Categorie: drama

One Life

Posted on

***
recensie One Life
Eerbetoon aan humaniteit 

door Jochum de Graaf

One Life, het verhaal van Nicky Winton die vlak voor WOII honderden vluchtelingen aan nazi-dreiging hielp ontsnappen, is een echte tearjerker. Anthony Hopkins weet het gekwelde gemoed van de Londense mensenredder emotievol gestalte te geven. Toch blijft de film wat aan de oppervlakte.

Het is natuurlijk een hartverwarmend verhaal. Rond Kerst 1938 bezoekt de Londense effectenmakelaar Nicholas “Nicky” Winton een vriend in Praag die betrokken is bij de hulp aan vluchtelingen. De Kristallnacht eerder dat jaar had voor een toestroom van voornamelijk Joodse vluchtelingen naar de Tsjecho-Slowaakse hoofdstad gezorgd.

One Life

Vluchtelingkinderen
Nicky Winton, uit een geassimileerde Joodse familie, besluit in zijn eentje een organisatie op te zetten om kinderen naar Groot-Brittannië te laten reizen. Het Lagerhuis had in reactie op de Jodenvervolging een wet aangenomen waardoor vluchtelingkinderen – mits voorzien van een adres van een pleeggezin en een borgstelling per treintransport – Praag konden verlaten. Pikant detail was dat in eerste instantie de doortocht naar Hoek van Holland een obstakel was; de Nederlandse regering had juist in reactie op de Kristallnacht de grens voor Joodse vluchtelingen gesloten.

Toen dit eenmaal door Britse garanties overwonnen was, slaagden Winton en zijn helpers er binnen een jaar in om 669 kinderen aan de nazi-bezetting te laten ontkomen. Een laatste transport met 250 kinderen werd op brute wijze verhinderd toen op 1 september 1939 Hitler besloot Polen binnen te vallen en de Tweede Wereldoorlog begon. Van de 150.000 kinderen die achterbleven, zouden slechts zo’n 200 de oorlog overleven.

Bescheiden
One Life begint 50 jaar later, in 1988 in het Engelse Maidenhead. Nicky Winton (Anthony Hopkins) gaat net met pensioen als financieel adviseur van diverse instellingen en banken en leidt een tamelijk teruggetrokken bestaan. Op zolder onderhoudt hij een almaar uitdijende verzameling snuisterijen en plakboeken waarvan hij maar geen afstand kan doen. Over de oorlog heeft hij het maar zelden en ook in zijn omgeving komt zijn heldhaftige verleden niet of nauwelijks aan de orde. In zichzelf gekeerd heeft hij eerder wroeging dat hij eigenlijk te weinig gedaan heeft. Hij had toch veel meer, zo niet alle, kinderen kunnen of zelfs moeten redden. Een bescheiden ingetogen man met de last van de wereld op zijn schouders.

Mede op aandringen van zijn vrouw die hem zegt toch eens op te gaan ruimen, biedt hij zijn Praagse plakboek aan de plaatselijke krant aan, volgens hem een document van historische waarde. Als hij enigszins tegen zijn wil geïnterviewd wordt (“het ging niet om mij”), komt zijn leven in een stroomversnelling. Via de vrouw van de roemruchte mediatycoon Robert Maxwell krijgt hij een uitnodiging voor That’s Life, de legendarische commerciële familieshow van de BBC. Wanneer hij zijn verhaal gedaan heeft, blijkt hij tussen overlevenden te zitten. Een emotioneel weerzien dat zoveel reacties oproept dat in een extra aflevering nog uitgebreider de lang verzwegen reddingsactie met alle nog levende overlevenden aan de orde komt.

One Life

Tussen hectiek en herinneringen
Heen en weer pendelend tussen 1938 en 1988 zien we het leven van de jonge (een wat vlakke Johnny Flynn) en oudere Nicky Winton aan ons voorbij trekken. Het simpele kantoortje aan de restauranttafel in het Praagse hotel, de bijzondere rol voor zijn moeder (sterke rol van Helena Bonham Carter) die de campagne vanuit Londen leidt, de schrijnende omstandigheden in de vluchtelingkampen, de aangrijpende scènes van kinderen die wel of juist net niet weten te ontkomen. De vooroorlogse beelden brengen indringend de hectiek en snelheid waarmee gehandeld moest worden in beeld. In 1988 ligt het tempo met de nadruk op de herinneringen en overpeinzingen van Winton een stuk lager. Als een soort bijvangst levert het een bijzonder tijdsbeeld op over de opkomst van emo-tv eind jaren tachtig.

Het levensverhaal van Nicky Winton hoort in een rijtje helden als de industrieel Oskar Schindler en Jan Zwartendijk, de Nederlandse consul in Litouwen die ook, zichzelf wegcijferend, grote groepen weerloze mensen aan de verschrikkingen van het nazisme hielpen te ontkomen. 

One Life is een eerbetoon aan de humaniteit waartoe een mens in staat is, maar blijft toch een beetje aan de oppervlakte. Als film is hij duidelijk minder dan Schindler’s List (1993). En Anthony Hopkins kan natuurlijk het gekwelde gemoed van Nicky Winton prachtig gestalte geven, maar hij haalt niet het niveau van The Father (2020).

 

3 januari 2024

 

ALLE RECENSIES

Old Oak, The

Posted on

*****
recensie The Old Oak
Hoop voor gepolariseerde samenleving 

door Jochum de Graaf

The Old Oak, de afscheidsfilm van Ken Loach (87), legt nog eenmaal haarscherp een uiterst actueel maatschappelijk vraagstuk bloot: migratie. Een schitterende zwanenzang van zijn imposante ruim zestig jaar omspannende oeuvre.

