Primary Menu

This Much I Know To Be True

Posted on9 mei 20229 mei 2022

****
recensie This Much I Know To Be True
Intiemer dan liveconcert

door Jochum de Graaf

UPDATE 9 mei 2022: Net op het moment dat in de documentaire This Much I Know To Be True te zien is dat Nick Cave de dood van zijn zoon Arthur zeven jaar geleden redelijk verwerkt heeft, komt het droevige bericht dat zijn oudere zoon Jethro op 31-jarige leeftijd is overleden. Een wetenschap die de film misschien in een iets ander daglicht zet, maar niet minder waardevol maakt.

Nick Cave loopt in een witte jas door zijn atelier, doet een rondleiding langs zijn nieuwste beeldjes. “Hier, dit is de duivel die zijn eerste kind vermoordt. Hier de duivel uitgeteerd op de grond, een jongetje knielend naast hem, een daad van vergeving; The Devil Forgiven, heet het.”

Aan zijn toch al rijke creatieve talenten van schrijver, filmmaker en muzikant heeft hij nu ook keramist toegevoegd, met telkens die fascinatie voor het kwaad en verlossing als doorlopend leidmotief. Een fascinatie die met de jaren meer wordt ingebed in een filosofischer, zachtere kijk op het menselijk bestaan. Aan het eind van This Much I Know To Be True antwoordt Cave op de vraag hoe hij zichzelf zou karakteriseren. Waar voorheen het antwoord ‘muzikant, schrijver’ luidde, is het nu ‘als echtgenoot, mens, vader, burger, vriend’.

This Much I Know To Be True

Fabriekshal
Voorjaar 2021 zou Nick Cave met tegenpool en inspirator Warren Ellis op wereldtournee gaan, ook naar ons land, hetgeen vanwege corona werd afgelast. Als alternatief werd een fabriekshal in Brighton afgehuurd, waarin we Cave en Ellis – bijgestaan door een drummer, koor en strijkers – een twaalftal nummers gelijkelijk verdeeld over de laatste albums Ghosteen en Carnage zien repeteren en uitvoeren. Ellis, al in 1993 als altviolist deel uitmakend van de begeleidingsband Bad Seeds, is de laatste jaren uitgegroeid tot een meer dan volwaardige muzikale partner. Het laatste album, Carnage uit 2021, is een Cave & Ellis-coproductie.

This Much I Know To Be True is een liveconcert zonder publiek, verfilmd door hun vriend en documentairemaker Andrew Dominik, die naam maakte met One More Time With Feeling (2016), de film waarin hij Cave volgde tijdens de opnames voor het album Skeleton Tree. Toen tijdens die opnames Cave’s 15-jarige zoon Arthur door een val van een klif in Brighton om het leven kwam, werd het tot een indringend document over dat verlies en (slechts gedeeltelijk gelukte) verwerking daarvan.

This Much I Know To Be True is een mooi vervolg hierop. Met name Ghosteen is ook een reflectie op de dood van zoon Arthur, maar biedt vooral een bijzonder inkijkje in het symbiotische samenwerkingsproces tussen Cave en Ellis. Bij de repetities klungelen ze met apparatuur en verstrengelen snoeren, ze kibbelen wat hoe ze een bepaald nummer zullen uitvoeren, hun samenwerking is zoals Cave het uitdrukt: ‘Always on transmit, not for the safe’. Er is een mooi bijrolletje voor Marianne Faithful, die vanuit haar rolstoel en na verwijdering van een zuurstofslangetje met die geweldige stem mooi gedragen het spoken word-gedicht Prayer Before Work voordraagt.

This Much I Know To Be True

38.000 brieven
De songs worden gelardeerd met korte interviews waarin Cave citeert uit de 38.000 brieven die hij kreeg voor de Red Hand Files, het platform waar fans hem hun levensvragen, variërend tussen groot verdriet en geestige opmerkingen voorleggen. Een zekere Billy uit Schotland die door zijn vrouw uit huis is gezet, wordt bemoedigend toegesproken en vervolgens krijgen we een wervelende versie van Hand of God te horen en zien.

Het is echt die muziek en de bijpassende beelden, scherp zwart-wit, die This Much I Know To Be True tot een geweldige ervaring maakt. Die cerebrale atmosfeer, dat getormenteerde hoofd van Cave, Ellis die zittend op de grond briljante geluidsmixages maakt, die weidse gebaren, dan weer indringend gesproken, vervolgens weer de melodieuze zang, bedwelmende muziek, de apotheose met het koor dat invalt. Van Spinning Song tot Balcony Man, er zitten geen zwakke nummers tussen.

De camera cirkelt nu eens rustig en beheerst rond Cave en Ellis in de spotlights, dan weer dynamisch met stroboscopische beelden om koor en muzikanten heen. Het gevoel dat je er bijna onderdeel van wordt, dat je heel dichtbij komt, dichter dan als toeschouwer bij een liveconcert in de Ziggo Dome.

This Much I Know To Be True is op 11 en 15 mei in tachtig bioscopen in Nederland te zien, in sommige steden ook op tussenliggende dagen. Info: thismuchiknowtobetrue.com.

9 mei 2022

Love It Was Not

Posted on25 april 202225 april 2022

***
recensie Love It Was Not
Onmogelijke liefde

door Jochum de Graaf

Het is natuurlijk een zeer dramatisch gegeven, de liefde tussen de Oostenrijkse SS-officier en kampbewaker Franz Wunsch en de Joodse Helena Citron, in interneringskamp Auschwitz 1942. De documentaire die de Israëlische Maya Sarfaty onder de misleidende titel Love it was not over deze onmogelijke liefdesgeschiedenis maakte (twee jaar geleden al op het IDFA te zien), is een gepassioneerd verslag, maar overtuigt niet in alle opzichten.

Helena, of Helenka zoals ze door haar vriendinnen genoemd werd, was in maart 1942 met duizend andere Slowaakse Joodse meisjes naar het vernietigingskamp gedeporteerd. Ze waren de eerste vrouwen en kwamen terecht in de barakken van Kannada waar een relatief minder streng kampregime heerste.

Love It Was Not

Lied
Kort na haar aankomst wordt de verjaardag van de jonge kampbewaker Franz Wunsch gevierd. Op aandringen van de andere vrouwen in de barak – om te overleven moet je jezelf nuttig maken – zingt Helena Liebe war es nie, een mooi melancholisch nummer van Austin Egen uit 1931. ‘Liebe war es nie. Denn du hast leider doch kein Herz. Liebe war es nie. Es war ein Scherz’.

