Categorie: kunstfilm

Echte Vermeer, Een

Posted on

****

recensie Een echte Vermeer

Onderbreking van de kunst 

door Ralph Evers

Een echte Vermeer is geïnspireerd op het leven van meestervervalser Han van Meegeren. Vrijwel alles wat hij deed was doordrenkt van list en bedrog, behalve zijn liefde voor de vrouw van kunstkenner en nemesis Bredius.

De geschiedenis van het schildertalent Han van Meegeren spreekt tot de verbeelding. Een temperamentvol en chaotisch man, die moeite had de alcohol te laten staan. Een schilder die geïnspireerd door de oude meesters, experimenteerde om de craquelure (hetgeen je op oude schilderijen ziet doordat de tijd op de olieverf ingewerkt heeft) na te bootsen. Een talentvolle schilder, die snakte naar erkenning. Nergens haalde hij de door hem gewenste perfectie.

Een echte Vermeer

Muze
Ondertussen wordt Picasso wel op waarde geschat. Een gruwel! Totdat Han van Meegeren (Jeroen Spitzenberger) de beeldschone Jólanka (Lize Feryn) leert kennen. Zij moet zijn muze worden. Zijn relatie loopt erdoor op de klippen, wanneer hij betoverd in het theater zijn muze aanschouwt. De chemie tussen de geliefden vindt haar hoogtepunt in het portret dat Van Meegeren van haar maakt. Helaas blijkt Jólanka getrouwd met de bekende kunstcriticus (en nemesis van Van Meegeren) Abraham Bredius (Porgy Franssen). Die ziet de romantische avances van Van Meegeren niet zo zitten en vernedert hem publiekelijk. De gekrenkte Van Meegeren heeft iets nodig om zich te herpakken. Wanneer het hem lukt de craquelure na te maken heeft hij een kans om de critici, die hem vernederd hebben, op geraffineerde manier voor schut te zetten.

De film is echter meer dan alleen een wraakverhaal. Er is bewust voor fictie en niet voor een biopic gekozen. Dat blijkt al uit de flashbacks en -forwards. Er zitten wel waargebeurde elementen in, zoals het oplichten van de nazitop, door te doen alsof die echte Van Meegeren een echte Vermeer is – hetgeen hem overigens flink in de nesten werkt, vanwege een vermeend landverraad. Toch focust de film naast de fictie vooral op het getroebleerde personage Van Meegeren. Een fraai shot daarin is, wanneer we van Meegeren in Italië aantreffen en het kader scheef gehouden wordt, terwijl het langzaam inzoomt op het gezicht. De rechtlijnigheid, de rationaliteit is ten onder gegaan in de smart, de hartstocht en de alcohol.

De prijs van schoonheid
Een echte Vermeer gaat over de prijs van schoonheid en het verlangen naar eeuwigheid. Juist schoonheid is zo gevoelig voor de tand des tijds. Waarin wordt de meester zichtbaar? De oude meesters die wij nu kunnen aanschouwen in musea zijn allen ‘bekrast’ door de nagels van Kronos, hetgeen we als mooie, extra dimensie zijn gaan waarderen. Juist doordat het oude schilderijen zijn waarderen we het wellicht meer.

Een echte Vermeer

Een film over een kunstenaar ontkomt niet aan het denken over kunst. Niet alleen in de film, maar ook er buiten, hetgeen blijkt uit de goed verzorgde productie waarbij de liefde voor het project er afdruipt. De knappe cinematografie heeft veel oog voor detail en weet met de juiste filters de bij de scène passende sfeer te tekenen. De filmmuziek van componist André Dziezuk is een fijne vermenging tussen stemmige muziek met strijkinstrumenten en met een zwoele saxofoon gedomineerde jazzklanken. Het spel tussen de karakters kent een goede chemie; schelmenromantiek, met verve gespeeld door de cast. De kritiek op de film is dat hij net iets te braaf blijft gegeven de omstandigheden. Iets rauwer had de juiste toon binnen het verhaal gezet.

En hoe zit dat eigenlijk met het oplichten van de nazi’s? De parallel die te trekken is met de nazi’s en Van Meegeren is hun beider afkeer van moderne kunst, zie de beschimping van Picasso. De echte Van Meegeren zou zelfs nog een persoonlijke brief aan Hitler hebben gestuurd, vanwege hun overeenkomstige visie op kunst. Toch kiest in het proces Van Meegeren liever de straf van een zwendelaar dan de dood als landverrader. Zo leren we naast de romancier ook de laffe enkeling kennen, die na al zijn bravoure opnieuw tot eenzaamheid veroordeeld wordt. Een tragisch lot in een mooie lijst.
 

29 oktober 2016

 

Interview met regisseur Rudolf van den Berg.

 

 
MEER RECENSIES

Francofonia

Posted on

***

recensie  Francofonia

Zeg maar U tegen het Louvre

door Ralph Evers

Francofonia vertelt de bewogen geschiedenis van het Louvre ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Hoe de samenwerking tussen de nazi’s en de Fransen ertoe leidde dat veel kunstschatten werden gespaard. Documentaire met fictie, waarin het Louvre zelf ook tot leven komt.

Sokurov en schilderkunst. Niet de eerste keer dat de Rus zich cinematografisch verlustigt aan schilderijen en er een eigenzinnig portret van weet te maken, ingelijst in zijn eigen artistieke handtekening met passende achtergrondmuziek, merendeels klassiek. Vervlogen herinneringen uit jongensjaren, beelden die ons vreemd genoeg bekend voorkomen, ook al zullen weinig hedendaagse kijkers die tijd bewust meegemaakt hebben.