TJ Ballantyne, (innemende rol van Dave Turner) de getormenteerde kroegbaas van The Old Oak, de enige nog enigszins lopende pub in Durham, Noordoost-Engeland, loopt vanaf het strand de zee in, want hij is van plan een eind aan zijn leven te maken. Hij waadt naar de plek waar zijn vader jaren eerder hetzelfde deed. Vanuit een ooghoek ziet hij een klein hondje vrolijk aan komen lopen, keffend, kwispelend. Aangetrokken door de levenslust van het hondje besluit hij van zijn zelfmoordplan af te zien. Het wordt zijn trouwe kameraad en hij noemt het Marra, de benaming in de Noord-Engelse mijnstreek voor de persoon op wie je altijd en overal kunt vertrouwen, van wie je op aan kon bij het zware leven onder de grond. Het is een scène die als voorspelbaar, sentimenteel, larmoyant zelfs, kan worden opgevat. Maar omdat we dan al weten hoe het met Marra afloopt, is er geen enkele reden om dit als spelen op vals sentiment te benoemen. 

The Old Oak

Sociale voorzieningen verdwenen
The Old Oak is van minimaal hetzelfde niveau als het hooggewaardeerde Sorry We Missed You dat gaat over de pakketjes-economie en Gouden Palm-winnaar I, Daniel Blake over het uitkeringssysteem. Het is ook het slotstuk van een trilogie, films die zich alle drie afspelen in het verkommerde en verpauperde Noordoost-Engeland. Sinds de jaren tachtig, toen in de Thatcher-tijd na een keiharde strijd met de vakbonden de mijnen werden gesloten, is de streek langzaam maar zeker teloorgegaan. De overheid heeft zich teruggetrokken. Er is geen werk meer en de meeste sociale voorzieningen zijn gestript. Scholen, winkels en kerken zijn dicht, de woningmarkt, zo weten ze in de pub te vertellen, is ontwricht door ‘een bedrijf op Cyprus’. Voor een spotprijs zijn de huizen van weggetrokken bewoners opgekocht, waardoor de achterblijvende huisbezitters geen kans meer krijgen om elders een beter bestaan op te bouwen.

De mijnwerkersclub, in een bijzaal van de pub, waar foto’s en vaandels herinneren aan het glorieuze arbeidersverleden, is inmiddels opgedoekt. Schimmel en spinrag bedekken de vloer en het achtergelaten meubilair. The Old Oak zelf staat op instorten en wordt financieel ternauwernood overeind gehouden door een groepje locals, dat iedere middag zijn gram komt spuien over alle kwaad dat hen door de buitenwereld is aangedaan. Bij de vele pinten Bitter voeren boosheid en bitterheid de boventoon in hun rauwe kroegpraat. De treurnis om het verlies van de vertrouwde wereld uit zich bij tijd en wijle in vreemdelingenhaat. Het is het bekende mechanisme: wanneer mensen geen grip op hun leven ervaren, compenseren ze dat door zondebokken te zoeken.

Syrische vluchtelingen
En dan arriveert een groep Syrische vluchtelingen in het dorp, moe en uitgeput van een lange reis. Gelijk al als ze uit de bus stappen, gaat een gast in een Newcastle-shirt heftig tekeer tegen ze: ‘wat kom je hier doen, ga toch terug naar je eigen land.’ Het is 2016, het jaar nul voor de Brexit. De Syriërs worden door een deel van de bevolking, waaronder TJ Ballantyne, barmhartig opgevangen. Hij raakt bevriend met Yara (Ebla Mari, weer een van de door Loach zo vaak gevonden natuurtalenten), een fotografe met een dramatisch vluchtverhaal en grote zorgen om haar achtergebleven vader.

The Old Oak

Voor de locals in de pub is hun komst aanleiding om nog eens extra te zwelgen in hun misantropie en xenofobie. ‘Zij krijgen alles, zomaar, gratis, pikken onze huizen en banen in’; ‘we gaan toch niet meemaken dat die tulbanden hier de dienst gaan uitmaken?’. Als Yara even in de The Old Oak geweest is, klinkt ‘dit is onze pub niet meer’. Een Syrisch jongetje wordt er van beschuldigd dat hij te veel naar de Engelse meisjes in zijn klas kijkt en een stuk of vier opgeschoren kapsels nemen hem fiks te grazen.

Zoals vaker bij de komst van een asielzoekerscentrum of de tijdelijke huisvesting van vluchtelingen (Albergen, Loosduinen!), willen de locals het initiatief nemen om een bewonersavond voor de plaatselijke bevolking te organiseren. Dat zou dan plaats moeten vinden in het zaaltje van de mijnwerkersclub, maar TJ Ballantyne weigert hieraan mee te werken.

Twee getraumatiseerde groepen
Om de oplopende spanningen een halt toe te roepen, bedenkt hij samen met Yara en hulpverlener Laura een plan om de twee getraumatiseerde groepen nader tot elkaar te brengen. En in een dergelijk warmbloedig scenario blinken Ken Loach en zijn vaste scenarioschrijver Paul Laverty uit. Niet zwart-wit de tegenstellingen in sjablonen uitvergroten, maar vooral ook met verschillende tinten grijs te laten zien dat er toch ook nog de nodige menselijkheid in onze maatschappij bestaat.

Het is een ragfijn spel met alle bekende vooroordelen uit het migratiedebat. Sommige verwikkelingen zie je van ver aankomen, maar ook met wendingen die je emotioneel raken. Ken Loach’ laatste woord is een spijkerhard oordeel over de net als in Nederland zwaar gepolariseerde samenleving dat toch hoop biedt. Bij ons klinkt tegenwoordig de roep dat we beter zouden moeten luisteren naar wat al die PVV-stemmers bewogen heeft. Ik zou iedereen vooral willen aanraden The Old Oak te gaan zien.

 

20 december 2023

 

ALLE RECENSIES

Perfect Days

Posted on

****
recensie Perfect Days
Vreugde in het leven van alledag 

door Jochum de Graaf

Wim Wenders heeft na jaren van creatieve stilstand een film afgeleverd die zich kan meten met zijn beste werk. Perfect Days gaat over het vinden van vreugde in het leven van alledag. De Japanse hoofdrolspeler kreeg in Cannes de prijs voor de beste acteerprestatie.

