Filmmarathon Jeanne Moreau

5 onbekende films van bekende Franse actrice
Filmmarathon: Jeanne Moreau
Twee redacteuren van InDeBioscoop dompelen zich een weekend lang onder in de goede dingen des levens en vijf relatief onbekende films van de Franse actrice Jeanne Moreau.

 

1. La mariée était en noir (1968)

BOB:
De 8 kilometer wandeling is achter de rug, de Olympische medaille op de 10 kilometer binnen, en dan nog voor de echte diehards een Jeanne Moreau-marathon! Met een smakelijke Truffaut-lunch om de filmavond mee te starten. Begint goed: Jeanne Moreau die moorden pleegt aan de lopende band, terwijl ik de aanval inzet op de pindakaaspot. Een beetje Kill Bill op zijn Frans… Tuez Guillaume peut-être…. Haar altijd iets te droevige, bozige gezicht past goed bij deze wraakzuchtige weduwe. Ze kan iemand van het balkon wieperen, rustig door de feestgangers weglopen en dat geloofwaardig houden.

Moreau is prima, de film (gebaseerd op een boek van Cornell Woolrich) toch wat minder. Truffaut die iets te veel naar zijn eigen stijl zoekt. Btw: doen jullie dat ook in Uden zoals de karakters in deze film: sigaren roken, drinken en dan schieten op kerkhanen? Dan weet ik wat me nog te wachten staat.

De schrijver van het script van deze film (Jean-Louis Richard) is trouwens de vader van haar enige kind.

En wist je trouwens dat Kate Bushs liedje The Wedding List is gebaseerd op deze film? Leuke vraag voor een filmquiz (alleen heb ik het antwoord hier dus al verklapt).


COR:

Nee, dat dat leuke liedje van Kate Bush (al even mysterieus als de vrouw die Jeanne Moreau hier speelt) is gebaseerd op deze film, wist ik niet. Ik had wel al direct de indruk dat Quentin Tarantino dit verhaaltje over de in zwart geklede bruid moest hebben gezien als inspiratie voor Kill Bill. Echter waar Moreau best inefficiënt een huisvader opsluit in een kast onder de trap, de kieren dichtplakt, zodat de man uiteindelijk stikt, kiest Tarantino 35 jaar later resoluut voor afgehakte hoofden.

Tijden veranderen. Sigaren roken, drinken en dan op kerkhanen schieten, doen wij hier niet meer. En als wij dit nog zouden doen, zouden wij niet zo hopeloos missen als de man die na een duw per ongeluk geen haan, maar een mens, doodschiet.

Wist je trouwens, Bob, dat je van te veel pindakaas depressief kunt worden? Pak gerust nog wat zelfgemaakte pompoentomatensoep voordat die koud wordt…

Regisseur François Truffaut moet het inderdaad niet hebben van het (vergezochte) plot, hoewel ik de laatste afrekening van Moreau wel origineel vind. Ik dacht dat hij wel wat meer spanningselementen had gebruikt uit de reeks interessante gesprekken met ‘master of suspense’ Alfred Hitchcock niet lang voor de opnamen.

De samenwerking tussen Moreau en Truffaut was in de klassieker Jules et Jim (1962) uiteraard een stuk geslaagder, toch ben ik blij dat ik nu ook deze film heb gezien.

 

2. The Train (1964)

COR:
John Frankenheimer was zijn tijd vooruit. Zijn vroegere films laten zich kenmerken door sociale en filosofische thema’s, denk aan
Birdman of Alcatraz, Seven Days in May en The Manchurian Candidate.

The Train, dat hij tussendoor maakt, kende ik nog niet, en zeker niet dat Jeanne Moreau daarin een bijrol speelt. Dat komt misschien omdat films vol nazi’s al snel mijn eetlust bederven en het feit dat ze geen Duits maar Engels spreken. Wat mij altijd opvalt, is dat Engels sprekende nazi’s met een dik Arnold Schwarzenegger-accent de grootste klootzakken blijken.

In dit avonturenverhaal over nazi’s – die net voordat ze de oorlog verliezen een immense schat van Franse schilderijen per trein naar hun thuisland willen vervoeren – springen de originele cameraperspectieven direct in het oog. En natuurlijk ook Frankenheimers huisacteur, Burt Lancaster, als stoere, maar ook als geloofwaardige held, die zijn leven riskeert om de kunstwerken te redden.

Zo laat hij zich zomaar in zijn been schieten, zodat hij zich liefdevol kan laten verzorgen door het personage van Jeanne Moreau.

Onderhoudende, wat lange film, zeker voor een marathon. Wat vond jij trouwens van de confrontatie tussen de held en de schurk in de finale? Of vond je Lancaster eigenlijk geen held omdat het redden van de kunstschat ten koste ging van al die doden?


BOB:

Wacht even, depressief worden door pindakaas? Zo’n mooie Hollandse uitvinding? Niets is meer heilig tegenwoordig. Wie eet er nou ook te veel pindakaas? Zou Jeanne Moreau wel eens pindakaas hebben gegeten? Ik gok van niet. Alain Delon vast wel, die had een Nederlandse vrouw. En schoot misschien ook soms op kerkhanen.

Zulke meanderende gedachten gaan wel door je heen bij het geduldige uitwerken van dit plot. Overigens wel goed gedaan, laat dat maar aan Frankenheimer over. Hij wist hoe je spannende actiefilms in beeld moest brengen, zoals die formidabele choreografie aan het begin, als iedereen door elkaar heen loopt, en het treinstationbombardement waar vier maanden voorbereiding aan zat.

Ja, wat kan die Lancaster slepen met een been! Dat was trouwens een echte blessure die hij opliep door een stomme actie op een golfterrein (tijdens het maken van deze film). Dus werd hij zogenaamd in zijn been geschoten. Hij was deze film ook natuurlijk, liet regisseur Arhur Penn vervangen door Frankenheimer, en zei daarna: “Frankenheimer is a bit of a whore, but he’ll do what I want.

Moreau de hoteldame als functioneel Lancasterliefje. Schudt ze ook weer uit haar mouw. Te weinig in beeld helaas. En die finale? Ik verraad niet graag eindes… Let wel op hoe weinig Lancaster nog te zeggen heeft in het laatste half uur. Grimassen doet hij genoeg.

Is er nog wat van die geweldige citroenmelisserooibosthee?

 

3. Mademoiselle (1966)

BOB:
Het is bizar maar hier is Jeanne Moreau nog gemener dan in Le mariée était en noir. Daar had de wraakneming nog zin, hier zet ze sluizen open en steekt ze dingen in de brand omdat ze niet goed bij haar hoofd is. En weer een weduwe! Daar houden de overeenkomsten mee op. Deze Moreau is vreselijk onsympathiek – wel top neergezet door haar, vermoedelijk een van haar betere rollen. Verrassend interessante film over discriminatie en dat midden op het Franse platteland. Af en toe wel lastig als je dierenliefhebber bent…

Tony Richardson was de maker ervan. Daar weet jij vast meer over te vertellen.

Niet geeuwen, Cor, we zijn pas net halverwege. Wees blij dat we straks met een western eindigen en niet met het nonnendrama Le Dialogue des Carmelites.

De soep is alweer even geleden. Wat staat er eigenlijk op het menu?


COR:

Als jij straks die aardappelschijfjes en wat vegetarische burgers bakt, kook ik de broccoli. Wat vind je trouwens van die biologische Merlot?

Prachtige, donkere film hoor, Mademoiselle! Moreau als schooljuf heeft inderdaad duidelijk een probleem, dat ze wil botvieren op haar dorpsgenoten, en zelfs een leerling. En wat een verademing dat het nooit echt duidelijk wordt waarom ze regelmatig de boel in de fik steekt.

Ondertussen krijgen, zoals dat gaat, de vreemdelingen (in dit geval Italiaanse gastarbeiders) de schuld van de rampspoed die zich in dit normaliter rustieke dorpje voltrekt.

Regisseur Tony Richardson was een grote naam van de Engelse new wave en maakte mogelijk deze film in Frankrijk vanwege zijn liefde voor Jeanne Moreau, hoewel hij ten tijde van de opname nog met Vanessa Redgrave was getrouwd.

De onbestemde sfeer met het kunstzinnige, schaduwrijke liefdesspel in de bossen doet mij denken aan modern toneel. Daar kan volgens mij geen nonnendrama tegenop. Hoewel… misschien binnenkort Benedetta van Paul Verhoeven.

 

4. Mata Hari, agent H21 (1964)

COR:
Beste Bob, ik begrijp je fascinatie voor Silvia Kristel als Mata Hari, maar we mogen aannemen dat iemand als Jeanne Moreau zich niet letterlijk in allerlei bochten hoeft te wringen.

De film is van Jean-Louis Richard, die slechts vier films regisseerde, en zoals ik van jou begreep, meeschreef aan het scenario van La mariée était en noir, maar – jawel – ook tien jaar later aan Emmanuelle, mét Silvia Kristel!

Net zo vunzig wordt deze Mata Hari bij lange na niet, hoewel niemand minder dan Jean-Louis Trintignant op zijn welbekende manier van poëtische tekstopleperij de (vermeende?) dubbelspionne uit de kleren probeert te lullen.

Moreau is zeker geen miscasting, maar door de warrige regie beklijft haar vertolking niet, of het moet zijn hoe ze in de finale na haar terechtstelling als een slappe vaatdoek aan een houten paal blijft hangen.


