Categorie: RALPH

Baltische cinema: Estland

Posted on

Cinema van de Baltische staten, deel 1: ESTLAND
Verstild menselijk leed en eigenzinnige animatie

door Ralph Evers

Naar aanleiding van Risttuules vond ik een mooie gelegenheid om de lezers van InDeBioscoop wat meer over Estse cinema te vertellen. Grasduinen in mijn filmverleden en het ontdekken van nieuwe pareltjes levert het volgende verslag op: een kennismaking met de Estse cinema.

Hoewel Estland voor de 1,25 miljoen inwoners nog best een aardige filmproductie heeft, zal het land bij de meeste van onze lezers qua film niet heel bekend zijn. Waarschijnlijk is de Estse componist Arvo Pärt op cultureel gebied een van de meest bekende ‘exportproducten’. Zijn score, Spiegel im Spiegel, onder Gus van Sants Gerry, valt op door het contemplatieve, stemmige timbre.

Kertu

Voor wie de smaak van Risttuules te pakken heeft en wat meer Estse cinema wil ontdekken, bieden we een menu. De speelfilms die ik zag, hebben alledaags menselijk leed als thema, kennen sterk vertolkte rollen en zijn niet zelden ondersteund met prachtig camerawerk en dito muziek. Een ander thema is de historische vertelling. Estland heeft, evenals de andere Baltische landen, erg geleden onder de Russen. Die verschrikkingen worden deels verwerkt in de films.

Wanneer we echter kijken naar hun animatiefilms, waar Estland erg productief in is, dan zien we een op het eerste oog absurde, surrealistische wereld. Nadere kennismaking vraagt een gegronde kennis van de cultuur en recente geschiedenis van het land. Overeind blijft de spot die de Esten drijven met de grote machten om hen heen, de Russen, Amerikanen en de EU.

Ilmar Raag
Kertu is een uitermate verlegen en wereldvreemd meisje dat als dorpsgek wordt beschouwd. Binnen haar zeer beschermende omgeving, met name vader, is het voor Kertu het makkelijkst om zich maar naar deze typering te gedragen. Op een zekere dag, er is een dorpsfeest gaande, wordt Kertu verliefd op een andere randfiguur van het dorp, de alcoholist Villu. Verrast door de klik die ze bij elkaar ervaren slaan de vonken over. Kertu is de enige die Villu als een persoon ziet naast diens alcoholgebruik en Villu op zijn beurt ziet Kertu als een vrouw met een eigen wil en dromen.

Dat doet de gemoederen flink opschudden in het kleine dorpje. Hoe kan een onnozel meisje een innerlijk leven hebben? Tegelijkertijd ontdekt Villu emoties als tederheid en zorgen voor, emoties waar hij zich nauwelijks raad mee weet en die leiden tot enkele zelfdestructieve gedragingen. De ouders van Kertu bemoeien zich ondertussen met de relatie van hun wereldvreemde dochter en dit leidt tot een schokkende climax. De film is effectief gevangen in verstilde beelden van het Estse platteland en een naturelle vertolking van de verschillende rollen. 

Ilmar Raag maakte in 2007 de op Colombine geïnspireerde film Klass. In de lijn van Van Sants Elephant en het fenomeen van school shoot-outs cirkelt hij rond een aantal leerlingen tot de climax plaatsvindt. Opnieuw valt op dat Raag goed in staat is om de psychologie te vangen en dit dramatisch weet in te zetten in zijn vertelstijl. Niet zozeer het pesten en het geweld, maar meer de onderzoeking van de duistere kant van onze ziel staat centraal. Overigens speelt Pärt Uusberg, die de soundtrack voor Risttuules verzorgt, hier één van de centrale rollen. 

Sulev Keedus
Over een heel andere boeg gooit landgenoot Sulev Keedus het. Zijn films vallen op door verstilling en leegte. Zo kennen zowel Georgica als Somnambuul (uit respectievelijk 1998 en 2003) een contemplatieve insteek. Georgica gebruikt daarbij kleurtinten als sepia en blauw om de sfeer aan te zetten. De film handelt over de missionaris Jakub Luukas, die na een lange missie in Afrika terugkeert naar zijn geboortegrond. Een klein eilandje voor de Estse kust, wat nu gebruikt wordt voor het testen van bommen. Dit desolate landschap bevolkt hij met enkele bijenkorven en een paard, terwijl hij zich buigt over het vertalen van Vergilius’ Pastorale in het Swahili. Verandering in dit ritme komt wanneer een doofstom jongetje op het eiland arriveert.

Diezelfde kleurfilters komen terug in Somnambuul. Deze film speelt zich af in de herfst van 1944. De Esten wordt verzocht te vluchten voor het naderende front. Eetla besluit niet te vluchten en terug te keren naar de vuurtoren, waar haar vader verrast haar terugkeer gadeslaat. Haar angst poogt ze te stillen in een gedroomde realiteit, waarbij de scheidslijn tussen gek of gezond steeds vager wordt.

Kadri Kõusaar
Vertroosting in esthetiek is ook wat de film Magnus van Kadri Kõusaar toont. De getroebleerde relatie tussen vader en zoon staat centraal. De ziekelijke zoon tracht zich te suïcideren, maar zijn ziekte keert ten goede. De vader runt een porno-business en houdt zich met heel andere zaken bezig. Door een tweede mislukte suïcidepoging van zoon worden beide levens overhoop gegooid. Na jaren van verwaarlozing wordt vader wakker. De vader-zoon interacties worden afgewisseld met verstilde beelden van een bijna gladde Baltische zee, gevangen in goud- en sepiatinten met her en der een klank muziek.

In Estland heeft deze film veel stof op doen waaien en menigeen veroordeelt Magnus dan ook als één van de slechtste films ooit gemaakt. Daarbij wordt de acteur die Magnus speelt, een jonge popster, niet ontzien. Hem wordt slecht acteerwerk verweten.  

