Categorie: DUITSLAND

Zwei Leben

Posted on

**

recensie  Zwei Leben

Noorse nazimysteries

door Wouter Spillebeen

Na NeuFundLand richt de Duitse regisseur Georg Maas zich opnieuw op de val van de Berlijnse Muur. In de thriller Zwei Leben graaft hij weinig bekende oorlogsmisdaden van het naziregime op.  

Een kleine geschiedenisles: Heinrich Himmler beval tijdens de Tweede Wereldoorlog dat de kinderen die Duitse soldaten bij Noorse burgers verwekten, opgenomen moesten worden in tehuizen in Duitsland. Als ‘noordelijk ras’ beschouwde hij hen namelijk als dragers van puur Arisch bloed. Onder de naam Lebensborn moesten de tehuizen de kinderen beschermen. Wanneer de Oost-Duitse veiligheidsdienst Stasi bij het aanbreken van de Koude Oorlog zich met de tehuizen ging bemoeien werd spionage via de kinderen niet ongewoon. Enkelen die in de instellingen opgroeiden, zochten na de oorlog hun familie weer op.

Duistere geschiedenis
De mysterieuze Katrine (Juliane Köhler) – die vele jaren geleden in een bootje naar haar thuisland terugkeerde, met haar moeder herenigde en een gezinsleven opbouwde – vermomt zich, glipt Duitsland binnen, vernietigt informatie over Lebensborn en gaat daarna terug naar Noorwegen om bij haar familie te doen alsof niet aan de hand is. Nu de muur gevallen is, krijgen Lebensborn-kinderen de kans om massaal rechtszaken aan te spannen (de kopstukken werden al veroordeeld in de Processen van Neurenberg, maar daarbij kregen de slachtoffers geen compensatie). Wanneer een advocaat met grootse plannen aanklopt bij Katrine, komen haar verleden en alle geheimen die ermee gepaard gaan, stilaan naar boven. In niet-chronologische volgorde komt Katrines duistere geschiedenis stukje bij beetje boven water.

Recensie Zwei Leben

In 1999 maakte Georg Maas de roadmovie/documentaire Pfadfinder en in 2011 verscheen zijn The Buddha Wallah, over Boeddhistisch leermeester Christopher Titmuss – documentairefilms zijn de Duitser niet vreemd. Zwei Leben kon dus net zo goed een documentaire over Lebensborn en de grimmige relatie tussen Duitsland en Noorwegen zijn, maar Maas opteerde voor de persoonlijkere aanpak van een individueel verhaal.

Omdat Lebensborn en alle praktijken op dat gebied niet zo bekend zijn als zeg maar de Holocaust, komen de waargebeurde elementen vaak over als documentair. Dat staat het verhaal in de weg: in plaats van meer informatie over relatief onbekende oorlogsmisdaden, krijgen we een traag ontwikkelende thriller met een hoop obligatoire plotwendingen.

Recensie Zwei Leben

Op enkele van de nevenpersonages na, is het acteerwerk weinig bijzonders. Köhler en Ken Duken (die de advocaat Sven Solbach portretteert) brengen hun boodschap over, maar meer ook niet, van beklijvende prestaties valt niet te spreken. Het familiedrama-aspect wordt gedragen door een overtuigende Liv Ullmann, die vooral bekend is van haar talrijke rollen in Ingmar Bergman-films (Autumn Sonata, Persona, Shame…), en Sven Nordin, die zichtbaar lijdt onder het ontluikende verleden van zijn vrouw.

Puzzelstukjes
Zwei Leben voelt vaak onevenwichtig en verwarrend: eens is het een familiedrama, dan weer een rechtbankfilm of een historisch relaas. De film schakelt een tandje hoger naarmate meer stukjes van de puzzel bovenkomen, maar het eerste uur zijn die sporadische beetjes informatie niet genoeg om de interesse vast te houden. De onheilspellende muziek is vanaf het begin te horen en kondigt aan dat er wat te gebeuren staat, maar het duurt veel te lang vooraleer de film die belofte waar maakt. Zwei Leben is op zijn sterkst middelmatig, jammerlijk, want het onderwerp verdient een uitstekende behandeling.

 

18 juli 2014

 

MEER RECENSIES

Zwei Mütter

Posted on

***

recensie  Zwei Mütter

Lesbisch paar heeft kinderwens

door Cor Oliemeulen

Een lesbisch paar wil een kind. Duits docudrama registreert de schier onmogelijke weg naar zwangerschap, afgewisseld door liefdesscènes en toenemende frustraties.  

Studerend aan de Filmacademie raakte Anne Zohra Berrached geïntrigeerd door het thema dat nogal eens op afkeuring en hoongelach stuit. Ze schreef een scenario dat is gebaseerd op de ervaringen van drie lesbische stellen. In Zwei Mütter volgen we Katja (43) en Isabella (37) die dolgraag een kind willen en alvast namen aan het verzinnen zijn. Beide dames zijn tv-actrices, terwijl bijna alle andere mensen in de film zichzelf spelen, zoals de arts van de spermabank, de advocaat van de privékliniek, de verkoper van inseminatie-instrumenten en zelfs enkele spermadonoren.