De tranen lopen over haar wangen, overweldigd door de gelegenheid en het besef dat ze het voor een brute moordenaar zingt. Maar wanneer Wunsch haar vraagt het lied nogmaals voor hem te zingen, schrikt ze van dat empathische verzoek.

Liebe war es nie, zoals de film in Duitsland is uitgebracht, dat is toch wel even heel wat anders dan Love it was not, behalve een lelijke dus ook feitelijk onjuiste titel waar wij het kennelijk mee moeten doen.

Tyfus
Maar was het ook nooit liefde tussen Helena en Franz? Wunsch valt na zijn verjaardagsfeest als een blok voor haar. Hij geeft Helena en de andere vrouwen in de barak extra eten en kleding, hij weet haar zus Roza en de twee kinderen uit handen van de beruchte arts Joseph Mengele te redden. Wanneer Helena tyfus krijgt, geeft hij haar een deel van zijn rantsoen net zo lang tot ze weer voldoende is aangesterkt. Dankzij Franz Wunsch overleeft Helena Citron Auschwitz.

Of de liefde wederzijds was, blijft enigszins in het midden. In de interviews die in de jaren negentig opgenomen werden, beklemtoont Helena vooral dat ze deed wat ze nodig achtte om zichzelf en de andere vrouwen te helpen overleven. Toch biecht ze op dat ze gaandeweg de jaren in het kamp wel gevoelens voor Franz ontwikkelde, voor zover liefde mogelijk was op die godvergeten plek.

Waarheid
Wunsch vraagt tegen het einde van de oorlog, wanneer de Duitse nederlaag onafwendbaar lijkt, aan Helena of zij hem zo wil beschermen als hij haar heeft beschermd. Het antwoord komt pas 25 jaar later wanneer Helena wordt opgeroepen om te komen getuigen in Wenen in het proces tegen Wunsch voor zijn daden in Auschwitz. Ze komt voor een groot dilemma te staan. Ze is gelijk na de bevrijding naar Israël geëmigreerd en heeft Franz Wunsch sinds de oorlog niet meer gezien.

Love It Was Not

In Israël wordt ze beticht van collaboratie als ze gaat, het vrijpleiten van een oorlogsmisdadiger. Uiteindelijk besluit ze toch te gaan, voor haar telt dat ze de waarheid wil vertellen over de liefde die de levens van haar en andere vrouwen gered heeft. In de rechtszaal passeert ze Franz Wunsch op een meter, kijkt hem niet aan. Ze doet haar getuigenis. Wunsch wordt vrijgesproken, Helena sprak daarna nooit meer over hem.

Foto’s
Wunsch’ liefde ging onmiskenbaar verder, hij maakte in Auschwitz foto’s van haar. In de openingsscène zien we een ongelooflijke, paradoxale foto: Helena breed lachend, met bolle wangen blakend van gezondheid kijkt recht in de camera. Bijzonder detail echter, ze heeft het gestreepte gevangenisuniform van Auschwitz aan. Ook na de oorlog nog, zo vertelt zijn dochter in de film, knipte Wunsch dat gezicht uit en plakte dat op andere kleding en op foto’s van andere gelegenheden en locaties, een procedé dat goed werkt om zijn liefde te verbeelden.

Die techniek van het maken van het knippen en plakken van collages en kijkdozen wordt ook door regisseur Maya Safarty toegepast om het leven in het kamp uit te beelden. Maar eerlijk gezegd werkt dat niet zo sterk; het is te veel fröbelwerk, een bordkartonnen werkelijkheid die gecreëerd wordt. Het verhaal wordt nu verteld door vrouwen op leeftijd, inmiddels grijze hoofden die in hun voorkomen maar weinig reminiscenties oproepen aan het zware, soms onmenselijke leven in de barak. Daarmee is Liebe war es nie toch te veel een doorsnee pratende hoofden-documentaire geworden.

25 april 2022

Babi Yar. Context

Posted on20 april 202228 april 2022

***
recensie Babi Yar. Context
Kroniek van een oorlog in de Oekraïne

door Jochum de Graaf

Babi Yar. Context vertelt het verhaal van een van de grootste massamoordaanslagen op Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog en hoe dat ook in de Sovjettijd lange tijd verzwegen werd. Het monument voor Babi Jar in het centrum van Kiev werd eind februari, in de eerste dagen van de oorlog, bij een Russisch bombardement vernield.

Met het (her)uitbrengen van eerst Donbass en nu Babi Yar. Context van de grote Oekraïense documentairemaker Sergei Loznitsa wordt de oorlog in Oekraïne van een uitgebreide context voorzien. Donbass, de mozaïekfilm over de onder Russische regie afgescheiden republiekjes Loegansk en Donetsk, liet zien hoe de perverse cocktail van geweld, vernedering, intimidatie, haatcampagnes, verspreiding van nepnieuws van Poetins regime werkt.

Babi Yar. Context

Vijfde colonne
In 1952 besluit de gemeente Kiev dat er over het terrein industrieel afval geloosd mag worden. In later jaren verrijzen er flats. Daarna herinnert er nog maar weinig aan het ravijn vlakbij Kiev waar op twee dagen in september 1942 maar liefst 33.771 Joden door de nazi’s werden doodgeschoten.

In zijn kenmerkende, gedragen en uiterst zorgvuldige stijl laat Sergei Loznitsa in Babi Yar. Context zien hoe het zover heeft kunnen komen, de beelden voor zichzelf sprekend. Beelden van het uitbreken van de oorlog, de beschieting van de brug over de Dnjepr bij Kiev, de inname van Lemberg (Lvov/Lviv) in juni 1941 door de Duitsers, de toejuichingen van de plaatselijke bevolking voor de Wehrmacht, de enthousiaste ontvangst die bevelhebber Frank ten deel valt.

De Joden werden als vijfde colonne, Sovjet-sympathisanten, gezien. Loznitsa toont verontrustende beelden van mensen die door hun buren worden geslagen, uitgekleed en door de straten gesleept. Na hevige gevechten in augustus en september wordt Kiev ingenomen en ook daar worden de Joden voor zowel de bezetter als de plaatselijke bevolking als zondebok aangemerkt. Ze moesten zich melden bij de Ortskommandatur en gemakkelijk zittende kleding aandoen. Op 29 en 30 september worden ze aan de rand van het ravijn, destijds net buiten de stad, gebracht en genadeloos neergeknald.