Animatie
Een niche waarin Estland veel actief is en haar eigenzinnigheid laat zien, is de animatiefilm. Bekende namen hierin zijn Priit Pärn en Priit Tender. Films als Frank ja Wendy, Alateadvuse maja (House of Unconsciousness) en Rebasenaine (Fox Woman) zijn enkele bezienswaardige films van hun hand.

Over een andere boeg gooit landgenoot Mait Laas het met zijn Lisa Limone ja Maroc Orange: Tormakas armulugu (Lisa Limone and Maroc Orange: a Rapid Love Story). Een stopmotion opera vol absurditeiten die tegelijkertijd de penibele situatie van Afrikaanse migranten in Europa aan de kaak stelt. Plus de onmogelijke liefde tussen een citroenmeisje en een sinaasappeljongen. Zij droomt van liefde en spaart zingende zeeschelpen, hij is een door vooroordeel en armoede veroordeelde stoere jongen, die zijn lot als slaaf heeft te aanvaarden in de ketchupplantage van Lisa’s vader. Romeo en Julia in een eigentijds jasje.
 

11 juni 2017

 
Cinema van de Baltische staten, deel 2: LETLAND
Cinema van de Baltische staten, deel 3: LITOUWEN
 
 
MEER ESSAYS

In the Crosswind

Posted on

*****

recensie In the Crosswind

Wat is vrijheid waard wanneer je haar betaalt met eenzaamheid?

door Ralph Evers

In the Crosswind is opgedragen aan de 40.000 Balten die in juni 1941 onder het regiem van Josef Stalin werden gedeporteerd naar Siberië.

Uiteindelijk worden een kleine 600.000 Balten gedeporteerd tijdens het regime van Stalin. Slechts enkelen keren huiswaarts. Regisseur Martti Helde toont hoe het alledaagse leven meer en meer een echo uit het verleden wordt. Hij weet dit echter op een zeldzaam esthetische wijze te brengen. Los van de opening en het slot van de film, die een melancholisch, poëtisch verlangen naar een bijna paradijselijk Land van Ooit tonen, is de ellende verstild in prachtige en vernuftige tableaux vivants. De geluidsband die een deel van het verhaal vertelt samen met een voice-over wordt uiterst effectief ondersteund door een soundtrack die doet denken aan het betere werk van landgenoot Arvo Pärt.

In the Crosswind

In de verstilde, contemplatieve vertelling zit een doorvoelde ervaring: in gevangenschap houdt het leven, de spontaniteit van het alledaagse, op. Niet alleen je leven en vrijheid is afgepakt, ook je tijd. De vertraging van de tijd geeft je als kijker een indruk hoe het is om die ontastbare vrijheden kwijt te zijn. Tegelijkertijd loutert de vertraging de ellende, mede door de meditatieve esthetiek die op het witte doek voorbij stroomt.

Persoonlijk document
De documentaire die Helde eerder over dit onderwerp maakte, won op het Thessaloniki documentairefilmfestival de hoofdprijs, waarna hem geadviseerd werd dit verhaal te verfilmen. Een persoonlijk project, gezien de opa van Helde onder de gedeporteerden was. Het merendeel van de verhaallijn komt uit de eigen familiegeschiedenis, aangevuld met andere overgebleven verhalen.

De mannen werden naar gevangenkampen gestuurd, de vrouwen en kinderen naar de kolchozen, collectieve boerderijen. De omstandigheden waren echter zo slecht dat een grote meerderheid overleed aan ondervoeding, ziekte of uitputting. Aan de hand van de brieven van Erna (de vrouwelijke hoofdpersoon) aan haar man Heldur is deze film geconstrueerd.

Troost
In de overpeinzingen van de voice-over (Erna) wisselen de realiteit en feiten zich af met filosofische invallen. Hoe om te gaan met de erbarmelijke omstandigheden? Hoe te oordelen wanneer iemand een relatie begint met een bewaker? Hoe de dood van je dierbaren te verwerken temidden van de alomvattende ellende?

In the Crosswind

Haar bespiegelingen worden fraai ondersteund met beelden vol symboliek. In één van haar belangrijkste lessen klinkt het denken van Tsvetan Todorov door: wat is vrijheid waard wanneer je haar betaalt met eenzaamheid? In deze vraag komt de haast onverteerbare realiteit naar voren. Die dient zich aan wanneer na jaren van ellende en onderdrukking de reis naar het thuisland in zicht komt. En wat nu, wanneer eenmaal thuisgekomen, je erachter komt dat je dierbaren niet meer thuiskomen?

Dan resten de herinneringen van hoe iemand het koord van je jurk vastknoopte of hoe iemands stem klonk. De geur van de bloemen die je kreeg, meegevoerd door de wind. Herinneringen die vanuit een andere windrichting uiteindelijk aankomen bij je eigen windrichting, als troost.
 

30 april 2017

 
MEER RECENSIES

Aloys

Posted on

***

recensie Aloys

Schetsen van eenzaamheid

door Ralph Evers

Aloys is de eerste lange film van regisseur Tobias Nölle. Een film met een eigen gezicht, vervreemdend door haar surrealisme en subtiel balancerend tussen humor en drama. Blijft de kijker echter gefascineerd?

Aloys Adorn heeft samen met zijn vader een privédetectivebureau. Hij brengt zijn tijd door van achter een camera, waar hij vreemdgaande partners filmt. Hij is een zonderling man, die zijn leventje perfect onder controle heeft. Dan overlijdt zijn vader en begint zijn wereld barsten te vertonen. Op een ochtend wordt hij wakker in een bus. Bijkomende van een kater ontdekt hij dat zijn filmcamera met een aantal belangrijke tapes voor een huidige zaak verdwenen zijn. Niet lang daarna wordt hij gebeld door een mysterieuze vrouw die zijn handel en wandel nauwlettend in de gaten heeft gehouden.