BOB:

Ja,
net zo teleurstellend als geruststellend dat deze film niet het schandalige opzoekt maar er een middelmatig spionagedrama van maakt. Moreau krijgt flink de kans om zich uit te leven als de spionne, en heel waarschijnlijk omdat Richard dus haar ex-man was met wie ze een kind had. Dat is Jerôme Richard, die rolletjes had in niet misselijke films als Domicile Conjugal, La Grande Bouffe en Céline et Julie vont en bateau, waar hij nu vast op zijn oude dag nog vaak over vertelt.

Het script voor Emmanuelle Wat een toeval. Kristels Mata Hari van twintig jaar later (die ongetwijfeld veel vaker is bekeken dan deze) moest het doen met ene Joel Ziskin (zijn enige filmscript: een 3,8 op IMDb). Richard schreef ook het script voor Fahrenheit 451 die net op InDeBioscoop is besproken.

Trintignant zag ik laatst als creep in Flic Story, misschien moet je die eens kijken, daar lepelt hij niets op maar schiet des te meer kapot.

Moreau is degelijk maar kan de film niet echt redden. Nog maar een wijntje halen. Had ik geen Kroatische wijn cadeau gegeven om zelf op te drinken?


5. Monte Walsh (1970)

BOB:
Godzijdank eindigen we met een western, die er altijd wel lekker ingaat, net als de Kroatische wijn (goede keuze van de wijnboer bij het station Rotterdam Centraal). William. A. Fraker als regisseur? Wie is dat? Heeft toch de cinematografie van Bullitt en One Flew Over the Cuckoo’s Nest gedaan. Hij ging voor een echte regisseursloopbaan en Monte Walsh had het dan moeten zijn. De film heeft wel een frisse en alcoholloze Lee Marvin (hij mocht niet drinken tijdens de opnamen) en natuurlijk Jeanne Moreau als zijn liefje, best wel een lieve relatie (en dat terwijl Lee Marvin eigenlijk helemaal niet op Moreau zat te wachten maar op Deborah Kerr), maar de film ontstijgt toch niet het gemiddelde.

Moreau speelt geconcentreerd – zoals altijd eigenlijk – maar moet veel lachen in deze rol en daarin is ze wat minder overtuigend. Vraag is wat ze zag in de rol in deze film. Zei zei wel: ‘Lee Marvin is mannelijker dan wie dan ook met wie ik gespeeld heb.’ Jack Palance moet trouwens ook al de hele tijd lachen… Vrolijke boel in deze western maar echt grappig wordt het niet.

Moreau blijft fascinerend als actrice. Ze werkte echt met bijna alle grootheden der aarde. Orson Welles noemde haar ooit de beste actrice ter wereld. In Baie des Anges en Le journal d’une femme de chambre vond ik haar voortreffelijk maar ze kan ook ‘dienstbaar’ zijn, zoals in Le Paltoquet of deze film. Een echte professional.

En nu maar maffen.


COR:

Ho ho, na onze filmmarathon kunnen we nog net de finish van de Olympische marathon kijken! Wow, een Nederlander wordt tweede, en zijn Belgische trainingsmaatje derde.

Ondertussen voel ik de vermoeidheid in mijn eigen benen van onze wandeltocht en vallen mijn ogen langzaam dicht. In gedachte zie ik nog hoe Lee Marvin met veel bombarie een wild paard probeert te temmen en daarbij het halve westerndorp sloopt.

Liever droom ik nog wat over Jeanne Moreau. Iets met een lift naar het schavot…

 
22 augustus 2021

 
Meer filmmarathons

Zes educatieve propagandafilms uit Nazi-Duitsland

Zes educatieve propagandafilms uit Nazi-Duitsland
In Nazi-Duitsland speelde de cinema een belangrijke rol in het omvormen van het volk. Filosoof Theodor Adorno omschreef in een recent herontdekte toespraak al hoe het fascisme meer draait om het etaleren van macht dan het uitdragen van een ideologie. Op logisch gebied valt er dan ook geen touw vast te knopen aan deze selectie. Intrigerend genoeg bevatten de expliciete propagandafilms dus innerlijke tegenstrijdigheden die onbedoeld een educatieve ervaring over de psychologie van het nazisme bieden.

door Sjoerd van Wijk

Hitlerjunge Quex: Ein Film vom Opfergeist der deutschen Jugend

1. – Hitlerjunge Quex: Ein Film vom Opfergeist der deutschen Jugend (1933)

Vanaf moment één kijkt de arme Heini ademloos naar de marcherende Hitlerjongens die hem meer fascineren dan de zuipende communistenjeugd als hij tussen die twee moet kiezen. Deze fictie over Hitlerjugend-lid Herbert Norkus, een ‘martelaar’ neergestoken door communisten, bouwt enkele maanden na de staatsgreep lustig aan het mythologiseren van de opmars van de nazi’s met de hoop op een nieuw tijdperk.

Daar hoort een frappante hervertelling van de politieke situatie bij. De aan de kermis verslingerde communisten terroriseren een paramilitaire beweging die slechts posters plakken in uniform. De nazi’s waarvoor Heini zich opoffert, eisen hier de slachtofferrol op. Toch humaniseert de film enkele tegenstanders zo vroeg in het nazitijdperk. Ster Heinrich George als de nazi hatende vader maakt (parallel aan diens persoonlijke leven) een omslag nadat een slinks argument over de superioriteit van Duits over Engels bier (“denk daar maar over na”) hem laat twijfelen over het communisme.

 

Das Mädchen Johanna (1935)

2. – Das Mädchen Johanna (1935)

Atypisch voor Jeanne d’Arc-verfilmingen focust Das Mädchen Johanna op het gekonkel achter de schermen tussen de verschillende facties die strijden om Frankrijks kroon. Dat leidt tot een boel gesnauw waarin met name Heinrich George als de graaf van Bourgogne grossiert. Op het juiste moment strijkt de vrome Jeanne neer als een engel voordat een boze meute Charles de Zevende wil lynchen.

Terwijl het volk zich verzamelt achter het Führerfiguur Jeanne smeedt Charles een plan haar te gebruiken voor zijn eigen doeleinden. Onderstreept met een coda vijfentwintig jaar later voert hij triomfantelijk een soort ‘nacht van de lange messen’ uit. Zijn manipulaties geven tezamen met Jeannes hopeloze naïviteit de film een ambigue rand. Voor wie geldt het heldendom vanuit nazi-oogpunt? De onnozele Jeanne met het volk of Charles die als Hitler dolken in ruggen steekt?

 

Ewiger Wald (1936)

3. – Ewiger Wald (1936)

Een strenge voice-over houdt een homilie over bloed en bodem van het niveau Varg Vikernes YouTube-geneuzel. Continu geeft deze documentaire vol dubieuze geschiedschrijving zich bloot in duidingen inclusief weinig suggestieve dissolves. Volk en woud vormen een organisch geheel conform Völkische ideeën en trachten zo de dreigingen van de Romeinen, het Christendom tot de industrie tegen te houden.

Maar in dit Avondland waar iedereen gezellig onder de meiboom danst blijkt desalniettemin geen ruimte voor een ecologisch bewustzijn. De spiritualiteit blijkt een façade als Ewiger Wald hamert op de wederopstanding van het bos met een crossfade van soldatenbenen in het gelid naar kaarsrecht geplante bomen. Een productiebos zo militaristisch als het volk zelf – een uiting van de zucht naar veiligheid. Waarin het volk kan genieten in de Berlijnse Lustgarten zonder last van indringers.

 

Jud Süß (1940)

4 – Jud Süß (1940)

Wonderbaarlijk genoeg etaleert de meest kwaadaardige film de grootste ambiguïteit. Op orders van Goebbels moest alles uit de kast om het antisemitisme aan te wakkeren. De nieuwe hertog van Württemberg leent voor zijn ambities geld bij de sluwe Jood Süss en zakt daarbij steeds verder weg in diens manipulaties. Volgens de gezapige burgers leidt dat tot de horror van balletvoorstellingen en het openstellen van de stad voor Joden, in andere tijden juist tekens van vooruitgang. Maar hier verdient louter de nijverheid lof. Elke afwijking van de status quo (inclusief wegenbelasting) geeft de kriebels.

Ondanks de nare streken van Jood Süss geeft Ferdinand Marian een dermate weergaloos optreden waarin diens sympathieke voorkomen beklijft. Tegenover lompe racist uithangende rechtschapen burgers zet hij een charmant figuur neer en is hij de vriendelijkheid zelve. In een van de innemendste scènes ontmoet Süss op weg naar Stuttgart de dochter van een van hen. Het amicale gesprek dat ontspint, staat in schril contrast tot de latere karaktermoord van Süss. Zo onderstreept de film tegenwoordig eerder de waanzin van haat dan dat het ophitst.

 

Ohm Krüger (1941)

5. – Ohm Krüger (1941)

In Ohm Krüger urmt Emil Jannings als de gevluchte Zuid-Afrikaanse politicus Paul Kruger uit de Tweede Boerenoorlog. In flashbacks doet hij uit de doeken hoe zijn volk de strijd verloor van de Britten, met een bijtende veroordeling van de internationale gemeenschap die de Boeren nooit te hulp kwam. De leider een met zijn volk is een hulpeloos slachtoffer en verdedigt zich tegen al het meedogenloze geweld wat regisseur Hans Steinhoff razend in beeld brengt.

Zeer vooropgezet mislukken de handreikingen aan de Britten van Krugers in Oxford opgeleide zoon. Want de anderen manipuleren en daar komt de agressie vandaan. Terwijl de Führerfiguur steeds meer rondwentelt in aan zichzelf opgelegde zieligheid raken de dapper strijdende Boeren in steeds diepere zorgen. Daarbij komt een stuk weerzinwekkende psychologische projectie kijken, als de film de Britten (weliswaar historisch accuraat) veroordeelt voor het gebruik van concentratiekampen.