Francofonia

Parijs en het Louvre begin 1940. De nazi’s hebben Frankrijk veroverd en voelen zich trotse eigenaar van de vele kunstschatten die Frankrijk rijk is. Onderhandelingen vinden plaats tussen de directeur van het Louvre, Jacques Jaujard, en Franz Graf Wolff-Metternich. Hij is hoofd van Kunstschutz, de Duitse commissie ter bescherming van kunstwerken in bezet gebied. De relatie tussen Jaujard en Metternich staat in Francofonia centraal. In het bijzonder omdat Metternich in samenwerking met Jaujard het voor elkaar kreeg de autoriteiten in Berlijn voortdurend om de tuin te leiden, zodat de kunstschatten in Parijs konden blijven.

Sokurov’s Ark
Als zijplot speelt een hedendaagse verhaallijn over een kunsttransport over zee. De boot, geladen met topstukken uit Europese musea, raakt in uitzonderlijk slechte weersomstandigheden verzeild. Het schip is als de ark van Noah, ditmaal gevuld met de belangrijke kunstwerken van het oude Europa. Boeken, film, schilderkunst, beelden, muziek, alles wat in ons culturele DNA te vinden valt, bevindt zich op de Ark. Terwijl het schip in slecht weer verkeert, houdt Sokurov zelf contact met de schipper. Was de storm te voorkomen? Wat had de schipper kunnen of moeten doen? Wat symboliseert het schip? Alsof Sokurov het onschatbare belang van kunst verdedigt. Musea hebben wonderwel menig oorlog overleefd en bieden onderdak aan de ideeën en tijdsbeelden van vroeger. Als een vergeten foto van onze vroegere cultuur.

Niet de eerste keer dat Aleksandr Sokurov met bovenstaand idee speelt, want ook in Russian Ark (2002) waarbij de Hermitage van Sint-Petersburg als hoofdpersonage gebruikt wordt, speelt een dergelijke gedachtelijn op de achtergrond. Die film viel vooral op door haar vorm: één lange take van 96 minuten vol fantastische scenes, waaraan een hoop repetitie voorafging.

Francofonia

Nostalgie
Sokurov slaagt er met zijn reconstructie van de geschiedenis in om een ongrijpbare, weemoedige, nostalgische sfeer te scheppen. Het kleurfilter ligt als een zachte deken over de beelden gedrapeerd en geeft de illusie van oude beelden. Dit effect wordt versterkt door de daadwerkelijke archiefbeelden en de treffende soundtrack. Het enige dat nog ontbreekt om de nostalgie compleet te maken is de geur van pijp of sigaar en cognac.

Francofonia is zowel film als documentaire. Zowel afstandelijk als nabij. De balans tussen het verhaal en de waargebeurde feiten is helaas uit evenwicht, waardoor de film, ondanks haar prachtige melancholische sfeer, de kijker te vaak loslaat.

 

30 januari 2016

 

 

MEER RECENSIES

 

Jheronimus Bosch, Touched by the Devil

Posted on

***

recensie  Jheronimus Bosch – Touched by the Devil

Oog in oog met duivels mooi werk

door Suzan Groothuis

2016 is het jaar van Jheronimus Bosch. Het is 500 jaar geleden dat de beroemde Brabantse schilder overleed. Reden voor zijn geboortestad Den Bosch om feest te vieren: ‘Jheronimus Bosch. Visioenen van een Genie’ in het Noordbrabants Museum trapt af met de grootste overzichtstentoonstelling van Bosch ooit. Documentairemaker Pieter van Huystee volgde de voorbereidingen rondom die tentoonstelling en laat de werken van Bosch in zijn Touched by the Devil dicht tot de kijker komen.

In Jheronimus Bosch, Touched by the Devil volgen we een team van vijf Nederlandse kunsthistorische onderzoekers. In de aanloop naar de tentoonstelling in Den Bosch trekt het team eropuit om de geheimen van Bosch’ schilderijen te ontrafelen. Zoals een van hen opmerkt: “Ik weet wel zeker dat we nieuwe dingen zullen zien, omdat Bosch nou bij uitstek een schilder is van heel veel kleine details”. 

Jheronimus Bosch - Touched by the Devil

Concurrentie
Hun onderzoek, zoals met speciale infraroodcamera’s zoeken naar de tekeningen onder de verf, moet meer vertellen over de intenties van Bosch. Maar ook of de schilderijen daadwerkelijk van Bosch afkomstig zijn of van zijn leerlingen en volgers. Op en neer pendelend tussen Den Bosch, Madrid en Venetië onderwerpt het team Bosch’ werken aan een uitvoerige inspectie.

Dat niet iedereen welwillend is om mee te werken blijkt uit een fragment in het Prado in Madrid, waar curator Pilar Silva eventjes haarfijn laat weten dat zij over de meeste schilderijen van Bosch (liefkozend “El Bosco” genoemd) beschikken en Nederland niet. Kortom, de keuze wat wel en niet uitgeleend wordt aan Den Bosch is aan hen. Een stukje eigenbelang, want ook het Prado organiseert dit jaar een expositie over Bosch.

