin lijkt niet gelukkig: vader en moeder zijn al dan niet door hun persoonlijke verledens uit elkaar gegroeid en de zoon mag zijn vader kennelijk niet zo. In drie delen proberen we te ontdekken hoe dat precies zit.
Radeloosheid versus zakelijkheid
In het eerste deel van Foxtrot weet vader Michael (Lior Ashkenazi) zich geconfronteerd met de kille zakelijkheid van vertegenwoordigers van het Israëlische leger die uitleggen hoe de begrafenis van een gesneuvelde soldaat wordt geregeld en mededelen dat de vader zijn zoon Jonathan (Yonatan Shiray) niet mag zien. Terwijl moeder Dafna (Sarah Adler) met morfine in slaap is gebracht, krijgt haar man Michael een kalmeringsmiddel met de instructie dat hij elk uur een glas water moet drinken. Elk uur gaat het alarm op zijn telefoon af opdat hij toch enigszins bij zijn positieven kan blijven.
Het cameraperspectief van bovenaf (ook God kijkt mee en zag dat het niet goed was) visualiseert de ontzetting van Michael die zich radeloos door de ruimtes van zijn woning beweegt. Hij laat zijn hand onder de hete kraan verbranden met de hoop dat hij emotioneel en geestelijk minder lijdt. Hij wijst de troost van zijn hond af door het huisdier een schop te geven. En ondertussen probeert hij enkele familieleden te woord te staan. Maar dan staan er weer wat militairen in de kamer. Jonathan is toch niet dood; iemand anders met dezelfde naam blijkt te zijn gesneuveld.
Dansen met het noodlot
Regisseur Samuel Maoz (Lebanon, 2009) put de emoties tussen intens verdriet en onverwachte hoop uit eigen ervaring toen hij enige jaren geleden onmiddellijk zijn dochter wilde zien nadat hij hoorde dat zij in een door terroristen opgeblazen bus zat, maar vooral nadat hij vernam dat zij de bus gemist had en gelukkig nog leefde. Ook Michael Feldmann in Foxtrot wil zo snel mogelijk zijn dood gewaande kind zien om het te kunnen geloven. Maar dat blijkt gemakkelijker gezegd dan gedaan, want zoals we in de tweede akte zien bevindt Jonathan zich in een uithoek van het land in het midden van nergens bij een kennelijk geheime checkpoint van het leger: codenaam Foxtrot.
Het contrast kan bijna niet groter. De donkere woning van de Feldmanns met moderne kunst aan de muur tegenover de desolate, woestijnachtige omgeving waar een oude ijscowagen dienstdoet als douanepost en een half in de modder weggezakte oude scheepscontainer fungeert als slaap- en ontspanningsruimte van Jonathan en zijn drie collega-soldaten. Ze doden de tijd met verhalen, tekeningen en het rollen van blikjes en tomaten over de schuine containervloer. Bijna even surrealistisch als de setting is de enige passant van hun grenspost op een willekeurige dag: een kameel die rustig op de weg onder de geopende slagboom doorloopt. Totdat op een dag uit het niets een tragedie toeslaat.
Griekse tragedie in drie losse delen
Foxtrot is een drama over verlies en rouw, over verlangen en spijt. Hoewel zijn film origineel, artistiek en bijzonder genoeg is, weet regisseur Samuel Maoz de drie delen niet geheel overtuigend in elkaar te vlechten. Als je je verhaal vergelijkt met een Griekse tragedie mag je best voor een consequentere opbouw kiezen. Dat neemt niet weg dat de kijker te allen tijde mag worden uitgedaagd om zijn eigen kaders te trekken.
Het gissen naar de kwaliteit van de relaties tussen de personages komt de continuïteit niet ten goede. Uit tekeningen concluderen we weliswaar dat de zoon zijn vader een egoïst met narcistische trekjes vindt, maar die vermaledijde vader-zoonrelatie had beter uitgewerkt mogen worden. Jonathans relatie tot zijn moeder blijft steken in het gegeven dat zij de Holocaust heeft overleefd en Duits praat tegen hem terwijl hij haar in het Hebreeuws antwoordt. De relatie tussen Michael en Nafna in de derde akte wordt pas duidelijk als ze samen een jointje met de wiet van hun zoon hebben gerookt; langzaam lijkt de psychologische muur tussen man en vrouw in te storten en vermoeden we een hereniging.
Zoals in een foxtrot, waar je eindigt op het punt waar je begint, is uiteindelijk niets zeker in deze gezinsgeschiedenis, die deels is gevormd door een land dat sinds zijn ontstaan in staat van oorlog en conflict is en hiervoor symbool staat. Jammer genoeg blijft de film teveel hangen in emoties en biedt slechts de korte, absurde slotscène de werkelijke verklaring voor de gewenste herenigingen. Maar juist die gebeurtenis doet wat gekunsteld aan. Of kent het noodlot nu eenmaal geen ratio?
9 april 2018