Voor Hirayama (geweldige rol van Koji Yakusho) lijken de dagen zich aaneen te rijgen. Hij staat op van zijn slaapmatje, poetst zijn tanden, punt zijn snor bij, trekt zijn blauwe overall aan met opschrift ‘The Tokyo Toilet’, steekt wat kleingeld voor automatenkoffie bij zich en stapt in zijn blauwe busje. Zijn dienst begint. Hij rijdt kriskras door ontwakend Tokyo, stopt bij openbare toiletten, gaat met emmer en een mop de vloer te lijf, wrijft de bril schoon, spoelt wat bleekwater door het toilet, leegt vuilnisbakken, hangt een nieuwe wc-rol op. Wanneer er iemand nodig moet, stapt hij even opzij, klapt het gele bord ‘toilet cleaning’ in, rookt buiten even een sigaretje of doet het belendende toilet en gaat weer verder. Hij doet zijn werk consciëntieus, vrijwel woordloos, ziet af en toe een collega. Aan het eind van de dienst gaat hij steevast naar hetzelfde rumoerige restaurant, heeft er een vaste stek aan tafel, waar hij als vaste prik een groot glas sake met een knal op tafel gezet krijgt: ‘Hier, voor een dag hard werken!’ Hij kijkt nog wat naar sport op het grote tv-scherm, leest nog wat en legt zich ter ruste, morgen weer een dag.

Perfect Days

Openbare toiletten
Hirayama is niet een doorsnee-toiletman. Hij ziet er gedistingeerd uit, heeft een luxe wit sjaaltje om, soigneert zich goed, is uiterst voorkomend tegen voorbijgangers, leest goede boeken als Wild Palms van William Faulkner en Eleven van Patricia Highsmith. En de hoogwaardige openbare toiletten van The Tokyo Toilet in de wijk Shibuya, ontworpen door wereldberoemde architecten als Tadao Ando en Shigeru Ban, zijn echt van een andere orde als de wc’s op onze treinstations.

Regisseur Wim Wenders laat in zijn eerste meesterwerk sinds jaren zijn bijzondere kijk op wereldstad Tokyo zien. Het toch relatief vele groen tussen al het glas en beton, het landmark van de Skytree, mensen in allerlei soorten en maten, onderweg naar of terug van het werk en allemaal moeten ze op gezette tijden naar het toilet.

Onderweg naar de diverse locaties stopt Hirayama telkens een cassettebandje in de recorder. Perfect Days van Lou Reed natuurlijk, Pale Blue Eyes, ook van Reed, Redondo Beach van Patti Smith, (Sitting at) The Dock of the Bay van Otis Redding, Sunny Afternoon van The Kinks. Het lijkt alsof hij in het verleden leeft. Hirayama fotografeert veel, met een ‘eitje’, de iconische kleine Canon-camera uit de jaren tachtig. Als zijn nichtje bij hem in de auto zit, stopt hij Van Morrisons Brown Eyed Girl in de recorder. ‘Staat dit ook op Spotify?’, vraagt ze.

Perfect Days

Boeken en muziek
Je denkt er moet iets zijn geweest in zijn verleden, draagt hij misschien een geheim met zich mee? Gaandeweg de film komen we meer en meer over zijn karakter te weten, zien we bijzondere voorvallen. In een van de toiletten ziet Hirayama een briefje in een gleuf met een opzet voor boter, kaas en eieren. Hij doet een zet en vindt telkens een tegenzet, totdat zoals meestal als je het slim speelt, geen van de spelers wint.

Niko, dat nichtje, staat ineens voor zijn deur, is van huis weggelopen en wil haar oom die ze al jaren niet gezien heeft beter leren kennen. Ze gaat met hem mee als hij dienst heeft. Ze maken een fietstochtje langs de rivier. ‘In welke wereld leef ik?’, vraagt ze. Ze wordt opgehaald door haar moeder, zus Keiko, in een auto met chauffeur. Ze hebben elkaar jaren niet gezien. Keiko kijkt wat misprijzend naar haar broer, ‘maak je echt toiletten schoon?’ Hirayama glimlacht onaangedaan, hij heeft er vrede mee. Voor ze wegrijden is er een innige emotionele omhelzing van broer en zus.

Pasklare antwoorden worden niet gegeven, evenmin is er sprake van een spannende plot. Maar de figuur van Hirayama blijft van begin tot eind fascineren. De serveerster in een lunchrestaurant vraagt hem wat hij het laatst gelezen heeft en als ze op zijn antwoord ‘Faulkner’ zegt ze dat hij toch wel een intellectueel is, relativeert hij dat sterk. Als een bibliothecaresse stelt dat Patricia Highsmith schrijft over beklemming, ons het verschil met angst laat zien, begint hij een heel gesprek.

Ook de keuze van de songs en de volgorde daarvan is betekenisvol. De geweldige soundtrack vindt zijn hoogtepunt in een Japanse versie van The House of the Rising Sun, gezongen in een nachtclub. Aan het slot klinkt Feeling Good uit de recorder, Nina Simone zingt over a new dawn, a new life, Hirayama lijkt een zonnige toekomst tegemoet te gaan.

Perfect Days kan zich meten met Wenders’ werk Paris, Texas (1984) en Der Himmel über Berlin (1987). Koji Yakusho is van gelijkwaardig niveau als Harry Dean Stanton en Bruno Ganz. Het zou niet verbazen als deze bijzondere film over het vinden van vreugde in het leven van alledag eenzelfde status krijgt.

 

13 december 2023

 

ALLE RECENSIES

Fallen Leaves

Posted on

***
recensie Fallen Leaves
Romance in Kaurismäki-stijl 

door Cor Oliemeulen

Als de blaadjes vallen, krijgen mensen te maken met zwaarmoedige gevoelens. In het Finland van Aki Kaurismäki is het altijd herfst. In het droogkomische drama Fallen Leaves hebben twee dertigers moeite om samen de zon te laten schijnen.

Volgens het World Happiness Report 2023 is Finland voor het zesde jaar op rij het gelukkigste land ter wereld. Belangrijkste kernwaarden voor de Finnen zijn natuur, levensstijl, gezondheid, voeding en welzijn. In het Helsinki van Fallen Leaves lijkt geen hond gelukkig. Niemand heeft haast, en het lijkt alsof iedereen zijn of haar kleurloze lot volstrekt gelaten ondergaat.