Veel hel, maar een klein beetje hemel
Jheronimus Bosch, Touched by the Devil is een rijke documentaire waarin de filmmaker zoveel mogelijk wil laten zien van ‘Jeroen’ Bosch. In het kader van de tentoonstelling in Den Bosch, dat wel, maar tegelijkertijd staat de vraag centraal welke schilderijen daadwerkelijk aan Jheronimus Bosch kunnen worden toegeschreven. Zo leren we van een Duitse wetenschapper, die de jaarringen in het hout van de panelen onderzoekt, dat veel van zijn schilderijen later (pas na zijn dood) gemaakt zijn. En ook het Nederlandse team komt tot conclusies of de onderzochte schilderijen wel of geen echte Bosch zijn.

Van Huystee verspringt met zijn documentaire van technisch en zakelijk naar de daadwerkelijke schoonheid van de werken. Een rijk geïllustreerd drieluik als De Hooiwagen bijvoorbeeld (waarover de onderhandelingen met het Prado niet bepaald soepeltjes verlopen), waarvan de kleinste details nauwgezet zijn vastgelegd door de camera. Voor de kijker zijn de in beeld gebrachte meesterwerken van Bosch dan ook de grootste traktatie: nimmer hebben we zo met onze neus op zijn schilderijen gezeten en zijn we getuige van zijn rijke bizarre surreële wereld. Waarin, zo leren we ook, er vooral veel hel is en maar een klein beetje hemel.

Jheronimus Bosch - Touched by the Devil

Maar wie was Bosch?
Toch voelt deze documentaire van Van Huystee (bekend als gerenommeerd producent van Nederlandse documentaires) wat vluchtig en gefragmenteerd aan. Er zijn teveel verhaallijntjes en echt spannend of onthullend wordt het niet. Daarbij blijft de grootste vraag “wie was Bosch en wat dreef hem tot het samenstellen van zijn gruwelijke, surreële en fantasierijke wereld?” onbeantwoord. Er is weinig over de middeleeuwse schilder bekend en dat blijft zo met Jheronimus Bosch, Touched by the Devil.

Wat vooral blijft hangen zijn die prachtige beelden van Bosch, waarvan je na afloop wel meer had willen zien. Op naar Den Bosch, met wie weet nog een uitstapje Boijmans en Prado. Zijn de concurrenten ook weer blij.

De overzichtstentoonstelling wordt gehouden van 13 februari tot en met 8 mei 2016 in het Noordbrabants Museum in Den Bosch.

 

5 januari 2016

 

MEER RECENSIES

Kunst… begin drrr niet an

Posted on

***

recensie  Kunst… begin drrr niet an

Kunst of een kunstje?

door Cor Oliemeulen

Zijn de schilderijen van Herman Brood kunst of een kunstje? Regisseur Gwen Jansen laat je deze vraag beantwoorden in Kunst… begin drrr niet an, de eerste film die onze ‘nationale knuffeljunk’ neerzet als beeldend kunstenaar. De artiest zelf zag zich liever als ‘souvenirfabriek’.

Van 1992 tot 2000 verruilde Herman Brood regelmatig zijn hectische publieke leven in Amsterdam voor zijn geboorteplaats Zwolle waar hij actief was als schilder bij zijn kunstvriend Ivo de Lange. Die maakte vele uren film met nog nooit vertoonde beelden en gesprekken die als basis van de documentaire dienen. Recente interviews met intimi en bewonderaars vervolledigen het beeld van Brood als bevlogen schilder.

Recensie Kunst… begin drrr niet an

Popart
Wie is opgegroeid met Herman Brood kent de muzikale kwaliteiten van Cuby and the Blizzards en The Wild Romance, de band waarmee hij in 1978 het monumentale album Shpritz opnam. Na een mislukt avontuur in Amerika verlegde Brood zijn artistieke aspiraties steeds verder naar de schilderkunst. Geenszins opmerkelijk, want we leren uit de documentaire dat de geboren Zwollenaar altijd en overal tekende. De Kunstacademie in Arnhem was niet aan hem besteed, omdat daar “iedereen hetzelfde schilderde als de leraar”.

Geïnspireerd door de kleurrijke avant-gardekunst van Cobra ging Brood als een bezeten popart-artiest in de weer met spuitbussen, sjablonen, verfrollers en stiften, maar hij kon ook uren op een terras op het Leidseplein pentekeningen op bierviltjes voor passanten maken. Herman Brood was kleurenblind, wat zijn keuze voor primaire kleuren verklaart. In de documentaire suggereert een oogarts dat Brood mogelijk de kleur rood als groen zag. Een ander leuk fragment is als kinderen hem het fotobewerkingsprogramma Paint op de computer laten zien en hij er direct enthousiast mee aan de slag gaat.

Recensie Kunst… begin drrr niet an

Icoon
Kunst… begin drrr niet an toont een gedreven, sympathieke Herman Brood, soms verward en deerniswekkend door zijn drank- en speedverslaving. Fan van Beatrix (“Zij is er zich onderhand wel van bewust dat ik achter haar reet aan zit”), omstreden door zijn ontmoeting met Bouterse in Suriname die hij wel wat ongemakkelijke momenten bezorgt (“Desi, huil jij ooit? Bijvoorbeeld als je ’s morgens de krant leest?”) en uitgekookt omdat hij niemand nodig had om hem in de markt te zetten. In Duitsland liet hij zich voor de grap ontvallen dat hij zo ziek was dat hij elk moment op het podium zou kunnen bezwijken en vervolgens zien we een fragment dat hij als beeldend kunstenaar met een infuus onder grote belangstelling een schilderdemonstratie geeft.