 

Titanic (1943)

6. – Titanic (1943)

Het iconische schip als metafoor voor het kapitalisme ramt keihard af op de ijsberg omdat een snelle overtocht de aandelenprijzen van de rederij ten goede komt. In dat decor speelt zich een contrast af tussen het lagere dek van gezellige arbeiders en het hogere dek vol konkelende Britse kapitalisten. Slechts één officier ziet de bui al vroeg hangen, toevallig een Duitser.

Onderkoeld en zakelijk volgt regisseur Herbert Selpin (die wegens kritiek het Naziregime niet overleefde) alle handelingen als een opsomming van feiten. De camera snijdt van sentimentele Duitse romance en principiële officier naar bange kapitalisten die leren dat niet alles te koop is. Een fatalistisch doemdenken komt tot uitbarsting met een overdaad aan beelden van paniek. Alsof de film het einde van de Tweede Wereldoorlog aan zag komen noopte die fanatieke registratie Goebbels tot het verbannen van de film in Duitsland zelf.

Alle genoemde films zijn werken van fictie. Elke overeenkomst met de werkelijkheid van 2021 is puur toevallig.

 
2 februari 2021

 
Alle leuke filmlijstjes

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 8: Vijf films die ik voor het eerst zag

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 8 (slot):
Vijf films die ik voor het eerst zag

door Yordan Coban

Dit jaar deed ik het eens geheel anders. Ik heb logischerwijs betrekkelijk weinig nieuwe films gezien en heb het aantal bioscoopbezoekjes moeten beperken tot twee. Het leek mij dan ook gepast om een alternatief lijstje te presenteren. Een lijstje met vijf films die ik dit jaar voor het eerst gezien heb en die bij mij iets wisten te ontbranden.

Sweet Thing

Sweet Thing

Ik moet ook bekennen dat de duurzaamheid van mijn passie op de proef wordt gesteld. Begrijp me niet verkeerd: ik ben dol op films en zal dat altijd zijn, maar zonder de afwisseling met wat meer socialere en actievere activiteiten wordt het lastiger om er hetzelfde plezier aan te beleven. Met deze vijf films werd ik toch weer herinnerd aan hetgeen films zo bijzonder maakt voor mij.

Van de films die dit jaar uitgekomen zijn, zijn er drie die ik de moeite van het kijken waard acht:
1. For Sama
2. Sweet Thing
3.
Été 85

Deze drie films zijn bij lange na niet van hetzelfde kaliber als de top 5 die ik hieronder presenteer, maar hebben wel in enige mate een indruk achtergelaten. Sweet Thing voor de dromerige sfeer en visuele stijl die een duistere jeugd verbloemt. Été 85 voor het acteerwerk en de wijze waarop François Ozon zijn kijker in spanning houdt. En For Sama voor haar pijnlijke confrontatie met een politieke realiteit. Maar vooral de scène waarin een pasgeboren baby voor de camera terug tot leven gereanimeerd wordt. Ik had nog nooit zoiets gezien en het geeft me nu nog koude rillingen als ik er aan terugdenk. Zonder verder omheen te draaien volgt dan nu mijn top 5 films die ik in quarantaine voor het eerst gezien heb.

5. Salo
Het is een beetje misplaatst om deze film te verheerlijken, sterker nog ik raad het niemand echt aan om Salo te zien. Hij is excessief en eigenlijk bijzonder ranzig te noemen, maar excessen ga je vanzelf opzoeken als alle dagen hetzelfde lijken. Hetgeen hoogstwaarschijnlijk ook gold voor de Fransman Markies de Sade (waarvan het woord sadisme afkomstig is), schrijver van het gelijknamige boek waarop de film gebaseerd is. Volgens de legende schreef hij het boek op het toiletpapier in het gevang van de Bastille ten tijde van de Franse Revolutie. Salo is een cultklassieker die elke filmliefhebber “gezien moet hebben” maar waarvan het meer dan begrijpelijk is dat men daar vanaf ziet. Ondanks dat het zien van de film als onprettig ervaren kan worden, is het toch te kort door de bocht om de film als louter pervers geneuzel af te doen. De film maakt een paar expliciete verwijzingen naar de controversiële filosoof Friedrich Nietzsche. Dit is ook hoe het werk naar mijn mening gezien en beoordeeld moet worden, niet in het letterlijke vertoon maar in wat het los probeert te maken in haar overdrijving.

4. Bamako
Bamako is een film over de politieke situatie in Afrika. Het brengt een Afrikaans perspectief naar voren en completeert dat op komische wijze met de schoonheid van het continent. Abderrahmane Sissako wierf naambekendheid met Bamako en brak in 2013 werkelijk door op internationaal niveau met zijn film Timbuktu. Zijn stijl draagt in zich de rust van de Mauritaanse woestijn, waar je alleen de wind het zand hoort verplaatsen. De film gaat over een rechtszaak waarin Afrika het opneemt tegen de Wereldbank en het IMF die het continent verdrukken onder haar economische dwang. De locatie voor de rechtszaak is een Afrikaans dorp, waar het alledaagse leven, of het nou in de greep is van de westerse instituten of niet, gewoon doorgaat. Het geeft een prachtig visueel portret van Afrika afgewisseld met overtuigende politieke pleidooien. Aansluitend is er ook nog het hoopgevende gegeven dat de meeste pandemieën vaak desastreus zijn voor Afrika, maar als we de berichtgeving mogen geloven lijkt Afrika deze pandemie relatief goed te zijn doorgekomen.

3. Happy Together
Toen ik mijn Rewind-stuk over In the Mood for Love (2000) schreef, had ik nog één Wong Kar-Wai film niet gezien, en dat was Happy Together, wat achteraf een doodzonde is. Happy Together is wederom een bedwelmende melancholische film zoals we dat gewend zijn van de Hongkongse regisseur. Het gaat over twee Taiwanese jongens (gespeeld door Tony Leung en Leslie Cheung) die gevangen zitten in een neerwaartse spiraal in Buenos Aires. Beiden lijken niet goed te weten waarom ze in Argentinië zijn, ze werken om een ticket terug naar Azië te bekostigen maar drinken alles op waardoor ze zichzelf gevangen houden, vluchtend voor het verleden. Het is de tijd die ongrijpbaar aan de jongens voorbij vliegt terwijl hun levens stilstaan (herkenbaar). Verzachtend op zijn minst zijn dan de prachtige tangomelodieën van Astor Piazzolla.

2. Naked
Soms zie je ze, personages als Johnny (gespeeld door David Thewlis), slenterend en tierend gaan ze door de straten. Junks, zwervers, gevaarlijke mensen met een stoornis, zo worden ze tegenwoordig beschouwd. Spontane Socratische gesprekken met onbekende mensen op het marktplein gebeuren niet echt in deze tijd. Al gebeurde dat voor de pandemie ook voornamelijk alleen met die verschrikkelijke mensen van Vandebron. Misschien ben ik nu te cynisch, maar cynisch is ook de toon van Naked, een grauwe film van Mike Leigh over de schaduwwereld van de straten van Londen. Johnny meandert zich een weg langs de meest uitlopende figuren van de nacht wie hij bevraagt en belaagt terwijl hij naar iets op zoek is waarvan hij al lijkt te weten dat het is opgelost in een lang vervlogen tijd.

The Wild Pear Tree

The Wild Pear Tree

1. The Wild Pear Tree
In vele momenten in mijn leven zijn er films geweest die bijzonder sterke raakvlakken hadden met mij als persoon of met mijn levensloop. Nooit eerder had ik echter werkelijk het gevoel dat een film autobiografisch aanvoelde. The Wild Pear Tree wel. Alsof Nuri Bilge Ceylan een film over mijn leven gemaakt heeft. Dat gezegd hebbende bespaar ik u een verdere beschrijving van mijn persoonlijke leven, maar wilde ik voornamelijk de bijzonderheid van deze gewaarwording benadrukken. En zoals dat soms voelt bij regisseurs wiens werk vertrouwd lijkt, beschouw ik Nuri Bilge Ceylan nu als een goede vriend. Vrienden worden met personen op het scherm klinkt echter wel heel erg als de quarantainekwalen van een Cronenberg-scenario.

 

31 december 2020

 

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 1: Het jaar van de vrouw
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 2: Beste lezer, over 25 jaar…
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 3: Film op rantsoen
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 4: Een beetje escapisme kunnen we wel gebruiken
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 5: Gecontroleerd uitrazen
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 6: Herwaardering collectieve ervaring
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 7: Blikvangers en donkere spiegels

 

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 5: Gecontroleerd uitrazen

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 5:
Gecontroleerd uitrazen 

door Sjoerd van Wijk

Filmkritiek wars van sociale en politieke context verliest haar angel. Daarom kan een terugblik op 2020 niet ontkomen aan het bespreken van de pandemie voorbij de problemen die deze bracht aan de filmkunst. Gecontroleerd uitrazen over het filmjaar, zoals de Nederlandse regering koos voor het gecontroleerd laten uitrazen van het coronavirus, hopend op groepsimmuniteit met al het leed van dien.

Richard Jewell

Richard Jewell

Sturen op IC-capaciteit in plaats van indammen is een moreel falen dat zijn weerga niet kent, van de leugens van het RIVM over onder anderen mondkapjes en de besmettelijkheid van kinderen, de belangenverstrengeling in het OMT tot een muisstille oppositie en pers. Nog verbazingwekkender bestaat hier nauwelijks ophef over.

Nederland, het land van wegkijkers. Hoe jezelf een houding te geven in het nieuwe normaal van vijftig doden per dag? Kan cinema ons helpen deze verwarrende tijd te duiden? Een aantal films boden houvast, inspiratie en motivatie. Hier zijn vijf favorieten die niet wegkeken maar indirect 2020 onder ogen kwamen. En één film wiens poging mislukte. Wat hen bindt: hoe mensen zich staande houden in een wereld van haar à propos.