Fallen Leaves

Arbeiders
Ansa (Alma Pöysti) werkt in een supermarkt, maar wordt ontslagen omdat ze een broodje meeneemt dat over de datum is en volgens haar baas weggegooid had moeten worden. Ze gaat werken in een café als afwasser, maar staat niet lang daarna op straat omdat de eigenaar wordt gearresteerd voor het dealen van drugs. Uiteindelijk zien we dat Ansa niet beroerd is om zwaar werk te doen. Holappa (Jussi Vatanen) werkt in een metaalfabriek en wordt ontslagen omdat hij alcohol drinkt tijdens het werk. Ook als arbeider van een bouwbedrijf moet hij om dezelfde reden zijn biezen pakken. Ansa en Holappa zijn twee eenzame zielen. Ze ontmoeten elkaar zwijgzaam in een karaokebar en lijken elkaar wel leuk te vinden.

Aki Kaurismäki maakte met Fallen Leaves een vervolg op zijn ‘proletariaat-trilogie’, bestaande uit Shadows in Paradise (1986), Ariel (1988) en The Match Factory Girl (1990). In al die films zet hij de solidariteit en de generositeit van de arbeidersklasse tegenover uitbuiting en slechte sociale omstandigheden. Anders dan zijn Britse collega Ken Loach (I, Daniel Blake, 2016), die het arbeidersleed soms bijna als een karikatuur neerzet, maakt Kaurismäki het leven van zijn personages wat draaglijker met droge humor en situaties. Ansa en Holappa’s blikken vangen elkaars soms, maar hun gezichten blijven nagenoeg in dezelfde plooi. Later zitten ze samen op een bank, maar allebei in een hoek.

Fallen Leaves

Universum
Het is de charme van Kaurismäki’s films dat het leven soms bijna lijkt stil te staan. Het tempo is uiterst traag, de dialogen zijn minimaal, maar een glimlach ligt voortdurend op de loer. In die zin doet zijn werk denken aan dat van zijn voorbeeld en vriend Jim Jarmusch. Leuk is dat zowel Ansa als Holappa genieten van Jarmusch’ zombiefilm The Dead Don’t Die (2019) die ze tijdens hun eerste date in de bioscoop zien. Niet alleen de bioscoop in Fallen Leaves, die is behangen met filmposters van klassiekers, is een hommage aan de cinema, maar ook de referenties naar andere films.

Het universum van Fallen Leaves is uniek. Een kalender toont dat het herfst 2024 is. We zien echter ouderwetse telefoons en horen zelfs een stoomtrein. De muziek is gedateerd en melancholisch, de songteksten onderstrepen de zwaarmoedigheid van de personages. We zien ook een oude analoge radio, alsof het de jaren 50 is, maar uit de luidspreker klinken regelmatig nieuwsberichten van de Russische inval in Oekraïne in 2022. Ondanks deze bijzondere setting en de ‘bescheiden’ chemie van de personages is deze romantische komedie in Kaurismäki-stijl vooral veel van wat hij eerder voorschotelde. Maar zeker leuk genoeg om even onze eigen gejaagde wereld te ontvluchten.

 

6 december 2023

 

ALLE RECENSIES

God Is a Bullet

Posted on

***
recensie God Is a Bullet
Satan is een slechte tatoeëerder 

door Cor Oliemeulen

De nieuwe film van Nick Cassavetes kent een interessant vertrekpunt, maar het sympathieke realisme van de relatie tussen twee tegenpolen botst met het ongeloofwaardige geweld.

Het duurde bijna tien jaar voordat Cassavetes zich waagde aan zijn tiende speelfilm. Ditmaal geen romantische film zoals She’s So Lovely (1997) of The Notebook (2004), volgens eigen zeggen zijn slechtste film. Ook geen familiedrama als My Sister’s Keeper (2009) of Yellow (2012). Misdaadfilms liggen hem het best, zoals John Q (2002) en Alpha Dog (2006). Net als zijn vader John, de beroemde onafhankelijke New Yorkse filmmaker van weleer, heeft Nick oog voor emotionele diepgang en complexe menselijke relaties. Dat zie je terug in zijn nieuwe actiethriller God Is a Bullet.

God Is a Bullet

Ontvoerde dochter
De film opent met de ontvoering van een jong meisje door een groep duistere figuren die later blijken te behoren tot een satanische sekte. Haar moeder, die net de supermarkt verlaat als haar dochter in een obscuur busje wordt gegooid, ziet haar rode ballon in de lucht langzaam kleiner worden. Dan schakelen we over naar een riant huis met zwembad waar diezelfde satanisten een man en een vrouw vermoorden en opnieuw een meisje meenemen. Haar vader Bob (Nikolaj Coster-Waldau: Game of Thrones, 2011-2019) ontdekt dat zijn 14-jarige dochter Gabi is verdwenen. Bob is politieagent, die zijn meeste werkzaamheden achter een bureau verricht. Hij wacht zes weken tevergeefs tot zijn collega’s een spoor van haar hebben gevonden. Dan komt de tijd dat hij zelf op onderzoek uitgaat.

Bob krijgt contact met de getroebleerde jonge vrouw Case (uitstekende rol van Maika Monroe: It Follows, 2014), die zegt aan de betreffende sekte te zijn ontsnapt en hem wil helpen Gabi te vinden. De creepy uitgedoste leden behoren tot de Left Handed Path die zich bezighouden met een satanische vorm van spiritualiteit. Ze wijzen elke vorm van godsdienst af en doen aan zelfvergoddelijking. Hoewel deze gasten wat over de top zijn neergezet – alsof ze een wedstrijd hebben gehouden wie de meest afschuwelijke tatoeages op zijn gezicht durft te zetten – weet de kijker dat Bob een flinke kluif aan deze gasten zal krijgen. Om ook stoer over te komen, laat hij zichzelf ook een aanzienlijke tatoeage aanmeten door de zonderlinge Ferryman (Jamie Foxx: Django Unchained, 2012). Samen met Case daalt hij af naar de diep verborgen, donkere krochten van gewelddadig satanisme om Gabi te vinden. Het grootste obstakel vormt de sadistische bendeleider Cyrus (Karl Glusman: The Neon Demon, 2016).