Schokkend
Een week later wordt er in Kiev een triomfantelijke parade gehouden. Schokkend is de totale onverschilligheid van de duizenden toeschouwers, die toch geweten moeten hebben van de gruweldaad die zich in hun achtertuin afspeelde. In mei 1943 herovert het Rode Leger eerst Kiev en vervolgens Lemberg en zien we hoe de bevolking de nieuwe bevrijders toejuicht. Kort daarop worden de eerste internationale journalisten in Babi Jar rondgeleid.

In 1946 start het tribunaal tegen de Duitse oorlogsmisdadigers. We zien de indrukwekkende getuigenis van actrice Dina Pronicheva ,die zich vanaf 9 uur ’s ochtends in het ravijn schuil wist te houden om zich aan het eind van de middag langzaam door de berg lijken een weg omhoog te banen. We staren minutenlang naar de in eerste aanleg ontwijkende en emotieloze bekentenis van soldaat Hans Isenmann dat hij iets van 120 Joden heeft vermoord.

En dan die niet minder schokkende beelden van de openbare executie van dertien schuldig bevonden oorlogsmisdadigers. De bungelende lijken op het centrale plein tegen de achtergrond van het verwoeste Kiev en de tienduizenden toegestroomde inwoners die getuige zijn van de ophanging blijven nog wel even op je netvlies hangen.

Babi Yar. Context

Focus
In zijn beste documentaires als State Funeral, The Event en Maidan laat Loznitsa ons met zijn meesterlijke montage van lang verborgen archiefmateriaal de loop van de geschiedenis zien. Door zijn scherpe focus op verbazingwekkende, meedogenloze details komt de betreffende gebeurtenis vervolgens uiterst scherp tot leven. Babi Yar. Context heeft echter een minder sterke focus.

Ongetwijfeld heeft de terreurdaad van Babi Jar context nodig, maar in deze film waaiert die nogal breed uit. De bezetting en later weer herovering van Lviv en Kyiv worden als een soort oorlogsreportages breed uitgemeten. Van het ravijn krijgen we weliswaar een aantal aangrijpend verstilde beelden te zien, maar het is eerder een bescheiden fotoreportage achteraf. Babi Yar. Context is daarmee vooral een wijdlopige kroniek van de Tweede Wereldoorlog in de Oekraïne, met Babi Jar als uitwas.

20 april 2022

Movies that Matter 2022 – Sovjet- en post-Sovjetfilms

Posted on15 april 202215 april 2022

Movies that Matter Festival 2022:
Sovjet- en post-Sovjetfilms

door Jochum de Graaf

Het is natuurlijk nog veel te vroeg voor documentaires en films over de oorlog in Oekraïne, op Movies that Matter draait wel een aantal films die achtergrond geven bij het ontstaan ervan, de autocratische traditie van het communisme, de Sovjet-cultuur en het post-Sovjetregime van Poetins Rusland.

Captain Volkogonov Escaped

Captain Volkogonov Escaped – Thriller over Stalin-terreur
In de openingsscène zijn we in een balzaal van een paleis in Leningrad, immense kroonluchter aan het plafond. Een groep strakke kaalgeschoren jonge mannen doet allerlei rek- en strekoefeningen, laat de forse spierballen rollen, speelt volleybal wat een beetje ontaardt in een ruige worstelwedstrijd. De mannen in pilotenjack en felrode trainingsbroeken zijn onderdeel van de Nationale Veiligheidsdienst, het overheidsorgaan dat zich bezighoudt met de zuiveringsacties in de tijd van de Stalinterreur van de jaren dertig in de Sovjet-Unie. Opdracht is het opsporen, aanhouden, vervolgens martelen en executeren van ‘onbetrouwbare elementen’; mensen die nu misschien nog niet schuldig zijn, maar dat in de toekomst wel eens zouden kunnen worden. Een van de aanvoerders van de eenheid is kapitein Fjodor Volkogonov. Hij is de sterkste, misschien wel de slimste, maar zeker de meest uitgekiende alerte van het stel die zich goed weet te handhaven in het paranoïde klimaat, waar de willekeur regeert. Het is maar een dunne lijn tussen dader en slachtoffer, van beul kan zomaar ineens je eigen hoofd op het hakblok komen te liggen. Volkonogov krijgt toch een beetje last van zijn geweten en is zich zeer bewust van het gevaar daarvan mocht dit door zijn meerderen worden opgemerkt. Wanneer hij op zekere ochtend ziet dat zijn kameraden een voor een worden opgeroepen voor een ‘herevaluatie’ besluit hij te vluchten.

Als in een Bijbelverhaal hoopt hij zijn verdoemenis te kunnen ontlopen en zijn ziel te redden door onterecht vermoorde slachtoffers om vergeving te vragen, onderwijl achtervolgd door zijn voormalige strijdmakkers. Dat levert apocalyptische beelden als hij in een koortsdroom onherkend opgepakt wordt en samen met dakloze mannen gedwongen wordt een graf te graven voor zijn squadron en als in een visioen zijn beste vriend zich een weg uit de grond weet te banen.

We krijgen een huiveringwekkend beeld hoe de terreur in zijn werk gaat. Jonge soldaten in opleiding krijgen ‘les’ van een volstrekt gewetenloze beul die ze grimlachend voordoet hoe je met één goedgericht nekschot een lopende band-executie kunt uitvoeren. Dat scheelt namelijk kogels, hij zelf loopt een op een, 269 schoten op 269 doden.

De apotheose is een bloederig spektakel als Volkonogov over de daken van de gebouwen en huizen van Leningrad vlucht en telkens vergeefs de open ramen en haveloze zolders binnengaat op zoek naar vergiffenis. Dat schitterend vervallend pre-Sovjetdecor wordt in een voor dat tijdperk typerende sociaal-realistische stijl die soms naar edelkitsch neigt in beeld gebracht. Captain Volkonogov Escaped is een thriller over de Stalin-terreur.

Erasing Frank

Erasing Frank – Tegendraadse punker
De Frank die ‘ge-erased’ wordt is punker in het Hongarije van de jaren tachtig, eind van de Sovjet-tijd. De film begint opwindend als we Frank en zijn vrienden volgen op weg naar een concert, posters plakkend in een onheilspellende tunnel, belaagd door langsrijdende politie. Maar al na een paar akkoorden van een veelbelovend heftige protestsong wordt Frank in de boeien geslagen wegens staatsondermijnende propaganda. Dankzij een vriendin ontkomt hij aan gevangenisstraf en komt hij terecht in een open inrichting, kan gaan en staan waar hij wil maar wordt op gezette tijd toch stevig onder druk gezet door het repressieve regime. In de Sovet-tijd was plaatsing in een gesticht een lot dat nogal wat dissidenten moesten ondergaan. Het idee is dat de voortdurende confrontatie met patiënten in alle gradaties van gekte langzaam maar zeker ook de grootste rebel ziek maakt en zijn identiteit uitgewist wordt.