Aloys

De film wordt naar een meta-positie getrokken en we gaan samen met Aloys op het mysterie af. We krijgen aanvankelijk enkele hints en worden tevens misleid. De vrouw nodigt hem uit tot een Japanse uitvinding: telephone walking, ontwikkeld door een Japanse neurologe uit 1984 om eenzame mannen te helpen. Als je je hoofd dicht bij de muur houdt kun je horen waar de ander is. Fantasie en realiteit vervloeien door het harde beton in elkaar over. Een uitweg lijkt zich in Aloys’ lege en eenzame bestaan aan te bieden.

Verwarring alom
Vanaf het begin voelt Aloys al wat vreemd aan. De staalblauwe luchten, weidse perspectieven, de kille stedelijkheid en industriële elementen vervreemden het individu in de opslokkende omgeving. De kleurtinten zijn gedimd en de muziek neigt stemmig, maar versterkt het vervreemdende gevoel door de verstilde klanken een rust te geven.

Hoewel Aloys zijn zaakjes nog aardig op orde heeft, zal menig kijker even moeten zoeken naar houvast. Wanneer dit zich lijkt aan te dienen worden we opnieuw op het verkeerde been gezet door de mysterieuze beller. Hierin is de film weinig meedogend naar de kijker.

Aloys

De scènes tussen de fantasie en de realiteit wisselen elkaar in hoog tempo af. Dit levert soms prachtige beelden op, zoals de rookwolk in het bos, nadat Aloys in zijn bad een rotje heeft afgestoken. Die had hij van de eigenaar van het Chinese restaurant om de boze geesten te verdrijven. Ook de close-up van de vervaarlijk kijkende vogel is slim gevonden. Het dier kijkt ons indringend aan en met zijn neurotische trekje in de ogen is het een verwijzing naar de verwarring van Aloys.

Rivella
De slogan ‘een beetje vreemd, maar wel lekker’ gaat voor een lange tijd op voor Aloys. Echter, naarmate de tijd verstrijkt, bekruipt het gevoel van langgerektheid. De gekte, die aanvankelijk verfrissend werkt, krijgt te weinig richting om de film de volle lengte te kunnen blijven dragen. Daarbij is ook de humor van regisseur Tobias Nölle te subtiel om goed te vangen. Is het lot van Aloys nu om te lachen of om te huilen?

Na afloop krijg je het idee naar een schets gekeken te hebben, zoals je dat ook wel ziet bij schilders. Eerst een studie, dan het hoofdwerk. De thematiek en uitwerking zijn voldoende voor een onderhoudende film, maar de chemie, de afstemming met de kijker is nog te ongepolijst. Laten we hopen dat Nölle hier in de toekomst meer handigheid in krijgt.
 

15 april 2017

 
MEER RECENSIES

HAFF 2017

Posted on

Wisselende kwaliteit HAFF 2017

door Ralph Evers

Rechtstreeks vanuit een citytrip Warschau op een bioscoopstoel plaatsgenomen om me onder te dompelen in de sfeer en een deel van het programma van het HAFF (Holland Animation Film Festival). 

Opvallend aan het programma is de hoeveelheid films die al eerder draaiden en zelfs twee live-action films: Star Wars: The Force Awakens en Train to Busan. Die laatste film borduurt voort op Seoul Station. Enkele winnaars van eerdere edities komen vooralsnog jaarlijks terug.

Have a Nice Day

De Chinese misdaadfilm Have a Nice Day doet qua stijl denken aan de winnaar van de features 2015, On the White Planet van Bum-wook Hur. Met belangrijkste verschil dat de humor en de verhaallijn van eerstgenoemde film een stuk aantrekkelijker zijn. We volgen een zak met een miljoen yuan en een flink aantal verschillende personages die allemaal wel trek hebben in dit voordeel. Zo wil de jongen, die de zak met geld van een crimineel aftroggelt, het geld gebruiken om zijn vriendin een medische ingreep te laten betalen. Anderen kunnen het geld goed gebruiken om uit hun armoede te ontsnappen. De gangsterbaas en zijn onderdanen blijken ieder hun eigen belangen te hebben. Naarmate het verhaal vordert neemt de chaos en het cynisme toe.

Pijnlijk
Seoul Station kent alle clichés van de zombiefilm en weet dit aanvankelijk aantrekkelijk neer te zetten. Na een trage start breekt de pleuris uit wanneer de zombie-besmetting om zich heen grijpt. Tegen dit decor leren we Hae-sun en haar vriend Ki-woong kennen. Een stel dat diep in de schulden zit, waarop Ki-woong besluit Hae-sun te prostitueren. Wanneer zij wil stoppen leidt dit tot een scheiding tussen de twee, waarna de nieuwe realiteit van Seoul zich aan hen opdringt. Een nodig element om de spanning in een aantal scènes op te voeren. Wanneer later de vader van Hae-sun zich ermee gaat bemoeien, lijkt er enig schot te komen in de hereniging van Hae-sun, Ki-woong en vader, waarbij het plot gelukkig een aantal verrassingen in petto heeft. Helaas te mager om de pijnlijke domheid en slechte beslissingen die de personages kenschetsen, goed te maken. 

Seoul Station

Pijnlijk, zo laat een deel van de Nederlandse Competitie-films zich omschrijven. Daar het HAFF een junior-programma heeft, is de vraag waarom het kinderlijke TEX in dit studentenprogramma meegenomen is. Het gros van de films blinkt uit in een weinig gedurfd verhaal met fantasieloze animaties. Van studenten zou je verwachten dat ze lekker experimenteren. Liefst eens goed op hun bek gaan en daarna opkrabbelen. De verhaaltjes zijn vooral braaf en kinderlijk.

Behalve Bloodcoal dat een duidelijk statement maakt. Het blije gezinnetje dat de geneugten van elektriciteit viert, wordt afgezet tegen de pijnlijke, harde realiteit van bloedkolen uit Colombia, waar mensen vermoord, gemarteld en van hun land gejaagd worden.

Het puberdagboek: Lisette Smeets weet te entertainen door de herkenbaarheid van de kalverliefde en Horen, zien en zwijgen kent nu net wel die experimentele drift. 

