***
recensie The Reunion
Pseudocumentaire over pesten
door Karina Meerman
Film mixt realiteit en fictie in een ongemakkelijk onderzoek naar de oorzaak en gevolgen van pesten.
In Återträffen (The Reunion) onderzoekt de Zweedse kunstenares Anna Odell (1973) het fenomeen pesten en de hiërarchie binnen groepen. Zij regisseert de film, speelt de hoofdrol en maakt er vervolgens een soort documentaire van gebaseerd op haar eigen ervaringen. Realiteit wordt gemengd met spel, in een poging sociale conventies te onderzoeken en doorbreken.
Nostalgie fileren
In het eerste half uur zien we Odell op een reüniediner. Zij speelt een versie van zichzelf. Zonder te zijn uitgenodigd, komt deze Anna Odell opdagen om voormalig klasgenoten te confronteren met hun gedrag van twintig jaar geleden. Zij vertelt hoe het voor haar was en eist een verklaring. Waar haar klasgenoten blijde herinneringen willen ophalen, blijft Odell aandacht vragen voor de pijn dat ze vroeger werd buitengesloten. Dat is niet hoe reünies horen te gaan en dat voelt ongemakkelijk. Ze fileert hun nostalgie en zet haar eigen akelige ervaringen daar tegenover. Maar waarom is Odells gedrag zo ergerlijk? Waarom zouden pestkoppen niet geconfronteerd mogen worden met de consequenties van hun gedrag? De feestgangers zeggen: “Wij waren slechts kinderen.” En dan zegt zij: “Dat was ik ook.”
Dan begint het tweede deel van Återträffen waarin Odell met veel moeite op zoek gaat naar haar echte ex-klasgenoten om hen te confronteren met haar film en haar eigen verleden. Zij is veel gepest op school en werd evenmin uitgenodigd voor een reünie. Het wordt een soort documentaire. De reacties van de volwassenen zijn eigenlijk best sneu: je hebt de verkeerde voor je, zo is het helemaal niet gegaan, we wisten niet wat we deden. Het gedrag van de mensen die Odell sprak, is weinig veranderd sinds de schooljaren. Omdat bijna niemand voor de camera wilde, gebruikt Odell acteurs om de realiteit na te bootsen.
Analytisch zonder sentiment
Odells project Återträffen belicht veel vragen rondom pesten. Waarom doen kinderen het? Wat zijn de gevolgen voor de slachtoffers? Hoe werkt de hiërarchie in een groep? Odell behandelt het onderwerp analytisch en zonder sentiment. Wat wringt is dat Odell niet heel sympathiek overkomt: ze gaat ver in het mensen zover krijgen dat ze haar film bekijken. We willen medelijden hebben met iemand die ellendige schooljaren heeft gehad, maar Odell is ons medelijden voorbij.
In Återträffen weten we niet wie van de mensen echt is en wie gespeeld. We weten niet welke reacties echt zijn en welke gespeeld. We weten wel dat de film een scherp beeld geeft van pesten, het slachtoffer, de daders en de mensen die erbij stonden en niets deden. En dat twintig jaar later weinig is veranderd. Wie zelf gepest is, weet hoe indringend die ervaringen zijn en dat het decennia kan duren voordat de schade aan zelfvertrouwen en ego is hersteld. Tevredenheid met ons eigen leven en persoonlijkheid is de enige juiste wraak voor getreiterd zijn in onze jeugd. En dat lijkt Odell wel te hebben bereikt.
7 juli 2014