Frank gaat niettemin het tamelijk hopeloze gevecht tegen de bierkaai aan en vindt een soulmate in het zwijgende meisje Hanna, net als hij kaal en punker, die hem steunt in zijn opstandigheid. Interessant vooral is de ontmoeting met Erös, een oude intellectueel en geharnaste volger van de communistische partij-ideologie die Frank ervan probeert te overtuigen om te stoppen met het ‘bederven van de jeugd’. Met zijn kalme, maar vermoeide stemgeluid en zijn door ouderdom geteisterde lichaam staat hij symbool voor de verouderde macht die krampachtig volhardt in het tegenhouden van alles wat de heersende orde kan veranderen.

De donkere in korrelig zwart-wit geschoten beelden zorgen voor een nogal sombere misschien wel deprimerende sfeer, die in vrijwel alle scènes doorklinkt, niet alleen in de mise-en-scène maar ook in de confrontaties met de vertegenwoordigers van de staatsautoriteit en zijn propagandamachine.

Frank, dicht op de huid gefilmd, is vrijwel constant in beeld, wat de film nogal onrustig maakt, maar zeker ook bijdraagt aan het onmiskenbare verontrustende verhaal over het uitvlakken van opstandige, tegendraadse personen in het Sovjet-tijdperk. Erasing Frank is terecht beloond met de Grand Fiction Jury Award.

Movies that Matter Festival 2022 – Openingsfilm Navalny
Movies that Matter Festival 2022 – Activisten
Movies that Matter Festival 2022 – Judas and the Black Messiah
Movies that Matter Festival 2022 – Les choses humaines
Movies that Matter Festival 2022 – Het Grote Verzwijgen

F@ck This Job

F@ck This Job – Teloorgang van een tv-kanaal
F@ck This Job is het verhaal van Natasha Sindejeva die in 2008 door haar man, bankier Alexander Vinokoerov, in staat wordt gesteld een eigen tv-kanaal te beginnen, Dozhd, (‘dozhd’ betekent regen, voor Sindejeva een soort geuzennaam) ofwel The Optimistic Channel. Ze is een van de hippe aanstormende jonge talenten in de nadagen van het hyperkapitalisme in Rusland, toen alles nog mogelijk leek. Het leven van Natasha is verder niet zo interessant, ze is nogal hedonistisch: we zien een stuk of vijftig verschillende coups voorbij komen, ze danst zich de eerste jaren door het leven is het stralend middelpunt van menige Moskouse mediaparty, ze beleeft de korte stormachtige opkomst, turbulente verwikkelingen en uiteindelijk de tergend lange neergang met steeds meer chagrijn. Haar relatie, weinig relevant voor het verhaal, komt bij tijd en wijle aan bod, in de aftiteling wordt vermeld dat ze inmiddels van Vinokoerov gescheiden is.

F@ck This Job is vooral een belangrijke documentaire omdat je beleeft hoe onafhankelijke kritische journalistiek in Rusland mogelijk leek, langzaam maar zeker de persvrijheid gekneveld wordt en media tegenwoordig draconische straffen boven het hoofd hangt wanneer ze tegen de dictatoriale staats propaganda ingaan.

In 2008 wordt Dmitri Medvedev president, de premier die eerst onder Poetin diende en zijn termijn in 2012 weer opgevolgd zou worden door diezelfde Poetin. Poetin die in zijn eerste jaren nog enige lippendienst bewijst aan de vrijheid van meningsuiting, maar allengs autocratischer gaat optreden met beperking van homorechten en het aan banden leggen van de persvrijheid.

The Optimistic Channel profileert zich aanvankelijk met lifestyle, showbizz en cultuur, ongevaarlijk voor machthebbers, maar wordt gaandeweg steeds politieker, omdat ze zoals Sindejeva het zegt ‘Rusland willen laten zien’. Dozhd rapporteert vrijmoedig over Pussy Riot en de corruptie-aanklachten van Navalny. De kijkcijfers zijn dan nog fors oplopend.

De teloorgang zet vanaf 2014 in wanneer er een tamelijk naïeve publieksvraag over het beleg van Leningrad (september 1941 – januari 1944) wordt gesteld, daar moet je in Rusland niet mee aan komen, de Grote Vaderlandse Oorlog is heilig. Dozhd wordt van de kabel gegooid en verliest tachtig procent van zijn kijkers. Als internetkanaal bereiken ze een schamele 60.000 abonnees, op 140 miljoen inwoners. Manmoedig blijven ze doorgaan met kwaliteitsjournalistiek. Grote gebeurtenissen als het neerhalen van MH 17, de protesten tegen de gevangenneming van Navalny gewoon zoals het hoort snel en actueel door Dozhd in beeld worden gebracht, terwijl op hetzelfde moment de live screening van de andere veel grotere tv-kanalen doorgaat met het uitzenden van een quiz, talkshow of een of andere serie.

De langzaam maar zekere ondergang wordt bezegeld wanneer op 1 maart dit jaar de toegang tot het internetkanaal door de Russische regering geblokkeerd wordt vanwege de berichtgeving over de oorlog in Oekraïne.

15 april 2022

Movies that Matter 2022 – Activisten

Posted on9 april 202215 april 2022

Movies that Matter Festival 2022 – Activisten:
Onmachtig hopen op beter

door Cor Oliemeulen

Acht films dingen mee naar een award in de Activist-competitie van het Movies that Matter Festival. In dit verslag bespreken wij er twee. In Bigger Than Us maken we kennis met zeven jonge activisten die in hun eigen omgeving een verschil proberen te maken. In On These Grounds veroorzaakt de hardhandige verwijdering van een zwarte scholiere door een witte politieman een stortvloed van discussies.