Herman Brood maakte er geen geheim van dat hij vaak graag in het middelpunt van de belangstelling stond. Hij adoreerde het concept van het icoon zijn en tegelijkertijd had hij er schijt aan. Misschien wel door zijn lopende bandproductie lukte het hem niet een plekje in het Stedelijk in Amsterdam te bemachtigen – de meeste museumdirecteuren beschouwden zijn schilderijen niet als kunst. Volgens collega-kunstenaar Rob Scholte was zijn werk juist zo bijzonder omdat hij voor en tussen de mensen schilderde. Kunst of een kunstje? Oordeel zelf in deze boeiende en vooral openhartige documentaire.

Kunst… begin drrr niet an is de komende maanden op een beperkt aantal locaties te zien. Kijk hier voor het overzicht.

 

24 oktober 2015

 

MEER RECENSIES

Woman in Gold

Posted on

**

recensie  Woman in Gold

Eén dame, twee partijen en één gelijk

door Joris van Huët

Het goud schittert het meest waar de deugd niet meer blinkt. Een strijd om het bezit van een gouden dame. Een dame met een indrukwekkend achtergrondverhaal: gestolen door nazi’s, geclaimd door een staat en nagestreefd door een 80-jarige politieke vluchteling. Haar spectaculaire verhaal verbloemt de saaie zit in de rechtszaal.

Woman in Gold opent met een korte scène over de Oostenrijkse schilder Gustav Klimt, gespeeld door de Duitse acteur Moritz Bleibtreu met Rasputin-achtige baard. Hij landt zijn laatste penseelstreken op het doek van zijn meesterwerk in 1907: Portret van Adèle Bloch-Bauer I. Hierna maken we kennis met Maria Altmann (gespeeld door Helen Mirren), een Weens geboren inwoner, die is geëmigreerd naar Los Angeles. Dit waargebeurde verhaal betreft haar acht jaar durende rechtszaak tegen de Oostenrijkse autoriteiten om het bezit van Klimts schilderij, dat haar joodse familie ontnomen werd door de nazi’s zestig jaar geleden. De advocaat die haar helpt is de kleinzoon van de componist Arnold Schönberg: Randol Schönberg (Ryan Reynolds).

Recensie Woman in Gold

Kristallnacht
Een sluier duisternis overdekt de koude winternacht in Wenen. De stad wordt het podium voor de eerste grote aanval op de joodse gemeenschap door nazi-Duitsland. Joseph Goebbels geeft het bevel en het gevolg is georganiseerd geweld tegen joden, hun huizen, bedrijven en synagogen. De twee dagen van rellen die volgen, staan bekend als de Kristallnacht, het begin van de Holocaust.

Een van de getroffen huishoudens is dat van Maria Altmann’s rijke familie. Haar kostbare schilderijen, sieraden, en andere eigendommen van onbetaalbare waarde worden geplunderd door de troepen van Adolf Hitler. Het meest waardevolle bezit is het Portret van Adèle Bloch-Bauer 1 (Woman in Gold) van Gustav Klimt, die vaak echt goud in zijn schilderen verwerkte. Dit schitterende werk kwam na de oorlog in de Weense Galerie Belvedere te hangen en werd later het duurste schilderij ooit. De persoonlijke waarde voor de familie is onschatbaar.

Slap
In George Clooney’s The Monuments Men (2014) riskeert een groep Amerikaanse soldaten hun levens om beroemde kunstwerken die waren gestolen door de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog te heroveren. Het is niet bepaald een grootse film maar hij tekent wel het plaatje van de waarde die we hechten aan historische kunst in de huidige maatschappij.

Woman in Gold belicht dit vanuit het perspectief van een individu. De emotionele contouren van Maria Altmanns leven vormen de rode draad in deze film. Een politieke vluchteling die dagelijks herinneringen heeft van de wreedheden uit de Tweede Wereldoorlog. Na zestig jaar keert zij terug naar haar moederland om het schilderij van haar familie terug te winnen. Het doet enorm denken aan Stephen Frears’ Philomena ( 2013), waarin een oudere dame na een lang leven terug reist naar haar roots om iets persoonlijks te vinden. Alleen Philomena is een stuk beter.

Recensie Woman in Gold

Dialoogbombardement
Regisseur Simon Curtis is succesvoller met zijn flashbacks dan met de met dialoog gebombardeerde rechtszaalscènes. Die lijken bevlekt door het slapste koffiemerk dat er is, genaamd Cliché – terwijl juist een sterk bakje pleur wenselijk is bij de slaapwekkende zittingen. De spanning van Woman in Gold is terug te vinden tijdens Maria’s ontsnapping uit het door de nazi’s bezet Wenen. Een paar ontroerende optredens van Tatiana Maslany als de jonge Maria redden de film.

Alom een saai drama met teveel mager uitgewerkte concepten en voorgekauwd sentiment. De Oostenrijkse staatslieden zijn dusdanig in uniform, dat zij een nazi-vibe met zich meebrengen. Het is bijna beledigend aan de kijkers de mate waarin Curtis de good guy – bad guy verhoudingen er zo dik bovenop legt. Daarnaast is de interactie tussen onze hoofdrolspeelster en haar advocaat bijzonder ongeloofwaardig. Dat maakt van Woman in Gold een film met weinig uitdaging. Jammer, er zit veel meer potentie in het waargebeurde verhaal.

