LIFF 2018 deel 3 (slot):
Diversiteit is troef
door Suzan Groothuis
In dit laatste deel een blik op de diversiteit die het festival te bieden had: van een Poolse mozaïekfilm tot een bizarre en absurdistische ondervraging in het Franse Au Poste!, en twee films waarin religie een bepalende rol speelt.
Panick Attack – mozaïekstructuur en onvermijdelijke confrontatie
In het Poolse Panick Attack spelen verschillende verhaallijnen, waarin gaandeweg de link tussen de personages zichtbaar wordt en de toon laveert tussen komisch en tragisch. In alle verhalen, die elkaar in korte scènes afwisselen, krijgen de personages te maken met een onverwachte situatie die zorgt voor paniek: zoals een koppel in een vliegtuig dat na heftige turbulentie ontdekt dat de praatgrage Oostenrijker naast hen wel heel erg stil is. Of twee ex-geliefden die elkaar weer treffen, zij in de stille hoop dat hun relatie een nieuwe kans krijgt, maar hij heeft haar iets anders te vertellen. En dan is er nog een jonge vrouw die doet alsof ze bij een bedrijf werkt, maar eigenlijk haar geld verdient door erotische diensten op een site aan te bieden. De onverwachte komst van vriendinnen vanwege de suïcide van haar ex-vriend brengen haar in een benarde situatie. De film is nog meer verhaallijnen en personages rijker, waarbij angst en ongemakkelijkheid op de voorgrond staan.
Panick Attack doet met zijn mozaïekstructuur wat denken aan het Spaanse Magical Girl, terwijl de film thematisch overeenkomsten heeft met het absurde Wild Tales, met extremen van menselijk handelen in geval van nood. Regisseur Pawel Maslona zet in eerste instantie een losse structuur neer, waarbinnen de personages geen directe link met elkaar hebben. Gaandeweg wordt duidelijk hoe de verhoudingen in elkaar steken en werkt de film toe naar een onvermijdelijke confrontatie. Die is nogal vergezocht, evenals de uitwerking van bepaalde verhaallijnen en de raakvlakken van de personages. Echt samenkomen wil het niet, wat maakt dat je als kijker met bepaalde vragen blijft zitten en de film wat onbevredigend werkt.
Toch laat Maslona zien potentie te hebben, waarbij vooral de scènes van de ex-geliefden en het koppel in het vliegtuig overtuigen. Hier zien we een geslaagde mix van ongemakkelijk, ironisch en dramatisch, waarbij de regisseur toont hoe je wereld naar aanleiding van een onverwachte situatie ineens kan ontsporen.
Au poste! – vreemde wendingen in beperkte setting
Au poste! kenmerkt zich door een absurdistische toon. Niet gek als je weet dat de film van de hand is van Quentin Dupieux, die verantwoordelijk is voor Rubber (waarin een moordende autoband de hoofdrol speelt) en Realité, een film die laveert tussen dromen, absurdisme en realiteit en waarin tijd een ontregelende rol heeft. In de openingsscène van Au poste! zien we een dirigent in alleen een onderbroek op een baal hooi een orkest aansturen in een weiland. Al snel wordt hij opgejaagd door de politie. Welkom in de wondere wereld van Dupieux!
Vervolgens zijn we in het politiebureau, waar we de dirigent nog eventjes geboeid terugzien. Hij is echter niet de persoon om wie het draait, want er is een ondervraging naar aanleiding van een moord. Rechercheur Buron (Benoît Poelvoorde) zit met zijn typemachine tegenover verdachte Fugain, die het lichaam heeft gevonden. Fugain heeft de moord gemeld, niet wetende dat hij voor verdacht zou worden aangezien. En dan wordt de kijker onderworpen aan de meest bizarre ondervraging ooit, waarbij Dupieux net als in Realité speelt met tijdsprongen en absurdisme de boventoon voert. De allesbehalve bureaucratische ondervraging krijgt de ene na de andere vreemde wending.
Au poste! speelt zich voornamelijk af op het bureau en is in zijn opzet minimaler dan Realité. Maar Dupieux zoekt binnen de beperkte setting steeds de grenzen op, door gedachten, dromen en gebeurtenissen te verbeelden. Het resultaat? Minder briljant dan het moeilijk te overtreffen Realité, maar zeker maf, vermakelijk en vindingrijk. Onmiskenbaar, Dupieux!