Melancholie
Het Poolse programma valt op door haar diversiteit en hoge kwaliteit. Opgedeeld in drie animatoren lopen we door hun recente werk. Mateusz Sadowski valt op door de arbeid die hij in zijn werk legt en de beeldtaal die hij laat zien. In volledige stilte, waarbij de zaal opging in de haast hallucinante beelden gleden zijn ideeën aan ons voorbij.

Piotr Bosacki kiest voor een heel andere invulling. Diepgravende schei- en natuurkundige uiteenzettingen, waarbij de neurowetenschap en evolutieleer niet ontbreken. De overdenkingen worden ondersteund door effectief, doch simpele pentekeningen op ruitjespapier.

Wojciech Bakowski ten slotte kiest voor een meer spirituele benadering waarin zijn eigen zoektocht naar passende beelden opvalt. Daarbij grijpt hij terug op eigen herinneringen en specifieke ervaringen. 

Louise en Hiver

Een hele andere invulling van de melancholie is de nieuwe film van Jean-Francois Laguionie. In 2012 overdonderde hij met het heerlijk fantasievolle Le Tableau. Dit jaar staat zijn nieuwe film  op het programma. Door een speling van het lot blijft Louise een winter ‘gevangen’ in het kustplaatsje Biligen sur Mer. Alsof ze in een parallelle wereld terechtkomt, afgesloten van de werkelijke wereld, gaat ze als een Robinson Crusoë op zoek naar haar nieuwe bestaan. Ondertussen dromend over haar verleden en genietend van de vrijheid. In de pratende hond Pepper vindt ze een trouwe vriend. Ondersteund door verwarmende, melancholische muziek en getekend in de bij Laguionie bekende pasteltinten is dit bitterzoete sprookje een stemmige afsluiter, die opnieuw doet verlangen naar de volgende editie van het HAFF.
 

28 maart 2017

 
MEER FILMFESTIVAL

Home

Posted on

****

recensie Home

Ontheemd thuiskomen

door Ralph Evers

Met Home levert regisseur Fien Troch een beklemmend en aangrijpend document rondom de generatiekloof tussen jongeren en volwassenen af.

Home opent met de 17-jarige Lina, die bij de rector moet komen vanwege het verspreiden van een roddel dat een leraar kinderen in zijn kelder zou hebben. Terwijl zij niet inziet wat er zo schadelijk en kwetsend is aan haar roddel, zinspeelt de rector op straf. De verhoudingen worden vanuit een machtspositie neergezet en vanaf het eerste moment grijpt Home je bij je strot. Je voelt het ongemak, daar de scène de situatie in het ongewisse laat.

In een volgende scène zien we John, druk append en vermanend toegesproken door de conciërge van school. Het toespreken neigt naar kleineren en blijkbaar is het gesprek van John erg belangrijk. We ontdekken niet veel later dat hij met zijn moeder aan het appen is.

Home

Home cirkelt rondom hoofdpersonage Kevin, een jongen die wegens mishandeling in de gevangenis heeft gezeten en vanwege de slechte relatie met zijn vader terugkeert bij zijn tante Sonja. Zijn oom Willem biedt hem een baan als loodgieter binnen zijn bedrijf aan. Kevin lijkt hier goed te gedijen, maar zijn houding zegt gaandeweg iets anders.

Gebaseerd op waargebeurde feiten, construeert Troch een wrang, doch treffend beeld van de generatiekloof tussen tieners en volwassenen. Dat waargebeurde verhaal verwijst naar de toxische relatie tussen John en zijn moeder. We zien een tiener die bij zijn moeder onder de plak zit en nauwelijks in staat te rebelleren. Deze relatie gaat ver en de details worden de kijker niet bespaard.

Thuiskomen
Troch vertrekt vanuit de belevingswereld van de 17, 18-jarigen in haar verhaal. Een leeftijdsgroep die tussen puberteit en jongvolwassenheid in zit, zoekende naar identiteit. Een thematiek die in haar eerdere films ook aanwezig is. Gezien de complexe overgangsfase – ze voelen zich al volwassen, doch worden als kind behandelt – zoomt Troch juist ook in op de rol van de ouders. Wie neemt welke verantwoordelijkheid?

Het plaatst de titel van de film ook in een breder perspectief: waar voelt men zich thuis, geborgen, veilig? Deze vraag wordt pregnant in verband gebracht met de dramatische gebeurtenissen tussen John en zijn moeder en de rol die Johns vrienden, Kevin en Sammy (de neef van Kevin) hierin spelen.

Home

Machteloos
Eerder zijn we al getuige van tal van vernederingen die de jongens moeten ondergaan. Kevin die nog altijd worstelt met zijn impulsbeheersing en regelmatig uitgedaagd wordt, leidende tot enkele rake klappen. Johns situatie die ondraaglijk toxisch wordt en Sammy die zich weliswaar stoer voordoet, maar vooral zoekende is naar houvast.

Geïntegreerd in de film zijn smartphone-opnames waarin we de jongens in tal van extatische momenten zien. John zich te buiten gaand aan alcohol en Sammy de gangmaker uithangend. Sterk contrasterend met de momenten waarop de grip op hun leven hen ontglipt en ze erbij staan alsof ze een doffe dreun in hun buik hebben gekregen.

Bewonen
Home is geen gemakkelijke film. Dicht op de huid gefilmd, ingezoomd op de taal van de ogen en blikken die veelzeggend wegkijken of de ander juist leeg aankijken. In onvolledig bewoonde lichamen die luchtledig in een ruimte zoeken naar houvast en slechts onbegrip ontmoeten. Thuiskomen op ontheemde plekken.

Met oog voor alledaagse details en het naturelle acteerwerk doet de film aan als een rijkgeschakeerde studie naar de belevingswereld van jongeren in de huidige tijd. Daarbij aanschurkend tegen een documentaire.
 