 

24 mei 2015

 

MEER RECENSIES

Vincent van Gogh – a New Way of Seeing

Posted on

**

recensie  Vincent van Gogh – a New Way of Seeing

Saaie voorlichtingsfilm over het Van Gogh-museum

door Bob van der Sterre

Vincent van Gogh – a New Way of Seeing. Enorm ambitieuze titel. Maar de film maakt het niet waar. Deze documentaire is een voorspelbare film die niet tot nauwelijks pleziert. 

Van Gogh is en blijft een apart karakter in de kunstwereld. Mentale problemen, een manie om de wereld te verbeteren, een over-ernstige, temperamentvolle persoonlijkheid, en een eigenwijsheid waar velen gek van werden. Al met al is het redelijk uniek dat een Hollander met zijn nieuwe schilderstijl de kunstwereld een tijdlang op zijn kop zette. Ook al was hij commercieel gezien een ramp, kunstzinnig aanzien genoot hij volop.

Recensie Vincent van Gogh – a New Way of Seeing

Getormenteerde kunstenaar
Maar het portretteren van zo’n gedreven man is nog niet zo makkelijk. De meeste films kunnen het niet laten om hem als getormenteerde kunstenaar neer te zetten. Kirk Douglas was nogal getormenteerd in Lust for Life (1956). Tim Roth was getormenteerd in Altmans Vincent & Theo (1990). En getormenteerd tegen een horrorfilm aanzittend was Alexander Barnett in zijn eigen film, The Eyes of Van Gogh (2005). Ten slotte is er nog de interpretatie van Maurice Pialat: Van Gogh (1991).

Het is begrijpelijk dat het verleidelijker is deze versie van hem te verfilmen, maar met de werkelijkheid heeft het weinig te maken. Van Gogh als schrijver, als denker, als knopendoorhakker (hij leek wel geobsedeerd door keuzes), als uitvinder, als religieus mens. Warrig was hij bepaald niet. Uit zijn brieven komt veel meer een opgeruimd karakter naar voren.

Je kunt door de mythes de kunstenaar niet meer zien en dus is het idee van deze film te prijzen. Maar hij overtuigt geen seconde. Het geheel oogt als een voorlichtingsfilm over de nieuwe opzet van het Van Gogh-museum (gericht op context). Je moet je door drie pratende hoofden heen werken voordat er ook maar iets over de man in beeld komt. En dan is het een komen en gaan van andere pratende hoofden, een stuk of tien, allemaal  curatoren van het museum, waar kennelijk de economische crisis aan voorbij is gegaan.

Karakterloos
Het resultaat is saai, karakterloos, passieloos. We volgen netjes alle stappen die Van Gogh heeft gezet in zijn leven. Ja, er zijn wel wat opnamen tussendoor van een (sprekend) op Van Gogh lijkende acteur. Daar staat ie dan in het zonlicht te staren. Het lijkt als twee druppels water op het optreden van Andy Serkis in The power of Art, Simon Schama’s serie over kunstenaars uit 2005.

Recensie Vincent van Gogh – a New Way of Seeing

Je krijgt hier en daar wel wat meer toelichting (‘Van Rappard had veel kritiek op de Aardappeleters’), maar het blijft oppervlakkig. Juist dankzij die brieven (staan allemaal online, leuk leesvoer) kun je over iedere episode veel meer  vertellen. Neem bijvoorbeeld hoe hij in Den Haag woonde in een armzalig huisje in de polder. De ruzie met zijn leraar, de burgerlijke Anton Mauve. Staat met geuren en kleuren geschetst in de brieven. Zoiets schetst een licht op de gedrevenheid van de man. Maar hier is een saaie zin voldoende.

Vincent
Het probleem is vooral dat Vincent van Gogh – a New Way of Seeing zo braaf  is. Je kunt zo’n film op honderd manieren maken, dit is de meeste doorsnee variant. Deze versie kun je tijdens een les CKV vertonen; als een permanente voorstelling ergens in een hoekje van het museum; en zou ook niet misstaan als relatiegeschenk aan een of andere sponsor uit Dubai. Maar in de cinema heeft het niets te zoeken.

En dat is bepaald niet  in de geest van Van Gogh. Die film, die moet nog steeds gemaakt worden. De beste film over Van Gogh blijft nu nog Vincent (1987). Die laat simpelweg alleen de schilderijen en Van Gogh zelf spreken, via de stem van John Hurt, die zijn brieven voorleest. Film van een Nederlander, Paul Cox, die ergens in de achterhoede van de cinema helemaal niet onaardig zijn deuntje mee blaast.

 

18 april 2015

 

MEER RECENSIES

Big Eyes

Posted on

***

recensie  Big Eyes

Kitsch over kitsch

door Wouter Spillebeen

Net als de werken van Margaret Keane zelf, is Tim Burtons Big Eyes geen hoge kunst. De schilderijen van de meisjes met de enorme ogen worden zelfs meermaals kitsch genoemd, maar dat is in dit geval geen belediging. 

In de jaren ‘60 was Keane niet uit het straatbeeld van San Francisco weg te denken. De schilderijen hingen in alle musea, de posters waren te koop in elke buurtwinkel. Terwijl de kunstenaarselite het werk grotendeels bestempelde als kitsch, had het volk een veelal verdeelde mening. Er was echter geen discussie over het feit dat de schilderijen van kinderen met enorme ogen in donkere omgevingen vaak een gevoelige snaar raakten bij de toeschouwer. Tim Burton is een groot verzamelaar van het werk van Margaret Keane. Het kan dan ook geen verrassing zijn dat hij ervoor koos om de opmerkelijke carrière van de schilderes te verbeelden in een biopic. 