Recensie Zwei Mütter

Confrontaties
Het relaas is documentaireachtig gefilmd, vaak over de schouders van de vrouwen, zodat je als kijker meer wordt geconfronteerd met de stand van zaken betreffende de mogelijkheden en onmogelijkheden van inseminatie bij lesbische vrouwen. In het begin bellen ze veel om informatie in te winnen, later bezoeken ze klinieken. We leren dat ze zich in een grijs gebied bevinden. Hoewel het paar is getrouwd komen volgens de wet alleen heterostellen in aanmerking, maar later blijkt dat het misschien toch kan, zolang ze maar genoeg geld meebrengen. Dat blijkt onmogelijk, want als parttime bloemist (Isabella) en bedrijfsleider van een videotheek (Katja) zijn hun gezamenlijke inkomsten ontoereikend. Op hun vraag of de inkomensgrens ook geldt voor heterokoppels krijgen ze geen antwoord.

Katja heeft de kinderwens en Isabella wil de ‘vader’ zijn. Volgens de arts van de vruchtbaarheidskliniek raakt door inseminatie slechts twintig tot dertig procent van de vrouwen zwanger, soms zijn extra hormoonspuiten nodig. Terwijl ze elkaar hoopvol knuffelen volgt de allereerste injectie. Maar elf seminaties, negen maanden en tienduizend euro later ontstaan de irritaties. Raken we niet teveel in de schulden? En wie blijft er straks na de geboorte eigenlijk thuis tijdens de eerste drie jaren van het kind?

Recensie Zwei Mütter

Aanbieders
Uiteindelijk wil het stel zelf gaan insemineren en moet het op zoek naar hulpmiddelen én donoren. Lang leve het internet, waar de aanbieders van doe-het-zelf-pakketten en aantoonbaar succesvol zaad staan te springen om een zakcentje bij te verdienen. Of iemand toevallig HIV heeft, komt niet aan bod, terwijl uit ontmoetingen met donoren blijkt dat de meeste het goedje het liefst zelf op natuurlijke wijze willen inbrengen.

Helaas schenkt de filmmaakster geen aandacht aan referentiepunten zoals vrienden, familie of collega’s. Ook valt er geen humor te bespeuren in Zwei Mütter of het moet zijn dat je het grappig vindt dat een apotheker de suggestie doet om voor inseminatie-instrumenten maar contact op te nemen met een dierenarts. Toch is het korte drama de moeite van het kijken waard, al is het alleen maar om je te realiseren hoe frustrerend het moet zijn als je geen kind kunt krijgen. Laat staan als de wet je dit onmogelijk maakt.

 

28 juni 2014

 

MEER RECENSIES

Wochenende, Das

Posted on

**

recensie  Das Wochenende

Uitje zonder schwung

door Cor Oliemeulen

Een lid van de Rote Armee Fraktion weet zich na zijn vrijlating geconfronteerd met familieleden en vrienden. Psychologisch drama met een aardige setting, goede acteurs en onderhuidse spanningen had een beter lot verdiend.  

Nina Grosse verfilmde Das Wochenende, de gelijknamige roman van Bernhard Schlink, de auteur van The Reader, waarvan ook een filmdrama (met Kate Winslet) is verschenen. De regisseur maakte eerder tv-films in haar moederland Duitsland, zoals een aantal afleveringen van de politieserie Tatort. In het begin van haar speelfilm merk je dat: een licht onheilspellende atmosfeer, alsof er elk moment een moord kan worden gepleegd.

Recensie Das Wochenende

Terrorist of revolutionair?
Dat is niet het geval, want de laatste dode viel meer dan achttien jaar geleden. Zoveel jaar later zien we dat de medeschuldige wordt ontslagen uit de gevangenis en wordt opgehaald door zijn zus, die blij en bezorgd is om hem weer te zien. De man heet Jens (Sebastian Koch, Das Leben der Anderen), een RAF-terrorist, al laat hij zich liever reactionair, of nog beter: revolutionair noemen. De Rote Armee Fraktion was een links-extremistische terreurorganisatie die vanaf de jaren zeventig in Duitsland verantwoordelijk was voor tientallen moorden, bomaanslagen en bankovervallen. Jens vindt nog steeds dat hij streed voor de goede zaak: het omverwerpen van de ‘kapitalistische staat’ en ‘het systeem’.