Bigger Than Us

Bigger Than Us – De klok tikt door
De Nederlands-Indonesische Melati Wijsens (20) probeert al jaren plastic tassen op Bali uit te bannen. In Bigger Than Us volgt ze zes andere jonge activisten die in hun eigen omgeving werken aan een betere toekomst. Zo bouwt de Syrische vluchteling Mohamad een school in een Libanees vluchtelingenkamp, maakt Rene in Rio de Janeiro al vanaf zijn elfde de krant ‘Stem van de gemeenschap’ die toont dat het leven in de favela’s veel meer is dan drugs en geweld, strijdt rapper Xiuhtezcatl als ‘fractivist’ in de Amerikaanse staat Colorado tegen de vervuilende gevolgen van schaliegas (inmiddels op grote schepen onderweg naar Europa), ontfermt Mary op het Griekse eiland Lesbos en in het water eromheen zich over bootvluchtelingen (die hun hachelijke tocht niet altijd overleven) en vraagt Memory in Malawi met een eerste succes aandacht voor traditionele kindhuwelijken waarin meisjes soms al op hun elfde een baby krijgen. “Jongens leren al jong dat ze heersen over meisjes”, zegt Memory, die later president van Malawi wil worden en onderwijs onontbeerlijk vindt. “Door meisjes mondiger te maken, kan de traditie langzaam veranderen.” Al net zo bijzonder en wilskrachtig is de hoogzwangere Winnie in Oeganda die in haar dorp vluchtelingen samenbrengt met de bewoners en hen de waarde van permacultuur leert kennen in een land waar het gebruik van kunstmest en pesticiden schering en inslag is.

Bigger Than Us is een inspirerende documentaire van Flore Vasseur (Meeting Snowden, 2017) met korte innemende portretten van jonge activisten die een verschil maken, maar zich tegelijkertijd lijken te realiseren dat meer inspanning nodig is om de planeet enigszins leefbaar te houden. Succes begint met kleine initiatieven die moeten rondzingen. Dat de klok angstvallig door tikt, wordt pijnlijk duidelijk als Melati na haar ontmoetingen met collega-activisten terugkeert naar Jakarta waar het plastic zich steeds verder lijkt op te stapelen.

On These Grounds

On These Grounds – Smartphone als wapen
De laatste jaren dient de smartphone-camera voor mensen van kleur als een vorm van verdediging en bewijsmateriaal, denk bijvoorbeeld aan Oscar Grant en George Floyd. Wanneer scholiere Niya op 26 oktober 2015 niet het incident had gefilmd waarbij haar 16-jarige zwarte klasgenote Shakara hardhandig werd gearresteerd door een witte agent had er geen haan naar gekraaid. Uit de beelden blijkt dat politieman Ben Fields het klaslokaal betreedt, vraagt of Shakara wil opstaan en met hem mee wil gaan, waarna zij zegt dat ze niets verkeerds heeft gedaan. Even later smijt Fields haar met desk en al tegen de grond, sleept haar een paar meter over de vloer en slaat haar met de nodige inspanning in de boeien. Haar klasgenoten zijn er kennelijk aan gewend; elk jaar worden er tienduizenden kinderen op Amerikaanse scholen gearresteerd, bijna negentig procent is gekleurd.

In de documentaire On These Grounds van Garret Zevgetis is Fields zich van geen kwaad bewust, ondanks het feit dat hij eerder moest voorkomen vanwege buitensporig geweld, maar werd vrijgesproken. In dit geval werd hij gebeld door de (zwarte) assistent-directeur omdat de betreffende wiskundeleraar had gemeld dat Shakara haar mobieltje niet wilde inleveren en vervolgens weigerde de klas te verlaten. “Je probeert zo snel mogelijk het probleem op te lossen”, zegt Fields als hij de vage beelden terugziet. “Ik handelde naar de richtlijnen en de wet.”

Het filmpje van het voorval op Spring Valley High School in South-Carolina leidde tot verontwaardiging, ongeregeldheden en controverse. Agent Ben Fields was een te aardige man om iemand onredelijk te bejegenen en scholiere Shakara had gewoon moeten luisteren en mee moeten gaan omdat de autoriteiten hierom vroegen. Anderen zagen in het incident het zoveelste bewijs dat de witte politie het al snel op zwarte mensen heeft gemunt. Volgens Fields had de arrestatie niets met ras te maken, zijn actie was volstrekt proportioneel. De neutrale kijker zal een andere mening zijn toegedaan, zeker nadat die tal van andere, vaak schokkende beeldopnames van witte politieagenten tegen zwarte kinderen heeft gezien, zoals een brute bodyslam van een frêle meisje en een jochie van acht dat op het schoolplein geboeid wordt afgevoerd.

On These Grounds toont meedogenloos de onmacht van een samenleving waarin sommige (witte) politiemannen werkelijk geen idee hebben waarom ze fout zijn.

Movies that Matter Festival 2022 – Navalny
Movies that Matter Festival 2022 – Judas and the Black Messiah
Movies that Matter Festival 2022 – Les choses humaines is genuanceerde bijdrage #MeToo
Movies that Matter Festival 2022 – Sovjet- en post-Sovjetfilms
Movies that Matter Festival 2022 – Het Grote Verzwijgen

9 april 2022

Movies that Matter Festival 2022 – Activisten
Movies that Matter Festival 2022 – Judas and the Black Messiah
Movies that Matter Festival 2022 – Les choses humaines is genuanceerde bijdrage #MeToo
Movies that Matter Festival 2022 – Sovjet- en post-Sovjetfilms
Movies that Matter Festival 2022 – Het Grote Verzwijgen

Movies that Matter 2022 – Openingsfilm Navalny

Posted on8 april 20223 maart 2024

Movies that Matter Festival 2022:
Navalny: de enige serieuze bedreiger van Poetin

door Jochum de Graaf

Navalny, de openingsfilm van het Movies that Matter Festival 2022, was de publieksfavoriet op het afgelopen Sundance Festival. De documentaire laat niet alleen de opkomst van de meest prominente uitdager van Poetins macht zien, maar toont ook onthullend hoe pervers dat regime werkt.

Het verhaal van Navalny is redelijk bekend: de activist, advocaat die zich kandidaat stelde voor het burgemeesterschap van Moskou en in 2016 als presidentskandidaat een serieuze uitdager van de zittende macht van Poetin werd. In de loop der jaren mocht hij zich meer en meer verheugen in de speciale aandacht van de FSB, de geheime dienst waarin Poetin opgeleid werd, tegenwerking, intimidatie, arrestaties, gevangenschap. In juni 2020 wordt hij op studiereis in Siberië ernstig ziek, hij blijkt vergiftigd met novitsjok, een dodelijk gif dat al vaker op tegenstanders van het Poetin-regime werd ingezet, zoals de voormalige inlichtingenofficier Skripal die naar Salisbury was uitgeweken.

Navalny

Herstel van vergiftiging
Dankzij bemiddeling van Angela Merkel mag Navalny naar een kliniek in Berlijn worden overgebracht, herstelt langzaam in de luwte van een blokhut in het Zwarte Woud en besluit uiteindelijk om in januari 2021 toch weer terug naar Rusland te gaan. Aangekomen in Moskou wordt hij onmiddellijk in de boeien geslagen en na een showproces tot 9 jaar strafkamp veroordeeld; door nieuwe wetgeving hangt hem 20 jaar extra boven het hoofd.