5. Richard Jewell
De waan van de dag regeert in de media waardoor deze als een olifant het zicht op structurele vraagstukken belemmeren. In Richard Jewell geeft veteraan Clint Eastwood een ambigue gezicht aan de consequenties van deze waan. Paul Walter Hauser zet een aimabele maar aanstotelijk naïeve bewaker neer die na het voorkomen van een bomaanslag valselijk tot dader wordt bestempeld door FBI en pers. Deze waargebeurde beproeving resoneert dankzij zijn ontwapenende spel sec in beeld gebracht door Eastwoods Hollywood-vakmanschap. Partij kiezen tegen de instituten in deze film betekent automatisch Jewells persoonlijke fouten accepteren.

4. True History of the Kelly Gang
Net als in het fanatieke heldendicht Assasin’s Creed verhaalt regisseur Justin Kurzel in True History of the Kelly Gang over een outlaw in opstand. George MacKay als de Australisch-Ierse Ned Kelly strijdend tegen de Britten bezit niet de imponerende fysiek van Michael Fassbender, maar deze illustere geschiedenis vormt in tegenstelling tot een videospel een aangrijpender basis voor het scenario van Shaun Grant. Het epos over een mislukte rebellie toont de prijs van overtuiging. Met name in een enerverend laatste schietgevecht vol antieke harnassen kiest de film met overgave voor Kelly’s fictieve perspectief en stelt zo en passant prangende vragen over de contingenties van geschiedschrijving.

3. Beanpole
Dat vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog meevochten aan Russische zijde blijft doorgaans onbesproken. Maar regisseur Kantemir Balagov sleept op het scherpst van de snede mee naar de nasleep van deze strijd in een verwoest Leningrad waar twee van hen met moeite proberen te re-integreren. De verschoten wijze waarop cinematografe Ksenia Sereda deze grauwe stad brengt, biedt een decor voor aangrijpende momenten van traumaverwerking. Beanpole wisselt de heftige momenten van PTSD gedegen af met vergeefse hints naar menselijke warmte en uit zo op urgente wijze de verwerking van een oorlogstrauma.

2. Jeanne
Filmmaker Bruno Dumont laat de metal-musicalliederen van Jeannette achterwege in deze afsluiter van een maf tweeluik over Jeanne d’Arc. Een zanderig Lotharingen vormt het canvas voor de belijdenis van deze Franse legende op het slagveld totdat de apotheose volgt tijdens het beruchte proces in een overweldigende kathedraal. Alle sullige typetjes wauwelen wat in het bijzijn van een heldin die pontificaal staat voor haar geloof voor een niet zozeer komische als wel kosmische ervaring. De gevoelige synthpop-intermezzo’s, een indringend starende Jeanne en vernuftig gechoreografeerde paarden smelten een vergaan tijdperk om tot een eigen tijd. Falconetti’s hartverscheurende Jeanne uit 1925 overtreffen lijkt bijkans onmogelijk, maar kindactrice Lise Leplat Prudhomme komt dichtbij met haar krachtige houding.

Kala azar

Kala azar

1. Kala azar
Terwijl de pandemie alle aandacht opeist, gaat de ecologische catastrofe waarover Kala azar rouwt onverminderd door. Met verrassende perspectieven schept regisseuse Janis Rafa een vervreemdende wereld waar honden en mensen met zwerende wonden in elkaar overlopen. Een anoniem stel bewijst met hun mysterieuze baan een laatste eer aan overleden huisdieren maar cremeren ook stiekem de aangereden dieren op hun pad. Hoe zij doelloos lijken te zwerven door een ingestorte maatschappij geeft uiting aan het besef dat acceptatie van verval geen opgeven betekent, maar een noodzakelijke stap in het geven van een houding. Daarom resoneert onder andere het absurde concert voor plofkippen dat de film besluit: een requiem voor een functioneel uitgestorven wereld.

Miskleun: Jojo Rabbit
De persiflage van Jojo Rabbit slaat de plank mis om het oprukkende fascisme aan de kaak te stellen. Dit misbaksel trapt vol door de open deur heen met de platitude dat nazisme slecht is. Een jongetje van de Hitlerjugend heeft de pech dat zijn denkbeeldige vriend Adolf Hitler wordt gespeeld door Taika Waititi, want Waititi bezit niets van de charme of humor van Charlie Chaplin. Arrogant hamert de film op tolerantie in een Wes Anderson-achtige pretparkversie van de Tweede Wereldoorlog, waardoor Jojo Rabbit niet alleen gemakzuchtig belerend is maar de gruwelen van deze tijd weerzinwekkend genoeg romantiseert.

 

28 december 2020

 

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 1: Het jaar van de vrouw
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 2: Beste lezer, over 25 jaar…
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 3: Film op rantsoen
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 4: Een beetje escapisme kunnen we wel gebruiken
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 6: Herwaardering collectieve ervaring
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 7: Blikvangers en donkere spiegels
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 8: Vijf films die ik voor het eerst zag

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 1: Het jaar van de vrouw

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 1:
Het jaar van de vrouw

door Cor Oliemeulen

Minder films in de bioscoop en meer films op videokanalen. Ondanks corona was er dit jaar genoeg moois te zien. Wat mij vooral opviel, waren de vele films van vrouwen met vrouwen. Hier volgt mijn top 10.

Little Women

Little Women

10. PROXIMA
Hoofdrol: Eva Green
Regie: Alice Winocour
Alice Winocour schreef mee aan het prachtige Turkse filmdrama Mustang waarin vijf ontembare tienerzusjes in een dorp aan de Zwarte Zee zich proberen te ontworstelen aan tradities en onderdrukking. In de derde speelfilm die de Parisienne regisseerde, draait het om de relatie tussen moeder Sarah (prachtig ingetogen Eva Green), die als astronaut een jaar de ruimte ingaat, en haar dochtertje Stella, die het natuurlijk nog moeilijker vindt om afscheid te nemen. Hoe archetypisch het beeld van onze carrièrevrouw in een mannenwereld ook mag zijn neergezet, zo’n emotioneel filmdrama zonder vals sentiment kan alleen maar door een vrouw worden gemaakt.

9. THE PERFECT CANDIDATE
Hoofdrol: Mila Al Zahrani
Regie: Haifaa Al-Mansour
Haifaa Al-Mansour maakte in 2012 Wadjda, de eerste speelfilm die in zijn geheel in Saudi-Arabië is opgenomen. Acht jaar later lijkt het erop dat vrouwen geleidelijk meer vrijheden krijgen, hoewel Amnesty International nog steeds aandacht vraagt voor de hachelijke positie van vrouwenactivisten en criticasters van het koningshuis. Vrouwen mogen tegenwoordig ongesluierd over straat, mits respectvol en niet te progressief, en ze mogen nu ook autorijden. In The Perfect Candidate volgen we de vrouwelijke arts Maryam, die de politiek in wil om een verharde weg naar haar ziekenhuis te realiseren. Mooi portret van een moedige vrouw, echter nog steeds wat braaf, want in dit land lijken slechts kleine veranderingen uiteindelijk tot gelijke rechten te kunnen leiden.

8. NEVER RARELY SOMETIMES ALWAYS
Hoofdrol: Sidney Flanigan
Regie: Eliza Hittman
Op een dag ontdekt de 17-jarige kassière Autumn tot haar schrik dat ze zwanger is. In het conservatieve Pennsylvania lijkt abortus onbespreekbaar, dus reist Autumn met haar nichtje stiekem naar New York waar ze in een kliniek wél met liefde en aandacht wordt omringd. Onafhankelijk filmmaakster Eliza Hittman, die zich ook in haar eerdere films richtte op jongeren die hun identiteit zoeken, toont in Never Rarely Sometimes Always met een soms griezelige precisie de procedures die Autumn moet ondergaan en de emotionele weerslag in haar gelaat en lichaamshouding. Kalme, meeslepende roadtrip, waarin de meiden nauwelijks een woord met elkaar wisselen, maar altijd weten dat hun solidariteit en vriendschap onvoorwaardelijk zijn.

7. SIBEL
Hoofdrol: Damla Sönmez
Regie: Çagla Zencirci (en Guillaume Giovanetti)
Met haar grote vurige ogen is de 25-jarige Sibel een opvallende verschijning. Ze kan sinds haar kindertijd niet meer praten en bedient zich van een fluittaal in het bergachtige gebied van Noordoost-Turkije. Bijna iedereen in deze kleine traditionele gemeenschap mijdt haar als de pest. Sibel loopt zelfs het gevaar te worden verstoten nadat ze in de bossen wordt gesignaleerd met een onbekende man, die ze heeft geholpen omdat hij gewond was. In tegenstelling tot het titelpersonage figureren alle anderen, vooral de mannen, als laffe bangeriken die alles bij het oude willen laten. Sibel is een universeel verhaal met een ode aan de onafhankelijke geest en een schreeuw om acceptatie.

6. DAS VORSPIEL
Hoofdrol: Nina Hoss
Regie: Ina Weisse
Wie vroeger tijdens de Duitse les niet goed heeft opgelet en ongeduldig zit te wachten op een onstuimige seksscène komt in Das Vorspiel bedrogen uit. Het gaat in de film(titel) om de auditie van viooltalent Alexander, die in de weg daarnaartoe flink is afgeknepen door vioollerares Anna (Nina Hoss, die ook al zo sterk acteerde in twee films van Christian Petzold: Barbara en Phoenix). Ina Weisse (zelf geen onverdienstelijke actrice) maakt in haar tweede speelfilm een indringende karakterstudie van een wispelturige, onzekere vrouw die niet gelukkig in haar huwelijk is en zelf faalde als beroepsviolist. In haar missie om Alexander wél te laten slagen, ontstaan er conflicten, ook met haar zoontje Jonas die eveneens vioolles volgt, maar zich door zijn moeder verwaarloosd voelt. Met alle gevolgen van dien.