De zus van Jens heeft een aantal mensen uitgenodigd in haar weekendhuis. Dat klinkt gezellig, maar zal het niet worden. Onder het gezelschap bevinden zich een oude kameraad die al lang geleden zijn RAF-verleden heeft afgezworen en hierover een boek schreef, de man van zijn ex-geliefde die al even afkeurend over Jens praat en liever opschept over zijn zelfgemaakte truffels, en natuurlijk zijn oude vlam zelf. De volgende dag zullen zich nog twee kinderen melden. Een ieder kan zich uiten over een vervlogen politieke ideologie en de sociaalpsychologische gevolgen van verstoorde relaties en familiebanden.

Recensie Das Wochenende

Oude liefde
Das Wochenende is een typisch voorbeeld van een roman waarvan de vertelling minder werkt op het witte doek. Het filmverhaal kabbelt teveel voort zonder hoogtepunten, ondanks sfeervolle opnames, overtuigende acteurs en enkele mooie confrontaties. Tijdens zo’n reünie mis je intrigerende elementen zoals de schokkerige camerabeelden en de verpletterende uitsmijter van Festen (1998). Of recenter, de bijtend zure dialogen van August: Osage County (2013). Misschien had de regisseur de gereserveerde Duitse inborst wat moeten afschudden om haar rolprent meer schwung te geven.

In Das Wochenende is het wachten op Blauer Montag. Naast relationele problemen en wat gekibbel over wie Jens destijds heeft verraden en waarom, gaat het uiteindelijk om de vraag: zal de oude liefde opbloeien, of gaat die net als de film als een nachtkaars uit?

 

17 juni 2014

 

MEER RECENSIES

Book Thief, The

Posted on

**

recensie  The Book Thief

Het boek is beter

door Wouter Spillebeen 

The Book Thief is de verfilming van het gelijknamige boek van Australisch auteur Markus Zusak. Michael Petroni schreef het script dat door Brian Perceval in beeld wordt gebracht.  

Terwijl de nazi’s in het fictieve Duitse dorp Molching systematisch Joden en politieke tegenstanders opsporen en uitroeien, wordt de tienjarige dochter van een communiste geadopteerd door pleziermaker Hans Hubermann en zijn strenge vrouw Rosa (Geoffrey Rush en Emily Watson). Liesel (Sophie Nélisse) maakt snel kennis met buurjongen Rudy Steiner (Nico Liersch), die opkijkt naar de zwarte sprinter Jesse Owens. Liesel is analfabeet, maar zeer geïnteresseerd in boeken.

Ze heeft The Grave Digger’s Handbook, dat ze samen met Hans leert lezen. De vrouw van een hooggeplaatste nazi ziet haar een boek van een brandstapel stelen en besluit het pientere meisje in haar bibliotheek te laten. Intussen zoekt de Joodse Max Vandenburg (Ben Schnetzer) bij de Hubermanns een schuilplaats. Hans en Rosa doen er alles aan om de jongeman te helpen en Liesel vindt in hem een goede vriend.

Recensie The Book Thief

Lofzang
The Book Thief is geschreven door Markus Zusak, wiens ouders in de jaren ’50 van Duitsland naar Australië migreerden. Hij is veel te jong om de oorlog te hebben meegemaakt, maar vertelt een aangrijpend verhaal alsof hij er zelf bij was. Een lofzang voor gewone mensen die hun eigen toekomst opofferen om een onschuldige te helpen. Het boek focust meer op de verschillende boeken die Liesel leest en de symboliek die ze bevatten, terwijl de film vooral de relatie tussen Liesel, de Hubermanns en Max belicht.

Het jonge meisje met de zachte blonde krullen dat gek is op boeken, het weeskinderenthema, het speelse, kinderlijke karakter, de setting van de jaren ’30 en de visuele stijl doen denken aan Martin Scorsese’s Hugo (2011). The Book Thief is echter minder fantasierijk maar realistischer.

Duits Engels
In tegenstelling tot Perceval, rustte Scorsese niet ieder personage uit met een zwaar accent. De Duitsers in The Book Thief spreken op onverklaarbare wijze allemaal vloeiend Engels met een gruwelijke tongval, op een enkele ‘und’ en ‘nein’ na. Vooral het accent van de twaalfjarige Frans-Canadese Sophie Nélisse die wel een bewonderenswaardige prestatie neerzet, is soms om van ineen te krimpen. De agressieve speeches van Duitse officieren zijn in hun originele taal gebleven en zijn om die reden veel verdraagbaarder dan de geforceerde dialogen in het Engels.

Recensie The Book Thief

De Dood, die de rol van verteller op zich neemt, is niet op zijn plaats. In het boek bezorgt hij een donkerdere en meer onheilspellende toon, maar zijn Oxford-Engels contrasteert zo hard met de dialogen in de film dat het bijna lachwekkend wordt. Naar het einde van de film toe voegt zijn stem de nodige zwaarte toe, maar het onheil is dan al geschied.

De soundtrack van legendarische filmcomponist John Williams (die onder andere Star Wars en Harry Potter onder handen nam) onderstreept zoals steeds perfect de dramatische momenten, maar zelfs dat kan The Book Thief niet van de middelmatigheid redden.