God Is a Bullet

Tegenpolen
Nick Cassavetes weet de duistere, hallucinante omgeving waarin Bob en Case zich begeven sfeervol weer te geven. Hun groeiende relatie is het sterke deel van God Is a Bullet. Grotere tegenpolen zijn er nauwelijks, maar hun traumatische verledens brengen hen dichter bij elkaar. De christen ontmoet de goddeloze wereld, en de goddeloze vindt langzaam het geloof dat er ook hoop voor haar is. Als hun wederzijdse vooroordelen verdwijnen, kunnen ze elkaar verder helpen. Echter het probleem van dit sympathieke gegeven is dat hun persoonlijke queeste te veel botst met alle gewelddadigheden die zowel zij als de kijker voor de kiezen krijgen.

In sommige Amerikaanse bioscopen draaide de ongecensureerde versie van ruim tweeënhalf uur, bij ons duurt de film twee uur. Waarschijnlijk zijn de meest aanstootgevende scènes eruit geknipt. Mogelijk is er ook wat gerommeld met de opbouw van het verhaal, want sommige plotgaten zijn storend. Het realisme van de onderlinge band tussen Bob en Case gaat hopeloos ten onder in het ongeloofwaardige geweld. Zo wordt Bob met een mes bewerkt (waarna hij de enorme snee in zijn buik met lijm en nietjes moet dichtmaken), gebeten door een giftige slang, gedrogeerd, toegetakeld met een vlammenwerper en tot pulp geslagen met een honkbalknuppel. Case wordt ‘slechts’ een paar keer keihard in haar gezicht gestompt en verkracht. Dat alles zal het koppel er niet van weerhouden de ultieme confrontatie met het gespuis aan te gaan – met dank aan het begeleidende Requiem van Mozart en de mooie soundtrack van de film.

 

29 november 2023

 

ALLE RECENSIES

Modelo 77 opent Amsterdam Spanish Film Festival 2023

Posted on

Modelo 77 opent Amsterdam Spanish Film Festival 2023:
Roep om amnestie gevangenen 

door Cor Oliemeulen

Het gevangenisdrama Modelo 77 is de openingsfilm van de negende editie van het Amsterdam Spanish Film Festival (ASFF), dat wordt gehouden van 24 tot en met 26 november. Deze thriller van Alberto Rodríguez (La isla mínima) speelt zich af na de dood van dictator Franco wanneer Spanje worstelt met de overgang naar een democratische samenleving.

Modelo 77 (Engelse titel: Prison 77) is geïnspireerd op ware gebeurtenissen in La Modelo, de karakteristieke ‘modelgevangenis’ in Barcelona waar de film werd opgenomen. In 1976 belandt de jonge accountant Manuel (Miguel Herrán: La casa de papel, 2017-2021) aldaar omdat hij geld heeft gestolen. Volgens de autoriteiten vele malen meer dan in werkelijkheid, waardoor Manuel een jarenlange gevangenisstraf tegemoet kan zien. Hij komt in een cel met Pino (Javier Gutiérrez: La isla mínima, 2014), die al meer dan de helft van zijn leven zit opgesloten. “Iedereen die Franco niet mag, zit hier”, zegt hij. “Anarchisten, socialisten, communisten.” De rest zit hier vooral vanwege diefstal, want Spanje lijdt niet alleen onder een bestuurscrisis, maar ook een economische crisis.

Modelo 77

Van dictatuur naar democratie
De film speelt zich af tijdens de transitieperiode na de dood van dictator Francisco Franco, die van 1939 tot 1975 Spanje met harde hand regeerde. De overgang van dictatuur naar democratie (1979) leidt tot diepgaande transformaties van de mentaliteit en levensstijl in de Spaanse samenleving. Vrouwen proberen zich te onttrekken aan het patriarchale systeem en de repressie van het nationale katholicisme. Zo ook jongeren, die kunnen gaan worstelen met moraliteit, gender en seksualiteit – al dan niet aangemoedigd door filmmakers als Eloy de la Iglesia en Pedro Almodóvar.

De transitie is niet voor iedereen vanzelfsprekend, want de nieuwe staat erft de structuur van de dictatuur met haar machthebbers, politieagenten en rechters. Ook de grootgrondbezitters en aristocraten menen nog steeds het recht aan hun zijde te hebben, getuige de satirische Nacional-filmtrilogie (1978-1982) van Luis García Berlanga. Zijn parades van uitzinnige personages maken de economische, politieke en morele corruptie in die jaren uiterst zichtbaar. Camada negra (1977) van Manuel Gutiérrez toont hoe rechtse knokploegen politieke bijeenkomsten en ontmoetingsplekken van linkse politici terroriseren. En in 7 días de enero (1979) reconstrueert Juan Antonio Bardem de zeven dagen in januari 1977 die voorafgaan aan de koelbloedige moord door fascisten op vijf communistische arbeidsrechtadvocaten in Madrid.

Modelo 77

Tumult en demonstraties
In Modelo 77 zien we in die week op straat demonstraties voor amnestie van gevangenen, in eerste instantie voor politieke gevangenen. Die actie van sympathiserende burgers is aangewakkerd door het tumult van de gevangenen, die vrij extreme toeren uithalen en oproer kraaien. Sommige gevangenen hebben weliswaar de beschikking over goedwillende advocaten, maar die kunnen niet opboksen tegen de politieke tegenstellingen en onmacht van het nieuwe parlement. Manuel laat zich vooruitschuiven als onderhandelaar met de autoriteiten en als spreekbuis naar de pers. Die rol valt niet goed bij de directe en de cipiers, waardoor Manuel meer dan eens wordt mishandeld en in een isoleercel verdwijnt. Zijn motivatie om door te gaan, komt mede van een meisje dat regelmatig tijdens het bezoekuur achter het glas verschijnt.

Alberto Rodríguez maakte dit enerverende gevangenisdrama met bijna dezelfde crew als van zijn immense succes La isla mínima. Die thriller grijpt ook plaats tijdens de transitieperiode en gaat over twee politiemannen die vanuit Madrid afzakken naar de uitgestrekte moerassen in Andalusië om de verdwijning van twee tienermeisjes te onderzoeken. Modelo 77 speelt zich nagenoeg helemaal binnen af, echter de cinematografie van Alex Catalán over het barre leven in de gevangenis met al haar geweld, verraad en hiërarchische verhoudingen is al even indrukwekkend. De reeks authentieke zwart-witfoto’s aan het eind tonen de betrokkenen die in de film worden geportretteerd.