De Canadese regisseur Daniel Roher laat op overtuigende wijze zien hoe Navalny uit kon groeien tot de grootste uitdager van de macht in Rusland, de enige serieuze bedreiger van Poetin. We zien de grote rally’s door het hele land, de onverschrokken Navalny die grote menigten op de been krijgt, hen opzweept: ‘De machthebbers zijn corrupte dieven. Wie is Vladimir Poetin?’ ‘Dief!’, scanderen ze terug ‘Poetin?’, ‘Dief! Dief!’. Bij Navalny’s terugkeer staat op vliegveld Sjeremetjevo een grote menigte hem op te wachten, zijn arrestatie groeit uit tot de grootste protestgolf in jaren.

IJzersterke thriller
Navalny is met de ontrafeling van het waargebeurde complot, de verpletterende werkelijkheid die soms sterker is dan de goed bedachte fictie, vooral ook een ijzersterke thriller. Christo Grozev, Bulgaars onderzoeksjournalist van het befaamde Bellingcat – dat ook in de Oekraïense oorlog een aantal spraakmakende onthullingen op zijn naam heeft staan – brengt samen met Maria Pevtsjiech, hoofdonderzoeker van Navalny’s Anti-Corrupt Foundation, in kaart hoe meest waarschijnlijk de FSB achter de aanslag zit en het ook niet anders kan dat Poetin zelf daar op z’n minst van geweten moet hebben, zo niet de opdracht heeft verstrekt. Zoals het een goed rechercheonderzoek betaamt, zien we foto’s van alle betrokkenen en verdachten en hun onderlinge dwarslijnen aan de muur gepind, Poetin bovenaan als hoofdverdachte.

In december 2020 zit Navalny met Grozev en Pevtsjiech aan de keukentafel van een blokhut in het Zwarte Woud, waar hij met zijn familie een aantal dagen uitrust van de aanslag. Grozev heeft drie FSB-agenten geïdentificeerd die al een aantal jaren Navalny schaduwen en hem vermoedelijk het novitsjok hebben toegediend. Vrouw en kinderen liggen nog te slapen als Navlny ze alle drie belt, maar de FSB-ers hangen snel op wanneer ze de stem aan de andere kant van de lijn herkennen. En dan besluit hij, zich voordoend als een ongeduldige ondergeschikte van Poetin die dringend informatie nodig heeft, nog een chemicus te bellen die ook betrokken is. Tot verbijstering en schrik van iedereen vertelt deze Konstantin Koedrjavtsev precies hoe het gebeurde: ‘we deden het precies zoals gepland, de manier waarop we het vaak hebben geoefend’ en ‘ja, het gif kan het beste via de onderbroek worden ingebracht’.

De film legt ook de ongelooflijke perversiteit bloot, het systeem van desinformatie dat nu al decennialang kenmerkend voor Rusland is.

Navalny

Vakkundig monddood
Navalny vertelt ook het verhaal van zijn vader die dichtbij Tsjernobyl woonde ten tijde van de kernramp en door de Sovjet-autoriteiten gedwongen werd om aardappelen te poten, een publicitaire poging om aan te tonen dat er zogenaamd niets aan de hand was. Navalny zegt dan dat hij toen hij voor het eerst het gezicht van Vladimir Poetin op tv zag, gelijk wist hoe dit soort leugens in elkaar gestoken worden. Poetin op zijn beurt noemt zijn rivaal nooit bij naam, heeft het over ‘deze patiënt in een Berlijnse kliniek’.

Navalny kon door zijn uitgekiende gebruik van social media en de gelikte filmpjes waarmee hij de corruptie van het Poetin-regime onthulde zich lang onaantastbaar wanen. De onthullende virtuele rondleiding door het exorbitante geheime paleis van Poetin in Sotsji aan de Zwarte Zee is wereldwijd miljoenen keren bekeken. De film speculeert erop dat Navalny’s dood hem tot een formidabele martelaar zou uit doen groeien.

Navalny zelf is aan het eind van de film positief en vastberaden over zijn missie en roept de Russen op vol te houden: ‘geef nooit op!’ Maar de cyberoorlog die parallel aan de oorlog in Oekraïne gevoerd wordt, de afsluiting van het internet, het verbod op voor Rusland ‘onvriendelijke’ informatie waarmee Navalny vakkundig monddood gemaakt wordt, doen het ergste vrezen.

Alle voorstellingen van Navalny zijn uitverkocht.

8 april 2022

Little Man, Time and the Troubadour

Posted on22 maart 202222 maart 2022

***
recensie Little Man, Time and the Troubadour
Poppenspel als parabel voor de oorlog

door Jochum de Graaf

Little Man, Time and the Troubadour is een roadmovie langs plaatsen en mensen waar de Tijd stil lijkt te staan en zeker nog lang niet alle wonden geheeld heeft en de Troubadour een surrealistisch ogend verhaal opvoert. De associatie met Oekraïne dringt zich onweerstaanbaar op.

De documentaire werd vorig jaar juli al door NPO 2Doc vertoond en is nu ook in de bioscoop te zien. De release valt samen met de actualiteit, omdat het verhaal zich afspeelt in Abchazië, de voormalige Sovjet-deelrepubliek die na een burgeroorlog met Georgië in de jaren negentig – vervolgens na een nieuwe inval van Georgië in 2008 door ingrijpen van het Rusland van Poetin – een armzalig onafhankelijk republiekje werd met een vergelijkbare status als Loegansk, Donetsk en Transnistrië.

Little Man, Time and the Troubadour

Surrealistische marionetten
De Troubadour uit de titel en reisgids in de voor ons tamelijk onbekende landstreek op de West-Kaukasus is kunstenaar Sipa Labakhua die deels op de fiets met zijn marionettentheater rondreist. De voorstelling die hij in een aantal kustplaatsen in het dunbevolkte land speelt, is gebaseerd op de lotgevallen van zijn vader, de Kleine Man uit de titel, een politicus vol idealen die gedwongen werd uit te wijken naar Moskou. Zoon Sipa is na de oorlog teruggekeerd naar zijn geboortegrond en brengt met zijn surrealistisch marionettenspel ontmoetingen met allerlei inwoners van de streek tot stand.