22 maart 2014

MEER RECENSIES

 

Tarzan

Posted on

**

recensie  Tarzan

Aapmens in lendendoek 3.0

door Simone Vogel

De mogelijkheden en ontwikkelingen op het gebied van animatiefilms groeien rap. Veel films worden in een modern jasje gestoken. Zo ook Tarzan. De aapmens die al jaren tot de verbeelding spreekt, is in 3D haast onherkenbaar. 

Dankzij Motion Capture Technologie zijn menselijke en dierlijke bewegingen steeds beter en natuurlijker over te brengen op het witte doek. Deze techniek zorgt dat Tarzan zich aapachtiger beweegt dan voorheen. De kijker kan zich nu, in tegenstelling tot de eerdere films, herkennen in de mens die zich gedraagt als aap.

Recensie Tarzan

Moderne twist
De laatste honderd jaar zijn tientallen verhalen en films gebaseerd op het werk van Edgar Rice Burroughs’ boek ‘Tarzan’. Sinds de eerste vertoning op het witte doek in 1918 zijn er zo’n negentig aanpassingen geweest op het bekende karakter in zijn lendendoek. In Tarzan 3D heeft het verhaal van de aapmens een moderne twist. De basis van het verhaal speelt zich nog steeds af in de jungle, maar in dit avontuur moet Tarzan meer beschermen dan zijn familie. Het voortbestaan van de wereld is van hem afhankelijk.

Een meteoor, die controle heeft over de natuurelementen, stort neer op Aarde en verwoest alles om zich heen. Miljarden jaren later doet de vader van de kleine JJ onderzoek naar deze meteoor. Ondertussen slingert JJ slingert in lianen. Hij noemt zich ‘Tarzan, koning van de jungle’. Door een tragisch ongeluk komen zijn ouders om het leven. Gorilla-vrouwtje Kala adopteert het hummeltje en voedt hem op als haar zoon. Al snel leert de jonge Tarzan te leven als een aap en tegen de tijd dat hij een tiener is, is hij het grootste deel van zijn menselijke verleden al vergeten.

Stoere chick
Disney bracht in 1999 een animatiefilm van Tarzan uit. De rolverdeling in deze film is traditioneel: Tarzan is een wilde die nooit contact heeft gehad met mensen, Clayton is een kwaadaardige jager en Jane een hulpeloze rijkeluisdochter. Tarzan 3D breekt met deze stereotypes. De kijker krijgt een opgroeiende Tarzan (Jan Kooijman) te zien die last heeft van zijn hormonen wanneer de stoere chick Jane (Yolanthe Sneijder-Cabau) met kortgeknipt haar en wandelschoenen door de jungle stuitert. Slechterik Clayton is uitgegroeid tot een magnaat die geen enkel middel uit de weg gaat om zijn doel te bereiken.

Recensie Tarzan

Avatar
In 1999 werd vol lof gesproken over de mogelijkheden die waren benut om de animatie tot leven te laten komen. Tarzan 3D doet daar een schepje bovenop. Waar eerder animatiefilms (zeker in het Disney-genre) werden ingekleed als musical, is hier een verhaal met geschiedenis, plotwendingen en echte emoties neergezet. Misschien minder geschikt voor de jongere kijker, maar een grote verbetering voor de doorgewinterde filmliefhebber. Het voornaamste verbeterpunt met betrekking tot de techniek zit hem in de echtheid van de 3D-animatie. De makers zijn er niet in geslaagd de personen echt genoeg te laten lijken. De grens tussen animatie en echtheid is dun, maar toch pijnlijk duidelijk. Er had beter gekozen kunnen worden voor 3D in combinatie met echte acteurs zoals in Avatar. Dat is prettiger om naar te kijken.

 

17 december 2017

 

MEER RECENSIES

Forget Me Not

Posted on

***

recensie  Forget Me Not

Alleen gevoel blijft over

door Karina Meerman 

Liefdevolle documentaire zonder vals sentiment van een zoon die een periode uit het leven van zijn dementerende moeder vastlegt.  

Gretel, de 73-jarige moeder van filmmaker David Sieveking, lijdt aan de ziekte van Alzheimer. In de Duitse documentaire Forget Me Not (Vergiss mein nicht)  schetst David een beeld van zijn moeder en kijken we mee naar de impact van haar aftakeling op de naaste familie. Het verlies van haar persoonlijkheid is voor David reden om meer te weten te komen over het politiek roerige verleden van zijn moeder en haar open huwelijk met zijn vader Malte. Beelden van nu worden afgewisseld met anekdotes uit het verleden.  