Bekijk hier het programma van het ASFF 2023.

 

21 november 2023

 


MEER FILMFESTIVAL

White Plastic Sky

Posted on

****
recensie White Plastic Sky
Een vermo(l)mde dystopie 

door Ralph Evers

Hoewel deze film zich op de keper beschouwd laat ontvouwen als een dystopische verhandeling, zitten er genoeg losse einden in om tot een heel andere beschouwing te komen. 

Ga er even voor zitten. Oh nee, je zit natuurlijk al, in de bioscoopstoel. Maak het jezelf gemakkelijk, niet dat de film je erg uit je comfortzone zal halen, maar meer omdat hetgeen je gaat zien, wel, grote kans dat je onder de indruk zult zijn. Deze Hongaren hebben iets unieks gemaakt met animatietechnieken. Een animatiefilm waarvan je af en toe vergeet dat het een animatiefilm is. En dan niet zoals The Congress die half animatie, half ‘echte’ film is, maar gewoon, omdat het zo’n lekker symmetrisch passend verhaal is.

White Plastic Sky

Symmetrie
White Plastic Sky (originele titel: Müanyag Égbolt) speelt zich grotendeels af in Boedapest in het jaar 2123. Al het leven op aarde is al een aantal jaren, decennia, daarvoor verwoest en ternauwernood kon een deel van de bevolking gered worden onder de beschermende koepel die over Boedapest gebouwd is. Hoe die samenleving functioneert, krijgen we niet uitgelegd, maar in de visuele details wordt al het nodige zicht- en denkbaar. De symmetrische stad, met haar strakke straten en punctuele ritme, doen denken aan de natte droom van elke autocraat. Ook leeft een ieder 50 jaar, waarna diegene afgevoerd wordt om uiteindelijk als voedsel weer terug te komen in de stad. Buiten Boedapest is een biodome waar men mensen laat transformeren tot bomen. Ja, op je vijftigste krijg je het Zaad in je hart geïnjecteerd waarna je tot boom zult verworden. 

Het verhaal cirkelt rond de bewoners Stefan en Nora. Hij is een psychiater van 28 en zij voorheen de moeder van hun zoontje, nu 32, waardoor het opnieuw starten van een gezin lastig wordt. Ze besluit zich vrijwillig te laten injecteren met het Zaad, tot ontzetting van Stefan. Wat volgt is een odyssee waarin Stefan alles op alles probeert te zetten om de daad van zijn geliefde ongedaan te maken. Het leidt tot verrassende wendingen en mooi vormgegeven sfeerimpressies van een apocalyps. 

White Plastic Sky

Effectieve tekenstijl
De film past een effectieve tekenstijl, rotoscope genaamd, waarbij echte acteurs worden gebruikt. Zij worden als tekening gereanimeerd. Dit alles wordt gecombineerd met computer gecreëerde visualisaties van apocalyptische landschappen en echte materialen, ook wel liveaction genoemd. Het maakt de film, ondanks dat ze een animatiefilm is, zoals gezegd, echt.

Wie de film afzet tegen de geschapen werelden in dystopische romans als Zamyatins Wij, Huxleys Brave New World of Orwells 1984, zal de symmetrie herkennen, hetgeen refereert naar de in autocratisch ingerichte werelden eenvormige en herkenbare esthetiek. Zo ook de gebruikelijke aandacht in dergelijke verhalen voor de enkeling die zich begint te verzetten tegen de wetten van de huidige wereld(orde). Het siert de film dat ze het verhaal klein houdt, veel in het ongewisse laat en weinig nadruk op heroïek legt. De makers kiezen voor een interessantere benadering dan een louter protest tegen een totalitair systeem wat we dan als metafoor voor onze eigen wereld kunnen houden. Door juist te kiezen voor de menselijke benadering, wordt de film niet alleen invoelbaar, er ontstaat ook ruimte voor een veelvoud aan interpretaties. De kracht van dit verhaal zit ‘m juist in het klein houden van het vertelde.

 

2 november 2023

 

ALLE RECENSIES

Suro

Posted on

***
recensie Suro
Hoe overwin je een verhuizing? 

door Cor Oliemeulen

Suro geeft een mooi inzicht in hoe kurk wordt gewonnen. Tijdens de arbeid ontspint zich langzaam een drama tussen twee geliefden.

We kennen ze allemaal: mensen die elders hun geluk beproeven door ver van huis een onderneming te starten, bijvoorbeeld een pension of een B&B. Over de onverwachte problemen die dat kan opleveren, worden zelfs televisieprogramma’s gemaakt. Denk aan eindeloos vertraagde vergunningen, ver overschreden budgetten, horrorverbouwingen, arbeidsblessures, gezondheidsproblemen, beunhazen, corrupte aannemers, lekkende daken en zwembaden, emotionele stress, familieomstandigheden, slecht weer, lockdowns, ongedierteplagen, beschadigde bezittingen, niet aardende kinderen, taalbarrières, verkeerde verfkleur, ontsnapte huisdieren, een verrassing achter een afgebroken muur, een lijk uit de kast én de mysterieuze verdwijning van je kleren, zodat je maar een naturistencamping begint.

Suro

Erfenis
Een van de beste films die vorig jaar in de bioscoop verscheen, Las Bestias, gaat over een Frans koppel dat emigreert naar een geïsoleerde gemeenschap in het Spaanse Galicië, daar een biologisch landbouwbedrijf begint, maar te maken krijgt met pesterijen van de buren. Het resultaat is dat een van de twee emigranten van de aardbodem zal verdwijnen. Zo bloedstollend spannend als daar wordt het Spaanse drama Suro niet. Maar het koppel in kwestie, dat verhuist van de bruisende stad Barcelona naar een al even geïsoleerde gemeenschap in Catalonië, heeft wel wat weg van al die naïeve hoofdpersonen van genoemde televisieprogramma’s – over wie je leedvermaak kunt hebben, maar voor wie je uiteindelijk wel respect kunt opbrengen.