5. KOM HIER DAT IK U KUS
Hoofdrol: Tanya Zabarylo
Regie: Sabine Lubbe Bakker (en Niels van Koevorden)
Deze verfilming van de bestseller van Griet Op de Beeck is al even deprimerend als haar Vele Hemels boven de Zevende, maar de beklemmende familiesfeer is perfect neergezet en de casting formidabel. Met name de hoofdrol van Tanya Zabarylo is zeer aangrijpend. Zij personifieert de volwassen Mona, die als kind haar moeder verloor bij een auto-ongeluk en te maken kreeg met de nieuwe vrouw van haar vader die op haar labiele manier graag Mona’s moeder wil zijn. Zabarylo heeft de gave de kijker mee te slepen in haar onmacht om voor zichzelf op te komen. Een sterk staaltje mimiek in het tonen van zwakte. Het is juist de geëngageerde documentairestijl van Sabine Lubbe Bakker die de pijnlijke afstandelijkheid in Mona’s relaties benadrukt.

4. GOD EXISTS – HER NAME IS PETRUNYA
Hoofdrol: Zorica Nusheva
Regie: Teona Strugar Mitevska
Petrunya is een historicus die maar niet aan de bak komt en nog bij haar moeder woont in het behouden noorden van Macedonië. Op een koude januaridag ziet zij een groep mannen bij de rivier voor een religieuze ceremonie. Degene die het kruisbeeld, dat door de priester in het ijskoude water wordt gegooid, het eerst opduikt, kan een jaar lang geluk tegemoet zien. Nadat Petrunya spontaan in het water is gesprongen en naar boven komt met het kruisbeeld, zijn de rapen gaar. Er ontspint zich een bij vlagen satirisch verhaal over de rol van de vrouw in een patriarchale gemeenschap waarin ontgoochelde mannen, politie, kerk en media met Petrunya en elkaar strijden om een acceptabele oplossing.

3. LITTLE WOMEN
Hoofdrol: Saoirse Ronan
Regie: Greta Gerwig
Na haar eerste schreden als regisseur (Lady Bird) ontwikkelde Greta Gerwig haar verfilming van de klassieke autobiografische roman van Louisa May Alcott met een budget van 40 miljoen dollar tot een kleurrijk cinematografisch hoogstandje. Gesteund door de sfeervolle klanken van Alexandre Desplat zal bijna iedere kijker zich laten meeslepen door de opgroeiperikelen van vier zusjes (Saoirse Ronan, Emma Watson, Florence Pugh, Eliza Scanlen) in de jaren na de Amerikaanse Burgeroorlog. Lief en leed in een geromantiseerd, feministisch jasje, met vooral een fantastische Saoirse Ronan (vaak op de huid gefilmd) die onverdroten doorzet om haar boek gepubliceerd te krijgen in plaats van een rijke man te trouwen.

2. HOUSE OF HUMMINGBIRD
Hoofdrol: Ji-hu Park
Regie: Bora Kim
Eén van de grote verrassingen van het filmjaar is dit Zuid-Koreaanse coming-of-agedrama dat zich afspeelt in 1994 tegen de achtergrond van een ingestorte brug in hoofdstad Seoul. We volgen de verlegen scholiere Eun-hee in haar zoektocht naar vriendschap en liefde, die ze bij haar rumoerige en ongeïnteresseerde gezinsleden niet vindt. Pas als er een gezwel achter haar oor wordt geconstateerd, lijkt ze op enige compassie te kunnen rekenen. Troost en enkele simpele levenslessen vindt ze bij een lerares, die op een dag niet meer terugkeert. Ji-hu Park is met haar naturelle voorkomen in een troosteloze omgeving zo uit het leven gegrepen dat je het trage tempo graag voor lief neemt (in een tijd dat tieners hun verstrooiing nog niet in een mobieltje zochten).

1. FOR SAMA
Hoofdrol: Waad Al-Kateab
Regie: Waad Al-Kateab (en Edward Watts)
Van de vele films over de oorlog in Syrië snijden The Cave en vooral For Sama het meest door de ziel, omdat je zelfs in een ziekenhuis niet veilig bent. Waad Al-Kateab filmt de onvoorstelbare catastrofe in Aleppo die begint met de studentenopstanden tegen president Bashar al-Assad tot en met de verwoestende bombardementen van de Syrisch-Russische alliantie die ook het laatste ziekenhuis in de stad treffen. Waad en haar toekomstige echtgenoot Hamza, een chirurg, houden hier stand terwijl gewonde slachtoffers worden binnengebracht en we vooral kinderen zien doodgaan. Tussen alle beschietingen door wordt Sama geboren. De documentaire van haar moeder is zowel een liefdesverklaring als een testament aan haar.

Waar zijn de mannen?
Natuurlijk zijn er ook talrijke mannen die een aardig potje acteren. Kijk bijvoorbeeld naar Willem Dafoe en Robert Pattinson die elkaar het leven zuur maken in The Lighthouse. Of de charismatische Bartosz Bielenia die het schopt van jeugdige delinquent tot priester in het Poolse drama Corpus Christi. En wat te denken van het psychologische gevecht tussen de politieman en de drugsdealer in het ongenadige Iraanse misdaaddrama Just 6.5, wat mij betreft een van de betere films dit jaar. Als klap op de vuurpijl kruipt een ouderwets eigenzinnige Gary Oldman in het Hollywood van de jaren dertig en veertig in de huid van scenarioschrijver Herman Mankiewicz. In Mank van David Fincher heeft de alcoholistische antiheld schijt aan het studiosysteem en geniet daar met volle teugen van, terwijl hij in de clinch ligt met Orson Welles over wie de meeste credits verdient voor het uiteindelijke scenario van diens meesterwerk Citizen Kane.

Het is niet zo dat er dit jaar geen vrouwen met elkaar ruzie maakten. Neem de Vlaamse psychologische thriller Duelles waarin twee vriendinnen elkaar naar het leven staan nadat de een de ander verantwoordelijk houdt voor de fatale val uit het raam van haar kind. Of de fijnzinnige confrontatie tussen moeder (een onverwoestbare Catherine Deneuve) en dochter (Juliette Binoche) in het lichtvoetige Frans drama La Vérité van de Japanse meestercineast Hirokazu Koreeda.

Women Make Film

Vrouwelijke spirit
In deze onzekere tijden met vaak onvoorspelbare masculiene neigingen is de wereld toe aan een snelwerkend vaccin met vrouwelijke spirit. Cinema is een ideaal medium om ons de juiste weg te wijzen als het gaat om vrede, verdraagzaamheid en verbondenheid. In het jaar dat het Nederlands Film Festival (NFF) en de Dutch Academy for Film (DAFF) voorstellen om voortaan geen onderscheid meer te maken tussen acteurs en actrices – en denken aan het uitreiken van een genderneutraal Gouden Kalf – pleit ik voor het afschaffen van de Oscar… en de introductie van de Meryl.

Bovendien kijk ik reikhalzend uit naar de 14 uur durende documentaire over vrouwelijke filmmakers, Women Make Film: A New Road Movie Through Cinema, die begin volgend jaar in Nederland in de bioscoop zal verschijnen. Tenminste, als de mannen het niet opnieuw verkloten.

 

24 december 2020

 

Terugblik filmjaar 2020 – Deel 2: Beste lezer, over 25 jaar…
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 3: Film op rantsoen
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 4: Een beetje escapisme kunnen we wel gebruiken
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 5: Gecontroleerd uitrazen
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 6: Herwaardering collectieve ervaring
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 7: Blikvangers en donkere spiegels
Terugblik filmjaar 2020 – Deel 8: Vijf films die ik voor het eerst zag

Bobs favoriete afleveringen van 10 jaar Camera Obscura

Bobs favoriete afleveringen van 10 jaar Camera Obscura

door Bob van der Sterre

Het is ontzettend lastig om favoriete afleveringen samen te stellen. Ze zijn me allemaal dierbaar om verschillende redenen. Toch maar een poging! Titel, humor en obscuriteit vallen in deze episoden goed samen.

Eigenwijze ministaatjes. De film Passport to Pimlico was hier echt voor gemaakt. Nu moest ik er nog twee bij vinden. The Wicker Man (het origineel) is aan de bekende kant maar het paste hier ook perfect en The Mouse that Roared eveneens. Ik kende het boek al uit mijn jeugd, wist niet eens dat er een verfilming van was, met Peter Sellers nota bene. Zo’n film die niet zo legendarisch komisch is als je hoopte. Deze volledig Britse aflevering doet me nog steeds plezier vanwege het onderwerp.

Who is killing the great chefs of Europe? (1978)

Who is killing the great chefs of Europe? (1978)

Beklemming en Vervreemding. Deze aflevering vind ik nog steeds mooi vanwege het besef dat dit idee nu toevallig heel populair is in de moderne cinema. Ook vind ik Seconds, Seksmisja en THX 1138 een ijzersterk trio, want ze behandelen dat onderwerp allemaal anders.

De dood herleefd. Drie zeer interessante films die samen een zeer goed geheel vormen. Vooral The Loved One (een van mijn favoriete romans) en het geweldige Cremator. En After Death is de oudste film die in Camera Obscura heeft meegedaan, uit het nog precommunistische Rusland van 1915.