Forget Me Not

Identiteit en intelligentie verdwijnen langzaam
Alzheimer is een wrede ziekte, die de persoon in leven laat maar zijn identiteit en intelligentie langzaamaan wegneemt. In een later stadium is de patiënt zich hier zelf niet meer van bewust, maar dementie trekt tot het einde een zware wissel op de omgeving. Gretel is gereduceerd tot een lieve, kinderlijke vrouw, wier motoriek begint te haperen. Een groot verschil met de vurige politiek activiste die zij in de jaren zestig was. Ze vergeet hoe de dingen heten, wie de mensen zijn en waar ze eigenlijk is. Aan het begin van de documentaire herkent ze Malte meestal als haar echtgenoot. Wanneer hij op vakantie gaat en David zijn taken overneemt, verwart ze al snel haar zoon met haar man.  

Iedereen die de ziekte van dichtbij heeft meegemaakt vindt ergens herkenning in deze film. De liefde van echtgenoot en kinderen die Gretel proberen te prikkelen om iets te ondernemen, het veelvuldig herhalen van vragen en antwoorden. Het soebatten en uitleggen. Het onbeholpen reageren op onbegrijpelijk commentaar. De intense vermoeidheid van het dagelijks zorgen voor deze lieve vrouw, die in weinig meer lijkt op de vrouw en moeder die ze veertig jaar lang kenden.  

Recensie Forget Me Not

Niet bitter, maar gelaten
Toch is Forget Me Not geen tranentrekker. Dit komt deels door de rustige vertelstem van David, en wellicht meer door de houding van de intellectuele familie. Geen openlijke wanhoop, geen woede, maar berusting en zoeken naar oplossingen met groot geduld. Vader was een hoogleraar wiskunde, die zijn pensioen heel anders gedacht had in te vullen dan voor zijn dementerende vrouw te zorgen. Toch lijkt hij niet bitter, eerder gelaten.  

Binnen het huwelijk van Malte en Gretel was ruimte voor affaires en de kinderen kregen een antiautoritaire opvoeding. Het was voor hen makkelijker te praten over wiskunde en politiek dan over liefde en emotie. Alzheimer brengt daar verandering in. Bij Gretel brokkelen alle intellectuele vaardigheden af, waardoor alleen gevoel overblijft. Malte leest haar dagboeken en leert hoe Gretel zich eigenlijk heeft gevoeld bij zijn affaires. De zachtheid en kwetsbaarheid die ontbrak in hun leven samen, is nu alles wat ze hebben. En dat is misschien wel het treurigste in dit verhaal.

 

17 september 2013

 

 

MEER RECENSIES

 

Night Train to Lisbon

Posted on

**

recensie  Night Train to Lisbon

Nachttrein met vertraging

door Carlijn Strodijk

Night Train to Lisbon van regisseur Bille August beslaat een filosofisch beladen reis naar Portugal, die per toeval tot stand komt. Toch blijkt het lot van de hoofdpersoon al vast te liggen.

De Zwitserse leraar klassieke talen, Raimund Gregorius, voorkomt per toeval dat een mysterieuze dame zelfmoord pleegt door haar in Bern van een brugleuning te trekken. Kort hierna verdwijnt ze uit zijn leven, even vluchtig als ze in zijn leven kwam. Het enige wat van haar over is, is een herinnering en een rode jas met een boekje van de Portugese arts, filosoof en verzetsstrijder Amadeu de Prado (Jack Huston). In het boek zit een treinkaartje naar Lissabon.

In de ban van Prado
Al spoedig raakt Raimund Gregorius (Jeremy Irons) in de ban van de teksten van Amadeu de Prado, een intelligente man van wie zijn omgeving hoge verwachtingen had, maar die niet werd begrepen. Zijn teksten zijn filosofisch en beslaan zijn gedachten en diepe gevoelens over het leven. Gregorius lijkt zich hierin te herkennen, waardoor hij opbloeit. Jarenlang had hij het gevoel saai te zijn, daar hij zich louter verdiepte in klassieke teksten en schaken.

Recensie Night Train to Lisbon

Gregorius stapt in de trein naar Portugal om zich in het leven van Amadeu te verdiepen. Hoe is het om iemand te zijn die écht leefde? Dat is de vraag waar het in dit verhaal om gaat. Gregorius maakt een reconstructie van het leven van Amadeu door bezoeken te brengen aan personen en plekken die in het leven van de arts belangrijk zijn geweest.

Tegenvaller
Helaas valt de reis in de film erg tegen. Night Train to Lisbon is oorspronkelijk een boeiend boek, geschreven door Pascal Mercier. Wanneer je dit leest, begrijp én voel je de hartstocht en passie van Amadeu de Prado, diens idealen, opgeofferde vriendschappen, levensvragen en –wijsheden. Het spat van de pagina’s af.

Het waarom achter de gemaakte keuzes van Amadeu en de mensen in zijn omgeving, komen in de film oppervlakkig aan de orde. Zo worden slechts enkele passages uit het boek voorgedragen door middel van voice-overs. Deze passages zijn sloom en vertragen de film. Net als Gregorius. In het boek komt hij veel sneller tot conclusies.