Helena (Vicky Luengo) heeft een oud huis van haar tante geërfd. Ze neemt samen met haar geliefde Ivan (Pol López) afscheid van hun vrienden, waarna ze arriveren op de plaats van hun bestemming die middenin een groot bosgebied ligt. Een flink deel van dat bos hoort bij de erfenis en ze ontdekken (dan pas) dat het bos vol staat met kurkeiken. Een man die werkte voor Helena’s tante vertelt dat er deze zomer kurk kan worden geoogst en biedt aan om met een groep, voornamelijk Marokkaanse, onverzekerde arbeiders de klus te klaren. De geschatte opbrengst zal Helena en Ivan in staat stellen om sneller het oude huis te verbouwen, zodat ze met een gerust hart hun baby kunnen verwelkomen.

Rauwdouwers
Het contact met de arbeiders, die ogen als onvervalste rauwdouwers, verloopt stroef. Ivan wil graag weten wat ze in hun bos precies doen en besluit om mee te werken, ook om het vak te leren. Bovendien, als je graag wijn drinkt, is het handig te weten hoe kurk wordt gemaakt. Zo leert hij dat een kurkeik de eerste 25 jaar ongestoord kan groeien voordat die voor het eerst ontschorst kan worden. Dat gebeurt tijdens de zomermaanden, als de schors door vochtonttrekking beter loslaat van de stam. Het werk moet heel secuur gebeuren, met scherpe bijlen. Een ongeluk zit een klein hoekje.

Suro

Helena is niet blij dat Ivan elke ochtend voor dag en dauw vertrekt en haar alleen achterlaat. Zo moet er bijvoorbeeld bij het huis een gigantische watertank operatief worden gemaakt, wat verplicht is. Ze krijgt hulp van de achttienjarige Karim (Ilyass El Ouahdani) die door zijn kompanen in het bos wordt genegeerd omdat hij niet hard genoeg werkt. Vanaf de komst van Karim beginnen de irritaties en spanningen tussen Helena en Ivan toe te nemen, wat cumuleert in een tragedie.

Regisseur Mikel Gurrea maakte Suro (kurk) omdat hij gefascineerd raakte toen hij na zijn studie in Barcelona zelf kurk ging oogsten in Catalonië. Zijn film schetst het authentieke leven op het platteland, vergelijkbaar met Le Meraviglie (2014) en Alcarràs (2022). Alle arbeiders zijn echte arbeiders die het klappen van de zweep kennen. Naarmate de zomer vordert, wordt het bos langzaam zilvergroen, en liggen bosbranden op de loer.

 

15 oktober 2023

 

ALLE RECENSIES

Past Lives

Posted on

*****
recensie Past Lives
Masterclass storytelling 

door Cor Oliemeulen

Als kinderen waren ze onafscheidelijk en dol op elkaar. Totdat de een ging emigreren en ze elkaar uit het oog verloren. Ruim twintig jaar later ontmoeten ze elkaar weer. Past Lives is romantiek op zijn puurst, een liefdevolle dans tussen ontroering en verstand.

In haar filmdebuut neemt Celine Song haar eigen levenswandel en de cultuurverschillen tussen haar oude en nieuwe wereld als uitgangspunt. Ze werd geboren in Zuid-Korea, verhuisde met haar artistieke ouders naar Canada en belandde in New York waar ze schrijver van toneelstukken werd. Past Lives opent met het meisje Na Young en de jongen Hae Sung. Na het vervelende nieuws van de emigratie, neemt Na Young zich voor om later een Nobelprijs te winnen en laat Hae Sung blijken dat hij het meisje met wie hij later wil trouwen erg zal missen.

Past Lives

Wederzien
In Canada heet Na Young voortaan Nora. Ze gaat wonen en studeren in New York. In Zuid-Korea zien we hoe Hae Sung na zijn militaire dienst een opleiding voor ingenieur volgt en met zijn vrienden uitgaat. De afgelopen twaalf jaar is hij aan zijn jeugdliefde blijven denken. In New York is Nora benieuwd hoe het met Hae Sung gaat. Ze ziet dat hij op Facebook een bericht van haar vader, filmregisseur, heeft geliket. Ze stuurt hem een mail en niet veel later is er een aangenaam wederzien via Skype. Ze zeggen dat ze elkaar hebben gemist, echter door het tijdsverschil, wederzijdse verplichtingen en Nora’s verwarrende gevoel dooft hun contact weer uit.

We gaan opnieuw twaalf jaar verder in de tijd. Nora is een succesvolle toneelschrijver en getrouwd met Arthur (John Magaro), eveneens schrijver. Het onvermijdelijke moment breekt aan dat Hae Sung op bezoek komt. Zijn bedoeling is om een weekend te blijven in een hotel. Hun wederzien na ruim twintig jaar is in Central Park en wordt beklonken met een lange, stevige omhelzing. Hierna bezoeken ze trekpleisters van de stad en maken ze een cruise. Ze praten en er vallen stiltes, maar ondertussen spreken de ogen. Ze lachen en er is ongemak. Ze blijven wat op afstand van elkaar. Een dag later is de ontmoeting met Arthur, die Hae Sung’s bezoek niet direct leuk vindt, maar wel begrip toont en Nora de gewenste ruimte geeft. Ze zegt tegen Hae Sung dat ze gelukkig is met Arthur, maar natuurlijk hebben ze weleens ruzie. “Het is alsof je twee bomen in één pot hebt geplant. Onze wortels hebben behoefte om hun plaats te vinden.”

Verbondenheid
Het tempo van Past Lives mag dan wel traag zijn, het eerste uur van de film, waarin nauwelijks actie zit, moet zich nu eenmaal vormen in het hoofd van de kijker. Nu is het hart aan de beurt, want de twee hebben, zoals duidelijk mag zijn, een bepaalde verbondenheid. In de Koreaanse cultuur heet die ‘ineyeon’. Dit verwijst naar een voorbestemde of kosmische connectie tussen mensen; elkaar ontmoeten of relaties aangaan vanwege een onzichtbare, spirituele band. Het wordt vaak geassocieerd met het idee van lot of lotsbestemming, waarbij een bepaald iemand ontmoeten in de sterren geschreven staat. ‘Ineyon’ kan ook gaan over vorige levens of reïncarnatie.