Ben ik de dader? Ik bedacht me dit op een dag na het kijken van het rare Le voleur de crimes: is er een subgenre over mensen die denken dat ze een moord hebben gepleegd? En ja hoor, na goed zoeken vond ik er nog twee, en met name The Blue Gardenia is nog best heel aardig.

Eten en zwarte humor. Na het kijken van Who is killing the great chefs of Europe? vroeg ik me af of ik meer lugubere films over eten kon vinden. En dat lukte. Die combinatie vond ik frappant: eten en zwarte humor. La Grande Bouffe – enigszins een klassieker van Marco Ferreri – paste er te goed bij om te laten liggen.

Godard niet in Frankrijk. Een leuke klus om Godard-achtige films bij elkaar te zoeken. Het idee kwam doordat ik op een gegeven moment na het kijken van Abschied von gestern besefte hoeveel mensen elders zijn stijl nadeden in de jaren zestig.

Schurken achter het stuur. Het leuke van deze episode is de uiteenlopendheid van de knullige tramachtervolging in Naakt over de schutting, de lange achtervolging vol stof met een Ford Torino in Fear is the Key, en het scheuren van een auto door Parijs in Le chat et le Souris, een typische scène voor racefanaat Claude Lelouch.

Luchtig tijdreizen. Omdat hier de obscure film der obscure films Tomorrow I’ll get up and scald myself with tea in zit. Briljante komische Tsjechische tijdreisfilm. Onverzinbaar script. De invalshoek luchtig tijdreizen maakt het concreter dan als je alle films over tijdreizen zou nemen. En dan natuurlijk met Non ci resta che piangere, die kon dan niet ontbreken.

Wenn es Nacht wird auf der Reeperbahn (1967)

Wenn es Nacht wird auf der Reeperbahn (1967)

Seks en moord (en een verhaal). Deze aflevering vind ik zelf erg vermakelijk. Want hoeveel films zijn letterlijk dit! Deze drie zijn extreem obscuur (met als hoogtepunt Wenn es Nacht wird auf der Reeperbahn van Ralf Olsen). Als het ware gemaakt om ooit in deze Camera Obscura te verschijnen.

Hoog in de hemel. Niet alle afleveringen hebben geweldige films, maar hier is het niveau vrij hoog met films die zich in de bergen afspelen: het zeer obscure maar interessante Estse curiosum The Dead Mountaineer Hotel en het ontzaglijk mooie Black Narcissus. Downhill Racer hoefde ik ook niet over te twijfelen: Robert Redford als skiër, als dat niet obscuur is, weet ik het ook niet meer.

 

12 augustus 2020

 

 

BINNENKORT: De grote Camera Obscura Quiz

La Grande Bellezza beste film van het millennium

La Grande Bellezza beste film van het millennium

La grande bellezza is door de redactie van InDeBioscoop gekozen tot beste film van de 21ste eeuw. De eeuwige stad Rome als het “decor voor de ontmaskering van loze ambities en lege pretenties”. De Italiaanse regisseur Paolo Sorrentino toont “een authentiek universum vol expressieve beelden, hemelse muziek en satire met de nodige extravagantie”.

La grande bellezza

Op de tweede plaats prijkt het romantische drama In the Mood for Love. “De camera is verborgen, alsof de kijker de affaire geheimzinnig bespiedt”, aldus een van de collega’s. “Is het ware verliefdheid die de twee tot elkaar brengt of slechts de fantasieën geboren uit de omstandigheden? Maakt het eigenlijk uit?” En: “Elk fraai beeld van de Chinese regisseur Wong Kar-Wai spreekt boekdelen over de tragische liefde.”

Werckmeister harmóniák is “een zwart-witte harmonie in mineur die als een meditatie voort glijdt”. Iemand anders zegt over deze Hongaarse film: “Arthouse zoals het echt bedoeld is. Deze film van Béla Tarr zit vol mysterie en eigenzinnigheid en is zo anders dan anders. 39 shots in twee uur. Twee minuten lang alleen maar lopende mannen – dat iemand dat durft!”

Opvallend op de vierde plaats is een documentaire: The Act of Killing. Met gevaar voor eigen leven portretteert Joshua Oppenheimer de toenmalige beulen van het schrikbewind van de Indonesische generaal Soeharto die tot in detail vertellen en naspelen hoe zij hun politieke tegenstanders medio jaren 60 doodden. “Eenmaal begraven bouwen herinneringen een muur voor de geest, die alleen door de daad van het doden weer opgebroken kan worden.”

“Wat animatiefilms vooral moeten doen, is betoveren. Het tot leven roepen van de fantasie”, aldus een van de collega’s over Spirited Away van de Japanse animatiekeizer Hayao Miyazaki dat op de vijfde plaats eindigt. “Een troostend sprookje voor klein en groot.”

Lazzaro Felice staat verrassend op de zesde plaats. “In een wereld die zo schuldig is dat ze onschuld niet meer herkent, verzacht Alice Rohrwacher de onmiskenbare politieke dimensie van haar derde film met mythologie en beeldpoëzie”, zegt iemand over het drama dat in 2019 in de bioscoop verscheen.

Eternal Sunshine of the Spotless Mind belandt op nummer zeven. “Geen scenarioschrijver vandaag de dag is zo origineel als Charlie Kaufman”, aldus een collega die het romantische drama met Jim Carrey en Kate Winslet in zijn lijstje zette. Iemand anders schrijft: “Hoeveel ontroering kan een mens verdragen in dit (bijna) onvergetelijke sciencefictionsprookje?”

Er werden veel Koreaanse films genoemd in de diverse lijstjes. Het is geen verrassing dat het ijzersterke Memories of Murder in de IDB-top 10 van het millennium opduikt. “Met deze film wees Bong Joon-ho de wereld er op dat de cinema van Zuid-Korea tot de eredivisie is toegetreden. Zwarte komedie, suspensethriller en maatschappijkritiek mengen zich tot een genadeloos portret van de menselijke natuur.”

Op de negende plek vinden we Turist. “Ruben Östlund kijkt naar onze micro-gedragingen en ontleedt ze dusdanig confronterend dat het ons tot psychoanalyse in ons alledaagse handelen dwingt.” Iemand anders vindt: “Het vervreemdende skioord en een briljant gebruik van Vivaldi’s De vier jaargetijden maken Turist tot één van de meest hilarische én pijnlijke films van deze eeuw.”

Het was knokken om de film die onze top 10 zou afsluiten, omdat meerdere films op dezelfde plek eindigden. Het volgende pleidooi voor Paterson gaf de doorslag: “Meditatief eert deze film de kleine momenten en is daarmee het grootse waard. Eenvoudige werkdagen en gedichten komen samen voor een fraai visioen van tevredenheid die uitdaagt. Men kan niet spreken over de Tao, maar wellicht kan men deze wel filmen.”

Wat verder opvalt is dat in de individuele lijstjes films van dezelfde regisseurs staan, zoals van David Lynch en Nuri Bilge Ceylan.

 

IDB Top 10 van het Millennium

1. La grande bellezza (2013)
2. In the Mood for Love (2000)
3. Werckmeister harmóniák (2000)
4. The Act of Killing (2012)
5. Spirited Away (2001)
6. Lazzaro Felice (2018)
7. Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004)
8. Memories of Murder (2003)
9. Turist (2014)
10. Paterson (2016)

 

Individuele lijstjes

Deel 1: Cor Oliemeulen
Deel 2: Tim Bouwhuis
Deel 3: Michel Rensen
Deel 4: Bob van der Sterre
Deel 5: Ries Jacobs
Deel 6: Sjoerd van Wijk
Deel 7: Yordan Coban
Deel 8: Ralph Evers
Deel 9: Alfred Bos

Top 10 van het Millennium – Deel 9: Alfred Bos

Deel 9: Alfred Bos
Top 10 van het Millennium

Memories of Murder (2003)

Memories of Murder (2003)

Zonder plan of opzet openbaart zich in deze persoonlijke selectie, chronologisch geordend, onmiskenbaar een thema: de werkelijkheid zoals we die meenden te kennen is een illusie. Ironisch dat juist cinema die ongemakkelijke waarheid zo scherp aantoont, want is film nu niet uitgerekend de kunstvorm die dromen tot leven brengt? Na 11 september 2001 is het de filmkunst die de bestaande orde ontmaskert als een sprookje door en voor volwassenen. Feiten verberg je in fictie en wie wijs is, liegt de waarheid.

Alfred Bos   door Alfred Bos

Amores Perros (2000)
Alejandro G. Iñárritu is zonder twijfel één van de sterregisseurs van het nieuwe millennium. Hij kreeg applaus voor films als 21 Grams, Babel en Biutiful. En Oscars voor Birdman en The Revenant. Zijn debuut is wat mij betreft onovertroffen: rauw als rap, rijk als Shakespeare. Een kijkje in de komende eeuw.

Spirited Away (2001)
Hayao Miyazaki is de keizer van het animatiewonder, Studio Ghibli. Met My Neighbor Totoro maakte hij de beste tekenfilm van de vorige eeuw. Spirited Away is wellicht zijn meesterwerk, een ode aan het kind-zijn en de fantasie die gelijke mate verbluft en ontroert. Een troostend sprookje voor klein en groot.

Far from Heaven (2002)
Geen regisseur kan zulke sterke vrouwenrollen op het scherm toveren als Todd Hayes. Hij deed het in de Dylan-biopic I’m Not There, de tv-serie Mildred Pierce en het lesbodrama Carol. In Far from Heaven speelt Julianne Moore een jaren vijftig-huisvrouw wier gewatteerde bestaan schone schijn blijkt. Douglas Sirk, maak plaats.