We rijden als het ware achterop over de mooie pleinen, de weidse lanen, de boulevard met palmen van hoofdstad Soechoemi, een mooie badplaats aan de Zwarte Zee, waar Konstantin Paustovski in de eerste helft van de vorige eeuw zo prachtig over schreef. Maar we zien vooral ook de karkassen van gebouwen, de vele kogelgaten in huizen, nog niet herstelde bomkraters, de overwoekerde treinrails, die eraan herinneren dat meer dan de helft van de bevolking, meest Georgiërs, na de korte oorlog in 2008 met Rusland gevlucht is.

Speelbal in geopolitieke strijd
De film gaat niet over de oorlog, niet wie begon en wie won, neemt ook geen stelling over wie schuldig was, of het een van de eerste uitingen van Poetins Russificatie was. Filmer Ineke Smits (De Vliegenierster van Kazbek, Stand by Your President), die meeschreef aan Labakhua’s voorstelling, registreert niet de mensen die oorlog voerden, daders of slachtoffers, maar vooral gewone burgers, de oorlog die hen overkwam. Ze betoont zich opnieuw een kenner van de regio, met onder meer de prachtige zang van twee zussen in een eerste aanleg arcadisch landschap, waarna de camera langs een pokdalig raamloos gebouw omhoog zwenkt waarboven gierzwaluwen rondcirkelen.

Little Man, Time and the Troubadour

We ontmoeten oude vrouwen die zich vooral herinneren dat het voor de oorlog feitelijk niks uitmaakte of je Abchaziër, Mingreliër, Georgiër, of Armeniër was. Een Russin in het publiek na de voorstelling die nog maar kort in Abchazië woont, ziet vooral stagnatie en onverwerkt leed. Een hippie-achtig stel uit Moskou voelt zich al behoorlijk geaard en zegt zich al thuis te voelen, hun kinderen weten niet beter dan dat dit hun thuisland is. En een Syrische schrijver, jaren geleden gevlucht vanaf de Golanhoogten, vult zijn bespiegelingen over oorlog en vluchten door een fraaie kinderfantasie op de muur te tekenen.

Het fraai vormgegeven poppenspel is bedoeld als een parabel voor de oorlog, maar komt af en toe toch te gekunsteld over. En het uitstapje van Labakhua naar de Georgische hoofdstad Tbilisi is misschien een onbestemde zijsprong, maar voegt niet zoveel toe aan het verhaal. Maar de antwoorden op filosofische vragen als ‘waar voel je je thuis’ en ‘waar kom je vandaan’, leveren een mooi melancholisch portret van een klein land in een uithoek van het voormalige Sovjetrijk dat een speelbal werd in de geopolitieke strijd.

22 maart 2022

Velvet Queen, The

Posted on16 maart 202216 maart 2022

****
recensie The Velvet Queen
Het gedroomde dier

door Paul Rübsaam

Twee mannen met uiteenlopende karakters zijn op de onherbergzame maar onwerelds mooie Tibetaanse hoogvlakte op zoek naar de zeldzame en mythische Tibetaanse sneeuwpanter. Gaat het verhaal over hen, of toch over de sneeuwpanter en andere dieren, die even nauwlettend de mannen in de gaten houden? The Velvet Queen is hoe dan ook geen doorsnee natuurdocumentaire.

In de verte, op een van de immense vlaktes van het meer dan vierduizend meter boven de zeespiegel gelegen Tibetaanse hoogland, zien we een groep grote, zwarte dieren, die in een soort rondedans verwikkeld lijken te zijn met een groep kleinere witte. Langzaam maar zeker stellen we vast dat een groep wolven (de witte dieren) bezig is een van de kalveren van de zwarte jaks te verslinden, wat de reusachtige ouders tevergeefs trachten te verhinderen. Pompeuze, dramatische muziek ontbreekt, evenals een belerende voice-over. Deze dingen gebeuren daar gewoon.

The Velvet Queen

Deze scène van The Velvet Queen (La Panthère des Neiges) van het Frans-Zwitserse regisseurskoppel Vincent Munier en Marie Amiguet zet ons verwachtingspatroon met betrekking tot een natuurdocumentaire meteen al aardig op zijn kop. Gelukkig zien we later nog dieren van dichterbij, niet zelden in de verstilde vorm van de natuurfoto’s van Munier, zoals de Tibetaanse vos, groepen bharals (blauwschapen), de met de sneeuwpanter verwante, maar kleinere en gedrongen pallaskat en diverse vogelsoorten.

Ruimte en kleurschakeringen
Marie Amiguet is de stille kracht met de filmcamera in haar hand achter Meunier en de Franse schrijver en reiziger Sylvain Tesson, die mijmerend door het gebied trekken. Zij gebruikt de ruimtelijke ervaring die de Tibetaanse hoogvlakte biedt als referentiepunt. Met verrassende resultaten. Juist door de relatief statische camera – die schaarse, weidse bewegingen vastlegt van rood zand dat de wind over de vlakte blaast en schaduwen die traag voorbij trekkende wolken op die vlakte projecteren – kun je als kijker iets ervaren van de dimensies van die desolate, maar door een wisselende reliëf en opvallend wisselende kleuren gekenmerkte omgeving. De weinig opdringerige, eerder spiritueel en mysterieus klinkende soundtrack van Warren Ellis en Nick Cave draagt aan die ervaring bij.

In die grootse ruimte bevinden zich ook de dieren, waarnaar Munier, gewapend met zijn fototoestel met sterke zoomlens, op zoek is. Maar die dieren zijn behoedzaam, zoals ook de mensen moeten zijn in dit zowat laatste ongerepte natuurgebied op Aarde. De dieren houden de mensen in de gaten en zien hen vaak eerder dan omgekeerd. Een antilope die half nieuwsgierig, half angstig over de rand van een bergkam zijn menselijke aanschouwers observeert, kan echter ook een mooi beeld opleveren.

Wachten, stilzitten en turen
Van plichtmatige uiteenzettingen over de natuurlijke habitat en het paringsgedrag van de soms niet eens bij name genoemde dieren blijven we aangenaam verstoken. Wat niet wil zeggen dat Munier en Tesson er voornamelijk het zwijgen toe doen. Integendeel, in hun vergeeflijke enthousiasme over de schoonheid die hen omringt, praten ze soms zelfs te veel. Niettemin is hun vriendschappelijke confrontatie interessant genoeg. Daarbij is het vooral de eveneens bereisde, maar ongedurige schrijver Tesson die zijn serene en eindeloos geduldige metgezel ondervraagt. Ten behoeve van zijn eerder dan de film verschenen boek ‘La Panthere des Neiges’ (2019) noteert hij zijn bevindingen in een notitieboekje. Die aantekeningen draagt hij soms voor in de vorm van een voice-over.