17 maart 2017

 
MEER RECENSIES

United States of Love

Posted on

**

recensie United States of Love

Vrijheid komt met een prijs

door Ralph Evers

Tegen de achtergrond van de val van de Muur, nieuwe vrijheden, nieuwe toekomst, worstelen vier vrouwen met deze gegevenheden. Teleurgesteld in de liefde, met vervallen dromen en in eenzaamheid geraakt, pogen ze een draai aan hun leven te geven, ten gunste van het heden.

Hoewel de val van de Muur groots en uitbundig gevierd werd, verdampte de euforie in de weken en maanden erop. Een nieuwe wereld vraagt om een nieuw houvast. Het communisme en de staatsterreur zijn dan wel voorbij, de infrastructuur en de culturele vezels zijn niet zomaar weg. De alledaagse patronen van de hoofdrolspelers wrijft met de nieuw verworven vrijheden, die op zichzelf weer verlangens laat lonken om het hoekje van de grauwe muren. Ergens, daar in het nabije ligt een belofte tot avontuur, spanning en zingeving te wachten.

The United States of Love

Mistroostig blauw
Dat ongemakkelijke huwelijk tussen nieuwe mogelijkheden en oude teleurstellingen wordt door de Moldavische cameraman Oleg Mutu op de hem bekende manier treffend vastgelegd. Andere films waarin hij schittert zijn 4 maanden, 3 weken en 2 dagen, The Death of Mr. Lazarescu en Tales from the Golden Age. Wat zijn stijl kenmerkt is een mistroostig blauw pastelfilter over het beeld. Kleuren verfletsen gelijk de hoop op een snelle bevrediging.

Wat opvalt zijn de herhaaldelijke shots van één van de protagonisten, lopend, tegen een ofwel vervaagde ofwel uniforme achtergrond. De blik streng gericht, terwijl grauwe graslanden, sovjet-architectuur of eindeloze muren aan ons voorbijtrekken. Op z’n tijd werkt dit natuurlijk versterkend als beeldtaal. De hoeveelheid echter die we tijdens de film voorgeschoteld krijgen, doet eerder denken aan een creatieve beeld-armoede (hetgeen wel aansluit bij de ongestilde verlangens van onze vrouwen).

Vier vrouwen
Het verhaal ontwikkelt zich langs vier vrouwen, waarbij de vier verhaallijnen op een vloeiende, haast ongemerkte manier in elkaar overlopen. De eerste vrouw, Agata, voelt zich klemzitten in een uitgeblust huwelijk, dat af en toe opleeft in wat obligate vrijpartijen. Ondertussen verlustigt ze zich aan de priester, die veelvuldig over de liefde (s)preekt. Iza, de schooldirecteur, zoekt haar heil bij een arts en vader van een van haar leerlingen. Een trauma uit het verleden zit nog voortdurend op de hielen om haar genadeloos af te straffen. Overtuigend in haar verkilde, verbeten blik gevangen. Zij het dat de balans doorschiet in eindeloze shots van een gejaagd stappende Iza tegen fletse, liefdeloze decors.

The United States of Love

De derde vrouw is Renata. Een lerares die op het punt staat met pensioen te gaan en haar appartement deelt met planten en zangvogels. Ze is gefixeerd op de vierde vrouw die gevolgd zal worden en die een brug tussen de personages slaat, Marzena. De zus van Iza en voormalige miss beauty-winnares die nu werkzaam is als aerobicsinstructrice en zich vereenzaamd voelt nu haar man in Duitsland zijn geld verdient en nog nauwelijks thuis is. Nog altijd droomt ze van een carrière als model. Een droom die genadeloos stukgeslagen zal worden.

United States of Love is geen gemakkelijke film. Niet alleen is de film rauw en naakt in de getoonde ellende, de film vraagt ook een doorzettings- en inlevingsvermogen om door de vele zwijgende shots te komen.
 

27 februari 2017

 
MEER RECENSIES

If the Sun Explodes

Posted on

**

recensie If the Sun Explodes

Verdwaald in niet-geaard idealisme

door Ralph Evers

Deze roadmovie poogt de hedendaagse eisen en verlangens van jongeren op een luchtige manier naar het witte doek te vertalen. Tegen de achtergrond van de Litouwse bossen en dorpsbewoners jammerlijk vastlopend in clichés en stereotypen.

De chemie tussen eeuwige sul Philippe (Egbert-Jan Weeber) en Yara (Wies Felt) werkt goed. De dialogen komen er vrij en natuurlijk uit en verwoorden de onzekerheden, idealen en het zoeken naar houvast dat passend is bij de leeftijdsgroep die ze representeren. In deze dialogen zit ook voldoende humor verwerkt om de film draaglijk te houden. Ditzelfde geldt voor hun ruzies, waarin hun karakters zichtbaarder naar voren komen.

If the Sun Explodes

Dolende mannen
Een treffend hedendaags beeld is dat van Philippe, een romanticus, idealist die overal een mening over lijkt te hebben, maar zelf nauwelijks met beide benen op de grond staat. Diep in zijn hart is hij de egoïst, het verwende, grenzeloze kind, dat zijn doel moet en zal vervullen. Wat de behoeften van Yara zijn doet er niet zo toe. Zo blijkt wel in zijn zoektocht naar zijn totemdier, de eland, die in een sjamanistische sessie hem ooit eens toegezegd is. Wanneer Yara zich bezeert houdt hij stug vol op zoek naar zijn eland, haar achterlatend in een vreemd bos.

In de uiteindelijke ontmoeting met zijn totemdier blijkt dat hij het niet kan temmen. Het wilde, driftmatige is voor hem teveel. De dolende, zoekende jongen die hij is heeft vooral houvast nodig, wat hij bij zijn fraaie hertje vindt. Jammer echter voor hem weet hertje duidelijker wat ze wil en gaat de confrontaties dan ook aan. Dit levert enkele, ongetwijfeld herkenbare, ruzies op, die gesmoord worden in zwijgen en valse beloftes.