De flashbacks van het verzet tegen het regime van dictator Salazar, waarvan Amadeu de Prado deel uitmaakte, komen in de film mondjesmaat aan de orde, terwijl dit in het boek één van de belangrijkste gebeurtenissen in zijn leven is. Juist door het verleden heeft hij zich gevormd en maakte hij drastische keuzes.

Gissen
Bovendien ontbreken in de film belangrijke gebeurtenissen en personen die in het boek een dominante rol spelen. Zo krijgt Gregorius in Portugal last van duizelingen en vreest hij dat hij een tumor in zijn hoofd heeft. Dit draagt bij tot de boodschap: ‘leef nu, geniet van het leven en de kansen die je krijgt’. In de film blijft het onduidelijk waarom Gregorius de reis maakt. Je moet er naar gissen. De opeenvolgende gesprekken, gebeurtenissen en dilemma’s zijn in de film af en toe te voorspelbaar, maar de kern van de boodschap van het verhaal blijft onduidelijk.

Toch blijkt de film bioscoopbezoekers te raken. In de zaal wordt her en der een traantje weggepinkt. Dit gebeurt vooral tijdens heftige, emotionele scènes waarin zaken des levens worden besproken. Ook klinken er kreten van afschuw wanneer de vingers van de jonge João Eça (Marco d’Almeida), één van de verzetsstrijders, opzettelijk worden gebroken. Hierdoor kan hij nooit meer pianospelen. De fragmenten worden ondersteund door de muziek van de Duitse filmcomponist Annette Focks. Zij zorgt ervoor dat de nachttrein naar Lissabon op de rails blijft, hoewel deze, ondanks de grote sterrencast, vaak uit de bocht vliegt.

 

17 juni 2013

 

MEER RECENSIES

Hoe een film nazi-Duitsland moest redden

Posted on

Pieter Offermans – Historicus

Pieter Offermans studeerde Politieke Geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarna werkte hij op verschillende manieren met verhalen: als redacteur, bibliotheekadviseur en verhalencoach. Ook schrijft hij freelance voor tijdschriften en blogs. Op StoriesGuy deelt hij zijn passie voor verhalen en nieuwe media.

 

Hoe een film nazi-Duitsland moest redden

Maar weinig films kennen zo’n krankzinnige geschiedenis als Kolberg (1945). De laatste nazi-propagandafilm, over een stadje dat stand houdt tegen een vijandelijk leger, moest het Duitse volk inspireren tot opoffering en heldenmoed. Kosten noch moeite werden gespaard om er een echte blockbuster van te maken. Zelfs toen heel Europa al in puin lag.

Poster Kolberg

Begin 1943 staan Hitlers legers er beroerd voor. In het oosten is de opmars vastgelopen in de sneeuw. Bij Stalingrad zijn honderdduizenden mannen gedood of gevangen genomen. Ook uit het zuiden komt verontrustend nieuws. Het zal niet lang meer duren voordat de Duitse troepen van het Afrikaanse continent worden verdreven. Voor het eerst sinds het uitbreken van de oorlog bevindt Duitsland zich in het defensief.

Propagandaminister Joseph Goebbels begrijpt dat het tij is gekeerd. In zijn beroemde toespraak van februari 1943 vraagt hij het volk om zich als één man achter de nationale zaak te scharen. ‘Wilt u de totale oorlog?’, houdt hij zijn publiek voor. Nog één laatste, reusachtige inspanning waarmee Duitsland de eindoverwinning zal behalen.

Blockbuster voor de eindoverwinning
Om het volk tot die opoffering te inspireren, besluit Goebbels in juni 1943 dat er een legendarische kleurenfilm moet worden gemaakt. Hij kiest voor een historisch epos over de belegering van Kolberg in 1807. Toen verzette de bevolking van dit stadje in Pruisen zich met succes tegen de legers van Napoleon. Goebbels vindt dat die gebeurtenis aantoont hoe een volk met vereende krachten de vijand kan verslaan. De propagandaminister – een fervent filmliefhebber – hoopt bovendien dat Kolberg de geschiedenis zal ingaan als de Duitse tegenhanger van Gone with the Wind (1939).

Filmmaker Veit Harlan neemt de regie en productie op zich. Goebbels belooft hem alle geld en steun. Die krijgt hij ook. Nabij het historische stadje Kolberg verrijst een reusachtige filmset. Harlan bestelt tienduizend historische uniformen, musketten en losse flodders. Fabrieken die normaal produceren voor de troepen aan het front draaien overuren. Er worden honderd treinladingen zout afgeleverd om scènes met ‘sneeuw’ te kunnen schieten. Zesduizend paarden galopperen over de set. Voor één scène wordt de keizerskroon van Karel de Grote uit de schatkamer in Wenen gehaald.