Apostasy – morele kwesties en de bepalende rol van religie
Van komisch en absurdistisch stappen we over naar serieus en gecontroleerd. Waar regisseurs Maslona en Dupieux spelen met structuur en tijd, is het kille Apostasy binnen vaste kaders uitgevoerd. Niet heel gek als je naar het thema kijkt, want in dit Britse speelfilmdebuut van Daniel Kokotajlo volgen we Jehova’s getuigen. Moeder Ivanna (Siobhan Finneran, Downton Abbey) leeft samen met haar dochters Luisa en Alex. Ze brengt hen de strenge richtlijnen van de Jehova’s getuigen bij.
Toch is er een kentering merkbaar bij de oudste, die zichzelf afvraagt hoe waar Jehova’s werkelijkheid is. Wanneer ze zwanger blijkt, wordt ze gedwongen te kiezen: leven volgens de wetten van Jehova’s getuigen of breken met haar familie en geloof. Vanaf dat moment komt er een breekbare spanning in het verhaal, waarin de strenge religie lijnrecht tegenover liefde en menselijkheid komt te staan.
Kokotajlo etaleert morele kwesties, zoals Alex’ worsteling met de bloedtransfusie die ze als kind onderging. Volgens Jehova’s getuigen een zondige daad. Het roept bij Alex de vraag op of ze wel een goede Jehova’s getuige is en of ze uiteindelijk een plek in de Nieuwe Wereld krijgt. Haar devotie is tegengesteld aan de rebellie van haar zus, die doordat zij zich niet aan de regels houdt, uit de gemeenschap wordt gezet.
Apostasy toont hoe een gezin door bepalende regels en wetten binnen religie verteerd wordt. Maar ondanks de dramatische gebeurtenissen – waaronder een onvoorziene wending in het verhaal – is het zoeken naar emotionele diepgang. Hoewel de spanning tussen moederliefde en de regels van het geloof voelbaar is, blijft de kilte overheersen. Geschoten in grauwe kleuren, de dialogen streng en devoot. Zelfs wanneer de grootste verschrikking die je als moeder kan overkomen zich aandient, klampt de ijzige Ivanna zich vast aan haar religieuze overtuigingen. Het geeft de kijker uiteindelijk een machteloos gevoel, waarbij religie het wint van het humane.
The Miseducation of Cameron Post – overtuigende coming of age
Het kille realisme van Apostasy vormt een contrast met het warmere en hoopvollere The Miseducation of Cameron Post. Overeenkomstig is de rol van religie, die bepaalt hoe mensen moeten leven. De jonge Cameron (Chloë Grace Moretz, bekend van Kick-Ass en Carrie) valt op meisjes en wanneer dit uitkomt bij haar streng religieuze tante, die de zorg voor Cameron draagt na het overlijden van haar ouders, wordt ze naar een Christelijk bekeringskamp gestuurd.
Daar moet Cameron onder de ijsberg kijken en ontdekken wat haar zondige daden veroorzaakte. Dat is lastig in een wereld waarin homoseksualiteit gelijk staat aan zonde en je moet meepraten met wat er van je verwacht wordt. Algauw vindt Cameron aansluiting bij twee tieners die proberen de regels en wetten van het kamp te omzeilen.
The Miseducation of Cameron Post is gebaseerd op het gelijknamige boek van Emily M. Danforth en is Desiree Akhavans tweede speelfilm. In 2014 verscheen haar debuut Appropriate Behaviour (2014) dat qua thematiek overlapt: de film handelt over een Iraans meisje dat worstelt met haar biseksualiteit.
Akhavan, zelf Iraans en biseksueel, laat in The Miseducation of Cameron Post op subtiele wijze zien hoe je jezelf kan zijn en blijven, ook al eist je omgeving iets anders. Chloë Grace Moretz oogt als Cameron introvert en onverschillig, maar maakt zichtbaar een verandering door. Die verkrijgt ze niet door onder de ijsberg te kijken, wat er door de leiding van het instituut zo in geramd wordt. Wanneer zich een drama heeft voltrokken, ontspoort de film niet in hysterie of een moreel opgelegde wijze les, maar zijn het de ingetogen woorden van Cameron die aan het denken zetten. Net zoals haar opmerking over hoe ze naar zichzelf en haar seksuele identiteit kijkt: “I don’t think of myself as a homosexual. I really don’t think of myself as anything.”
Laten we de stempels vergeten, en gewoon jezelf kunnen zijn. Coming of age in pure vorm.
13 november 2018