Past Lives

Sommige mensen geloven dat een connectie die ze voelen met iemand anders het gevolg kan zijn van een spirituele band die is ontstaan ​​in vorige levens. Dat kunnen er wel achtduizend zijn, zegt Nora. Of het een grapje is of ze het serieus bedoelt, blijft in het midden. Er zijn concrete voorbeelden van zo’n connectie in de Koreaanse literatuur, en ook in films. Zoals in Siworae (Il Mare, 2000) van Hyun-seung Lee dat vanwege het originele gegeven een Amerikaanse remake (The Lakehouse, 2020) kreeg. Dit mysterieuze romantische verhaal gaat over een man en een vrouw die exact twee jaar na elkaar in dezelfde woning aan zee wonen en met elkaar communiceren via brieven die ze door een tijdbarrière sturen.

Realistisch
Past Lives heeft niets zweverigs. De film stelt oprechte, diepmenselijke emoties centraal die in alle warmte op een realistische manier worden opgediend, zonder ze van de daken te schreeuwen. De dialogen zijn lichtvoetig, de relationele complexiteit is delicaat en geloofwaardig, net als de vertolkingen van de drie personages. Deze masterclass in storytelling bewijst hoe krachtig en subtiel tegelijk een eenvoudig thema kan zijn. Alle compassie komt samen in de weergaloze slotscène in een kleurrijke straat in East Village.

Vorig jaar was Drive my Car, een Japans drama over de onverwachte connectie tussen een beroemde theaterregisseur en zijn vrouwelijke chauffeur, een van de cinematografische hoogtepunten. Dit jaar is dat Past Lives, dat de romantische ziel laat voelen dat de wereld best wat meer verbondenheid kan gebruiken.

 

2 oktober 2023

 

ALLE RECENSIES

Sweet Dreams

Posted on

***
recensie Sweet Dreams
Een suikerdouche als verlossing 

door Cor Oliemeulen

Zoete dromen veranderen in bittere dromen. De Bosnisch-Nederlandse Ena Sendijarević, die debuteerde met de roadmovie Take Me Somewhere Nice (2019), toont met haar nieuwe drama over de laatste stuiptrekkingen van kolonisten in Nederlands-Indië haar gave als filmmaker. Met een cast van oudgedienden en jong talent gaan in Sweet Dreams stijl en sfeer boven inhoud.

Er zijn niet veel films over de koloniale tijd waarin het verhaal draait om vrouwen. Indochine (1992) is een treffend voorbeeld. In dit drama van de Franse regisseur Régis Wargnier speelt Catherine Deneuve de ijzige, trotse bezitter van een rubberplantage tegen de achtergrond van de Vietnamese onafhankelijkheidsstrijd. Ook met Agathe (Renée Soutendijk), de kersverse weduwe van de eigenaar van een suikerplantage (Hans Dagelet) op een Indonesisch eiland rond het jaar 1900, valt niet te spotten. De heer des huizes is zojuist bezweken aan een hartaanval na seks met huishoudster Siti (Hayati Azis) en de inheemse arbeiders van de suikerfabriek leggen het werk neer vanwege achterstallig loon.

Sweet Dreams

Erfenis
Agathe is manlief Jan liever kwijt dan rijk, maar komt bedrogen uit, want volgens de priester en tevens notaris (Peter Faber) gaat Jans erfenis tot haar grote schrik naar iemand anders. Ook hun zoon Cornelis (Florian Myjer) staat niet in het testament. Met zijn hoogzwangere vrouw Josefien (Lisa Zweerman) moet hij van Agathe direct vanuit Nederland naar het eiland komen om de zaken in hun voordeel af te wikkelen. Voor dit stel vertegenwoordigt het leven op een plantage een achterlijk systeem dat niet strookt met de moderne wereld waarin zij nu leven, dus hoe eerder ze later wegkunnen hoe liever.

Ena Sendijarević wil de botsing tussen deze twee wereldbeelden van weleer toegankelijker maken voor het hedendaagse publiek door het gebruik van absurditeiten en satire. Zoals blijkt uit Agathe’s cynische brief aan Cornelis over de plotselinge dood van zijn vader en haar gortdroge conversatie met een andere kolonistenvrouw die allebei door hun verveling geen betere thema’s weten. De atmosfeer is de ene keer uitbundig, bijvoorbeeld als Agathe uit haar plaat gaat omdat ze geenszins van plan is het zinkende schip te verlaten. Maar vaker is de sfeer ingetogen en bevreemdend, bijvoorbeeld als Siti een Indonesisch dansje opvoert in een volle kamer waarin niemand anders beweegt.

Sweet Dreams

Gestileerd
Toch is het vooral de gestileerde aanpak die opvalt, en zo nu en dan een surrealistisch of magisch element. De cinematografie is bij vlagen weldadig met krachtige belichting en contrasterende kleuren. Het beeld is vierkant, een trend in de cinema van de laatste jaren, die een claustrofobische sfeer moet versterken. De binnensettings werken vaak als diorama’s, die de beperkingen van de uitstervende koloniale levensstijl onderstrepen. De anachronistische elektronische klanken lenen zich uitstekend voor onthechting en satire.

In Sweet Dreams worden de heersers potsierlijk neergezet. Josefien wordt gek van de muggen en kan haar seksuele behoeften niet bevredigen, want van de gestreste, arrogante Cornelis hoeft ze hier weinig amoureus te verwachten. Josefien flirt daarom met arbeider Reza (Muhammad Khan), die het liefst met Siti wil vluchten. In haar onbeantwoorde lust kronkelt Josefien met strakbolle buik kreunend rond een paal van haar hemelbed als zij wordt betrapt door de bedeesde Siti. Het contrast kan bijna niet groter zijn. Josefien gaat direct met Siti in gesprek en belooft haar een toekomstvisie met gouden bergen, maar de kijker voelt aan dat ze die niet zal waarmaken.

Uiteindelijk maakt de film de kijker getuige van de psychologische ontmanteling van de hoofdpersonages. De enige die niet aan zichzelf denkt, is Siti, die bereid is zichzelf op te offeren voor de toekomst van haar zoontje. Die finale kan echter niet verhullen dat Sweet Dreams soms een onevenwichtige indruk maakt en – de verlossende suikerdouche ten spijt – enkele krachtige punches mist.

 

28 september 2023

 

ALLE RECENSIES