Fragment Kolberg

Figuranten krijgt Harlan ook. Terwijl de Sovjets de rijksgrenzen naderen en Rome, Parijs en Antwerpen door de Geallieerden worden bevrijd, worden duizenden soldaten van het front gehaald om de historische slag bij Kolberg na te spelen. Naar eigen zeggen heeft Harlan de beschikking over 187.000 troepen – veel meer dan er bij de daadwerkelijke slag in 1807 hebben gevochten. De regisseur verzoekt ook om vierduizend matrozen, maar de Kriegsmarine weigert die te leveren. De mannen zijn te hard nodig in de strijd op zee. Pas na persoonlijk ingrijpen van Goebbels krijgt Harlan alsnog de gevraagde zeelieden.

Niets is te gek om van Kolberg een blockbuster te maken. Harlan zegt daarover na de oorlog: ‘Hitler en Goebbels hadden het idee opgevat dat deze film hen meer zou opleveren dan een overwinning in Rusland.’ De propagandaminister bemoeit zich dan ook tot in detail met de productie van de film. Beelden die de oorlog van zijn rauwe kant tonen, laat hij schrappen. Die zouden het Duitse volk alleen maar verontrusten.

Joseph Goebbels

Geen box-office hit
Als Kolberg eind 1944 voltooid is, heeft de productie meer dan acht miljoen Reichsmark gekost. Een gigantisch bedrag voor die tijd; de film is nog steeds een van de duurste ooit. De première volgt op 30 januari 1945, precies twaalf jaar nadat de nazi’s aan de macht zijn gekomen. Kolberg opent gelijktijdig in Berlijn en de Franse kustplaats La Rochelle. De Duitse hoofdstad ligt dan al grotendeels in puin dankzij de onophoudelijke luchtbombardementen. La Rochelle vormt een Duitse enclave in Geallieerd gebied. Net als destijds in Kolberg houdt hier een eenheid stand tegen een vijandelijke overmacht. De filmrol moet daarom per parachute worden afgeleverd. In de maanden die volgen wordt het epos slechts spaarzaam vertoond. De meeste bioscopen in het Rijk zijn namelijk al verwoest.

Amper een maand na de première valt het plaatsje Kolberg in handen van de Sovjets. Goebbels houdt dit voorval om propagandistische redenen uit de pers. In mei 1945 geven de laatste Duitse troepen zich over. Hitler en Goebbels hebben dan al zelfmoord gepleegd. Het Derde Rijk bestaat niet meer. Ondanks het fortuin en alle inspanningen die Kolberg heeft gekost, heeft de film zijn doel gemist.

De volledige film is hier te bekijken.
 
2 april 2013
 
 

MEER ESSAYS

Lore

Posted on

****

recensie  Lore

Poëtisch oorlogsdrama

door Eva Baaren

Wat doe je als je tiener bent en je overlevingskansen plotseling afhangen van een aantrekkelijke jongen die volgens je naaste omgeving de vijand is? Lore is een serieuze, poëtische en confronterende film over adolescentie, vooroordelen en de verloren kinderen van het nazi-regime.

Duitsland, 1945. Na de capitulatie van Hitler vlucht Hannelore (Saskia Rosendahl) met haar strenge SS-ouders, zusje en broertjes naar Oostenrijk. Al snel moeten beide ouders hun kinderen voor hun eigen veiligheid achterlaten en begint het kroost een lange tocht door de bossen van Oostenrijk en Duitsland op weg naar hun grootmoeder. Tijdens een reis vol gevaren, honger en ziekte krijgen ze onverwachte hulp van de aantrekkelijke Thomas (Kai Peter Malina). Maar Thomas draagt een Joods paspoort.

Impressionistisch
Zoals je kunt verwachten van een verhaal over een vluchtende groep kinderen in een wereld verscheurd door oorlog, dood en verderf, is de setting van Lore alles behalve vrolijk. Ook de hoofdpersoon is geen zorgeloos meisje meer. Als dochter van een afwezige vader en een alcoholistische moeder is Hannelore zelfstandig, emotioneel gesloten, verantwoordelijk, weinig spraakzaam en wantrouwend. Ondanks dat ernst en overleven centrale thema’s zijn, is de film van Cate Shortland (Somersault en de serie The Secret Life of Us) een intiem coming of age drama over een pubermeisje dat stiekem nog wil spelen met haar zusje, experimenteert met haar seksualiteit, de buitenwereld probeert te begrijpen en zich steeds meer verzet tegen haar opvoeding en ouders.

Lore

De intimiteit in de film is voornamelijk te danken aan het sterke vaak non-verbale fysieke acteerwerk van Saskia Rosendahl en de keuze voor poëtische en impressionistische beelden van een gefragmenteerde wetteloze wereld door de ogen van aan tiener. Zo wisselen plaatjes van kindervoeten in hoog felgroen gras zich af met shots van lijken, verkrachtingen en krantenknipsels over concentratiekampen. Ook zien we scènes van onbekende, grauw geklede dorpsbewoners wiens gedragingen afstandelijk, absurd en bedreigend overkomen. Samen met de verschijning van de mysterieuze Thomas verbeelden deze fragmenten Lore’s onthechting en verwondering over de buitenwereld en nemen ze de kijker mee in haar onbegrip, ontwikkeling, angsten en verlangens.