Hoofdstedelijks
De dialogen zijn merendeels geïmproviseerd op locatie. Dit geeft een prettige naturelle sfeer aan de film, die zo vaak gemist wordt in vele andere producties van Nederlandse bodem. De personages zijn dicht op de huid geschoten, zodat we als kijker ín hun zoektocht zitten en er lastig afstand van kunnen nemen. Dit zal voor vele twintigers een gevoel van herkenning geven en een gemak mee te leven, mee te voelen, mee te bewegen met de dilemma’s en keuzes van de personages.

If the Sun Explodes

Voor de iets ouderen kan het idealisme en het zoekende niet alleen als naïef, maar ook als futiel aandoen en daarmee een zekere irritatie opwekken. Daarbij heeft de film, ondanks dat deze zich in de Litouwse bossen afspeelt, iets ontegenzeggelijks hoofdstedelijks. De dromen van Yara, kinderen, trouwen, bakfiets, klinken als de ongeschreven regels van de grote stad, waaraan je hebt te voldoen om mee te tellen. Tot zover haar idealisme. Philippe weet het allemaal zo net nog niet, gaat er maar in mee, zoals te verwachten binnen zijn stereotype.

Zo weet de film zijn thematiek onderhoudend te brengen, maar vergeet indruk te maken. Een doordeweeks verhaaltje, gevlucht uit zomaar een romannetje, zuchtend naar avontuur, maar spelend op safe. Wellicht zucht de Nederlandse film nog wel het meest om uit de benauwde grachten van Amsterdam te vluchten en te onderzoeken wat er werkelijk onder de huid leeft.
 

20 februari 2017

 

Lees hier ons interview met regisseur Hanna van Niekerk.


MEER RECENSIES

On the Other Side

Posted on

***

recensie On the Other Side

Verledendaags heden

door Ralph Evers

Een burgeroorlog kent vele gruwelijkheden, waarvan we het merendeel niet meekrijgen indien we er niet bij waren. Dat toonde The Look of Silence in misselijkmakende beschrijvingen en re-enactments. Voormalig Joegoslavië worstelt met eenzelfde leed, hetgeen ongetwijfeld nog lang een inspiratiebron voor cineasten zal zijn, getuige On the Other Side.

Dit psychologische drama volgt verpleegster Vesna. Zij is de verschrikkingen in Bosnië twintig jaar geleden ontvlucht en heeft een nieuw bestaan opgebouwd in het Kroatische Zagreb. Haar zoon is inmiddels een succesvol zakenman, die met zijn vrouw en kindje riant woont. Haar dochter staat op het punt te trouwen en heeft haar rechtenstudie afgerond. Haar vredige bestaan wordt plots opgeschrikt door een telefoontje van haar ex-man Zarko, die een dubieuze rol speelde in de oorlog en betrokken was bij executies van mannen, vrouwen en kinderen in hun dorp. Buiten dat blijkt ook de aangenomen achternaam argwaan op te roepen.

On the Other Side

Afstandelijk
De film poogt een antwoord te vinden hoe in het reine te komen met oorlogsmisdaden en neemt daarbij zelf geen standpunt in. Regisseur Zrinko Ogresta kiest er consequent voor vanuit het oogpunt van Vesna het verhaal te ontrollen. Daarbij neemt de camera wel een voyeuristische positie in. We zien Vesna vooral achter luxaflex, ramen, autodeuren, gordijnen of door struikgewas. We zien de acteurs iedere keer ‘van de andere kant’. Alsof we niet te dichtbij mogen komen. Nu heb je ook enige afstand nodig om een dergelijk complex en delicaat verhaal genuanceerd te brengen. Daarin is Ogresta dan ook geslaagd.

Retro-realisme
De opzet van de film doet denken aan de neorealistische film van de Italiaanse cinema (1943 – 1952), met dat verschil dat On the Other Side wel gebruik maakt van professionele acteurs. De sobere opzet, de vale kleuren, de afwezigheid van muziek en shots waarin Vesna zwijgend voor zich uit staart, vergroten het realisme, doch creëert afstand met de gemiddelde bioscoopbezoeker. De film lijkt vooral voor de eigen markt gemaakt, gezien het thema waar hij mee dealt. Het overkoepelende thema daarbij is vergeving. Dit thema wordt op verschillende wijzen uitgewerkt. Zo leeft tussen Vesna en Zarko nog de liefde van vroeger. Tussen zoon en vader lijkt er een onoverbrugbare kloof te zijn ontstaan.

On the Other Side

De realistische opzet met haar trage, observerende oog is met name de eerste vijftien minuten een beproeving voor de kijker. Natuurlijk zit in die traagheid en ongemakkelijkheid van het begin de onderhuidse, aanwezige spanning van de hedendaagse ex-Joegoslavische landen: hoe om te gaan met die enorme last van het verleden, nu we weer als buren naast elkaar wonen en we veel minder die monsters zijn die we toentertijd van elkaar gemaakt hebben. Daarin stipt de film een universeel thema aan. Tegelijkertijd is deze dynamiek in zoveel meer films te vinden, waarmee het unieke karakter van On the Other Side weer teniet is gedaan. Ondanks de uitstekende karakterschetsen en het predicaat ‘prima psychologisch drama’, zal de film voor de neutrale bioscoopganger vermoedelijk snel uitdoven.
 

17 januari 2017

 
MEER RECENSIES

Top 5 2016

Posted on

Top 5 films + Miskleun van 2016

Je me tue à le dire

Acht recensenten van Indebioscoop bespreken hun vijf favoriete films die dit jaar in Nederland in première gingen. Traditioneel kiest iedereen ook de Miskleun van het Jaar én een film die zij jammerlijk misten in de bioscoop. Tot en met Oudejaarsdag lees je hier elke dag een persoonlijke terugblik op het filmjaar 2016.