Recensie Big Eyes

Schilderen en liegen
Margaret (Amy Adams) heeft net haar eerste man verlaten en vlucht met haar jonge dochter van Tennessee naar San Francisco met de hoop daar een beter leven te kunnen starten. Terwijl ze met het schilderen van portretten wat geld bijeen probeert te schrapen, leert ze Walter Keane (Christoph Waltz) kennen, een dromerige en charmante schilder die kortstondig in Parijs gewoond heeft en nog steeds Parijse straatbeelden op het doek tovert.

Een korte tijd later zijn de twee getrouwd en stellen ze hun schilderijen tentoon in een lokale jazzclub. Wanneer Walter merkt dat de schilderijen van zijn vrouw beter in de markt liggen dan de zijne, begint hij er de eer voor op te strijken. Margaret speelt het spelletje mee, want niemand wil een schilderij van een vrouw kopen en het geld moet blijven binnenstromen als ze haar dochter een mooie toekomst wil schenken. Maar wat gebeurt er wanneer de naam Keane beroemd wordt en dit niet de eerste grote leugen van Walter blijkt te zijn? 

Burton is natuurlijk niet aan zijn proefstuk toe wat campy, surrealistische en eigenzinnige films betreft. In die zin is Big Eyes een vreemde eend. De film is meer gegrond in de realiteit dan pakweg Frankenweenie of Edward Scissorhands, maar net als die laatste is Big Eyes kleurrijk en ietwat overgeacteerd. Waltz is meer Disney-slechterik dan subtiel personage en Terrence Stamp en Jason Schwartzman zijn karikaturen, net als vele andere personages. 

Recensie Big Eyes

Kitsch en kunst
Big Eyes is onder de oppervlakte een echte film over film (of eender welke andere kunstvorm), over wat het verschil maakt tussen kunst en kitsch. Natuurlijk is het werk van Burton veelal niet bepaald elitair hoogstaande kunst, dat weet de man zelf ook wel. De vraag is: als het werk verpakt komt met een goed verhaal (ofwel de leugens van Walter over waar hij zijn inspiratie haalt, ofwel het spectaculairdere verhaal van de kunstenares die onder de knoet van haar man vandaan kruipt), wordt het dan meer dan alleen kitsch?

Kijk bijvoorbeeld naar Linklaters Boyhood. De film op zich is helemaal niet slecht, maar ook niet veel meer dan een coming of age over een gemiddelde jongen. Wat de film zo goed maakt, is het epische twaalf jaar durende proces dat met het maken van de film gepaard ging. Boyhood krijgt Oscarnominaties, prijzen en titels, allemaal omwille van wat zich achter de film afspeelt. Net zoals de uitleg die vaak bij abstracte kunst gegeven wordt, zijn de omstandigheden en de betekenis belangrijker dan het object zelf. Het scenario stelt zelfs letterlijk vragen over de betekenis van kitsch. Zo roept Walter: “Wat is er mis met de kleinste gemene deler? Dat is waar dit land op gebouwd is!”

 

1 februari 2015

 

 

MEER RECENSIES

 

Mr. Turner

Posted on

****

recensie  Mr. Turner

Portret van een geniale hork

door Alfred Bos

Grommend brengt acteur Timothy Spall de befaamde Engelse schilder J.M.W. Turner tot leven. Mike Leighs schitterend gevisualiseerde filmportret is geen lofzang op het genie, doch blijft trouw aan de historische feiten. En de niet altijd even sympathieke persoon.

J.M.W. Turner (1775-1851) is de Engelse Rembrandt, nationaal erfgoed naar wie een prestigieuze kunstprijs is vernoemd. Regisseur Mike Leigh schetst in Mr. Turner een portret van de man die als weinig anderen licht en lucht in olieverf wist te vangen; zijn landschappen en zeetaferelen liepen vooruit op het Franse impressionisme en de abstracte kunst van de twintigste eeuw. Leigh toont een atypische eenling, die ondanks zijn bruuske omgangsvormen werd gewaardeerd door het establishment: de rijke weldoeners en de Royal Academy die zijn werk exposeerde.

Mr. Turner

Dat Mike Leigh – en niet een ‘veilige’ regisseur als, zeg, de onlangs overleden Richard Attenborough – zich aan een filmportret van dit Britse instituut heeft verbonden, behoedt het project voor politiek correcte ponteneur. De regisseur van felrealistisch, maar niettemin gestyleerd, en niet zelden ook komisch sociaal drama (Naked en meer recentelijk Happy-Go-Lucky en Another Year) lijkt geknipt voor de karakterstudie van deze excentrieke eenling. Een uitstekende rolbezetting plus een tot in detail gerealiseerd tijdsbeeld van de vroeg-industriële periode voltooien de geslaagde missie.

Sneeuwstorm
We zien Turner, vertolkt door Timothy Spall, in de derde en laatste akte van zijn leven. Hij is de vijftig reeds gepasseerd en kan door zijn succes volstrekt onafhankelijk van de kunstcoterie opereren. Hij doet, en schildert, wat hem goeddunkt. Hij laat zich aan een scheepsmast vastbinden om te ervaren wat een sneeuwstorm is. Hij verbetert een bewonderd schilderij van collega Constable. Hij zegt ‘nee’ wanneer een steenrijke koopman hem een vermogen biedt voor zijn onverkochte collectie. Hij schildert voor het publiek, niet de bemiddelde elite.