Memories of Murder (2003)
Met deze film wees Bong Joon-ho de wereld er op dat de cinema van Zuid-Korea tot de eredivisie is toegetreden. Zwarte komedie, suspensethriller en maatschappijkritiek mengen zich tot een genadeloos portret van de menselijke natuur. Het bracht de makers van True Detective en La Isla Minima op ideeën.

No Country for Old Men (2007)
Ethan & Joel Coen zijn een fenomeen uit de vorige eeuw. Ze maakten met deze eigentijdse western hun beste film van het nieuwe millennium. Eigenlijk is het een Amerikaanse tegenhanger van Memories of Murder: gitzwart en genadeloos. Het bracht de makers van de tv-serie Breaking Bad op ideeën.

Killing Them Softly (2012)

Killing Them Softly (2012)

Killing Them Softly (2012)
Nog een film die afrekent met een illusie: “America is not a country, it’s a business”. Aldus huurmoordenaar Brat Pitt in deze ‘kleine’ film van Andrew Dominik, waarin tv-nieuws fungeert als Grieks koor bij een banaal misdaaddrama. Briljante film met topcast: James Gandolfini, Ray Liotta, Scoot McNairy, Ben Mendelsohn en meer.

La grande bellezza (2013)
Verroest, nog een film over illusies die gierend leeglopen. Zou dat de rode draad in de wereld van na ‘11 september’ zijn? Paolo Sorrentino gebruikt – à la Fellini – de eeuwige stad als decor voor de ontmaskering van loze ambitie en lege pretentie. Staat het voor Italië? Europa? De westerse wereld? Of het gefnuikte idealisme van de generatie van 1968?

Mad Max: Fury Road (2015)
George Miller is de Paul Verhoeven van down under en maakte met deze film een verpletterende comeback én de beste superheldenfilm van het nieuwe millennium. En dat zonder superhelden. Het is een feest voor het oog. En met een soundtrack van Neerlands trots in Hollywood, Tom Holkenborg.

Shoplifters (2018)
Hirokazu Koreeda, de Yasujirō Ozu van de eenentwintigste eeuw, stelt vragen bij het succes van het neoliberale kapitalisme via het oerthema van literatuur en film—familie. Ook binnen de pseudofamilie van deze schrijnende en intens ontroerende film is alles schijn, een façade om te overleven. De wereld maakt van iedereen een winkeldief.

The Irishman (2019)
Dit magnum opus van Martin Scorsese voelt als het afscheid van een generatie acteurs, van een bepaald soort film en filmbeleving, van een tijdperk. Het Amerika van de Koude Oorlog en groei zonder grenzen, van machtige vakbonden en georganiseerde misdaad, van film als méér dan vermaak—het Amerika van Martin Scorsese, groots uitgezwaaid.

 

24 december 2019

 

Deel 1: Cor Oliemeulen
Deel 2: Tim Bouwhuis
Deel 3: Michel Rensen
Deel 4: Bob van der Sterre
Deel 5: Ries Jacobs
Deel 6: Sjoerd van Wijk
Deel 7: Yordan Coban
Deel 8: Ralph Evers

Top 10 van het Millennium – Deel 8: Ralph Evers

Deel 8: Ralph Evers
Top 10 van het Millennium

Werckmeister Harmóniák (2000)

Werckmeister Harmóniák (2000)

Oh Europa! Toen de vraag kwam om een top 10 vanaf 2000 te maken, kostte het me weinig moeite om de eerste 8 op papier te zetten. Monumenten van beeldesthetiek, eigenheid, menselijkheid en creatieve fantasie. De laatste twee bleken echter een worsteling van jewelste. Films herzien, wikken en wegen en wat te doen met de afvallers? Nou vooruit, omdat ze me ook na aan m’n filmhart liggen: Okuribito, The Broken Circle Breakdown, Mr. Nobody, Stellet Licht, A Londoni Férfi, Marie Heurtin, Ah-ga-ssi (The Handmaiden) en Ying Xiong (Hero) hebben het uiteindelijk niet gehaald.

Ralph Evers   door Ralph Evers

10. Interstellar (2014)
De evolutie heeft na Kubricks 2001 niet stilgestaan. Christopher Nolan komt met een intelligente sci-fi volgepakt met creatieve en ingenieuze vondsten. Zoals de zeeplaneet waar een uur gelijk staat aan 13 jaar op aarde. Of het gegoochel met de dimensies waar verleden en toekomst in het nu samenkomen. Nolan toont eens temeer zijn kunde het onmogelijke te verbeelden.

9. Springtime in a Small Town (2002)
Springtime in a Small Town (Xiao Cheng Zhi Chun) is een verstilde vertelling, ondersteund met prachtig camerawerk en subtiele muziek. De film kent een eenvoud die zo eigen is aan Aziatische cinema en filosofische traditie. Ongecompliceerde beeldtaal, die als ‘ondertiteling’ van het zielenleven verslag doet van wat er niet gezegd wordt.

8. The Turin Horse (2011)
This is the way the world ends, this is the way the world ends, this is the way the world ends. Not with a bang, but a whimper, dichtte T.S. Eliot in de beginjaren van de vorige eeuw. Torinói Ló (The Turin Horse, zoals de Engelse titel gaat, met verwijzing naar de gekwording van Nietzsche) vangt die profetische woorden van Eliot op magistrale wijze. Alle elementen van Béla Tarr, die hem voor mij zo briljant maakt, zijn aanwezig: lange monologen, contrastrijke zwart-witcinema in exact het juiste trage tempo en Breughelse blikken. Ditmaal met bijna valse cello en vrijwel uitgeklede beelden.

7. Les Triplettes de Belleville (2003) 
De tekenstijl van Sylvain Chomet roept vervlogen tijden op van sigarenrook in bruine, warme jazzclubs waar de swing nog klinkt. Pure nostalgie, alsof je naar een stomme film kijkt, maar dan met karikaturale uitvergrotingen. Het verhaal is verweven rondom de typische rokerige, broeierige sfeer van de Franse thrillerklassiekers van weleer, met ditmaal een assertieve, vindingrijke oma en een drietal zangeressen die er zo hun eigen stijl op nahouden.

6. The Congress (2013)
Moderne technieken, waarmee Hollywoodsterren voor eeuwig jong blijven (ook heerlijk nummer van Alphaville), gemengd met existentiële bezinning over sterfelijkheid, geluk en maakbaarheid gegoten in de tofste transformatie van de afgelopen 20 jaar. Van film naar animatiefilm vol hallucinante droombeelden en anachronismen. Met Max Richter voor de filmscore in optima forma.

The Congress (2013)

The Congress (2013)

5. Risttuules (2014)
Beeldschoon beeldgedicht dat als een trage, verstilde dans van tableaux vivants vorm krijgt, rondom een groot verdriet, te weten: de Sovjet-holocaust onder het Stalinregime die de Baltische landen ten deel viel. De scène met de berkenbomen doet denken aan de berkenboom-scène in Tarkovski’s oorlogsdrama De jeugd van Ivan. Eens temeer blijkt de kracht van zwart-wit cinematografie.

4. Sieranevada (2016)
Kijk ik naar een film, of ben ik op de een of andere manier als spook terechtgekomen in een familieruzie. Van de eerste tot de laatste seconde gefascineerd en verwonderd naar echte mensen gekeken en op de radio ook nog eens de rockklassieker Errors of my Way van Wishbone Ash, wat een traktatie!

3. La grande bellezza (2013)
Duizelingwekkende cameravoering, wonderschone en diverse muziek, bijzondere ontmoetingen, speelse satire, fragmenten en leegte van luxe, een verterende herinnering aan jeugdliefde, een ode aan Rome en haar vele openlijke en verborgen schoonheden.

2. Spirited Away (2001)
Wat animatiefilms vooral moeten doen, is betoveren. Het tot leven roepen van de fantasie. Als er één film is die daarin geslaagd is, is het wel Spirited Away (Sen to Chihiro no Kamikakushi) van Hayao Miyazaki.

1. Werckmeister Harmóniák (2000)
Gemakkelijke keuze. De nummer 1 in mijn lijst is een film van Béla Tarr die ik kan blijven kijken. Een zwart-witte harmonie in mineur die als een meditatie voort glijdt. Zoals de echt goede werken telkens iets anders laten zien en al ettelijke duidingen gehad hebben. Ik kan me de avond in de Groningse RKZ Bios nog levendig herinneren en ook die melodieus klinkende Hongaarse taal en dat allegorische begin van de film die mijn associatieve brein direct in de overdrive zette. Niet lang daarna alles van de man verslonden en de soundtrack opgezocht. Nog steeds een van de mooiste soundtracks, die een harmonie met het beeld aangaat.

 

22 december 2019

 

Deel 1: Cor Oliemeulen
Deel 2: Tim Bouwhuis
Deel 3: Michel Rensen
Deel 4: Bob van der Sterre
Deel 5: Ries Jacobs
Deel 6: Sjoerd van Wijk
Deel 7: Yordan Coban
Deel 9: Alfred Bos

10 grensverleggende films

Tien grensverleggende films

10 grensverleggende films

Feitjes over films zijn altijd leuk. Nog leuker is om je te realiseren wat ze allemaal in gang hebben gezet. Tien mijlpalen in de filmgeschiedenis die de grenzen verlegden: van de allereerste speelfilm tot en met de eerste bewustwordingsfilm over voeding.

door Cor Oliemeulen

1. – The Story of the Kelly Gang (1906) – allereerste speelfilm

Niet Amerikanen of Europeanen maakten de allereerste speelfilm. Ene Charles Tait uit het Australische goudzoekersparadijs Castlemaine en twee van zijn broers vertoonden op 26 december 1906 het bijna zeventig minuten lange The Story of the Kelly Gang. Dit westerndrama gaat over de beruchte Ierse balling Ned Kelly, die na de moord op drie politiemannen vogelvrij werd verklaard. Veel fragmenten op de filmrol hebben de tand des tijds niet goed doorstaan of zijn simpelweg verdwenen. In de gerestaureerde versie zijn foto’s en teksten geplakt om de leemtes in het verhaal op te vullen. Wat opvalt is het gebruik van echte pistolen! Tijdens schermutselingen wordt er vaak bewust in de grond of in de lucht geschoten, waarna tegenstanders toch dood neervallen. Charles Tait kreeg negen kinderen en maakte geen tweede speelfilm.