Ralph DEEL 4: Ralph Evers

2016 was in vergelijking met voorgaande jaren toch niet zo sterk. Ze kwam vooral slecht uit de startblokken met slechts Legend en The Revenant die indruk maakten. Uiteindelijk leverde dit jaar toch ook wel weer genoeg moois, maar het niveau van eerdere jaren werd mijns inziens niet gehaald. M’n top 5 laat andere goede films als: I Daniel Blake, Equals, Bacalaureat, Nice Guys, Heart of a Dog, The Red Turtle, Suburra, Liza, the Fox-Fairy, The Big Short, A Quiet Passion achter zich. De vijf geselecteerde titels waren net iets verrassender, urgenter of intelligenter.

En wat fijn dat The Paradise Suite de belangrijkste Gouden Kalveren won. Wat een indrukwekkende film. Een aantal scènes bleven nog lang nazingen.

 

5. – TONI ERDMANN

Mijn eerste ontmoeting met Maren Ade, de regisseur van Toni Erdmann, die uitblinkt in ongemakkelijke situaties en impliciete lichaamstaal. Wanneer zijn dochter Ines nauwelijks nog oog heeft voor haar familie in Duitsland, besluit Winfried na de dood van zijn hond, zijn dochter in Boekarest op te zoeken. Zij is hard bezig carrière te maken en vertoeft voortdurend in zakenkringen. Winfried besluit, om dichter bij zijn dochter te kunnen komen, zich voor te doen als Toni Erdmann, een coach die een eigen methode er op nahoudt. Zijn daarbij aangemeten excentrieke gedrag trekt de aandacht in de zakenwereld en al gauw ziet Ines zich genoodzaakt het spel mee te spelen. Het levert tal van onverwachte, doch grappige en pijnlijk ongemakkelijke situaties op.

 

4. – CLASH (ESHTEBAK)

De hel van de opstanden in Caïro gefilmd op slechts 8 vierkante meter. Een arrestatiebus die gaandeweg voller en voller raakt met meer en meer verschillende groepen mensen. Een hachelijk sociaal experiment in tijden van lichte ontvlambaarheid. Regisseur Mohamed Diab weet een uitermate spannende, realistische film neer te zetten over de Egyptische opstand waar de wereld getuige van was. Hij vermijdt gemakkelijk vermaak en zet in op de mensen die een rol hebben gespeeld in de opstanden. Zo leren we achtergronden en belangen kennen en raken we verward in het aanwijzen van ‘good guys’ en ‘bad guys’, want misschien zijn die er helemaal niet en worden wij ondertussen in het ootje genomen door onze media.

 

3. – ARRIVAL

Begeleid met een prachtige soundtrack en titelsong opent Arrival als een nieuwe Terrence Malick-achtige film, gelukkig zonder de onnavolgbare poespas van Malick. We krijgen een sci-fi voorgeschoteld die opvalt vanwege haar intelligente verhaal. Daar was ik wel weer eens aan toe. Misschien is het wat in opkomst, met twee jaar eerder Interstellar. Arrival wordt overtuigend gedragen door een uitmuntend spelende Amy Adams. Zij speelt de taalexpert Louise Banks. Geconfronteerd met de non-lineaire taal van de aliens, ontvouwt zich een ander denken over heden, verleden en toekomst en de taal die we hebben te spreken. Het is al vaker gezegd, we lossen problemen niet op middels dezelfde manier waarop ze zijn ontstaan. Met de huidige mondiale crises zijn de aliens een welkome gids om ons hieruit te helpen.

 

2. – EL ABRAZO DE LA SERPIENTE

Een film vol contrasten. De Amazone-sjamaan vs. de westerse wetenschapper, laag bij de grond gefilmd tegenover een onvoorspelbare hemel, zwartwit temidden van de jungle. Twee westerse wetenschappers gaan in Zuid-Amerika op zoek naar een geneeskrachtige plant. De eerste in 1909 (gespeeld door Jan Bijvoet, een acteur die ik graag zie), de tweede, Richard Evans Schultes (wellicht bekend bij de psychonauten onder de lezers), in 1940. Een oplosbare dialoog tussen de ratio en de empirie van de westerse wetenschap en de natuurmystiek en wijsheid van de ‘primitieve’ volken. Het leidt tot prachtige scènes, van de ongerepte natuur, tot de hardhandige en onderdrukkende civilisatiepogingen van missionarissen. Er wordt geen pleit beslecht, vooral een verhaal verteld, een strijd tegen ego en egoloosheid, culminerend in een indrukwekkend verbeelde ayahuasca-trip.

 

1. – JE ME TUE À LE DIRE

Met nog een jetlag van een lange vlucht uit Nepal terug in de Nederlandse bioscoopstoel. Hoge verwachtingen, vanwege een trailer die ik zag op het Belgisch Film Festival. Geen seconde teleurgesteld. De film is grappig, absurd en invoelbaar. Subtiele hyperbolen en een magnifieke beeldtaal, maken van Je me tue à le dire een waar cinematografisch feest. Het verhaal gaat alle kanten op, kleurt buiten de lijntjes en volgt haar eigen logica. De sfeer is grauw en goedgemutst tegelijk, als een jas die niet lekker zit, maar wel comfortabel is en je nog goed staat ook. Alles lijkt spontaan en lukraak gefilmd en gemonteerd te zijn, als een Pollock die argeloos op het witte doek wordt gesmeten. Toch blijft het gevoel dat het allemaal onaf en amateuristisch is uit. Voor een debuut een fijne en verfrissende kennismaking. Kom maar door met je volgende films Xavier Seron!

 

The Neon Demon

Miskleun van 2016:

THE NEON DEMON

De film die ik gekozen heb als miskleun van het jaar, is eigenlijk niet de slechtste film die ik dit jaar zag. De teleurstelling die ik er aan over hield, speelt mee in de keuze. Met slechts een teennagel lengte voorsprong weet mijn miskleun-films als: Hail Caesar!, Anomalisa, De GVR en Now You See Me 2 achter zich te laten. En verdomme Lo and Behold! Werner! What the fuck!