Ook in zijn privéleven is Turner eigenzinnig. Nimmer getrouwd, weigert hij de door hem verwekte kinderen te erkennen. Hij woont anoniem samen met een weduwe, Sophia Booth (Marion Baliey, de wederhelft van Leigh), die hij tijdens een van zijn schilderreisjes heeft leren kennen, terwijl thuis de stilletjes op hem verliefde huishoudster Hannah Danby (een voortreffelijke rol van Dorothy Atkinson) een leeg huis aan kant houdt. Zijn beste vriend en zaakwaarnemer, zijn vader (Paul Jesson), is dan al lang overleden.

Recensie Mr. Turner

‘Schilder van het licht’
Mr. Turner opent met een oer-Hollands beeld (gedraaid in East Anglia) en op de geluidsband horen we Nederlands. Het is een subtiele referentie aan Turners Hollandse collega ‘schilder van het licht’. In de 150 minuten die volgen maakt Turner een aantal van zijn befaamdste werken, waaronder Snow Storm en The Great Western Railway. Het zijn schilderijen die een in rap tempo moderniserende wereld evoceren in een hoogst persoonlijke stijl. Na zijn dood liet hij ze na aan de National Gallery, de befaamde Turner Bequest. Typerend voor de man: hij voelt zich niet bedreigd door nieuwlichterij als de daguerreotype (voorloper van de fotografie) en haalt zijn neus op voor de jongere schildergeneratie van de Pre-Rafaelieten. Het frikkerige commentaar van koningin Victoria laat hem koud.

De film concentreert zich op de man achter de mythe, met zijn hebbelijkheden en tics. Het is een vlot vertelde aaneenschakeling van momenten uit een biografie, met de nadruk op het persoonlijke leven. Anders dan recente biopics over modeontwerper Yves Saint Laurent en burgerrechtenactivist Cesar Chavez zijn in Mr. Turner vorm en vent perfect in balans. Dat betekent dat Mike Leigh een empathisch en visueel imposant portret heeft gemaakt van een complexe, tegenstrijdige en geniale hork.

 

8 december 2014

 

MEER RECENSIES

Nieuwe Rijksmuseum: De film, Het

Posted on

***

recensie  Het Nieuwe Rijksmuseum: De film

Grootse film richt zich op personages

door Nanda Aris

Prachtige beelden van de verbouwing van het Rijksmuseum. De vele werkzaamheden en gepassioneerde medewerkers worden lichtelijk overschaduwd door een strijd, zowel met de buitenwacht als onderling. 

Na de vierdelige tv-serie, waarvan de vertelling nog stopte voor het moment van de heropening van het Rijksmuseum in Amsterdam in 2013, kreeg Oeke Hoogendijk de kans om een half jaar langer door te kunnen filmen. En zo de vraag te kunnen stellen in de film of de verbouwing van het Rijksmuseum het lange wachten waard geweest is.

Recensie Het Nieuwe Rijksmuseum: De film

Strijd
Oeke Hoogendijk volgde tien jaar lang de hoogte- en dieptepunten van de verbouwing van het Rijksmuseum in Amsterdam. Haar zorgvuldige manier van filmen en monteren, geven de film een romantische en poëtische glans. Daar staat tegenover haar manier van de mensen portretteren. Het voelt bijna alsof de personages door de strijd op de hak genomen worden. Volgens Hoogendijk is de film character driven gemonteerd, waarbij de strijd de belangrijkste focus is. De Nachtwacht met de notabelen, met zijn schutters en strijders, staat volgens Hoogendijk symbool voor de strijd die van hoog tot laag door de personages gevoerd wordt. Dit komt inderdaad duidelijk naar voren in de film, en als Rijksmuseum zijnde, zou ik not amused  zijn.

Gelukkig zijn de beelden van het Rijksmuseum prachtig, en kunnen we wel degelijk zien hoe hard en gepassioneerd de medewerkers werken (alhoewel het voelt alsof ook hier soms de spot mee gedreven wordt). Maar de film vervalt door deze focus op onderlinge strijd en tegenwerking van buitenaf haast in een soap op hoog niveau.

Impact
De film begint met zwart beeld, boorgeluiden en toenmalig koningin Beatrix die ons vertelt dat het Rijksmuseum een grootschalige renovatie zal ondergaan. Langzaam worden er gaten in het dak van het Rijksmuseum gejakkerd en valt er licht en gruis naar binnen. De beelden die volgen, het bovenaanzicht van een in mist gehuld Rijksmuseum, zijn prachtig.  Langzaam zoomt de camera uit, en onder toeziend oog van de heren van De Nachtwacht die in plastic ingepakt worden, zien we het geraamte van het Rijksmuseum. Door de cameravoering en blik op het geraamte, gehuld in stilte, maakt de film de impact duidelijk van de verbouwing.