Goed en kwaad
Hoewel Lore als poëtisch werk geslaagd is, ligt de meerwaarde in de symbolische en historische betekenis van het verhaal. De onvoorspelbaarheid van het meisje en haar mysterieuze Joodse tegenspeler maken dat beide karakters vaak wisselen tussen sympathiek, afwijzend en bedreigend. Samen met de gefragmenteerde beelden van de onbegrijpelijke buitenwereld en een ontknoping die onverwacht maar weinig verlossend is, wijst Shortland de kijker op zijn eigen ideeën over goed en kwaad die weinig met de werkelijkheid te maken hebben, laat staan de mens helpen te overleven. Ook 68 jaar na de Tweede Wereldoorlog biedt het verhaal hiervoor een noodzakelijke vingeroefening.

 

12 maart 2013

 

MEER RECENSIES

Cave of Forgotten Dreams

Posted on

*****

recensie  Cave of Forgotten Dreams

Kathedraal uit stenen tijdperk

door Alfred Bos

De Duitse regisseur en documentairemaker Werner Herzog stapt met 3D-camera een Franse grot binnen en toont ons de oudst bekende rotsschilderingen. Een verbluffende ervaring.

De Chauvet-grot in het Franse departement Ardèche, nabij de Franse Alpen, is vernoemd naar een van de drie speleologen (grotvorsers), die op 18 december 1994 een van de grootste cultuurschatten van de mensheid ontdekten. In een verscholen grottencomplex, dat 20.000 jaar geleden door een aardverschuiving afgesloten raakte, vonden ze vele honderden rotstekeningen, sommige 32.000 jaar oud. Tweemaal zo oud als de vroegst bekende wandschilderingen tot dat moment.

cave of forgotten dreams

De grotten zijn sindsdien uitgebreid onderzocht door wetenschappers, maar niet toegankelijk voor publiek. Daarvoor zijn de spelonken, met hun spectaculaire druipsteenformaties en bizarre calsietafzettingen, te kwetsbaar. Ook de afbeeldingen kunnen gemakkelijk worden aangetast door het ademvocht van menselijke bezoekers. Er zijn plannen voor een exacte kopie op schaal die wél open is voor toeristen. Wie daar niet op kan wachten, kan terecht bij de indrukwekkende documentaire van Werner Herzog.

Je hoort de paarden bijna hinniken
Dertigduizend jaar geleden lag een groot deel van Europa onder een reusachtige gletsjer van enkele kilometers dikte. Aan de zuidrand van dat pakijs heerste een toendraklimaat, vergelijkbaar met het noorden van Alaska nu. De Chauvet grot was niet bewoond, maar heeft waarschijnlijk gediend als spirituele pleisterplaats voor de toenmalige mensen, de Cro Magnons (niet te verwarren met de Neanderthalers). Chauvet is een kathedraal uit het stenen tijdperk.

Herzog is goed doordrongen van het belang van de grot en zijn bijzondere boodschap. Chauvet is een tijdcapsule die ons een blik gunt in de belevingswereld van onze verre voorouders. De rotsschilderingen zijn van een ongekende schoonheid; zo levensecht dat je de paarden bijna hoort hinniken, zoals een van de geïnterviewde wetenschappers invoelbaar maakt.

cave of forgotten dreams

Spectaculair reliëf
Herzog draaide zijn documentaire in 2010 met speciale toestemming van de Franse overheid. Hij is eerder getoond op het festival IDFA en als 2D-versie beschikbaar op dvd. Het loont echter om deze 3D-bioscoopversie te gaan zien. Want de kunstenaars van Chauvet maakten op intuïtieve wijze gebruik van het reliëf van de rotswanden; ze schilderden niet op een vlak, maar op een welvende ondergrond. Dat reliëf komt alleen in de driedimensionale versie tot recht en het resultaat is spectaculair.

De regisseur vergelijkt ‘Chauvet’ met rotsschilderingen uit Zuid Afrika en Australië; ook trekt hij lijnen naar de vondst van steentijd-beeldjes in Zuid-Duitsland. Is dit een droge les kunstgeschiedenis, hoofdstuk 1: de oertijd? Nee, allesbehalve. Cave of Forgotten Dreams grijpt je bij de lurven. Dit is geen sciencefiction of surrealisme, maar een virtuele reis door de tijd. Verscholen achter een 3D-bril, in een 21ste eeuwse bioscoop, gebiologeerd staren naar het creatieve werk van 32.000 jaar oude voorvaderen. Hiervoor is 3D cinema uitgevonden.

 

26 november 2012

 

MEER RECENSIES