The Velvet Queen

Munier, die bij uitstek de schoonheid van de natuur wil vastleggen, kan eindeloos wachten, stilzitten en turen, tot verbazing van Tesson. Voor de fotograaf gaat het erom het dier te ‘betrappen’, zonder het te storen. Maar wie betrapt wie? Munier beschrijft voor Tesson op een gegeven moment een foto die hij maakt op een eerdere expeditie in Tibet. Op de aan de kijker getoonde foto zien we een valk op een rots zitten, wat ook het beeld was dat Munier dacht te vereeuwigen. Pas maanden later ontdekte hij dat half verscholen achter een rotsrichel nog juist het hoofd van een sneeuwpanter was te zien, die de fotograaf al een tijd lang moest hebben gadegeslagen.

De heilige graal
Zal het tweetal dit keer willens en wetens oog in oog komen te staan met de beeldschone, vervaarlijke en zeldzame sneeuwpanter, die door Tesson met een vleugje ironie wordt aangeduid als ‘de heilige graal’? Kenner Munier stuit in ieder geval op steeds meer sporen die wijzen op de nabijheid van het dier. Maar ze kunnen ook pech hebben. Tesson is zelfs al bereid te accepteren dat hij huiswaarts moet keren zonder een confrontatie met de panter op zijn naam te kunnen schrijven. Dan blijft zijn droom in ieder geval intact. Een droom over het dier dat (in Tessons woorden) ‘belichaamt wat wij zijn kwijtgeraakt: vrijheid, autonomie en een grondige kennis van zijn natuurlijke omgeving.’

16 maart 2022

Flee

Posted on2 maart 20222 maart 2022

*****
recensie Flee
Liefdevol eerbetoon aan stil migrantenkind

door Jochum de Graaf

Amin Nawabi ligt op de bank en sluit zijn ogen, hij ademt diep in en de stroom van lang vergeten herinneringen begint op gang te komen. Regisseur Jonas Poher Rasmussen heeft de camera in de aanslag, fungeert als zijn psychiater. Hij leerde Amin als middelbare scholier kennen, eerst als een jonge vluchteling uit een asielzoekerscentrum, later als een stil migrantenkind dat zijn best doet om zo weinig mogelijk opgemerkt te worden. Na tientallen jaren van hechte vriendschap legt Rasmussen het verhaal van Amin Nawabi vast.

De Deense animatie-documentaire Flee maakte op het afgelopen IDFA furore en is in maar liefst drie categorieën – beste animatie, beste documentaire en beste internationale film – voor een Oscar genomineerd.

Flee

De vlucht
In het begin van de film is Amin Nawabi (een pseudoniem) een jonge jongen die zorgeloos door de straten van het Kabul van de jaren tachtig danst, terwijl westerse popmuziek uit een roze koptelefoon op zijn oren knalt. Wat later zit hij in de achtertuin van zijn ouderlijk huis te luisteren naar verhalen over zijn vader, officier in het Afghaanse leger die gearresteerd wordt door de communistische regering en nooit meer zou worden teruggezien. Vervolgens herinnert hij zich de schok van het ontvluchten van het door oorlog verscheurde Afghanistan in 1989, wanneer het Sovjetleger de smadelijke aftocht geblazen heeft en plaats maken van de door de VS gefinancierde Mujahedeen.

Met zijn moeder en broers en zussen belandt Amin in Moskou waar ze met verlopen immigratiepapieren vast komen te zitten in het desolate post-Sovjet-Rusland, de tijd dodend met nagesynchroniseerde Mexicaanse telenovelas. De hoop is gevestigd op een broer die in Zweden woont en van zijn spaarzame inkomsten geld opzij moet leggen om zijn familieleden te laten overkomen.

Vanaf het begin weten we ook dat Amin veilig in Kopenhagen is aangekomen. Zijn jeugdherinneringen zijn verweven met scènes uit zijn volwassen leven. Hij staat op het punt om een postdoc te worden in Princeton, en hij en zijn verloofde, Kasper, denken erover om een huis te kopen.

Prachtige animatie
Van al die belevenissen zijn er geen of althans heel weinig beelden, en het verhaal van Amin is intrigerend genoeg voor een spannende documentaire waarin hij met commentaar van vrienden en familie zijn verhaal doet. Maar wat doe je als regisseur wanneer je hoofdpersoon alleen onder pseudoniem in beeld gebracht wil worden?

Rasmussen heeft dit opgelost met een briljante versie van een animatie-documentaire. De audiogedeelten van zijn interviews met Amin zijn omgezet in prachtig getekende sequenties, waarbij mensen zijn getekend in een variant op de Europese ‘klare lijn’, terwijl het vereenvoudigd realisme van de geschilderde achtergronden eerder aan Japanse anime doet denken. Met vintage journaalbeelden krijgen we het dagelijks leven in Kabul, Moskou en Kopenhagen te zien. Die afwisselende techniek werkt net zo meeslepend en suggestief als een ‘gewone’ live-actiefilm.

Flee

Het levensverhaal van Amin laat zien hoe de vluchtelingenindustrie werkt, de perverse wereld van de mensensmokkelaars, de exorbitante bedragen die betaald moeten worden, de kans op mislukking, de volgehouden leugens om de kans op een beter leven te vergroten. Tegelijkertijd zijn we getuige van zijn worsteling met homoseksualiteit in het aartsconservatieve Afghanistan en zijn latere emancipatie in de moderne Deense samenleving.

Humor en tederheid
Flee heeft fijne momenten van humor en tederheid, zoals wanneer Amin Nawabi vertelt dat hij als jongen verliefd was op Jean-Claude “The Muscles from Brussels” Van Damme, die in geanimeerde flashback-vorm naar hem knipoogt vanaf de poster aan zijn slaapkamermuur in Kabul. Innemend hoe hij tijdens zijn eenzame en gevaarlijke vluchtavontuur een warme band met een oudere jongen opbouwt en hoe zijn familie uiteindelijk verrassend op zijn coming-out reageert.

Amins vluchtverhaal – hoe hij eerst naar Rusland gesmokkeld werd en vervolgens naar Denemarken, waar hij uiteindelijk alleen aankomt en als tiener in pleeggezinnen werd geplaatst – leidt tot een aantal onuitwisbare beelden: een mars door besneeuwde bossen belaagd door grenswachten, een hemeltergende scène van een boot vol hoopvolle vluchtelingen en een passerend cruiseschip.

Jonas Poher Rasmussen brengt een liefdevol en feilloos scherp eerbetoon aan zijn vriend Amin Nawabi, een dappere overlevende. De film mag met meerdere Oscars beloond worden.

2 maart 2021