Recensie Het Nieuwe Rijksmuseum: De film

Personages
Na deze mooie beelden van het Rijksmuseum maken we onder andere kennis met de architecten van het nieuwe Rijksmuseum, die met hun ontwerp de competitie wonnen, en met de fietsersbond die fel tegen het ontwerp van de architecten is, en uiteindelijk zal winnen. Met Leo van Gerven, de man die tien jaar van zijn leven in het Rijksmuseum woonde en voor ‘zijn’ museum heeft gezorgd als hij voor zijn vrouw zou zorgen. Met Taco Dibbits, de curator die later een gooi naar het directeurschap zou doen. Natuurlijk met de directeuren van het Rijksmuseum, eerst Ronald de Leeuw, en later met zijn omstreden opvolger Wim Pijbes. En met de vele anderen.

In een twee uur durend epos zijn er ook humoristische momenten, zoals wanneer De Leeuw naar Japan afreist om twee reusachtige tempelwachters aan te kopen, en hij deze beschrijft terwijl hij – zelf een grote man – naast kleine Japanners over straat loopt. Het humoristische grenst nauw aan het bespottelijke, zoals wanneer de hoogte van het bedrag dat het budget overstijgt ‘jammer’ genoemd wordt, en we naar een instemmende De Leeuw kijken. Of wanneer Wim Pijbes triomfantelijk een aantal wanden in het Rijksmuseum over laat schilderen, omdat hij immers het laatste woord heeft. Of zoals wanneer Marleen Homan, interieurarchitect, lacht om het feit dat ze al zes jaar aan het tekenen zijn, en steeds opnieuw tekeningen maken. Tegelijkertijd zien we een in slaap dommelende architect van het Louvre, aan wie ze de tekeningen voorleggen. De zaal lacht, en we lachen de personages niet toe, maar uit.

De film eindigt met De Nachtwacht, het was het wachten waard; de strijd is gestreden en de klus is geklaard. Eindelijk.

 

5 december 2014

 

MEER RECENSIES

Salt of the Earth, The

Posted on

****

recensie  The Salt of the Earth

Meesterfotograaf toont inzage in zijn bewogen leven

door Nanda Aris

Documentairemaker Wim Wenders portretteert op prachtige wijze het leven en werk van fotograaf Sebastiao Salgado. In samenwerking met diens zoon Juliano Ribeiro Salgado weet hij van foto’s een levendige film te maken.

Sebastiao Salgado heeft een indrukwekkende staat van dienst; hij reisde door meer dan 100 landen en fotografeerde vooral veel schitterende zwart/wit foto’s en met veel empathie voor hetgeen dat voor zijn camera verscheen humanitaire rampen, de werkende mens, volksverhuizingen, en in een later stadium ook natuurschoon. Opgeleid tot econoom, en na gewerkt te hebben voor onder andere een internationale koffieorganisatie, waarvoor hij meermaals naar Afrika afreist, besluit hij in 1973 zich toe te leggen op fotografie.

Recensie The Salt of the Earth

Wim Wenders maakte met The Salt of the Earth een ontroerend portret van een fotograaf die hij zeer bewondert – dat blijkt duidelijk uit de film. Ook in zijn vorige film, Pina (2011), zit een eerbetoon: gemaakt voor een grootse danseres en kunstenares.

Workers
De film vertelt niet chronologisch en start met de rapportage Workers die Salgado maakte tussen 1986 en 1992. Hierin richt hij zich op het tonen van de handenarbeid van de werkende mens. Een van de foto’s doet denken aan groteske scènes uit Lord of the Rings, waarin Orcs in een mijn rond krioelen.

Ook zien we beelden van brandweermannen in Koeweit, die na de beëindiging van de eerste Golfoorlog in 1991 brandende oliebronnen proberen te doven. Gevaarlijk werk, niet alleen voor de brandweermannen, maar zeker ook voor Salgado zelf.

Verschrikkingen
Voor de rapportage Workers maakte Salgado al in samenwerking met Artsen Zonder Grenzen een serie over de Sahel-regio, die in 1984/1985 te kampen had met grote droogte. Door het contact dat hij weet te leggen met de mens voor zijn camera, zijn de foto’s zeer sociaal bewogen.

Recensie The Salt of the Earth

Halverwege de jaren ’90 reist hij af naar Rwanda, Afrika, waar een burgeroorlog tussen de Hutu’s en de Tutsi’s plaatsvindt. De genocide en wreedheden laten hem niet ongedaan, en aangeslagen en teleurgesteld in de mensheid keert hij terug naar huis.

De jaren daarna plant hij samen met zijn vrouw Lélia Wanick Salgado opnieuw de grond aan rondom het ouderlijk huis in Brazilië die door droogte en erosie weinig groen meer kent. Na verscheidene jaren slaat dit aan. Instituto Terra is een voorbeeld voor andere soortgelijke initiatieven. Salgado besluit de natuur en mens van zijn beste en meest pure kant te tonen in zijn nieuwste rapportage Genesis, een prachtige zwart/wit serie, een ode aan de aarde.

Oogcontact
Waar Wenders zeer goed in slaagt, is het verbeelden van een verhaal, het leven van Salgado aan de hand van de schitterende foto’s. Hij plaatst het gezicht van Salgado tussen zijn eigen foto’s, wanneer hij geïnterviewd wordt en commentaar geeft bij de foto’s. Door het zien van Salgado begrijpen we nog beter zijn motivering. Doordat je hem soms geëmotioneerd naar zijn foto’s ziet kijken en hij bijna tegelijkertijd in de camera kijkt, raakt het verhaal je diep. De film komt weg met de soms wat clichématige teksten. Het is niet ergerlijk, we geloven ze. Een geweldig mooie film, niet te missen.

 

30 november 2014

 

MEER RECENSIES