 

2. – Nanook of the North (1922) – eerste documentaire

Robert J. Flaherty was goudzoeker aan de andere kant van de wereld, in het hoge noorden van Canada, en maakte daar prachtige natuuropnames met mens en dier. Op een dag knoeide hij sigarettenas op zijn kilometerslange, uiterst brandbare rollen celluloid en werden alle opnamen vernietigd. Flaherty, die een relatie met een Eskimofamilie had opgebouwd, begon weer vol goede moed aan zijn film over het leven van de Inuit. Maar wat bleek later? Sommige fragmenten waren in scène gezet, zoals de vangst van een zeehond – die al dood was toen die zogenaamd door Nanook en zijn gezin onder het ijs vandaan werd getrokken. De vraag is of Nanook of the North door het manipuleren van de werkelijkheid een echte documentaire is. In ieder geval schetst de film een authentiek beeld van de ongerepte natuur in het noordelijk poolgebied.

 

3. – La coquille et le clergyman (1928) – eerste surrealistische speelfilm

Het door de Franse schrijver André Breton in 1924 gepubliceerde Manifest van het Surrealisme predikte een levenshouding. Fantasierijk, volledige vrijheid, loslaten van het verleden en zich niets aantrekken van bestaande regels. De visuele verbeeldingskracht staat los van verstand en logica, en is toepasbaar op alle kunstvormen. De beroemdste vroege surrealistische film is Un chien andalou (1928), waarmee Luis Buñuel en Salvador Dalí de gevestigde orde schokten. Maar de allereerste surrealistische speelfilm verscheen eerder dat jaar. In La coquille et le clergyman (De zeeschelp en de priester) van regisseuse Germaine Durlac maken we kennis met de dromen en erotische fantasieën van een priester. Het zowel originele als maffe script is van Antoine Artaud, die later met de introductie van zijn Wrede Theater ‘te surrealistisch’ werd bevonden door Breton en consorten.

 

4. – The Ox-Bow Incident (1943) – eerste humane western

In westerns werden indianen als bloeddorstige barbaren afgeschilderd. Dat negatieve beeld veranderde met de revisionistische western, waarin indianen en Mexicanen juist als sympathieke mensen worden neergezet. Mooie voorbeelden zijn High Noon (1952), Little Big Man (1970) en Dances with Wolves (1990). Al in 1943 verscheen The Ox-Bow Incident van William A. Wellman dat een sleutelrol speelt in de geschiedenis van de western. Deze eerste humane western houdt een pleidooi voor de rechtstaat als fundament van de samenleving. Drie mannen worden verdacht van moord en zonder proces opgehangen door een hysterische menigte. Later blijken ze onschuldig. Eén van de terechtgestelden had nog een afscheidsbrief mogen schrijven. In de ontroerende finale leest het personage van Henry Fonda, één van de weinigen die de executies probeerde te verhinderen, de brief voor aan een saloon vol daders.

 

5. – Sommaren med Monika (1953) – eerste vrijgevochten film

De Zweedse filmmaker Ingmar Bergman genoot een strenge opvoeding (vader was luthers predikant), was bang voor de dood en twijfelde aan God en het geloof. Dat resulteerde in 1957 in het meesterwerk Det sjunde inseglet (Het Zevende Zegel). Vier jaar eerder zorgde Bergmans doorbraakfilm Sommaren med Monika (Zomer met Monika) al voor de nodige ophef. Een vrijgevochten meisje (Harriet Andersson), dat met haar vriendje vlucht voor haar burgerlijke ouders, gaat uit de kleren. In Amerika ging de schaar in Bergmans vernieuwende, realistische filmstijl, en bleven hoofdzakelijk beelden van het stoute meisje over. “In de buurt werd er gesproken over een naaktscène. Zoiets was destijds ongehoord in Amerikaanse films”, zei regisseur Woody Allen, die net als veel anderen pas later Bergmans werkelijke kwaliteiten zou ontdekken.

 

6. – L’avventura (1960) – eerste moderne filmvertelling

Naast Bergman plaveide Michelangelo Antonioni de weg voor Europese films in Amerika. Tijdens zijn hele oeuvre bestudeerde de Italiaanse maestro van de moderne cinema de zoektocht naar betekenis en toonde hij zijn personages niet conform de toen geldende filmwetten. Zo worden hartstochtelijke vrouwen en communicatief impotente mannen in een dialoog met de rug naar elkaar geplaatst om hun psychologische afstand te symboliseren. Vanaf L’avventura (1960) wordt het verhaal ondergeschikt aan de gevoelens en worden de personages geplaatst in een omgeving die hun gemoedstoestand benadrukt, soms heel nietig in een overweldigend landschap of als een stipje voor een gigantische muur. Tijdens de wereldpremière op het filmfestival van Cannes klonk veel gejoel. Het publiek vond de shots veel te lang en kon het niet verteren dat hoofdrolspeelster Anna zomaar verdwijnt om vervolgens niet meer terug te keren in het verhaal.

 

7. – Straw Dogs (1971) – eerste verkrachtingsscène

Nog voordat de Hays Code in de Verenigde Staten werd afgeschaft, trok een schietgraag overvalkoppel in Bonnie and Clyde alle ongecensureerde registers open. Seks, drugs en vooral geweld vulden vanaf 1967 het witte doek. Gevlucht voor de verruwing in zijn geboorteland betrekt een Amerikaanse astrofysicus met zijn Britse vrouw in Straw Dogs een groot huis op het Engelse platteland. Helaas loopt hun relatie met enkele ingehuurde werklieden niet van een leien dakje en duurt het niet lang voordat iemand zich aan de vrouw des huizes (Susan George) vergrijpt. Natuurlijk kende de filmgeschiedenis al suggestieve aanrandingen, maar zeker een regisseur als Sam Peckinpah wist wel raad met het schokkend in beeld brengen van de dubbele verkrachtingsscène (waarbij het lijkt alsof de vrouw aanvankelijk nog geniet). Het is aan manlief (Dustin Hoffman) om zich uiteindelijk over te geven aan een bloederige wraakorgie.

 

8. – Westworld (1973) – eerste film met CGI

Beste millennial. Er was een tijd dat een grote ruimte vol computerkasten minder capaciteit had dan een enkele chip in je telefoon. Tegenwoordig kan film elke illusie creëren en digitale animatie zie je in bijna elke game en Hollywoodproductie. Wat nu normaal is, was vroeger bijna lachwekkend. De eerste speelfilm waarin CGI (Computer Generated Imagery) werd toegepast, is Westworld (1973). In het sciencefictionverhaal van debuterend regisseur Michael Crichton slaan bij een ‘gunslingerrobot’ (Yul Brynner) in een futuristisch amusementspark de stoppen door. Gelukkig is zijn zicht – dat bestaat uit grove pixels (gemaakt door de computer) – wat beperkt. Hoe knullig de scène er nu ook uitziet, hij zette wel de deur open voor bijvoorbeeld de eerste volledig met de computer gemaakte film: Toy Story (1995).

 

9. – Festen (1998) – eerste Dogme 95-film

In het ontwaakte digitale tijdperk kregen filmmakers in Denemarken de behoefte terug te keren naar de basis. Lars von Trier en Thomas Vinterberg stelden een manifest met tien regels op. Je moest voortaan op 35mm filmen, op locatie met de camera in je hand, zonder extra belichting. De film mocht geen oppervlakkige actie bevatten en het manipuleren van beelden (effecten en filters) was natuurlijk uit den boze. Deze ‘eed van zuiverheid’ leidde tot de eerste zogenoemde Dogme 95-film: Festen (1998). Het beeld van de reünie waar de zestigste verjaardag van pa wordt gevierd, is korrelig, soms schokkerig, en oogt authentiek. Het drama is zo werkelijk dat Thomas Vinterberg tijdens de beroemde incesttoespraak een deel van de acteurs in het ongewisse hield over de afloop. Ondanks het nobele streven, was na een paar jaar weinig meer van Dogme 95 over.

 

10. – Food, Inc. (2008) – eerste bewustwordingsfilm over voeding

Terwijl in Nederland de meeste boeren hun best doen om een verantwoord product op tafel te zetten, nemen ze het in Amerika niet zo nauw. Food Inc. gaf als eerste film een interessant kijkje achter de façade van vrolijk huppelende koeien in groene weiden die op pakken zuivel staan afgebeeld. Overzee blijkt voedselproductie in handen van megagrote bedrijven die nauwelijks oog hebben voor dierenwelzijn en verantwoord bodemgebruik. Ze worden bovendien gesubsidieerd door de overheid, want op groente en fruit valt weinig winst te behalen. In hamburgers zit soms ‘vlees’ van tientallen runderen, waardoor de oorsprong van eventuele ziektekiemen moeilijk is te achterhalen. Ook documentaires als Super Size Me (2004), waarin je lekker onverantwoord kunt eten bij McDonalds, maakten de weg vrij voor een reeks bewustwordingsfilms over dierenonwelzijn, vet, suiker en tal van andere producten waarvan we het naadje van de kous niet wisten.

 

21 december 2019

 
Alle leuke filmlijstjes