Enfin, de nominatie van miskleun van het jaar 2016 gaat naar…

Lastig, kom net terug van Juste la fin du monde. M’n eerste Dolan. Wat een pretentieuze troep was dat zeg! Ongelooflijk. Maar goed, ik had dit stuk al klaar, wilde het alleen nog even nalezen alvorens op de mail naar Cor te doen. Dus blijft-ie staan:

The Neon Demon. Van een regisseur die een aantal jaar geleden zijn komst naar Hollywood overtuigend inluidde met Drive mag meer verwacht worden. Dit verwarrende, oppervlakkige prul houdt het midden tussen een aanklacht op de geperfectioneerde, gephotoshopte wereld van de glitter en glamour en een visueel experiment, doch mist meerdere planken. De film is als een legpuzzel waarvan de essentiële delen niet in de doos zaten. De acteurs lijken als plastieken poppetjes tegen een kitscherig decor. De film toont best aardig wat spiegels, maar laat de kijker ook niet verder komen dan die spiegels. Nimmer mag je deelnemen aan de film. Elke connectie met de personages wordt er vakkundig uit geacteerd. Wat overblijft is een lege huls, ironisch genoeg precies de vermoedelijke aanklacht van de film. Doch, alles en iedereen verdwaalt in de hyperstilistische wereld die hier wordt neergezet. Het is altijd te prijzen wanneer een filmmaker buiten de lijntjes wil kleuren. Tegelijkertijd blijft het een kunst iets nieuws neer te zetten en de kijker mee te nemen. Daarin is Refn niet geslaagd.

 

Gemist in de bios in 2016:

GEEN IDEE

 

27 december 2016
Alle terugblikken op 2016:
Wim Meijer
Bob van der Sterre
George Vermij
Ralph Evers
Nanda Aris
Alfred Bos
Suzan Groothuis
Cor Oliemeulen

Béla Tarr is betoverend

Posted on

Tentoonstelling meester van het betoverende lange shot in EYE 

Béla Tarr toont kwetsbaarheid menselijke beschaving

EYE Amsterdam houdt van 21 januari tot en met 7 mei de tentoonstelling Béla Tarr – Till the End of the World. Béla Tarr wordt wereldwijd beschouwd als de meest invloedrijke filmauteur van de afgelopen dertig jaar. Hij is de meester van het betoverende lange shot en van de prachtig in beeld gebrachte, zwaarmoedige films over de condition humaine.

Béla Tarr (Pécs, Hongarije, 1955) brak internationaal door met Damnation (1988) en breidde zijn roem en aanzien uit met zijn ruim zeven uur durende magnum opus Sátántangó (1994) en Werckmeister harmóniák (2000).

Uitzichtloosheid
Alle drie de films zijn op te vatten als commentaar op de kwetsbaarheid van de menselijke beschaving; onverwachte, bedreigende ontwikkelingen blijken het dierlijke in de mens naar boven te brengen en doen de onderlinge solidariteit in een besloten gemeenschap snel teniet. Het zijn grootse, aardse films, waarin de mens in de uitzichtloosheid van zijn bestaan wordt geportretteerd. Toch is er soms een glimp van verlossing, als de drank vloeit, een orkestje speelt en de barbezoekers zich verliezen in een dronken dans.

Tarr beschouwt zijn laatste film The Turin Horse (2011) als een film over het einde van de wereld en daarmee tegelijkertijd als het einde van zijn eigen filmografie. Hij kon zich niet voorstellen ooit nog een film te kunnen maken die nog meer tot de essentie teruggebracht zou zijn. Sindsdien bestiert Tarr een filmschool in Sarajevo. Voor de tentoonstelling in EYE neemt Tarr echter voor het eerst weer de camera ter hand om zijn allerlaatste scène te filmen. Het is zijn boosheid over de houding binnen Europa, en met name in Hongarije, tegenover vluchtelingen en migranten, die hem ertoe heeft aangezet om een statement te maken en zich uit te spreken.

Carrière
Op zestienjarige leeftijd begon Béla Tarr al met het maken van films, veelal naturalistische en geëngageerde sociale drama’s en documentaires. Na zijn opleiding aan de filmacademie in Boedapest ontwikkelde hij een eigenzinnige en invloedrijke stijl. Sinds Damnation (1988) kenmerken Tarrs films zich door lange takes en weinig montage, doorgaans opgenomen in adembenemend zwart-wit. Zijn personages leven armoedige levens in doffe uitzichtloosheid op het desolate Hongaarse platteland. Tarr toont ons het bestaan ontdaan van alle franje en nodigt zijn kijkers uit tot mededogen.

In het werk van Béla Tarr zijn stijl en inhoud onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zijn films getuigen van een somber wereldbeeld waarin de mens geen grip heeft op zijn eigen bestaan en gedwongen is het lot passief te ondergaan. De personen in zijn films zijn in de steek gelaten door het leven. De films spelen zich veelal af in een omgeving waar verval, afbraak en desinteresse heersen. Maar uit deze situatie maakt Tarr als een van de grootmeesters van de hedendaagse cinema een oeuvre dat hypnotiserend is in zijn beeldende kracht. Tarr durft als geen ander te vertrouwen op het beeld, dat je optilt uit de ellende. Hij filmt sinds Damnation louter in zwart-wit, of eigenlijk zou je beter kunnen zeggen in grijs, en gebruikt extreem lange shots waarin de camera heel langzaam een ruimte of een landschap ‘verkent’.

Oude Testament
Speciaal voor EYE heeft Tarr een tentoonstelling ontwikkeld die het midden houdt tussen een film, een theaterdecor en een installatie. Bij de tentoonstelling is een flankerend filmprogramma in de filmzalen te zien en zullen een aantal films van Tarr opnieuw in roulatie worden gebracht.

Béla Tarr: “Ik beschouw film nog steeds niet als showbusiness, maar als de zevende kunst. Ik ben nooit geïnteresseerd geweest in verhalen, omdat het verhaal altijd hetzelfde is. Lees het Oude Testament maar, het staat er allemaal al in, we hebben geen nieuwe verhalen te vertellen, we belanden altijd in hetzelfde oude verhaal.”

 

13 december 2016

 


MEER NIEUWS EN ACHTERGROND